PRENATAL DÖNEMDE FOLİK ASİT KULLANIMI VE ÇOCUK SAĞLIĞINA ETKİLERİ

... konulu sunumlar: "PRENATAL DÖNEMDE FOLİK ASİT KULLANIMI VE ÇOCUK SAĞLIĞINA ETKİLERİ"— Sunum transkripti:

1 PRENATAL DÖNEMDE FOLİK ASİT KULLANIMI VE ÇOCUK SAĞLIĞINA ETKİLERİ
Doç. Dr. Hülya Kayserili İ.Ü. Çocuk Sağlığı Enstitüsü Tıbbi Genetik Bilim Dalı

2 FOLİK ASİT NEDİR ? Doğal formu folat olarakta adlandırılan, yeşil yapraklı sebzelerde (brokoli, ıspanak, kıvırcık salata, marul vs.) ve bazı meyvelerde (portakal, muz vs.) bulunan, suda eriyen B9 vitaminidir.

3 FOLİK ASİTİN ÖNEMİ NEDİR ?
Nükleik asit ve aminoasit metabolizmasının tek karbon transferindeki koenzimidir. DNA / RNA sentezi, aminoasit dönüşümleri, eritrosit yapımında önemli rolü vardır. Hücre oluşumu ve idamesinde gerekli olan folik asite, yaşamın hızlı hücre büyümesi ve bölünmesi olan evrelerde gereksinim artar.

4 FOLİK ASİTİN KONJENİTAL MALFORMASYONLARLA İLİŞKİSİ
Yenidoğanda %1-2 oranında gözlenen malformasyonların oluşumunda nutrisyonel faktörler ve özellikle folik asit ilişkisi 1960’lı yıllardan beri bilinmektedir (Hibbard ve Smithells,1965) Folik asit ile ilişkisi kesin olarak kanıtlanan konjenital anomali Nöral Tüp Defektleri’dir

5 NÖRAL TÜP DEFEKTLERİ (NTD)
Oluşum Mekanizması : Nöral tüp normalde kraniokaudal aksta kapanır. Fetal hayatın gününde nöral tüpün kapanmaması ile NTD oluşur.

6

7

8 TİPLERİ Anensefali : Beyin küçük, beyin sapı ve beyincik gelişmemiş
Ensefalosel : Beyin ve zarlarının kraniumdaki kemik defektinden dışarı çıkması Meningosel : Yarık omurdan meninksin dışarı çıkması Myelomeningosel : Yarık omurdan meninks ile birlikte omurilik ve spinal sinir köklerinin dışarı çıkması

9

10

11 OLUŞUM NEDENLERİ Genetik nedenler *Kromozom anomalileri *Sendromlar
*Amniotik bant sekansı Beslenme bozukluğu Teratojenler (Annede diyabet, hipertermi veya antiepileptik ilaç kullanımı öyküsü)

12 FOLAT VE HOMOSİSTEİN METABOLİZMASI

13 METİLEN TETRAHİDROFOLAT REDÜKTAZ GENİNİN POLİMORFİZMİ
MTHFR (5,10-metilentetrahidrofolat redüktaz) geninin polimorfizminin termolabil THFR oluşumu ile folik asit eksikliğine yol açarak NTDye yatkınlıkta rol oynadığı birçok çalışma ile gösterilmiştir.

14 SIKLIĞI Gelişmiş ülkelerde (ABD) yenidoğanlarda 1/2000
Türkiye’de 4-9/1000 İrlanda’da /100 Kuzey ÇİN / Avusturalya 1-9/1000

15 TEKRARLAMA RİSKLERİ Ailede ; 1 NTD’li olgu varlığında %2-5
3 NTD’li olgu varlığında %25 tekrarlama riski vardır

16 NTD’Lİ FETUS İÇİN ARTMIŞ RİSK GRUPLARI
Daha önce derece yakınlarında NTD öyküsü olanlar, Maternal insüline bağımlı diyabeti olanlar, Antiepileptik ilaç kullananlar, Obesite tanısı alanlar, Erken gebelikte yüksek ısıya maruz kalanlar, Belli ırk/etnik gruplarda olanlar (Beyaz ırkta daha sık) , Düşük sosyoekonomik düzeydir.

17 NTD PREVALANSININ AZALMASINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR
1980’li yıllardan sonra yapılan geniş kapsamlı epidemiyolojik çalışmalar ile, perikonsepsiyonel FA içeren multivitamin kullananlarda, NTD prevalansının belirgin olarak azaldığı gösterilmiştir (Milunsky 1989 ; Czeizel 1992)

18 ÖNERİLEN FOLİK ASİT DOZLARI
1992, ABD Halk Sağlığı Servisi Sütçocuğu (tek başına anne sütü alan) 0-6 ay 65 mcg/gün DFE mcg/kg 7-12 ay mcg/kg 1-3 yaş 150 4-8 yaş 200 9-13 yaş 300 >14 yaş 400 (>70 yaş dahil) Gebelik (14-50yaş) 600 Laktasyon 500 Riskli gebelikler 4000

19

20 İ.Ü. PRETAM yılları arasında NTD için yüksek riskli anne adaylarına (n:321) perikonsepsiyonel FA kullanımı ve beslenme alışkanlıklarının koruyucu önemi anlatılmıştır. Perikonsepsiyonel tedavi alan 190 gebelikte NTD’li fetus gözlenmezken, tedavi almamış olan 173 gebede, 7 fetusta NTD gözlenmiş ve tekrarlama riskinin %4’ün üzerinde olduğu belirlenmiştir. “Aydınlı K, Cagdaş A, Kayserili H, Tukel T, Eriş H, Apak MY. The effect of preconceptional folic acid treatment on the recurrence risk of nonsyndromic neural tube defects. BJMG Vol 1(3), ,1998”

21 NTD ÖNLENEBİLİR Mİ ? SIKLIĞI AZALTILABİLİR Mİ ?
1-Üreme çağındaki kadınların FA / NTD ilişkisi konusunda bilgilendirilmesi 2-Beslenme alışkanlıkları konusunda toplumun bilgilendirilmesi 3- Sağlık Bakanlığının önerisi ile tahıllara günlük gereksinim dozunda Folik Asit katkısının eklenmesi 4-Üreme çağındaki tüm anne adaylarının günlük dozda folik asit kullanması 5-Tüm gebeliklerin haftalar arasında maternal serum AFP düzeyleri ve USG ile değerlendirilmesi 6-Yüksek riskli anne adaylarına perikonsepsiyonel yüksek doz FA kullanımı önerilmesi

22 Türkiye’de NTD sıklığını azaltmak için öneriler
1- Folik Asit’in önerilen günlük doz kullanımının konjenital malformasyonlar için koruyucu etkisi olduğu konusunda, üreme çağındaki kişileri bilinçlendirme (Folik Asitin, NTD için kesinlik kazanmış koruyucu etkisinin yanı sıra, yarık dudak / damak ve bazı konjenital kalp anomalileri üzerindeki koruyucu etkisini gösteren çalışmalar da vardır) Üreme çağındaki kadınlar ile yürütülen bir anket çalışması (1998, ABD) %13’ünün Folik Asit’in konjenital anomalileri önleyebildiği bilgisine sahip olduğu, %7’sinin ise FA’nın gebelik öncesi alınması gerektiğini bildiğini göstermiştir. Benzer çalışma 2000’li yıllarda tekrarlandığında, FA ile ilgili bilgilenme oranının değişmediği saptanmıştır.

23 2- Dengeli beslenme konusunda toplumu bilinçlendirme

24 3- Folik asit katkılı (%100 veya %25) tahıl
ürünlerinin Sağlık Bakanlığı desteğiyle kullanıma sunulması ABD’de 1998’de FDAnın kararı ile buğday, pirinç ve mısır gibi tahıllar (140 mcg / 100 gr) folik asitle zenginleştirildi ve bireylerin çoğunluğunun günde 100mcg folik asit alması sağlanmış oldu. Bu kararda etkili olan üreme çağındaki kadınların sadece %25’inin vitamin alarak folik asit desteği alması idi. SONUÇ : Katkılı tahıl ürünlerinin kullanılmasıyla spina bifida ve anensefali oranı yılda %19 azalmıştır (JAMA, 2001 ; 285: ) İskoçyada 1970’lerde 500’de 1 olan NTD sıklığı besinlere folik asit eklenmesi ve tarama programları ile 5000’de 1’e inmiştir. Kanada’da 1999 yılından sonra folik asit katkılı tahıl ürünleri kullanıma sunulmuştur .

25 4- Üreme çağındaki kadınların (14-50 yaş) FA içeren
multivitamin preparatlarını gerekli günlük dozda kullanımı (400mcg/gün) “Düzenli folik asit kullanımının, homosistein düzeyini düşürerek, kalp hastalığı ve inme riskini de azalttığı ve bazı kanserler (kolon / serviks) için de koruyucu etkisi olduğu vurgulanmalıdır” * Batı Avusturalya ve ABD’de, gebede FA desteğinin NTD riskini %72 oranında azalttığı gösterildi. Milunsky ve ark ( ABD, 1989 ), Bower ve ark ( Batı Avustralya, 1989 )

26 * Macaristan’da konsepsiyon öncesi ve sonrası ilk 2 ay 2104
kadına 0.8 mg/gün Folik Asit katkılı multivitamin, 2052 kadına ise eser element desteği (Cu+Mg+Zn+vitC) uygulanmış, FA destekli grupta NTD gözlenmezken / eser element grubunda 6 vaka gözlenmiştir. Czeizel & Dudas, 1992 * Çin’de NTD prevalansının yüksek ve düşük olduğu iki ayrı bölgede evlilik öncesinden başlayarak, gebeliğin ilk trimesteri sonuna kadar 400 mcg/gün folik asit desteği verilmiştir.Yüksek riskli bölgede NTD sıklığında %85, düşük riskli bölgede %40 azalma gözlenmiştir. Centers for Diasease Control and Prevention ; N Engl J Med, 1999

27 5- Tüm gebeliklerin, haftalarda NTD’li fetusu tanımada güvenilir bir tarama testi olan maternal serum AFP düzeyleri ile değerlendirilmesi ve 2.düzey USG ile izlemi’ dir.

28 2.kez AFP / amniotik sıvıda asetilkolinesteraz
Gebeliklerin GH’larda maternal serumda alfafetoprotein ölçümü (%95-97 güvenilir) 2,5-5 MOM 5 MOM 2.düzey USG NTD(-) NTD+ Genetik Danışma 2.kez AFP / amniotik sıvıda asetilkolinesteraz

29 6- NTD’ li çocuğu ve/veya 2-3. derece
yakınları olan veya diğer nedenlerle (diyabet, obesite) yüksek riskli kabul edilen anne adaylarının prekonsepsiyonel evrede bilinçlendirilmesi ve yüksek doz folik asit içeren preparatların (1-4 mg/gün) prekonsepsiyonel dönemde 1-3 ay ve post konsepsiyonel dönemde 2 ay kullanımı için yönlendirilmesi,

30 NTD’li çocuk öyküsü olan anne adaylarında perikonsepsiyonel folik asit desteğinin etkisi
967 gebelik İngiltere %45 İrlanda %72 Seller & Nevin, 1984 1195 gebelik Çok merkezli çalışma, İngiltere %72 Medical Research Council, 1991 195 gebelik Küba %100 Vergel ve ark, 1990 111, 181, 436 gebelikte %60 Laurance ve ark, G.İskoçya, 1981 Milunara ve arkAtlanta ABD, 1988 Werler, Kanada, 1993 190 gebelik Türkiye %100 PRETAM, 1998

31