Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Bölüm 3: RADAR DEĞİŞKENLERİ Dr. Kurtuluş ÖZTÜRK.

... konulu sunumlar: "Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Bölüm 3: RADAR DEĞİŞKENLERİ Dr. Kurtuluş ÖZTÜRK."— Sunum transkripti:

1 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Bölüm 3: RADAR DEĞİŞKENLERİ Dr. Kurtuluş ÖZTÜRK

2 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Başlıklar Reflektivite Hız Spektral Genişlik Yağış Oranı Z-R İlişkisi

3 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Reflektivite, Z HH En çok kullanılan radar değişkeni olan reflektivite, hedeften radara dönen gücün miktarıdır. “Eko” terimi uçak, kuş, böcek, kar, dolu ya da yağmur gibi hedeflerden geri dönen sinyali ifade eder.

4 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Birimi dBZ’dir. Reflektivite değerinin artması hedeften daha fazla güç yansıtıldığını ifade eder. Hafif kar, radyasyonu çok az yansıttığı için reflektivite değeri 5-20 dBZ arasındadır. Orta şiddetli yağmur 30-45 dBZ, büyük dolu 60-75 dBZ civarında reflektivite değerine sahiptir.

5 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 5

6 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Z HH hidrometeorun kesit alanına (cross section) bağlıdır. Buzun reflektivitesi, dielektrik katsayısı nedeniyle sudan daha azdır. –Yüksek yoğunluktaki buz için dielektrik katsayısı suyun %20’si kadardır. –Düşük yoğunluktaki buz için dielektrik katsayısı suyun %5’i kadardır. Z HH C-bant radarlarda önemli ölçüde atenüasyona maruz kalmaktadır.

7 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 10log(Z) = 10log(P r. R². C) Reflectivity (dBZ) = 10 log(P r ) + 20 log(R) + 10 log(C) Z = P r. R². C Z: Reflektivite Faktörü P r : Alınan güç R : Hedefin radara uzaklığı C : Radar sabiti

8 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013

9 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 9

10 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Radar tek başına bir vorteksi (bu bir tornado, mezosiklon veya hurricane olabilir) tespit edemez ancak radar doğrultusundaki rüzgarın vektörel bileşeni olan radyal hızını tespit edebilir. Rüzgarın vektörel bileşeni teğetse, çok düşük bir radyal hıza sahiptir. Hız, V

11 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Radyal Hız

12 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013

13 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Spektrum Genişliği Spektrum genişliği, bir radar pikseli içindeki hız dağılımının standart sapması olarak tanımlanır.

14 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Bir radar pikseli, içinde milyonlarca hidrometeor olabilecek bir hacmi temsil eder. Her hidrometeorun kendi hızı ve hareket doğrultusu vardır.

15 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Radar, bir radar pikseli içinde tek bir ortalama radyal hız verebilmek için, örnek bir hacim alanı içindeki tüm radyal hızların ortalamasını alır. Bir piksel içinde rüzgar sheari ve türbülansın küçük olduğu durumlarda, spektrum genişliği de küçüktür. Shear ve radyal hız büyükse spektrum genişliği de büyüktür.

16 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Ortalama Spectral Width Değerleri (m/s) Türbülans Orta Şiddette ŞiddetliAşırı 47  8

17 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Yağış Oranı, R Radarlar yağış oranını direkt olarak ölçemezler. Yağış oranı, ampirik bir bağıntıyla Reflektivite Faktörden hesaplanır. Çok uzaktaki hedefler, radar tarafından kaçırılabileceği ve geri dönen sinyalde zayıflama olabileceği için bu hedefler için hesaplanan yağış oranı, radara yakın bölgelerdeki hedeflere göre daha düşük olur. Radar reflektivite faktörüden yağış oranı hesaplayabilmek için uygun Z-R bağıntısı kullanmak gerekir.

18 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Z-R Bağıntısı Yağış Oranı R, ampirik olarak şu bağıntısıyla elde edilir: Z = A.R b Literatürde yağış tipi ve karakteristiğine göre kullanılan pek çok çeşitli A ve b katsayıları bulunmaktadır.

19 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Z ve R arasındaki ampirik bağıntı Yağış TipiReferans Z = 140R 1.5 Z = 250R 1.5 Z = 200R 1.6 Çisenti Geniş yayılımlı yağmur Stratiform tipi yağmur Joss (1970) Marshall ve Palmer (1948) Z = 31R 1.71 Z = 500R 1.5 Z = 485R 1.37 Orografik yağmur Fırtınalı yağmur Blanchard (1953) Joss (1970) Jones (1956) Z = 2000R 2.0 Z = 1780R 2.21 Kar Gunn ve Marshall (1958) Sekhon ve Srivastava (1970) (after Battan,1973)

20 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Z-R bağıntısı –radar ve raingauge verisi –Disdrometreler tarafından hesaplanan damla büyüklük dağılımı (DSD) kullanılarak elde edilebilir. Radarlardan tutarlı yağış miktarı tespiti için uygun Z-R bağıntısı kullanmak çok önemlidir.

21 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Radar dünyasında Marshall-Palmer Z-R bağıntısı orta enlemler için genel olarak kabul gören bağıntıdır. Marshall – Palmer Z-R Bağıntısı Z = 200R 1.6

22 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 A ve b katsayıları, Farklı radar sahaları Farklı mevsimler Farklı yağış karakterleri (konvektif/stratiform) Farklı yağış tipleri (dolu, kar vs.) için belirlenmelidir.

23 Analiz ve Tahmin Teknikleri Eğitimi Antalya, Nisan 2013 Aynı hacim içerisindeki 729 adet 1 mm çaplı damla ile 1 adet 3 mm çaplı damlanın radar reflektiviteleri neredeyse birbirine eşittir!