Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013.

... konulu sunumlar: "Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013."— Sunum transkripti:

1 Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2013

2 2 STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www.hozyildiz.com

3 Türkiye borçlanmaya mahkûm (mu?). Kamu borçları azalsa da diğer kesimlerin borcu artıyor www.hozyildiz.com3

4 Oransal olarak gelişmeler www.hozyildiz.com4

5 Hanehalkının borç artışına dikkat www.hozyildiz.com5

6 Yetersiz tasarruf birikimi nedeniyle büyümek için dış kaynağa ihtiyaç var www.hakanozyildiz.com6

7 Dış borç göstergelerini çok dikkatle izlemek gerek www.hozyildiz.com7

8 Kamu borç rakamları kötü değil www.hozyildiz.com8

9 Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır? www.hozyildiz.com9

10 10 BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www.hozyildiz.com

11 2001 Krizinden bu yana epeyi yol alındı. Ancak düşüş eğilimi yavaşlamaya başladı. 11www.hozyildiz.com

12 Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir. 12www.hozyildiz.com

13 Gelirler harcama artışına bağımlı iken, harcamalarda esneklik yok. Eknomide sorun olursa gelir azalırken, harcama kısıntısı yapılamıyor. Mecburen borçlanmaya gidiliyor. 13www.hozyildiz.com

14 Bütçe dışı dengeler etken 14www.hozyildiz.com

15 Sadece bütçe açığının büyüklüğü borç stokunun artışını açıklamaya yetmez. Bütçe dışı etkenleri de çok dikkatli takip etmek gerekir. 15www.hozyildiz.com

16 16 Krizde kamu borç stokunun artışı hızlanmış. www.hozyildiz.com

17 ARTIŞ 2013 DE DÖVİZ AĞIRLIKLI. DIŞARIDAN BORÇLANAN KAMU, FED’DEN GELEN DÖVİZ BASKISINI DENGELEMEYE ÇALIŞMIŞ 17www.hozyildiz.com

18 18 Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www.hozyildiz.com

19 Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 5,9 yıl. www.hozyildiz.com19

20 Nakit – piyasadan yapılan borçlanmanın vadesini uzaması olumlu. Nakit dışı borçlanmanın vadesinin azalmasının nedeni krizde verilen kağıtların vadelerinin dolması. www.hozyildiz.com20

21 İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaşlamaya başladı. Nedeni enflasyon ve kurdaki değişmeler. www.hozyildiz.com21

22 22 Nominal faizler oldukça düştü… Hazine’nin faiz yükü göreli olarak azaldı. www.hozyildiz.com

23 Negatif reel faizi piyasa nereye kadar taşıyabilir? Önümü<deki dönemde faiz artışı beklemek çok yanlış olmaz. www.hozyildiz.com23

24 Önceki yıllarda iç borcun vadesi yükseliyor www.hozyildiz.com24

25 2014’te vadenin düşmesinin nedeni yabancıların ilgisinin azalması. Uzun vadeli kaynak onlarda var. www.hozyildiz.com25

26 Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. www.hozyildiz.com26

27 25 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www.hozyildiz.com27

28 Dış borçlanmada etkilenme süresi 7 yıla yakın. www.hozyildiz.com28

29 Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek 29www.hozyildiz.com

30 30 DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www.hozyildiz.com

31 Yabancılar Türk kağıtlarına ilgi gösteriyor. Vadeye kadar elde tutarlarsa iyi. İlk kur ve faiz hareketinde satmaya kalkarlarsa piyasada yıkıcı etki yaratabilirler. FED kararı iştahlarını azaltmaya başlamış www.hozyildiz.com31

32 32 Kamu Borç Stoku’nun % 70’i TL. www.hozyildiz.com

33 33 Stok’un sadece % 36’sı sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor. www.hozyildiz.com

34 Döviz ve değişken ağırlıklı stok yapısı kur, faiz, enflasyon ve diğer etkenlere açık bir yapıdır. Stokun kırılganlığı açısından önemlidir. www.hozyildiz.com34

35 35 Piyasa oyuncuları, risk algılamaları nedeniyle, dövizle veya değişken faizli enstrümanlarla borçlanmayı tercih ediyorlar. Dövizli kağıtların sabit faizli olması sorun yaratmıyor. Çünkü çok yüksek faiz elde ediyorlar ve sigortalıyorlar (CDS). www.hozyildiz.com

36 Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar. www.hozyildiz.com36

37 Yapancı para kaynaklar olmasa kaynaklar yetersiz kalıyor. Bu durumun faizlere etkisi düşünülmeli www.hozyildiz.com37

38 38 Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www.hozyildiz.com

39 39 Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru DİBS Faizleri 10,860,85 Eurobond Spreadleri 0,8610,63 Döviz Kuru 0,850,631 www.hozyildiz.com

40 40 Gelecekte borçlanmadaki azalma... Yapısal reformlara, özellikle, vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www.hozyildiz.com

41 41 Borcun Sürdürülebilirliği www.hozyildiz.com

42 42 Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www.hozyildiz.com

43 43 Borç stoku neden büyüyor? ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSESTOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. www.hozyildiz.com

44 44 Borç stoku nasıl oluşuyor? (2012 - Milyar TL) (Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 330 Faiz dışı Harcamalar 307 Faiz Dışı Fazla 23 Faiz harcamaları 48 Net İç Borçlanma 18 Net Dış Borçlanma 2 www.hozyildiz.com

45 45 Neden Faiz Dışı Fazla? Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. www.hozyildiz.com

46 Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www.hozyildiz.com46

47 Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız? 47www.hozyildiz.com

48 Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli. Faiz oranları düşmesine rağmen yükü azalmıyor. 48www.hozyildiz.com

49 Faiz yüküne dikkat. Borç sürüdürülebilirliği göstergelreeinden birisi de faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranıdır. 49www.hozyildiz.com

50 Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor www.hozyildiz.com50