Türkiye’nin siyasal rejimi ve AK Parti önerisi 22 Şubat 2015 – İzmir Serkan Köybaşı BAU Hukuk Fakültesi – Anayasa Hukuku

... konulu sunumlar: "Türkiye’nin siyasal rejimi ve AK Parti önerisi 22 Şubat 2015 – İzmir Serkan Köybaşı BAU Hukuk Fakültesi – Anayasa Hukuku"— Sunum transkripti:

1 Türkiye’nin siyasal rejimi ve AK Parti önerisi 22 Şubat 2015 – İzmir Serkan Köybaşı BAU Hukuk Fakültesi – Anayasa Hukuku serkan.koybasi@law.bahcesehir.edu.tr

2 Siyasal rejimler Dünya üzerinde şu anda tam 195 ülke var. Demek ki, 195 farklı siyasal rejim var! Hadi her birini teker teker inceleyelim…

3 Siyasal rejimler CUMHURİYETLER Mavi: başkanlık rejimleri Yeşil: parlamentoya bağlı başkanlık rejimleri Sarı: yarı-başkanlık rejimleri Turuncu: parlamenter rejimler Kahverengi: Anayasanın sadece bir partiye izin verdiği rejimler MONARŞİLER Kırmızı: parlamenter rejim uygulayan Anayasal monarşiler Pembe: parlamentosu güçsüz yetkilere sahip rejimler Mor: mutlak monarşiler

4 Kuvvetler ayrılığı Montesquieu, «Kanunların Ruhu» adlı eserinde İngiltere’yi incelemiş ve «birey hak ve özgürlüklerinin hayatta kalabilmesi için erklerin ayrılması gerektiğini» söylemiştir.

5 Siyasal rejimler Bu üç erk: 1)Yasama 2)Yürütme 3)Yargı Bunların birbiriyle ilişkisine göre 4 ana siyasal rejim oluşur: ▫Meclis hükümeti ▫Parlamenter rejim ▫Başkanlık rejimi ▫Yarı-başkanlık rejimi

6 Meclis Hükümeti Yasama, yürütme ve yargı Meclis’te toplanmıştır.  Kuvvetler ayrılığı değil, kuvvetler birliği vardır. Fransa’da 1793-1795 arasında, Türkiye’de 1921-1924 arasında saf, 1924-1961 arasındaysa saf olmayan şekilde uygulanmıştır. Halen İsviçre’de uygulanmaktadır.

7 Meclis Hükümeti Yürütme organı bağımsız değildir. Hükümet üyeleri teker teker Meclis tarafından seçilir ve istendiği zaman görevden alınabilir.  Hükümet, tamamen Meclis’e bağlıdır. Demokratik mi?

8 Meclis Hükümeti

9 Parlamenter Rejim 1200’lerden itibaren gelişen bir süreçte İngiltere’de ortaya çıkmıştır. Pragmatik bir gelişimi vardır. Bir başka deyişle, şartlar gerektirdiği için ortaya çıkmıştır. Tersinden söylersek, oturup - düşünülüp yaratılmış, belirli ilkelere uygun olarak tasarlanmış bir yapı değildir.

10 Parlamenter Rejim Yasama ve yürütmenin işbirliğine dayanır. Bu sistemin 2 temel özelliği vardır: ▫Parlamento, hükümetin sorumluğuna giderek onu düşürebilir. (  Gensoru) ▫Hükümet, istediği zaman Meclis’i feshedebilir. (  fesih mekanizması) (+ Yürütmenin iki başlı oluşu)

11 Parlamenter Rejim

12

13 Genelde hükümet, ▫Cumhurbaşkanının, seçimlerden çıkan sonuçlara göre Meclis’te çoğunluğu sağlama ihtimali olan kişiyi Başbakan ataması ve ▫Onun da bakanların listesini Cumhurbaşkanına onaylatmasıyla oluşur. ▫Hükümet oluştuktan sonra Meclis’ten güvenoyu istenir.

14 Parlamenter Rejim Ancak günümüzde, siyasal partiler nedeniyle sorun yaşanmaktadır. Katı ve disiplinli siyasal partiler nedeniyle yürütmenin üstünlüğü egemen olmaktadır.

15 Yarı-başkanlık Rejimi Fransız hukukçu Maurice Duverger tarafından tasarlanan bir sistemdir. İki büyük sistemin birleştirilmesiyle elde edilmiştir. Parlamenter rejim + Başkanlık rejimi

16 Yarı-başkanlık rejimi Klasik uygulaması Fransa’da görülür. Özellikleri: ▫Devlet Başkanı genel oyla seçilir. ▫Devlet Başkanı’nın kendine özgü yetkileri vardır. ▫Hükümet, Parlamento’ya karşı sorumludur.

17 Yarı-başkanlık Rejimi Sistem, iki büyük rejim arasında sürekli gider gelir ve bir bir denge oluşturur. Devlet Başkanıyla Parlamento aynı partidense  başkanlık rejimi Farklı partidense  parlamenter rejim

18 Yarı-başkanlık rejimi

19 Başkanlık Rejimi Erklerin mutlak ayrılığı vardır. Yasama-yürütme, ▫Birbirlerinin içinden çıkmaz. ▫Birbirlerine karşı sorumlu değildir. ▫Birbirlerinin işine karışamaz.  Organik ve fonksiyonel ayrılık  Çoğulculuk ve checks & balances sistemi

20 Başkanlık Rejimi İlk ve en önemli örneği ABD’dir. 1787 Anayasasının kurucu babaları tarafından bulunmuştur. Amerika kıtasının geri kalanında bundan türemiş türev sistemler işler.

21 Başkanlık Rejimi

22 Tek iletişim olanağı: Başkanın mesajları! Sistem tıkanmaya açıktır. Başkan: veto   Meclis: bütçe kanunları Bunu, ▫Disiplinsiz parti sistemi, ▫Sistem üzerindeki uzlaşma, ▫Sık yapılan seçimler engeller. Diğer ülkelerde sürekli iç savaş veya diktatörlüğe sebep oldu.

23 AK Parti’nin önerisi

24 ABD Başkanlık SistemiAK Parti Önerisi Temsilciler Meclisi’nin 2, Başkan ‘ın 4, Senato’nun 6 yıllık görev süresi Meclis’in ve Başkan’ın 4 yıllık görev süresi, aynı anda seçim. Yumuşak partiler, parti içi demokrasi, ön seçim, zayıf disiplin sistemi, dar bölge seçim sistemi Katı partiler, lider sultası, merkezden aday belirleme, katı disiplin sistemi, geniş bölge seçim sistemi Fesih ve erken seçim mekanizması yokFesih ve erken seçim mekanizması var Başkanlık kararnamesi yokBaşkanlık kararnamesi var Başkanın üst düzey bürokrat ve yargıç atamaları Senato onayına tabi Başkan üst düzey bürokrat ve yargıç atamalarını tek başına yapıyor Federal sistem ve güçlü yerel yönetimler Güçlü üniter yapı Çift meclisli parlamentoTek meclisi parlamento

25 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.

26 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.

27 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,

28 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,  Kanunları veto edebilir.

29 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,  Kanunları veto edebilir.  Yeniden kabul edilmesi için: 3/5 gerekiyor.

30 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,  Kanunları veto edebilir.  Yeniden kabul edilmesi için: 3/5 gerekiyor.  Meclis’i feshedebilir.

31 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,  Kanunları veto edebilir.  Yeniden kabul edilmesi için: 3/5 gerekiyor.  Meclis’i feshedebilir.  Her ikisi için de yeniden seçime gidilir.

32 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın partisi üzerindeki etkisi devam edecek.  Başkan, Meclis’in çoğunluğunu kontrolü altına alabilecek.  Meclis’in çoğunluğu farklı partiden ise,  Kanunları veto edebilir.  Yeniden kabul edilmesi için: 3/5 gerekiyor.  Meclis’i feshedebilir.  Her ikisi için de yeniden seçime gidilir.  OHAL veya sıkıyönetim ilan edebilir.

33 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.

34 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı!

35 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?

36 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?  Yeni kanun.

37 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?  Yeni kanun.  Başkan veto edebilir.

38 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?  Yeni kanun.  Başkan veto edebilir.  AYM’ye gitmek.

39 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?  Yeni kanun.  Başkan veto edebilir.  AYM’ye gitmek.  Halkoyuna gitmek.

40 AK Parti önerisinin sonuçları «Uygulanabilir açık yasal hüküm bulunmayan» durumlarda, Başkan’ın istediği bir kanun çıkmazsa başkanlık kararnamesi yayınlayabilir.  Yasama yetkisinin gasbı! Meclis ne yapabilir?  Yeni kanun.  Başkan veto edebilir.  AYM’ye gitmek.  Halkoyuna gitmek. (Yılda sadece 1 kez!)

41 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler:

42 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek

43 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek  OHAL ve sıkıyönetim kararnamesi çıkarmak

44 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek  OHAL ve sıkıyönetim kararnamesi çıkarmak HSK’nin 22 üyesinden 7’sini belirlemek

45 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek  OHAL ve sıkıyönetim kararnamesi çıkarmak HSK’nin 22 üyesinden 7’sini belirlemek Danıştay + Yargıtay: Temyiz Mahkemesi

46 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek  OHAL ve sıkıyönetim kararnamesi çıkarmak HSK’nin 22 üyesinden 7’sini belirlemek Danıştay + Yargıtay: Temyiz Mahkemesi ▫Üyelerinin ¾’ü HSK tarafından belirlenecek

47 AK Parti önerisinin sonuçları Başkan’ın tek başına kullanacağı yetkiler: ▫OHAL ve sıkıyönetim ilan etmek  OHAL ve sıkıyönetim kararnamesi çıkarmak HSK’nin 22 üyesinden 7’sini belirlemek Danıştay + Yargıtay: Temyiz Mahkemesi ▫Üyelerinin ¾’ü HSK tarafından belirlenecek ▫Üyelerinin ¼’ü Başkan tarafından belirlenecek AYM’nin 17 üyesinin 8’ini belirlemek

48 AK Parti önerisinin sonuçları Yürütmenin sorumluluğu?

49 AK Parti önerisinin sonuçları Yürütmenin sorumluluğu? ▫Başkanın atadıklarının sorumluluğuna gidilemiyor

50 AK Parti önerisinin sonuçları Yürütmenin sorumluluğu? ▫Başkanın atadıklarının sorumluluğuna gidilemiyor Başkan’ın sorumluluğu için, ▫Meclis’in 2/3’ünün teklifi

51 AK Parti önerisinin sonuçları Yürütmenin sorumluluğu? ▫Başkanın atadıklarının sorumluluğuna gidilemiyor Başkan’ın sorumluluğu için, ▫Meclis’in 2/3’ünün teklifi ▫Ve ¾’ünün onayı gerekiyor.

52 AK Parti önerisinin sonuçları «Başkanlık sistemi» değil.

53 AK Parti önerisinin sonuçları «Başkanlık sistemi» değil. «Başkancı sistem» «İlliberal demokrasi» «Seçimli otoriterlik» «Ataerkil siyaset anlayışı» «Tek adam merkezli iktidar» «Çoğunluk despotizmi»