D vitamini ve önemi Prof. Dr. Faruk Alagöl İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi

... konulu sunumlar: "D vitamini ve önemi Prof. Dr. Faruk Alagöl İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi"— Sunum transkripti:

1 D vitamini ve önemi Prof. Dr. Faruk Alagöl İ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi
İç Hastalıkları A.B.D. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

2 Kalsiyum Metabolizması
g PTH vit. D PTH vit D ECF Ca 900 mg g g barsak g g kemik g böbrek idrar g

3 D Vitamini ve önemi Kalsiyum metabolizması başlıca üç
hormonun kontrolü altındadır: PTH D Vitamini Kalsitonin (önemsiz)

4 D Vitamini ve önemi Epidermis ve dermis’de bulunan
7 DHK’den UVB ( nm) aracılığı ile previtamin D ve vitamin D3 oluşur Bu sırada lumisterol, tachysterol, suprasterol, 5-6 transvitamin D gibi ara ürünler de meydana gelir Biyolojik olarak inaktif olan bu ürünler D vitamini fazlalığını ve hiperkalsemiyi engeller

5 D vitamini ve önemi

6 D vitamini ve önemi

7 D vitamini ve önemi

8 D vitamini ve önemi

9 D vitamini Metabolizması
1 MED solar radyasyon IU D vitamininin yapımını sağlar. 70 yaşın üstünde, bu miktarın % 30 daha azı meydana gelir. Defalarca güneş ışığı ile karşılaşıldığında D vitamini fazlalığı ve hiperkalsemi nasıl önlenir ?

10 D Vitamini ve önemi Tüm vücudun güneşe maruz kalması ile günde 250 ug (10 000) D vitamini yapılır. 70 yaşın üstünde, bu miktarın % 30 daha azı meydana gelir.

11 D Vitamini Metabolizması
UV tedavisi ile nmol/gün/cm2 D vitamini üretimi hesaplanmıştır % 5 deri yüzeyinin güneşe maruz kalması ile günde 10.9µg (435 IU) D vitamini üretilir (25OHD 35 nmol/L) Davie MW et al. Clin Sci 1982; 63:461-72 UV’den uzak kalmak 25OHD düzeyinde azalmaya neden olur: Denizaltı mürettebatında 2 ayda 30 nmol/L düşme Dlugos DJ et al. Undersea Hyperb Med 1995;22:145-52

12 D Vitamini ve önemi Deri renginin koyulaşması ile D vitamini yapımında azalma meydana gelir (28 mJ/cm2 UVB radyasyonu sonrası) Matsuoka et al. Arch Dermatol 1991; 127: USA’da yaşayan Afrikalı-Amerikalılar ve UK’da yaşayan Asyalı göçmenler D vitamini yetersizliğine daha fazla duyarlıdırlar Holick et al. Lancet 1989; 2:

13 D Vitamini Metabolizması
Denizaltı çalışanları 3 ay süreyle güneş ışınlarınlarından uzak kaldılar ve 600 IU D vitamini kullandılar. Ancak personelde D vitamini yetersizliği gelişti Denizaltıyı terkettikten sonra 25 OHD düzeylerinde artış meydana geldi Holick MF; Am J Clin Nutr 1994; 60:

14 D Vitamini Metabolizması
Aşırı güneşlenmeğe bağlı D vitamini fazlalığı ve hiperkalsemiden iki mekanizma ile korunur: İnaktif D vitamini metabolitlerinin yapımı Deride pigmentasyon artışı

15 D Vitamini Metabolizması
Coğrafik farklılıklar deride farklı miktarda D vitamini sentezine yol açar Farklı enlemlerde yaşayanlarda D vitamini düzeyleri değişiktir Mevsimler D vitamini düzeyini etkiler: yaz sonu yüksek, kış sonu düşük

16

17 D Vitamin Metabolizması
D vitamini yapımını etkileyen diğer faktörler: Yaşlanma Örtünme (en fazla siyah-yün kumaş, en az beyaz-pamuk kumaş koruyucudur*) Koruyucu güneş kremi kullanımı *Robson & Diffey Photodermatol Photoimmunol Photomed 1990, 7:32-34

18 D Vitamini Metabolizması
Genç ve yaşlılarda 1 MED/ D vitamini yanıtı

19 D Vitamini Metabolizması

20 D Vitamini Metabolizması

21 D Vitamini Metabolizması
D vitamini yetersizliği yaşlı ve bakım evinde yaşayanlarda yüksektir: % Omdahl JLet al.; Am J Clin Nutr, 1982; 36: / Gloth FM et al. JAMA 1995;274:1683-6 Hastanede yatan 290 hastanın 164’ünde (% 57) D vitamini yetersizliği (≤ 15 ng/ml) saptanmıştır. Bunların 65’i (% 22) ağır D vitamini yetersizliğidir (≤ 8 ng/ml) Martta % 63; eylülde % 49 D vit. eksikliği Thomas KM et al. N Engl J Med 1998; 338:777-83

22 D Vitamini Metabolizması
Genç ve orta yaş, yeterli güneşlenen kişilerde, D vitamini ihtiyacı (RDA) 400 IU (10µg)/gün ile karşılanabilir Güneşlenme yetersiz olduğunda D vitamini ihtiyacı artar

23

24 D vitamini ve önemi D vitamini yetersizliği prevalansı (25OHD <25 nmol/L) Dawodu A,Wagner CL. Arch Dis Child 2007;92(9):737-44 Ülke Oran (%) İngiltere 18 Birleşik Arap emirliği 25 İran 80 Kuzey Hindistan 42 Yeni Zelanda 61 Hollanda 60-84 Türkiye

25 Holick FM, 2007 Holick FM, 2007

26

27 D Vitamini Metabolizması
Yeterli miktarda güneşlenen çocuk, genç ve orta yaşlılarda 400 IU/gün D vitamini alımı genel olarak ihtiyacı karşılar Eve bağımlı ve yaşlı kişilerde günde 400 IU D vitamini ihtiyacı tam olarak karşılayamaz Günlük ihtiyaç 1200 IU’ye kadar çıkabilir Serum 25OHD düzeyi yeterli dozun tespiti için takip edilmelidir

28 D Vitamini Metabolizması
D Vitamininin tedavide kullanımı: Nutrisyonel raşitizm/osteomalasinin profilaksi ve tedavisi Metabolik raşitizm/osteomalasi (kronik böbrek yetmezliği gibi) Hipoparatiroidizm tedavisi Osteoporozun korunması ve tedavisi

29 D vitamini ve önemi

30

31 D vitamini ve önemi D vitamini eklenmesi düşme ve nonvertebral kırıkları önler, bu etki doza bağımlıdır Yüksek doz ( IU/gün) D vitamini eklenmesi düşme riskini % 19 azaltır IU/gün D vitamini vertebra dışı kırıkları % 20, kalça kırığını % 18 azaltır D vitamininin kırık önleyici etkisi 64-74yaş (%33) ve bakım evinde kalanlarda (%29) daha belirgindir

32 D vitamini ve önemi D vitamini verilmesi özellikle yaşlılarda düşme ve kırık riskini azaltır

33 D Vitamini Metabolizması Memelilerde 1,25(OH)2 D reseptör dağılımı
kemik beyin meme embriyonik karaciğer embriyonik kas barsak böbrek lenfositmonosit-makrofaj over pankreas paratiroid parotis hipofiz plasenta deri mide testis timus uterus

34 D Vitamini Metabolizması Nonkalsemik etkiler
1,25 (OH)2D, tiroidit, ensefalomyelit gelişmesini azaltır; transplantasyon yapılmış deri allograft ömrünü uzatır (Fournier C et al. Immunol Immunopatol 1990; 54:53-63) Keratinositlerin proliferasyonunu önler, farklılaşmayı uyarır(Hosomi J et al. Endocrinology 1983; 113:1950-7) 1,25 (OH)2D ve analogları psoriasis tedavisinde başarıyla kullanılır (Perez A et al. Br J Dermatol 1996; 134:238-46)

35 D Vitamini Metabolizması Nonkalsemik etkiler
1,25(OH)2D promyeloid lösemi hücrelerini (M1) makrofajlara farklılaştırmıştır (Abe E et al. Proc Natl Acad Sci USA 1981, 78:4990-4) 1,25(OH)2D kültür tümör hücrelerine (meme, melanoma gibi) antiproliferatif etki göstermiştir (Eisman JA) 1,25(OH)2D ile tip I DM (NOD farede) sıklığında belirgin azalma gösterilmiştir (Mathieu C et al. Endocrinology 1994;136:866)

36 D vitamini ve önemi D vitamininin bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde fizyolojik rolü vardır D vitamini ile Tuberküloz, Multiple sclerosis, T1 ve T2 D. Mellitus, Crohn hastalığı arasında ilişki vardır

37 D vitamini ve önemi Epidemiyolojik çalışmalar yüksek enlem bölgelerinde yaşayanlarda bazı kanser türlerinin (kolorektal, prostat, over, meme, akciğer, özofagus) ve bunlara bağlı ölümlerin daha fazla olduğunu göstermiştir D vitamini (Calcitriol ve analogları) Psoriasis tedavisinde başarı ile kullanılmıştır

38 D vitamini ve önemi D vitamini yetersizliği olanlarda koroner kalb hastalığı ve hipertansiyon sıklığı daha yüksek bulunmuştur 25OHD yükselmesi sağlayacak UV (UV-B) uygulama (3 ay) sistolik ve diastolik kan basıncında 6 mmHg azalmaya neden olmuş (UV-A’ da bu etki yok)

39 D Vitamini ve önemi Öneriler
Yaşlılarda haftada en az üç defa 5-30 dakika el, önkol, yüzü içine alacak şekilde güneşlenme Yaşlılara 800 IU/gün (1 multivitamin, 1 D vitamini tablet) D vitamini yetersizliği hafif ise(25OHD 8-15 ng/ml; Ca normal) 800 IU D vit, 1500 mg Ca D vitamini yetersizliği ağır ise (25OHD < 8ng/ml ve hipokalsemi) IU/gün 1-3 hafta, haftada bir ve ayda iki defa ile devam, hastalık düzelince idame tedavisi

40 D Vitamini ve önemi Öneriler
Tedavinin Ca, ALP, PTH ve idrar ca tayini ile kontrol edilerek sürdürülmesi gerekir İdrarda kalsiyum atılımı 4mg/kg/gün’ü geçmemelidir ALP ve PTH 3-4 ay sonra düzelmeye başlar, nadiren 6-12 ay yüksek kalabilir

41

42 D vitamini önemi

43 D Vitamini Metabolizması
Tavsiye edilen yeterli D vitamini alımı (1997) 19-50 yaş IU 51-70 yaş IU ≥71 yaş IU Yeni birçok çalışma bu miktarların yeterli olmadığını düşündürmektedir

44 D vitamini ve önemi Ross AC et al J Clin Endocrinol Metab 96:53-58, 2011
Önerilen Kalsiyum ve D vitamini alımı Kalsiyum D vitamini Yaş ve cins RDA (mg/d) UL (mg/d) RDA (IU/d) 25OHD (ng/ml) UL (IU/d) 1-3 (M+F) 4-8 9-13 14-18 19-30 31-50 51-70(M) 51-70(F) 71+(M+F) Gebe/emzir 19-50 Süt çocuğu 0-6 ay 6-12 ay 700 1000 1300 1200 200 260 2500 3000 2000 1500 600 800 400 20 4000