SEMENT Prof.Dr. Tayfun Alaçam.

... konulu sunumlar: "SEMENT Prof.Dr. Tayfun Alaçam."— Sunum transkripti:

1 SEMENT Prof.Dr. Tayfun Alaçam

2 Sement ektomezenşimden kaynak alan sert bağ dokusudur
Sement ektomezenşimden kaynak alan sert bağ dokusudur. Embriyolojik olarak iki tip sement bulunmaktadır: Primer sement: Aselülerdir ve diş sürdükçe yavaşça gelişir. Kökün koronal 2/3 ünü örter ve intrinsik ve ekstrinsik fibrilleri bulunur (PDL). Sekonder sement: Diş oklüzyona geldikten sonra şekillenir. Sementoblastlardan kaynak alan ekstrinsik ve intrinsik fibrilleri vardır. Kök yüzeyini örter.

3 Sement fonksiyonları Dentini korur (Dentin kanalcıklarını örter)
Periodontal fibrillerin bağlanmasını sağlar Rezorpsiyona karşı koyar

4 Sement % 90 kollagen I ve III ve ana yapı içerir.
% 50 sement hidroksiapatit ile mineralize olur. Sement mine birleşiminde ince, apikal olarak kalındır.

5

6 Yapısal ve fonksiyonel yönden birbirlerinden farklı iki sement türü bulunmaktadır:
Dişin tutunmasını sağlayan “hücresiz (aselüler, primer) sement “ Dişin aşınma ve hareket gibi etkenlere karşı uyumunu sağlayan “hücreli (selüler, sekonder) sement”

7 Her iki sement şekli de kalsifiye interfibriller matriks ve kollagen fibrillerden oluşmaktadır.

8 Sementteki kollagen fibriller Sharpey (ekstrinsik) lifleri ve sement matriksine ait fibrillerden köken alır. Fibroblastlar tarafından oluşturulan Sharpey lifleri, periodontal ligamentin kök yüzeyine gömülmüş temel lifleridir. Sement matriks fibrilleri ise sementoblastlar tarafından oluşturulur. Periodontal ligamentin kollagen liflerinin diş köküne tutunduğu yüzey sement dokusudur. Bu nedenle dişin yapısında yer almakla birlikte işlev olarak periodonsiyuma aittir.

9 Sement ve Kemik Sement kemiğe benzer:
Organik fibröz ağ yapısı, ana yapı, kristal tipi, gelişim Lakünler Kanalcıklar Selüler bileşenler Tabakalı hatlar (Dinlenme “resting” hatları olarak da bilinir ve devamlı ve fazik olarak sement birikimi ile oluşur).

10 Osteoblastlara benzer hücreler olan sementoblastlarca üretilmesi, kalsifiye olması, büyük çok çekirdekli hücrelerce rezorbe edilmesi gibi morfolojik özellikleriyle kemiğe benzer bir dokudur

11 Sement ve kemik farklılıkları
Sement vaskülarize değildir Sementin remodelasyon yeteneği azdır Sement kemiğe göre rezorpsiyona daha dirençlidir Sementte nöral elemanlar yoktur Sement kendine özgü proteoglikan interfibriler substans içerir Sementin inorganik tuzları % 46 iken, kemiğin % 70 tir.

12 Sement, tipik olarak fizyolojik koşullar altında mineral salımı yapmayan mineralize bir dokudur.
Kemik iyi damarlanmaya sahipken, sement değildir. Sementositler ve periodontal ligament arasında anastomozlar ve kanalcıklar azdır, bu sementi kemik dokusuna göre çevresine daha az duyarlı hale getirir.

13 Mineralize dokuların kan damarlarına yakın olması, metabolik gereksinimlerin karşılanması yönünden kritik bir faktördür. PDL'nin kemik tarafı, sement tarafına göre daha fazla kan damarları içermektedir. Ayrıca, osteoblastlar, normal kemik yapısının bir parçasıdır ama odontoklastlar fizyolojik koşullar altında sementte ender olarak görülür.

14 KÖK REZORPSİYONU HİSTOLOJİSİ:
Çoğu histolojik çalışma raporlarında, rezorpsiyon sürecinin, yaralanma ve nekroz sonucunda periodontal ligament yeniden yapımı ile yakından ilişkili olduğu gösterilmiştir. Nekrotik alanda ilk görülen hücreler, makrofajlardır. Bu hücreler, presementum katmanın ilk rezorpsiyonundan sorumludur.

15 Rezorpsiyonun çoğu, kökün apikal üçlüsünde meydana gelir.
Apikal üçlüde, rezorpsiyon insidansının artışının iki olası açıklaması vardır: – Fulkrum'un oklüzalden kökün apikal yarısına uzanması ve periodontal liflerin yönlerindeki farklılıklar, kök apikal ve orta üçlüde travma etkisinin artmasına neden olabilir. – Apikal üçlü, hücreli sement ile kaplıyken, orta ve gingival üçlüler hücresiz sement ile kaplıdır. Hücreli sement üzerinde daha aktif hücreler vardır ve travma-hücre hasarı reaksiyonlarında daha sorumlu kılan, gelişmiş bir damarsal desteğe sahiptir.

16 Makrofajlardan sonra multinükleer hücreler (osteoklastların) semente ve sonunda dentine saldırdıkları gösterilmiştir. Başlangıçta, hiyalinize dokunun kaldırılması, koruyucu bir tabaka olduğuna inanılan sementoid tabakasınında kaldırılmasına yol açar. Bu süreç, odontoklastlar tarafından kolayca saldırılabilecek açık bir sement yüzeyi oluşmasına neden olabilir.

17 Kök ucuna doğru, kan damarları sayısında bir artış vardır.
Kan damarları, apikal yarıda PDL alanının %47'sını kaplar, bu oran insizal sonunda %4'tür. PDL'nin apikal yarısının geniş bir vaskularizasyona sahip olması, yüksek metabolik talepleri sürekli büyüyen diş ve periodontal dokuların koruyuculuk ihtiyaçlarını karşılama gereksinimiyle uyumludur.

18 Matriks proteinleri Tip I kollagen ve glikozaminoglikanlar(esas olarak kondroidin sülfat) kemik matriks proteinleri sementoblastlar tarafından sekrete edilir. Osteopontin sement hatlarında konsantre olur (Salter hatları hücre ataşmanını ve matriks moleküllerinin kohezyonunu sağlar) Sement gelişim faktörlerini de içerir.

19 Bu katman sürekli mevcuttur.
Sementoid katmanı(mineralize olmamış presementum), hücresiz sement üzerinde 3-5 μm kalınlığında ve hücreli sementte daha da kalındır. Bu katman sürekli mevcuttur. Mineralize olmamış bu katman, odontoklastlar tarafından çok az rezorbe edilebilir ve rezorpsiyon sürecini geciktirici bir rol oynar. 19

20 Sementte Salter hattı tabakaları

21 Sement-Mine Birleşiminde Yapısal Özellikler

22 Sement sınıflandırması
Embriyolojik olarak Primer Sekonder

23 Selüler bileşenlerine göre
Aselüler İnce, amorf Selüler Kalın, yapısal durumu daha belirgin

24 Kollagen matriksin orijinine göre
Ekstrinsik İntrinsik Miksed

25 Kombine klasifikasyon
a. Primer aselüler intrinsik fiber sement b. Primer aselüler ekstrinsik fiber sement c. Sekonder selüler intrinsik fiber sement d. Sekonder selüler miksed fiber sement e. Aselüler afibriler sement

26 Lokalizasyona göre ve düzenine göre
İntermediate ve miks stratifiye sement

27 Sementoblastlar Aktif İnaktif
Hücreler yuvarlaktır ve bazofilik sitoplazma gösterir (pürüzlü endoplazmik retikülüm) İnaktif Hücrelerin sitoplazmaları azdır

28

29 Sağlıklı periapikal kök yüzeyinde sementoblastlar

30 Sementositler Hücreler sementoblastlarla karşılaştırıldığında daha az organeller içerir. Lakün içinde bulunurlar ve periodontal ligamente doğru çok sayıda çıkıntıları vardır. Daha sonra damarsızlık nedeniyle ölürler.

31 Apekse doğru selüler sement (ok)

32 1 Sementosit lakünü 2 Sementosit kanalcığı

33 Sementin klinik önemi Sement birikimi ömür boyu devam eder. Bu da dişin total uzunluğunun devamını sağlar(iyi etki), apikal daralımı daha da daraltır (kötü).

34 Kökün apikal üçlüsü çevresinde sürekli olarak hücreli sement depolanması (pasif erüpsiyon) koronal atrisyonu dengeler. Bu depolanma kök uzunluğunun artmasına ve çok sayıda apikal kanal oluşmasına neden olur. Apikalde yeni sert dokuların birikmesi pulpanın kan desteğini etkiler ve retrogressif veya yaşlanma değişimlerini indükler. Kök uzunluğu artsa da, kök kanal tedavisi esnasında ölçü kriteri sement-dentin birleşimi olduğundan oransal olarak çalışma boyutu azalmaktadır. Kök kanal dolgusundan sonra sürekli apikal sement birikimi bu birleşim ve kök apeksi arasındaki mesafeyi zamanla doldurur.

35 Selüler olsa da sement vaskularize değildir ve kemiğe göre rezorpsiyona daha fazla direnç gösterir. Sement oluşumu diş konumundaki değişimlerden de etkilenmektedir (Bu durum periradiküller dokularda iltihap bulunduğunda önem taşır).

36 Sement foramen apikaleye doğru 0,5-0,75 mm uzunluğunda genişlemektedir
Sement foramen apikaleye doğru 0,5-0,75 mm uzunluğunda genişlemektedir. Sement-dentin arasındaki bileşim değişkendir ve tüm çevresince düzgün değildir. Bu bölgede sement, kanalı sınırlar ve hatta kanalın dentin bölümüne taşabilir. Çünkü sement dentin birleşimi kanalın en dar (minor) çapına sahiptir ve periodontal ligamentin gevşek bağ dokusu ile pulpa bağ dokusu arasındaki birleşimi temsil ettiğinden histolojik foramen olarak da tanımlanır. Bu minor çap kanal genişletilmesinde sonlanma noktasının ulaşacağı bölgenin belirlenmesinde yardımcı olur. Kanal dolgusunda dolgu maddelerinin taşmasını önlemek için apikal dentin matrisinin hazırlanacağı dar bir boğaz bölgesi oluşturur.

37 Sement bir granülom nedeni ile meydana gelen veya dişlerin kayma hareketi (migrasyon) ile fizyolojik olarak oluşan kök rezorbsiyonunu tamir eder. Yer değiştirmiş dişlerde rezorpsiyonun ardından sementle tamir sonucu, foramen apikale farklı bir konuma doğru kaymaktadır.

38 Dişin servikal bölgesinde sement kaybında açığa çıkan dentin kanalları nedeniyle termal değişikliklere duyarlılık olmaktadır. Bu durum endodontik tedavi gerektiren komşu dişin tanısını güçleştirebilir.

39 Horizontal kök fraktürünün iki kırık ucunda sürekli sement yığılımı meydana gelerek kırığı birleştirir ve kök tamirini sağlar.

40 Apeksifikasyon işlemlerinde kök ucunda oluşan sert doku bariyerinde sementin önemli rolü vardır.

41 Yaşla sementin düz yüzeyi bazı ligament fibrillerinin kalsifikasyonu ile daha düzensiz hale gelir.

42 Patolojik durumlarda sement

43

44 Sement hipertrofisi Semental hipertrofi Sement hiperplazisi
Apikal bölümde sement artışı (fonksiyonel uyum) Sement hiperplazisi Artan sement fonksiyonu nedeniyle oluşan defektli durum

45 Bazı hastalıklarda farklılıklar göstererek tanıya yardımcı olabilir.

46 Sement hiperplazisi Otozomal resessif geçişli hipofosfatazide sement hiperplazisi oluşur. Klinik olarak defektli sement şeklinde görülür (ataşman kaybı)

47 Turner hipoplazisinde etkilenen daimi dişlerdeki koronal mine defektlerine ek olarak minenin açıkta bıraktığı koronal alanlarda sement oluşmaktadır (Dentinin diş folikülünün mezenşim hücreleri ile temasa geçtiğinde bu hücrelerin sementoblastlara farklılaşması ile oluşur).

48 Histolojik Olarak Hasarlı Sementin Oluştuğu Hastalıklar
1. Epidermolizis bulloza distrofika (Zayıf hücresiz sement oluşumu, hücreli sementin aşırı üretimi) 2. Cleidocranial displazi(Hücresiz sement yok, hücresiz sement kısmen hiperplastik) 3. Hipofosfatazi(Kesici dişler prematür olarak kaybedilir. Sement oluşumunda başarısızlık bulunur).