Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2012.

... konulu sunumlar: "Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2012."— Sunum transkripti:

1 Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2012

2 2 STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. R. HAKAN ÖZYILDIZ

3 Türkiye’de kamu borçları azalsada diğer kesimlerin borcu artıyor R. HAKAN ÖZYILDIZ3

4 Oransal olarak gelişmeler R. HAKAN ÖZYILDIZ4

5 Hanehalkının borç artışına dikkat R. HAKAN ÖZYILDIZ5

6 Bir yabancı yatırım bankasına göre Türkiye’nin döviz dengesi (Milyar $) 6R. HAKAN ÖZYILDIZ

7 Büyüme tüketim ve dış kaynakla sağlanıyor. 7R. HAKAN ÖZYILDIZ

8 Kısa vadeli dış borçlar artıyor R. HAKAN ÖZYILDIZ8

9 Dış borç göstergelerini çok dikkatle izlemek gerek R. HAKAN ÖZYILDIZ9

10 Kamu borç rakamları kötü değil R. HAKAN ÖZYILDIZ10

11 Borç stokunda brüt-net ayırımı R. HAKAN ÖZYILDIZ11

12 Devletin varlıkları çok değişmiyor R. HAKAN ÖZYILDIZ12

13 13 BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor R. HAKAN ÖZYILDIZ

14 2001 Krizinden bu yana epeyi yol alındı. 14R. HAKAN ÖZYILDIZ

15 Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. 15R. HAKAN ÖZYILDIZ

16 Gelirler harcama artışına bağımlı iken, harcamalarda esneklik yok. Eknomide sorun olursa gelir azalırken, harcama kısıntısı yapılamıyor. Mecburen borçlanmaya gidiliyor. 16R. HAKAN ÖZYILDIZ

17 Bütçe dışı dengeler etken 17R. HAKAN ÖZYILDIZ

18 Sadece bütçe açığının büyüklüğü borç stokunun artışını açıklamaya yetmez. Bütçe dışı etkenleri de çok dikkatli takip etmek gerekir. 18R. HAKAN ÖZYILDIZ

19 19 Krizde kamu borç stokunun artışı hızlanmış. R. HAKAN ÖZYILDIZ

20 ARTIŞ 2011 DE DÖVİZ AĞIRLIKLI. 20R. HAKAN ÖZYILDIZ

21 21 Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. R. HAKAN ÖZYILDIZ

22 22 2001Krizinden dış borç alınarak çıkıldı. Şimdi iç piyasadan borçlanan Hazine, Kamuya ve dışarıya olan borçlarını ödüyor. R. HAKAN ÖZYILDIZ

23 Küresel Kriz 2008 de vadenin kısalmasına neden oldu. 23R. HAKAN ÖZYILDIZ

24 24 Nominal faizler krizin etkisiyle oldukça düştü… Hazine’nin faiz yükü göreli olarak azaldı. R. HAKAN ÖZYILDIZ

25 25 Reel faizlerdeki düşüşe dikkat. Negatif reel faiz olur mu? R. HAKAN ÖZYILDIZ

26 Piyasadaki faizler değişirse, stok kaç ay sonra etkilenecek? 26R. HAKAN ÖZYILDIZ

27 Vade uzuyor. Olumlu bir gelişme R. HAKAN ÖZYILDIZ27

28 Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek 28R. HAKAN ÖZYILDIZ

29 29 DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. R. HAKAN ÖZYILDIZ

30 Yabancılar ilgi gösteriyor R. HAKAN ÖZYILDIZ30

31 Bankalar DİBS taşımayı arttırmış 31R. HAKAN ÖZYILDIZ

32 Özel bankaların kağıda ilgisi devam ediyor. Sektördeki paylarına oranla asıl kamu bankaları yükü taşımaya devam ediyorlar. 32R. HAKAN ÖZYILDIZ

33 Banka dışı kesimde tüzel kişiler DİBS alıyor, şirket bilançolarına koyuyorlar. Özkaynaklarını değerlendiriyorlar. 33R. HAKAN ÖZYILDIZ

34 34 Kamu Borç Stoku’nun % 70’i TL. R. HAKAN ÖZYILDIZ

35 TL borçlar fazla R. HAKAN ÖZYILDIZ35

36 36 Stok’un sadece % 33’ü sabit TL enstrüman R. HAKAN ÖZYILDIZ

37 Toplam içinde Euro tahvillerdeki sabit faizli kuponluların etkisi R. HAKAN ÖZYILDIZ37

38 38 Piyasalarda yatırımcılar TL’yi tercih ediyor. Faiz getirisi, yabancı paraya oranla daha yüksek. R. HAKAN ÖZYILDIZ

39 39 Piyasa oyuncuları, risk algılamaları nedeniyle, değişken faizli enstrümanları tercih ediyorlar. R. HAKAN ÖZYILDIZ

40 40 Krizde mali baskınlık çoğaltmış. DTH’lar olmasa, sadece TL kaynaklarla borç çevirmek oldukça zor. Belkide olanaksız. R. HAKAN ÖZYILDIZ

41 Yapancı para kaynaklar olmasa kaynaklar yetersiz kalıyor. Bu durumun faizlere etkisi düşünülmeli R. HAKAN ÖZYILDIZ41

42 42 Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. R. HAKAN ÖZYILDIZ

43 43 Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru DİBS Faizleri 10,860,85 Eurobond Spreadleri 0,8610,63 Döviz Kuru 0,850,631 R. HAKAN ÖZYILDIZ

44 DİBS Piyasasında faizi döviz birikimi olanlar belirliyor 44R. HAKAN ÖZYILDIZ

45 45 Gelecekte borçlanmadaki azalma... Yapısal reformlara, özellikle, vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. R. HAKAN ÖZYILDIZ

46 46 Borcun Sürdürülebilirliği R. HAKAN ÖZYILDIZ

47 47 Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. R. HAKAN ÖZYILDIZ

48 48 Borç stoku neden büyüyor? ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSESTOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir. R. HAKAN ÖZYILDIZ

49 49 Borç stoku nasıl oluşuyor? (2011 - Milyar TL) (Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor) Bütçe Gelirleri 295,9 Faiz dışı Harcamalar 313,3 Faiz Dışı Fazla 24,8 Faiz harcamaları 42,2 Net İç Borçlanma 15 Net Dış Borçlanma 2,3 R. HAKAN ÖZYILDIZ

50 50 Neden Faiz Dışı Fazla? Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. R. HAKAN ÖZYILDIZ

51 Duyarlılık analizi b t = -ps t -pr t +[(1+ rd t ) / (1+g t )]*bd t-1 +[(1+rf t )/(1+g t )] * (1+ drer)*bf t-1 bt : Toplam borç stoku / GSYH bdt-1 : Bir önceki dönemin TL cinsinden borç stoku / GSYH bft-1: Bir önceki dönemin döviz cinsinden borç stoku / GSYH pst: Faiz dışı fazla / GSYH rdt: TL cinsinden reel faiz oranı rft: Döviz cinsinden reel faiz oranı gt: Büyüme oranı drer: Reel kurdaki değişim (TL/$) prt: Özelleştirme gelirleri / GSYH R. Hakan ÖZYILDIZ51

52 Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek 52R. HAKAN ÖZYILDIZ

53 Sorun sadece stokta değil, faiz ödemelerine de dikkat edilmeli 53R. HAKAN ÖZYILDIZ

54 Faiz yüküne dikkat. Borç sürüdürülebilirliği göstergelreeinden birisi de faiz ödemelerinin vergi gelirlerine oranıdır. 54R. HAKAN ÖZYILDIZ

55 Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor R. HAKAN ÖZYILDIZ55