KAYITLI BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN ORGANİZASYONU

... konulu sunumlar: "KAYITLI BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN ORGANİZASYONU"— Sunum transkripti:

1 KAYITLI BİLGİ KAVRAMI VE BİLGİNİN ORGANİZASYONU
BBY153 Bilgi Kaynakları (2012)

2 Çok fazla bilgi (basılı)..
Basılı bilgi Kitaplar Dergiler Gazeteler Broşürler Ofis dokümanları … Basılı bilgi Kitaplar Dergiler Gazeteler Broşürler Ofis dokümanları

3 ..Çok fazla bilgi (basılı)..
2 TB : Bir araştırma kütüphanesinde bulunan toplam bilgi miktarı (1 TB = 1 milyon MB). 1.500 TB : 2002 yılında üretilen basılı bilgi miktarı (1.500 TB = 1 milyar 500 milyon MB ! => yaklaşık adet mp3 formatında 3dk.lık şarkı dosyası;) ) Sadece 2002 yılında üretilen toplam basılı bilgi miktarı 750 araştırma kütüphanesinin toplam kaynakları büyüklüğünde!.. 2 TB : Bir araştırma kütüphanesinde bulunan toplam bilgi miktarı (1 TB = 1 milyon MB). 1.500 TB : 2002 yılında üretilen basılı bilgi miktarı (1.500 TB = 1 milyar 500 milyon MB ! => yaklaşık adet mp3 formatında 3dk.lık şarkı dosyası;) ) 2002 yılında üretilen toplam basılı bilgi miktarı 750 araştırma kütüphanesinin toplam kaynakları büyüklüğünde!..

4 ..Çok fazla bilgi (elektronik)..
Bilgisayar ile üretilen ve bilgisayar ortamında depolanan bilgi Floppy diskler CD ve DVDler Dahili ve harici bilgisayar bellekleri Internet ...

5 ..Çok fazla bilgi (elektronik)
2003 yılında tüm dünyada yalnızca sabit disklerde depolanan bilgi miktarı: Yaklaşık Petabyte (PB) (1 PB = TB) 2 PB = ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi 1.900 PB = 950 x (“ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi”) !... Sabit disklerde depolanan bilginin artış oranı 2000’den 2003’e: %114 !... “Google processes about 24 petabytes of data per day” (2008) ( 2 PB = ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi 1.900 PB = 950 x (“ABD’deki tüm akademik kütüphanelerde bulunan bilgi”) !...

6 (Ne kadar “çok”?)

7 Bibliyografik denetim..
Hızla artan bilgi kaynakları bilimsel yayınlar ve ar-ge faaliyetlerinde kullanılıyor. Bilimsel yayınların (dergi, kitap vb.) tamamının takip edilmesi çok güç. Ancak yeni bilginin üretilebilmesi için önceden üretilmiş olanların araştırmacılar tarafından ulaşılabilir olması gerek. Nasıl? Hızla artan bilgi kaynakları bilimsel yayınlar ve ar-ge faaliyetlerinde kullanılıyor. Bilimsel yayınların (dergi, kitap vb.) tamamının takip edilmesi çok güç. Ancak yeni bilginin üretilebilmesi için önceden üretilmiş olanların araştırmacılar tarafından ulaşılabilir olması gerek. Nasıl?

8 ..Bibliyografik denetim..
Üretilen bilgileri içeren bilgi kaynaklarının hizmete sunulması, yani kullanıcıların bunlardan yararlanabilmesi bu kaynakların düzenlenmesine bağlıdır. Bibliyografik denetim sayesinde “bilgi” hakkında “bilgi” verilir.

9 ..Bibliyografik denetim
Bilgi hakkında bilgi nedir? Bir makale hangi yazar tarafından yazılmış, hangi derginin hangi sayısında yayımlanmış? Hangi ünlü bilim adamı hangi yayınlara imza atmış, hangi kaynaklardan bunlara erişilebilir? Hangi konuda hangi bilimsel yayınlar yapılmış? Belirli bir ülkede neler yayımlanmış? … Bir makale hangi yazar tarafından yazılmış, hangi derginin hangi sayısında yayımlanmış? Hangi ünlü bilim adamı hangi yayınlara imza atmış, hangi kaynaklardan bunlara erişilebilir? Hangi konuda hangi bilimsel yayınlar yapılmış? Belirli bir ülkede neler yayımlanmış? …

10 Bilgi erişim Bibliyografik denetimin amacıdır.
Bilgi hızla artıyor olsa da üretilen bilgiye erişilemezse bilginin fazla olmasının bir anlamı yok. Bibliyografik denetimin amacıdır. Bilgi hızla artıyor olsa da üretilen bilgiye erişilemezse bilginin fazla olmasının bir anlamı yok.

11 Erişim noktaları Basılı / Geleneksel yaklaşım Elektronik ortam
Yazar adı Eser adı Yayın adı Konu başlıkları / Anahtar sözcükler Elektronik ortam “Tam metin” (yukarıdakilere ek olarak) Basılı / Geleneksel yaklaşım Yazar adı Eser adı Yayın adı Konu başlıkları / Anahtar sözcükler Elektronik ortam “Tam metin” (yukarıdakilere ek olarak)

12 Erişim noktaları Bilgi ihtiyacı Erişim noktaları ?
Örnek: Cep telefonuna isim kaydederken Telefon numarası? İsim? Örnek: Kütüphanede kitap ararken Yazar adı? Kitap adı? Konu? Kaynak türü? Örnek: Yüzlerce dergiden belirli bir konuda yazılmış makaleleri ararken Anahtar sözcükler? Tam metin? Kronolojik? Günlük hayat Bilimsel

13 Bibliyografik künye.. Kitap
Yayın yılı Kitap Garnham, A. & Oakhill, J. (1997). Thinking and reasoning. Oxford: Blackwell. Kökdemir, D. ve Demirutku, K. (2000). Akademik yazım kuralları kitapçığı. Ankara: Başkent Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimleri Fakültesi. Eser adı Yazarlar Yayın yeri Yayıncı

14 Makalenin yayımlandığı sayfa aralığı
..Bibliyografik künye Makale Smeulders, A.W.M., Worring, M., Santini, S., Gupta, A. ve Jain, R. (2000). Content-based image retrieval at the end of the early years. IEEE Transactions on Pattern Analysis and Machine Intelligence, 22 (12), Yazarlar Makalenin yayımlandığı tarih Makalenin başlığı Cilt (Sayı) Makalenin yayımlandığı sayfa aralığı Makalenin yayımlandığı derginin adı

15 Bibliyografik denetimi sağlayan kaynaklar (?)
Kataloglar Bibliyografyalar Dizin ve özler Kataloglar Bibliyografyalar Dizin ve özler

16 Kataloglar.. Bir dermedeki materyallerin kayıtlarını sistematik bir sırada düzenleyerek veren liste. Kart kataloglar (hala bazı kütüphanelerde kullanılıyor) Kitap kataloglar (genelde belirli bir dermenin basılı listesidir: Örn. “Ankara Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu ”) OPAC (Online Public Access Catalogs): bir çok kütüphanede kullanılan, Internet üzerinden taranabilen çevrimiçi kataloglar) Bir dermedeki materyallerin kayıtlarını sistematik bir sırada düzenleyerek veren liste. Kart kataloglar (hala bazı kütüphanelerde kullanılıyor) OPAC (Online Public Access Catalogs): bir çok kütüphanede kullanılan, Internet üzerinden taranabilen çevrimiçi kataloglar) Kitap kataloglar (genelde belirli bir dermenin basılı listesidir: Örn. “Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu”)

17 “Kart katalog” örnekleri

18 Kataloglar Bir dermedeki materyallerin kayıtlarını sistematik bir sırada düzenleyerek veren liste. Kart kataloglar (hala bazı kütüphanelerde kullanılıyor) Kitap kataloglar (genelde belirli bir dermenin basılı listesidir: Örn. “Ankara Süreli Yayınlar Toplu Kataloğu ”) OPAC (Online Public Access Catalogs): bir çok kütüphanede kullanılan, Internet üzerinden taranabilen çevrimiçi kataloglar) Bir dermedeki materyallerin kayıtlarını sistematik bir sırada düzenleyerek veren liste. Kart kataloglar (hala bazı kütüphanelerde kullanılıyor) OPAC (Online Public Access Catalogs): bir çok kütüphanede kullanılan, Internet üzerinden taranabilen çevrimiçi kataloglar) Kitap kataloglar (genelde belirli bir dermenin basılı listesidir: Örn. “Türkiye Yazmaları Toplu Kataloğu”)

19 “Kitap katalog” örnekleri

20

21

22 Eser adı Yazar adı Yayın yeri: Yayın evi, Yayın tarihi Konu başlıkları YER NUMARASI

23 Kütüphane katalogları
Kullanıcıları kütüphanedeki kaynaklarla buluşturmak için hazırlanmıştır. Hangi yazarın hangi eserleri, hangi kitapların hangi basımları, hangi konuda hangi kaynaklar var, aranılan bir kaynak kütüphanenin hangi rafında/bölümünde gibi sorulara yanıt verir. Toplu kataloglar: Birden fazla kütüphanedeki kaynakları tek bir araçla tarama olanağı tanır. Neden ihtiyaç duyulur? Kütüphanede hangi yazarın hangi eserleri, hangi kitapların hangi basımları, hangi konuda hangi kaynaklar var, aranılan bir kaynak kütüphanenin hangi rafında/bölümünde gibi sorulara yanıt verir.

24 Toplu Katalog “TOKAT” (Ulusal Toplu Katalog)
Hacettepe Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi, Başkent Üniversitesi Kütüphanesi, İYTE Kütüphanesi, Türkiye Bilimler Akademisi Kütüphanesi, TED Ankara Koleji Kütüphanesi, Türk Amerikan Derneği Kütüphanesi, Milli Kütüphane, ULAKBİM, YÖK Ulusal Tez Merkezi, TÜBİTAK Projeleri, …… 2,5 milyondan fazla kaynak

25

26

27 Bibliyografyalar Bibliyografyalar genelde şu soruların bir veya birkaçını birden yanıtlamak üzere hazırlanmış basılı ya da elektronik ortamda kullanılabilen kaynak listeleridir: Belirli bir ülkede yayımlanmış eserler neler? Belirli bir konuda yazılmış kaynaklar neler? Belirli bir kaynak türünde yayımlanmış eserler neler? Örnekler: Türkiye Bibliyografyası Türkiye Makaleler Bibliyografyası Devlet Yayınları Bibliyografyası Sosyal Bilimler Veri Tabanı …. Belirli bir ülkede yayımlanmış eserler neler? Belirli bir konuda yazılmış kaynaklar neler? Belirli bir kaynak türünde yayımlanmış eserler neler?

28

29

30 6 makale ??? 6 makale ???

31 Dizin (Index) / Öz (Abstract)
Bibliyografik denetimi ve bilgi erişimi sağlayan en önemli kaynaklardandır. Bir dermedeki veya bir veri tabanındaki kaynakların ya da bunlardan elde edilen kavramların sistematik rehberi “dizin” olarak adlandırılır. Kitap sonu indeksi/dizini: Bir kaynağın (genellikle de bir kitabın) sonundaki referansların ya da o kaynakta kullanılan önemli kavramların alfabetik listesidir. Dizinler belirli bir konu ya da konularla ilgili bilgi parçalarını bir araya getirerek araştırmacılar için gerekli bibliyografik bilgileri derleyen kaynaklardır. Dizinlerde bazen bibliyografik bilgilerin yanı sıra kaynaklarla ilgili kısa özetler de olur. Özet veren bu tip kaynaklara öz/abstrakt denir.

32 Dizin (Index) / Öz (Abstract)
Dizinler belirli bir ya da bir grup süreli yayının tüm sayılarını tarar ve hangi sayıda hangi makalelerin yayımlandığını, yazarlarının kimler olduğunu bulmaya yarar. Elektronik ortamdaki dizinlerde (veri tabanlarında), yazar adı, eser adı, konu gibi farklı erişim noktalarından tarama yapma seçeneklerinin yanı sıra “tam metin arama” (full-text search) özelliği de bulunmaktadır.

33 Dizin (Index) / Öz (Abstract)
Elektronik ortamda yer alan bir süreli yayın için yazar adı, makalenin yayın yılı, makalenin yayımlandığı derginin adı, makalenin tam metni, makalenin tanımlandığı anahtar sözcükler ya da konu başlıklarından arama yapılabilir. Bu sayede araştırmacılar her sayının içini tek tek incelenmek zorunda kalmaz. Eğer “öz” de veriliyorsa araştırmacı elde ettiği makalelerin özetlerini okuyarak aradığı konuda karşısına çıkan makale künyeleri arasından en çok işine yarayanları daha rahat seçebilir. Birçok elektronik dergi ya da veri tabanları makalelerin tam metinlerini sunmaktadır. Böylece araştırmacı bilgisayarının başından kalkmadan aradığı bilgiye istediği zaman istediği yerden ulaşabilmektedir.

34 Dizin (Index) / Öz (Abstract)
Science Citation Index Chemical Abstracts Library and Information Science Abstract Biological Abstracts …

35

36

37 anlayabilmemize yarayan özet
Bibliyografik künye Makaleyi daha iyi anlayabilmemize yarayan özet Makaleyi tanımlayan anahtar sözcükler Biliyografik künye Özet Anahtar sözcükler

38 Ödevler; MS Word formatında tek aralıklı yazılmalı ve 500 kelimeden az, 1500 kelimeden fazla olmamalıdır. Metin, 12 punto, Times New Roman yazı formatı ile hazırlanmalıdır. Metin yukarıda belirtilen formatta hazırlandıktan sonra bby [at] gmail . com adresine iletilmelidir. Yanıtlayın… Farklı üniversite kütüphanelerinin kütüphane kataloglarını web üzerinden tarayın. Katalog tarama sayfalarında ya da sonuçların gösteriminde farklılıklar var mı? Milli Kütüphanenin hazırladığı Türkiye Makaleler Bibliyografyasından, biri “hızlı arama”, diğeri “yazar” sekmesi olmak üzere, iki farklı arama yapın. İkisinde de “Yaşar Tonta”ya ait makaleleri bulmaya çalışın: Nasıl bir sonuca ulaştınız? Ne tür zorluklarla karşılaştınız? Bir sorunla karşılaştınız mı? Yanıt evet ise lütfen sorunu tanımlayın ve sizce sebepleri neler olabilir, belirtin. “Citation Index” nedir, türleri ve işlevleri nelerdir, hangi amaçla kullanılır? Bu kaynakta tarama yaptığımızda makalelerin kendisine (tam metinlerine) erişebilir miyiz? “LISA” kimler tarafından, hangi amaçla kullanılır? Bu kaynakta tarama yaptığımızda makalelerin kendisine (tam metinlerine) erişebilir miyiz?

39 Kaynaklar: How much information? (2003)
Rowley, J. (1996). Bilginin Düzenlenmesi: Bilgi Erişime Giriş. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği. Petabyte (Wikipedia). (2010).

40 Okuma listesi: Alakuş, M. (2005). Kil Tabletlerden Sanal Ortama-Bilginin Düzenlenmesi ve Pazarlanması. ÜNAK'05: Bilgi Hizmetlerinin Organizasyonu ve Pazarlanması Eylül 2005, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul. adresinden erişilebilir. Atılgan, D. (2005). Bilginin organizasyonunda ulusal dizinlerin önemi ve atıf sistemi üzerine düşünceler. Sosyal Bilimlerde Süreli yayınlar ve Bilgi Teknolojileri Sempozyumu 2 Nisan 2005 Ankara. Bildiriler. Ankara: Yeni Avrasya yayınları. adresinden erişilebilir. Baydur, G. (2000). Bilginin evrensel düzeyde elde edilebilirliği. Akademik Bilişim 2000, Şubat 2000, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta. adresinden erişilebilir. How much Information. (2003). Executive summary & Summary of findings. adresinden erişilebilir.