Neclâ YALÇINER Türk Dil Kurumu Uzmanı. Türk dili dillerin en zenginlerindendir, yeter ki bu dil şuurla işlensin… Gazi M. Kemal Atatürk.

... konulu sunumlar: "Neclâ YALÇINER Türk Dil Kurumu Uzmanı. Türk dili dillerin en zenginlerindendir, yeter ki bu dil şuurla işlensin… Gazi M. Kemal Atatürk."— Sunum transkripti:

1 Neclâ YALÇINER Türk Dil Kurumu Uzmanı

2 Türk dili dillerin en zenginlerindendir, yeter ki bu dil şuurla işlensin… Gazi M. Kemal Atatürk

3 TÜRKÇE… Kökleri binlerce yıl ötesine uzanan, Pek çok dille karşılaşan, pek çok dille etkileşim içerisine giren, Orhon Yazıtları Pek çok dili etkisi altına alan, Kimi zaman da başka dillerin etkisi altında kalan, AMA HER ZAMAN AYAKTA KALAN DİL: BİZİM DİLİMİZ TÜRKÇE

4 Sümerceye sözcükler vermiş dil: TÜRKÇE Çivi yazılı tabletlerdeki Türkçe sözcükler binlerce yıldır yaşıyor…

5 TÜRK YAZI DİLİNİN İLK ÖRNEĞİ Türk siyaset biliminin, tarih biliminin, hitabet sanatının ilk örneği:

6

7 Bilim dili olarak Türkçe Türkçe, daha IX. yüzyılda Uygurlar döneminde çeşitli dallarda bilim dili olarak gelişmeye başlamıştır. Uygurlar, dönemin çeşitli bilim dallarında eserler vermişler, çeşitli bilim terimleri türetmişlerdir.

8

9 Divanü Lügat-it-Türk’te yaklaşık 8.500 sözcük var…

10 DÜNYA DİLLERİ (Yüz milyondan fazla konuşuru olan diller) 1. Ç ince (Sekiz lehçesiyle birlikte) 1.300.000.000 2. İ ngilizce 427.000.000 3. İ spanyolca 266.000.000 4. H intçe (Urduca ile birlikte) 223.000.000 5. T ÜRKÇE (Bütün lehçeleriyle) 220.000.000 6. A rapça (Bütün lehçeleriyle) 181.000.000 7. P ortekizce 165.000.000 8. B engalce 162.000.000 9. R usça 158.000.000 10. J aponca 124.000.000 11. A lmanca 121.000.000 12. F ransızca 116.000.000

11 EKLEMELİ DİL TÜRKÇE Yeni sözler ve terimler türetme veya birleştirme yoluyla üretilir. Ad veya eylem köklerine, gövdelerine getirilen yapım ekleriyle türetme yapılır. Türetme sırasında kökte değişme olmaz.

12 göz göz+lük göz+lük+çü eye glasses optician oeil lunettes opticien a uge brille optiker

13 TDK’nin Güncel Türkçe Sözlük’ünde 107.000’e ula ş m ış tır.

14 104.481 söz varlığı Söz, deyim, terim, ek ve anlamdan olu ş an 104.481 söz varlığı 77.407 sözcük Madde başı ve madde içi toplam 77.407 sözcük Yeni eklenmi ş 3.700 sözcük, 6.400 anlam

15 KOLAY GELSİN !... I hope it is going smoothly (said to some one who is either doing or planning to do a job) Möge leicht werden (feste Höfl. Angesichts fremder Arbeit) Bonne succès (vaeu qu’on adresse á qn qu’an voit s’occuper de qch.)

16 Binlerce Türkçe söz yabancı dillerde… Çincede 300 Farsçada 3.000 Urducada 227 Arapçada 2.000 Rusçada 2.500 Ukraynacada 800 Ermenicede 4.262 Macarcada 2.000 Fincede 118 Rumencede 3.000 Bulgarcada 3.500 Sırpçada 9.000 Çekçede 248 İtalyancada 146 Arnavutçada 3.000 Yunancada 3.000 İngilizcede 470 Almancada 166 ….

17 Türkçe binlerce söz yabancı dillerde… açık Farsçada açig “ağaçsız ve açık yer, alan” Ermenicede açik, açiklik “kır, ova, açıklık yer” Macarcada açsik “üzeri açık deniz taşıtı, sandal” Rumencede acíc, ustuacíc “açık, üstü örtülü olmayan” Bulgarcada açík, açtisuvam “açmak” Sırpçada áčik, háčik “açık; boş” Arnavutçada açik “açık, aralık, gedik; berrak, aşikar” açiklëk “açıklık, berraklık” Yunancada açíh-açiğá “açık açık, açıkça”, çikmaví “açık mavi”

18

19 “Bir ömörcönsi (emergency: acil) durumda, -nasıl denir- kötü durumda, bu maskı (maske) takıyorlar.” “Bir ömörcönsi (emergency: acil) durumda, -nasıl denir- kötü durumda, bu maskı (maske) takıyorlar.” (Show tv, ana haber, 18 Mart 2009) (Show tv, ana haber, 18 Mart 2009)

20 “Boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek, kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, iç ters açı, dış ters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, dikey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev, alan, varsayı, gerekçe” gibi terimler Atatürk tarafından türetilmiştir. “Boyut, uzay, yüzey, düzey, çap, yarıçap, kesek, kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, iç ters açı, dış ters açı, taban, eğik, kırık, çekül, yatay, düşey, dikey, yöndeş, konum, üçgen, dörtgen, beşgen, köşegen, eşkenar, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev, alan, varsayı, gerekçe” gibi terimler Atatürk tarafından türetilmiştir.