6. BÖLÜM Maddenin Halleri Hal Değişimleri ile ilgili Isı Hesaplamaları

... konulu sunumlar: "6. BÖLÜM Maddenin Halleri Hal Değişimleri ile ilgili Isı Hesaplamaları"— Sunum transkripti:

1 6. BÖLÜM Maddenin Halleri Hal Değişimleri ile ilgili Isı Hesaplamaları
•Plazma Hali Hal Değişim Olayları ve Isı • Erime ve Donma • Buharlaşma ve Yoğuşma • Süblimleşme Suyun Hal Değişimi Hal Değişimleri ile ilgili Isı Hesaplamaları Buhar Basıncı • Bağıl Nem • Kaynama ve Kaynama Noktası • Kaynama Noktasma Dış Basıncın Etkisi Buharlaşma Hızını Etkileyen Faktörler

2 Maddenin Halleri *Maddenin en düzenli halidir.
Moleküller arası çekim kuvveti katıdan gaza doğru azalırken, moleküller arası boşluk katıdan gaza doğru artar. *Maddenin en düzenli halidir. *Sadece titreşim hareketi yaparlar. *Belli bir hacimleri vardır. *Kendine özgü bir şekli vardır. *Yoğunluğu sıvı ve gazdan büyük, hacmi ise küçüktür.(su hariç) *Birbirleri üzerinden kayarak yer değiştirebilirler. *Titreşim ve öteleme hareketi yaparlar. *Belirli hacimleri vardır. *Belirli şekilleri yoktur. Bulundukları kabın şeklini alır ve akışkandır. *Fazla sıkıştırılamazlar. *Gazlara göre daha yoğundur. *Maddenin en düzensiz halidir. *Titreşim, dönme ve öteleme hareketi yaparlar. *Sıkıştırılabilirler. *Belirli hacimleri ve şekilleri yoktur. *Akışkandır. *Yoğunluğu en küçüktür.

3 Örnek: I. CO2 gazının suda çözünmesi II. Karın yağması III. Çiğ oluşumu Yukarıda verilen değişimlerde düzensizlik, sırası ile nasıl değişir? A) Azalır, Artar, Artar B) Azalır, Azalır, Artar C) Azalır, Artar, Azalır D) Azalır, Azalır, Azalır E) Artar, Azalır, Azalır Cevap:D Örnek: Aşağıdaki maddelerden hangisi akışkan özelliğe sahip değildir? A) Erimiş NaCl B) Sıvı yağ C) Pekmez D) Süt E) Katı demir Cevap: E

4 Plazma halİ Katı bir cismi oluşturan ve hareketleri çok az olan taneciklerin enerjisi herhangi bir yöntemle (ısıtılarak, gerilim uygulanarak vb.) arttırıldığında madde önce sıvıya sonra da gaza dönüştürülür. Eğer gaz halinden sonra da enerji verilmeye devam edilirse gaz atomunun elektronu çekirdeğin çekiminden kurtulur. Geriye iyon halinde gaz kalır. Bu olay defalarca tekrarlanabilir, sonucunda serbest elektron ve iyon bulutları oluşabilir, bazı atomlar nötr kalmaya devam eder. Oluşan bu iyon, elektron ve nötr atom karışımı (iyonize olmuş gaz) plazmadır. Başka bir ifadeyle plazma sürekli hareket halinde olan ve birbiriyle etkileşimde bulunan yüklü parçacıklar topluluğudur.

5 MADDEYİ OLUŞTURAN TLER TÜRLER ARASINDAKİ BAĞLAR
Plazma elektriği iyi iletmesine karşın nötral yapıdadır. Pozitif yüklerin sayısı negatif yüklerin sayısına eşittir. Güneşte gerçekleşen şiddetli patlamalar sonucunda oluşan yüklü parçacıklar Dünya'mıza ulaştığında atmosferde bulunan oksijen gazını iyonize ederek etkileyici görüntülere sahip kutup ışıklarının oluşmasını sağlar. MADDE FİZİKSEL HALİ MADDEYİ OLUŞTURAN TLER TÜRLER ARASINDAKİ BAĞLAR YAPTIĞI HAREKETLER ALTIN DEMİR CIVA SU Ne He ALEV

6 Plazma ve Yaygın Kullanım Alanları
Isıtılan gazlar önce atomlarına ayrılır. Atomda dış katman elektronlarının kopması ile pozitif yüklü iyon oluşur. Molekül, atom, pozitif yüklü iyon ve elektron bulunan bir karışım meydana gelir. Bu karışıma plazma denir. Plazma üretildiği yönteme, korunma biçimine, kullanıldığı alana, yoğunluğuna, basıncına, sıcaklığına ve kullanıldığı gazın cinsine göre adlandırılabilir. Güneş'te madde plazma halindedir ve sıcaklığı milyonlarca Kelvin ile ifade edilen yüksek sıcaklığa sahiptir. Düşük sıcaklığa sahip olan mumun ve kibritin alevi de plazma olarak kabul edilebilir. Plazma yüksüz olmasına rağmen çok iyi bir iletkendir. Yüksek sıcaklıkta düşük yoğunluğa sahiptir. Fazla enerji yaymaz ve manyetik alana etki edebilir.Bu özellikler sebebi ile gelişmiş ülkelerde, kağıt endüstrisinde, uzay endüstrisinde, elmas yapımında, yarı iletken teknolojisinde, elektronik çip yapımında, iletişim teknolojisinde, kristal büyütmede, radar ve füzyon araştırmasında denenerek kullanılmaktadır.Dünya'nın şu an içinde bulunduğu ve gelecek yıllarda giderek büyücek olan enerji krizine karşı da bu teknoloji önümüzdeki yıllarda önem kazanacak ve yaygın olarak kullanılacaktır.

7 Hal Değişim Olayları ve Isı
Maddenin hal değişimlerine ısı eşlik eder. Bu dönüşümlerde "madde ısı alır veya madde ısı verir". Bir katıyı ısıttığımız zaman katının molekül, atom veya iyonları gittikçe daha hızlı hareket eder. Komşu tanecikler ile arasındaki çekim kuvvetlerinin etkisinden kurtulur, koparak ayrılır. Çekim kuvvetlerinin etkisinden kurtulmak enerji ister. Enerji, iş yapabilme kapasitesidir. Sıcak bir cisimden soğuk bir cisme aktarılan enerjiye ısı denir, yani ısı, sıcaklık farkından ileri gelen enerjidir. Isı akımı sadece sıcaklıkta değişikliğe neden olmaz, aynı zamanda bazı durumlarda, maddenin halini de değiştirebilir. Madde hal değiştirirken çoğu kez ısı alır veya verir.

8 Maddenin bir halden diğer haline dönüşümüne hal değişimi denir.

9 Erime ve Donma Genellikle katılar ısıtılınca yapısında bulunan taneciklerin titreşim hareketleri hızlanır. Öyle bir sıcaklığa ulaşılır ki bu titreşimler sonucu atom ya da moleküller arasındaki etkileşimler zayıflayarak birbirinin üzerinden kayar, katı özelliğini kaybeder ve sıvıya dönüşür. Bu olaya erime; erimenin olduğu sıcaklığa da erime noktası denir. Sıvılar soğutulduğu zaman tanecikleri gitgide daha yavaş hareket eder. Soğutma işleminin devamında öyle bir sıcaklığa gelinir ki tanecikler arası çekim kuvvetleri onların bir kristal içinde istiflenmesine sebep olur. Bir sıvının katıya dönüşmesine donma; donmanın olduğu sıcaklığa da donma noktası denir. Sıvı bir madde donarken ısı verir. Bir sıvının erime noktası ile donma noktası sıcaklık değeri aynıdır.

10 Buharlaşma ve Yoğunlaşma
Sıvıyı oluşturan tanecikler katılara oranla birbirlerine daha uzak ve yapılarını oluşturan tanecikler arasındaki çekim kuvvetleri d aha zayıftır. Sıvıları buharlaştırmak (gaz hale getirmek) için tanecikleri arasındaki çekim kuvvetlerini yenmek amacıyla enerji vermek gerekir. Yeterli enerji ile tanecikler sıvı yüzeyinden kurtularak gaz hale geçerler. Bu olaya buharlaşma denir. Sıvı madde buharlaşırken dışarıdan ısı alır. Denizden çıktığımızda üşümemizin, elimize kolonya döktüğümüzde serinlik hissi duymamızın da nedeni budur. Kaynayan suyun üzerine bir kapak kapattığımızda kapakta oluşan su damlacıklarına hepimiz tanık olmuşuzdur. Bir gaz ya da buharın sıvıya dönüşmesine yoğunlaşma denir. Buhar sıvıya dönüşürken ısı verir.

11 Süblimleşme ve Kırağılaşma
Maddenin katı halden sıvı hale dönüşmeden gaz hale dönüşmesine süblimleşme denir. Katıdan gaz hale geçerken madde ısı alır. Süblimleşmenin tersine maddenin gaz halden doğrudan katı hale geçmesine geri süblimleşme denir. Gaz haldeki su moleküllerinin katı hale geçmesine (su molekülerinin geri süblimleşmesine) ise kırağılaşma denir.

12 Hal Değişim Isıları Genellikle maddelerin hal değişim ısıları bir mol madde için hesaplanır. Örneğin: 1 mol yani 18 gram buzu O°C'ta su haline getirmek için 6 kJ'lük bir enerji gerekir. O°C'ta 1 mol su donarken 6 kJ ısı verir. Örneğin: 100 °C'ta 1 mol suyu 100 °C'taki buhar haline getirmek için 40,7 kJ ısı vermek gerekir.

13 0 0C ile 100 0C arasında su (sıvı) , 100 °C'un üzerinde gazdır.
1 mol buz süblimleşirken mol başına alması gereken ısı 1 mol suyun erime ısısı ile 1 mol suyun buharlaşma ısısının toplamına eşittir. 1 mol su buharının geri süblimleşme ısısı 1 mol su buharının yoğuşma ve donma ısısının toplamına eşittir. Suyun Hal Değişimi Saf su 1 atm basınç altında; 0 0C sıcaklığın altında buz (katı), 0 0C ile 100 0C arasında su (sıvı) , 100 °C'un üzerinde gazdır.

14 Hal değişim ısısı (L): Maddenin 1 gramının bir halden başka bir hale geçmesi sırasındaki ısı değişimdir. Birimi joule/gram (J g -1 )'dır. Hal değişim ısısı madde eriyorsa, erime gizli ısısı (Le), madde buharlaşıyorsa buharlaşma gizli ısısı (Lb) şeklinde ifade edilir. Erime sıcaklığındaki bir mol katının erimesi için gerekli ısı molar erime ısısı, kaynama noktasındaki bir mol sıvının buharlaşması için gerekli ısı molar buharlaşma ısısıdır. Kütle (m): Hal değişimine uğrayan maddenin kütlesidir. Birimi gram (g)'dır. Öz ısı (c): Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1°C artırmak için gereken ısı miktarıdır. Birimi (J g -1 °C -1)'dır. Her madde için farklı bir değerdir. Bu değer bir maddenin katı, sıvı ve gaz halleri için farklıdır. Sıcaklık farkı (Δt): Son sıcaklık ile ilk sıcaklık arasındaki farktır. Sıcaklık birimi Celcius (0C)'tur.

15 Hal değişimi olan aralıklarda (II.,IV.) ısı verildikçe;
1.Potansiyel enerji artar. 2.Sıcaklık ve kinetik enerji sabittir. 3.Tanecikler arası uzaklık artar. 4.Tanecikler arası çekim kuvveti azalır. 5. Hacim artar, yoğunluk azalır, kütle sabittir. 6.Düzensizlik artar. 7.Heterojendir. 8.Q=m.L eşitliği kullanılır. Sıcaklık değişimi olan aralıklarda (I.,III.,V.) sıcaklık arttırıldıkça; 1.Kinetik enerji artar. 2.Tanecikler arası uzaklık artar. 3.Tanecikler arası çekim kuvveti azalır. 4. Hacim artar, yoğunluk azalır, kütle sabittir. 5.Düzensizlik artar. 6.Homojendir. 7.Q=m.c.Δt eşitliği kullanılır.

16 Örnek: -20°C'taki 100 g buzun buhar haline geçişine kadar olan ısı değişim hesaplamaları için kullanılacak bağıntıları yazınız? Çözüm:

17 Örnek: -10°C'taki 100 g buzun 50°C'taki su haline geçişine kadar olan ısı değişim hesaplamaları için kullanılacak bağıntıları yazınız? Örnek:

18

19 Hal Değişimleriyle ilgili Isı Hesaplamalar
Örnek Şekilde, 1 gram katı demirin ısınma grafiği verilmektedir. a) Demirin sıcaklığını 1°C yükseltmek için gereken ısı kaç J'dür? b) Demirin erime gizli ısısı kaç J g -1 'dir? Çözüm

20 Örnek 200 mL etil alkolün sıcaklığını 20 °C'tan 40 °C'a çıkarmak için kaç Joule ısı gerekir? (d=0,8 g/mL c alkol =2,340 J g -1 °C -1 Çözüm Örnek -5 0C sıcaklığındaki 10 gram buzu +50 0C sıcaklığındaki su haline getirmek için verilmesi gereken enerji kaç kaloridir?

21 0 °C su haline geçmesi için verilmesi gereken ısı;
Çözüm -5 °C sıcaklıktaki 10 gram buzun 0 °C sıcaklığa kadar ısıtılması için gereken ısı; 0 °C sıcaklıktaki buzu 0 °C su haline geçmesi için verilmesi gereken ısı; 0 °C 'taki 10 gram suyu 50°C‘ a çıkarmak için verilmesi gereken ısı;

22 Örnek Bakırın molar erime ısısı 12,54 kJ'dür. 32 gram bakırı eritmek için kaç kJ ısı gerekir? (Cu:64) Çözüm Örnek 100 °C'taki 54 gram su buharı 20 °C'a kadar soğutularak yoğuşması sırasında kaç kJ ısı açığa çıkar? (Molar yoğunlaşma ısısı= 40,62 kJ, c = 4.18 J g -1 °C -1 )

23 Çözüm

24 Aşağıda verilen problemleri çözünüz?

25 Buhar Basıncı Sıvısıyla dengede bulunan bir buharın oluşturduğu basınca denge buhar basıncı denir. Şekilde görüldüğü gibi sıvı ve buharın bir arada bulunduğu kapalı bir kapta, buharlaşma ve yoğunlaşma aynı zamanda gerçekleşir. Bir behere yarısına kadar su doldurarak üzerini kapattığımızda zamanla su seviyesinin azaldığını görürüz. Gözlemlemeye devam edersek koşullar (sıcaklık, basınç vb.) değişmediği sürece bir süre sonra su seviyesinin sabitlendiği ve zamanla hiç değişmediği görülür. Buharlaşma hızının yoğunlaşma hızına eşit olduğu bu durumda sıvı buharıyla dengededir.

26 Buhar Basıncının İzlenmesi
Oda sıcaklığında yüksek buhar basıncına sahip sıvılara uçucu sıvılar, düşük buhar basıncına sahip olan sıvılara uçucu olmayan sıvılar denir. Şekilde gördüğünüz gibi manometre takılmış kapalı bir kaptaki suyun ısıtılma sürecinde ısıtma ve buharlaşma işlemi başlamadan önce U şeklindeki manometre tüpündeki cıva seviyeleri eşittir (I). Sıvı yüzeyindeki birkaç molekül sıvıyı terk eder etmez bir buhar basıncı oluşturur ve cıva seviyesi yavaş yavaş yükselmeye başlar (II). Isıtma işlemi başladığında su moleküllerinin kinetik enerjileri ve buharlaşma hızlanır. ısıtma ve buharlaşma devam ettikçe sıvı üzerinde birikmiş buharlaşan molekül sayısı artar. Sıcaklık sabitlendiğinde buharlaşan molekül sayısı yoğunlaşan molekül sayısına eşit olur ve manometredeki cıva seviyelerinin de eşitlendiği görülür. Buharlaşma hızının yoğunlaşma hızına eşit olduğu bu durumda sıvı buharıyla dengededir.

27 4.DIŞ BASINÇ: Dış basıncın buhar basıncına etkisi yoktur.
Denge Buhar Basıncına Etki eden Faktörler 1.SIVININ CİNSİ: Moleküller arası çekim kuvveti küçük olan sıvılar daha kolay buharlaşır bu tür sıvıların buharlaşma hızları ve buhar basınçları yüksektir. Buna karşılık kaynama noktaları düşüktür. 2.SICAKLIK: Sıvı molekülün sıcaklığı artırılırsa buharlaşma hızı dolayısıyla buhar basıncı yükselir. 3.SAFLIK DERECESİ: Saf bir çözücüde uçucu olmayan katı bir madde çözünmüşse, oluşan çözeltinin buhar basıncı saf çözücüsününkine göre daha düşüktür. Birim hacimde çözünmüş madde miktarı arttıkça buhar basıncındaki düşme artar. 4.DIŞ BASINÇ: Dış basıncın buhar basıncına etkisi yoktur. 5.SIVI MİKTARI: Sıvı miktarının buhar basıncına etkisi yoktur. 6.KABIN HACMİ: Kabın hacminin buhar basıncına etkisi yoktur.

28 Örnek Şekildeki sistemde M musluğu açılarak aynı sıcaklıkta sistem dengeye getiriliyor. Bununla ilgili olarak; I.A sıvısının denge buhar basıncı azalır. II.O2 nin kısmi 50 cm Hg olur. III.Toplam basınç 75 cm Hg olur. İfadelerinden hangisi yanlıştır ? Pa= 25 cm Hg Çözüm II ve III doğru I yanlış

29 Örnek Yandaki pistonlu silindirde bir miktar su ve H2 gazı bulunmaktadır. Bu sıcaklıkta suyun buhar basıncı 24 mm Hg ve toplam basınç 624 mm Hg'dır. Piston aşağı itilerek kap içindeki H2 gazının hacmi yarıya indiriliyor. Sıcaklık değişmediğine göre toplam basınç ne olur? Çözüm Hacim yarıya düştüğüne göre H2 gazının basıncı 2 katına çıkar ve 1200 mm Hg olur.

30 Örnek Şekildeki pistonlu silindirde bir miktar su ve üzerinde He gazı bulunmaktadır. 25 °C'ta suyun buhar basıncı 24 mm Hg, toplam basınç 224 mm Hg'dir. Piston yukarı çekilerek hacim 2 katına çıktığında toplam basınç ne olur? Cevap: 124 mm Hg Örnek Şekildeki pistonlu kapta t°C de buharıyla dengede H2O sıvısı ve suda çözünmeyen X(g) bulunmaktadır. Piston aşağıya itilerek hacmi yarıya indiriliyor. Son basınç 450 mmHg olduğuna göre ilk basınç kaç mmHg dir? (t°C de suyun buhar basıncı 50mmHg dir.) Cevap: 250 mm Hg

31 Uçucu yada Uçucu Olmayan Sıvılar
Oda sıcaklığında yüksek buhar basıncına sahip sıvılara uçucu sıvılar, düşük buhar basıncına sahip olan sıvılara uçucu olmayan sıvılar denir. Bir sıvının uçucu olup olmamasını moleküller arası kuvvetlerin büyüklüğü belirler. Bu kuvvetler azaldıkça uçuculuk artar. Örneğin; Aseton uçucu bir sıvıdır ve 25 °C'ta buhar basıncı 231 mm Hg'dır. Su orta uçuculukta bir sıvıdır. Buhar basıncı 23,8 mm Hg'dır. Bir sıvının buhar basıncı sıvının türüne ve sıcaklığına bağlıdır.

32 H Havada azot, oksijen, argon ve su buharı bulunur
H Havada azot, oksijen, argon ve su buharı bulunur. Havanın içinde bulunan bu su buharının su döngüsünde de önemli görevi vardır. içinde su buharı bulunmayan hava kuru hava olarak adlandırılır. Nemli hava ise içinde su buharı ve kuru havanın bulunduğu karışımdır. Gaz karışımları konusundan da hatırlayacağınız gibi bir gazın kısmi basıncı onun mol kesri ile doğru orantılıdır. Dolayısıyla hava örneğindeki su buharının kısmi basıncı da miktarı ile orantılıdır. Dalton'un kısmi basınçlar kanunu gereği, atmosferdeki havanın toplam basıncı, kuru havanın ve su buharının kısmi basınçlarının toplamına eşittir. Havada bulunabilecek su buharına nem denir. Nem sıcaklıkla doğru orantılıdır. Bağıl Nem

33 Hava ısındıkça havanın nem miktarı artar
Hava ısındıkça havanın nem miktarı artar. En çok nemden şikayet edilen yaz aylarıdır. Hava soğudukça nem miktarı azalır. Bir hava kütlesinin bulunduğu sıcaklık derecesine göre alacağı nem miktarının sınırı vardır. Bu sınıra havanın doygunluk noktası denir. Doygunluk noktasına gelen hava daha fazla nem almaz. Hava nem yönünden doygunluğa ulaştığında sıcaklıkta düşükse yağış başlar. Mesela, suyun 25 °C'taki buhar basıncının alabileceği en yüksek değer 23,8 mm Hg'dır. Bu değer 25 °C'ta su buharının aldığı en yüksek değerdir. Havadaki su buharının basıncı 23,8 mm Hg'dan fazla ise bir kısım buhar suya yoğuşarak yer yüzüne yağmur olarak dönecektir. Bağıl nem havadaki nem miktarını göstermez.

34 Bağıl nem, su buharı kısmi basıncının aynı sıcaklıkta havayı doyuran su buharının kısmi basıncına oranıdır ve yüzde ile verilir. Hava içinde bulunan nem miktarının aynı sıcaklıkta o havanın bulundurabileceği maksimum nem miktarı olarak da tanımlanabilir.

35 Örnek 25 °C'ta havadaki su buharının kısmi basıncı 11,9 mm Hg, aynı sıcaklıkta suyun buhar basıncı 23,8 mm Hg olduğuna göre havadaki bağıl nemi hesaplayınız? Çözüm

36 Kaynama Noktası Bir sıvının buhar basıncı dış basınca eşitlendiğinde sıvı kaynamaya başlar. Kaynama noktasına etki eden faktörler; Sıvının cinsi: Moleküller arasındaki çekim kuvveti arttıkça K.N artar Uçuculuk arttıkça K.N. Azalır Safsızlık: Sıvı içerisine eklenen uçucu olmayan katı miktarı arttıkça K.N artar. K.N Tuzlu su > saf su 3. Dış Basınç: Dış basınç arttıkça K.N artar Aynı ortamda kaynayan sıvıların buhar basınçları birbirine eşittir. Sıvının cinsine bağlı değildir.

37 Kaynama Noktasına Dış Basıncın Etkisi
Kaynama noktası dış basınca bağlı olduğundan dış basınç değiştiğinde kaynama noktası da değişir. Tabloda görüldüğü gibi yüksek rakımlara çıkıldığında atmosferin uyguladığı basıncın azaldığı görülür. Basınç azalınca suyun kaynama noktası da düşer. Örneğin, 2040 metre rakımda dış basınç 680 mm Hg suyun kaynama noktası 80°C‘dir. Düşük kaynama sıcaklığında besinlerin suda pişirilmesi daha uzun zaman alır. Basınç arttıkça kaynama noktası artar. (Düdüklü tencere de olduğu gibi) 2 atm basınçta suyun kaynama noktası yaklaşık 120 °C dir. Yüksek sıcaklıkta besinler daha çabuk pişer. Deniz seviyesinde 3 dakika haşlanan yumurtanın Ağrı Dağı'nda daha uzun sürede pişer.

38 Saf X, Y ve Z maddelerinin moleküller arası çekim kuvvetleri arasında X>Y>Z ilişkisi vardır.
Buna göre saf X, Y ve Z maddeleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Uçuculuğu en fazla olan Z dir. B) Y nin kaynama sıcaklığında X sıvıdır. C) Molar buharlaşma ısısı X>Y dir. D) Aynı sıcaklıkta buhar basınçları arasında X>Y>Z ilişkisi vardır. E) Kaynama noktası en büyük olan X dir Cevap: D Aynı ortamda bulunan K, L ve M sıvılarının kaynama noktaları K>L>M şeklindedir. Buna göre sıvıların; Buhar basınçlarını Moleküller arası çekim kuvvetlerini kıyaslayınız.

39 Buharlaşma Hızını Etkileyen Faktörler
1.Sıcaklık: Maddenin sıcaklığı arttığında molekülün kinetik enerjisi dolayısıyla ortalama hızları da artar. 2. Yüzey: Buharlaşma yüzeyde gerçekleştiği için yüzey alanının genişletilmesi de buharlaşmayı hızlandırır. 3. Havanın bağıl nemi:Havada yeteri kadar su buharı yoksa buharlaşma daha hızlı olur. Kuru havada çamaşırın kuruma süresi nemli havaya göre daha hızlıdır. 4. Rüzgar: Rüzgar da difüzyon ve konveksiyon ile su buharının su yüzeyinden uzaklaşmasını sağladığı için buharlaşmayı hızlandırır. 5. Gaz geçirme işleminde gaz molekülleri su moleküllerini utacağından buharlaşmayı hızlandırır.