DONMALAR.

... konulu sunumlar: "DONMALAR."— Sunum transkripti:

1 DONMALAR

2 DONMALARDA İLKYARDIM Donuk:
Aşırı soğuk nedeni ile soğuğa maruz kalan bölgeye yeterince kan gitmemesi ve dokularda kanın pıhtılaşması ile dokuda hasar oluşur. Donuklar şu şekilde derecelendirilir;

3 İnsan vücudu birkaç metre kalındığındaki çığ, toprak yığını ve çöken kömür ocağı altında 1 saat kalırsa insanın yaşama şansı % 50'dir. Eğer bir saat'ten fazla kalırsa hayatta kalma şansı % 30'a iner. Böyle bir durumda, kişi şuurunu kaybedebilir. Vücudunun diğer kısımlarında yaralanmalar ve kırık olabilir. Yaralı, yüzünün önündeki oksijenli havayı kullanır. Her soluk verişte karbondioksitçe zenginleşen hava burada birikirken oksijence zengin hava nefes alma ile azalır. Karbondioksitle zenginleşen hava toprak ve kar içindeki hava boşluklarında toplanır. Yaralının karbondioksiti soluması ile karbondioksit boğulması (uykuya dalma), solunum merkezinin çalışmaması ve solunumun durması ile ölüm olur. Soğuğun etkisi ile genel donma belirtileri de olur.

4 YAPILMASI GEREKENLER 1.Kaza yerini tespit ediniz. 2. Aynı çığ ya da göçük altında kalmamak için dikkat ediniz. 3. Bulduğunuz bir cisim, elbise, kayak vs. varsa yerinden kaldırmayınız. Eğer kazazedeyi bulamazsanız içeri sokacağınız bir sopayı sağa-sola çevirerek kişiyi bulmaya çalışınız. 4. Yaralıyı göçük ya da kar yığını altından kurtarınız. 5. Kazazedeyi dakikada bulamazsanız yardım isteyiniz. 6. Polise ve İtfaiyeye telefon edip durumu bildiriniz. 7. Önce yaralının yüzünü açınız. 8. Varsa ağzındaki kar, kum, çamur gibi yabancı cisimleri temizleyiniz. 9. Göğüs kafesinin üzerini açınız Yaralı hiç solumuyorsa veya solunumu yetersizse ağızdan ağıza yapay solunum yapınız En sonunda bütün vücudu kar yığını ya da toprak altından kurtarınız. 12. Kurtarma sırasında boyun ve bel omurlarında kırık olabileceğini unutmayınız. Kazazedeyi bükmeden taşıyınız.

5 KARLI VE DAĞLIK BÖLGELERDE YARALI TAŞIMA
Kötü hava koşullarında ve dağlık bölgelerde yaralılara ulaşmak ve bunları en yakın sağlık merkezine veya helikopterlerin konacağı yere kadar taşımak oldukça zordur. 1. Eğer yaralanma hafifse, kaza yeri yola yakınsa, yaralı ile birlikte bulunanlar kuvvetli ve dinlenmiş ise, birlikte en az 7-8 kişi varsa, taşınacak uzaklık 3-4 km.'den fazla değilse ve yaralının ruhsal durumu uygunsa taşıma yapılır. 2. Aksi durumda yardım gelene kadar beklenir. 3. Helikopterle taşıma en uygun ve hızlı olmalıdır. Helikopterin ineceği yer 50x50 M2 büyüklüğünde olmalıdır. Paletli, kar ve buz üzerinde giden motorlu kızaklar ile de taşıma yapılabilmektedir. 4. Yaralı önceden ruhsal yönden hazırlanmalı, üşümesi önlenmeli, su geçirmez battaniye ile sarılmalı, güneş gözlüğü takılmalı ve şapka giydirilmelidir. 5. Eğer yaralanma bacaklarda ise başı gidecek yönde; göğüs, baş ve kollarda olan yaralanmalarda ayakları gidecek yönde olacak şekilde taşınır.

6 DONMALAR Normalde vücut iç ısısı 37° C dir. Vücut ısısının düşmesi ile normal vücut çalışması da değişir. En sonunda kalp durması sonucu ölüm olur. Normal vücut ısısında kan damarları elastiki olup kanla doludur. Deri ısısı 20°C nin altına düşünce derideki kan damarları vücudun savunma mekanizmasının sonucu olarak büzüşür. Buradaki kan vücut içindeki duyarlı organlara gider. Deri ısısının daha çok düşmesi ile kan dolaşımı daha çok bozulur. Deri beyazlaşır, soğur, his kaybolur. Böbreklere giden kan artar. İdrar çoğalır, idrar yapma isteği artar. Damarlarda dolaşan su miktarı azalır. İlk yardım olarak verilen sıcak şekerli içecekler vücut ısısını tamamladığı gibi enerji de sağlar. -10°C de kan damarlarına elastiki özellik veren sinirler felç olduğundan kan damarları gevşer ve genişler. O zaman deri kızarır ve kişi sıcaklık duyar. Kendisini ısınmış hisseder. Deri ısısının daha çok düşmesi ile vücut içi ısısı daha da düşer. Vücut içinde sıcak durumdaki kan vücut yüzeyine gelir. Orada kan daha da soğur. Sonra da soğuk kan vücut içindeki organlara tekrar gelir. Birdenbire vücut ısısında düşme ve kalp durmasına yol açabilir.

7 Önlem İyi giyim donmaya karşı en iyi koruyucu önlemdir. Bilgili olarak giyinme vücut ısısının düzenlenmesinde çok önemlidir. Dışarıdaki soğuğa göre değil, dışarıda yapılacak harekete göre giyinilmelidir. Vücut araba motoruna benzer, hareket etme ile vücut ısınır. Arabayı soğutan radyatör gibi baş ve el bilekleri de vücudu en çok soğutan kısımlardır. Hareket edildiği sürece vücut ısınır. Elbiseler terden ıslanır, işte o zaman donma tehlikesi artar. Elbiselerdeki nem soğuğu havaya göre 25 kez daha fazla iletir.

8 Donmalar değişik derecelerdeki soğuğun etkisi ile meydana gelir
Donmalar değişik derecelerdeki soğuğun etkisi ile meydana gelir. En çok sırasıyla ayak parmak uçları, kulak, burun ve el parmaklarında donma görülür. Soğuğun etkisi ile o bölgedeki damarlar büzülür. Kandaki oksijen miktarı azalır. Deri morarır. En sonunda damarlarda tıkanıklık olur. Psikolojik nedenlerin daha çabuk donmaya yol açabileceğini unutmayınız. Koruyucu önlem olarak sokağa çıkmadan önce yüzünüzü sabunlu su ile yıkamayınız. Sabun yağları erittiğinden, donmayı çabuklaştırır. Yalnız geceleri yüzünüzü sabunlu su ile yıkayınız. Sokağa çıkmadan önce yüzünüzü soğuk su ile siliniz. "Kötü hava yok, kötü giyim var" sözünü hatırlayın.

9 Soğuk ile karşılaşıldığında ısı üretimini arttırmak ve ısı kaybını azaltmak için ısı merkezi denge sağlamaya çalışır. Soğuğa ilk reaksiyon ısı kaybını azaltmak için vazokonstrüksiyon ve metabolik hızı artırmaktır. Bunlar yetersiz olunca titreme oluşur. Vücut iç ısısı 35 C derece civarında olduğundan titreme başlar.

10 Vücut ısısının kaybedilmesi 5 yol ile olmaktadır;
1- KONDÜKSİYON; Isının vücudun bir bölümünden direkt olarak daha soğuk bir objeye transferidir. Sıcak elin soğuk bir metale , buz veya kana dokunması. 2- KONVEKSİYON; Isının vücut yüzeyinden hareket eden hava ile daha soğuk bölgelere transferidir. Kışın ince giysilerle dışarıda durma . 3- BUHARLAŞMA; Herhangi bir sıvının gaza dönüşmesidir. Ter veya suyun ciltten buharlaşması. 4- SOLUMA; Soluma ile ısı kaybedilmesidir. 5- RADYASYON; Sıcak objelerin soğuk çevreye ısı vermesidir. Soğuk odada duran kişi.

11 LOKAL SOĞUK YARALANMALARI
Soğuğa maruz kalan kulak, burun, alın, çene, ekstremiteler gibi küçük bölgelerde meydana gelen yaralanmalardır. Bu tip yaralanmaların şiddeti soğuk havanın tipi, rüzgarın şiddeti, süresi ve neme bağlı olarak değişebilir. Donma en ciddi lokal soğuk yaralanmasıdır. Donmada hücrelerdeki sıvı donarak kristal hale gelir. Bu hücre kimyasında değişiklikler oluşur. Buz eridiği zaman hücrede hasar oluşur ve hücre ölür veya gangren oluşarak kalıcı hasarlara sebep olur. Yüzeysel ve derin olmak üzere iki şekilde incelenir.

12 Frostnip Frostnip ellerin, ayakların soğuktan çatlayıp şişmesi ile görülen sekel bırakmayan soğuk yaralanmasıdır. His kaybı ve soğuk bölgede hassasiyet vardır. Genellikle kulaklar, burun, alın, ellerde görülür.

13 İmmersiyon ayağı İmmersiyon veya siper ayağı uzun süre(10-12 saat) soğuk suya veya soğuğa maruz kalma sonucu ayaklarda görülür. Genellikle soğuk suda avlanan avcılar, yaya yürüyenler ve askerlerde görülür. Yaş çizmeler neden olur. Küçük damar ve sinirlerde hasar meydana gelir. Soğuk nedeniyle ekstremite damarlarında vazokonstriksiyon oluşur. Bu durum devam ederse donan kısımda iskemi gelişir. Çok ağrılıdır. Ciltte atrofi, ülser ve kangren gelişebilir.

14 YÜZEYSEL DONMA Cildin üst tabakası içindeki suyun donmasıdır. Cilt beyaz, gri- sarı kaygan görülür. Hafifçe dokunulduğunda ciltte lekeler görülür. Etkilenen bölge soğuk ve uyuşuk hissedilir. Ödem görülebilir. saat sonra bül oluşabilir. Bu bölge genellikle ağrılıdır. En sık burun, kulak, yanak, parmaklar ve ayaklarda görülür.

15 DERİN DONMA Dermis, subkutan doku, kas, tendon, nörovasküler yapılar ve hatta kemik donması vardır. Cilt beyazdır, donmuş hissedilir.

16 Donmanın Derecelendirilmesi
Birinci derece: En hafif şeklidir. Erken müdahale edilirse hızla iyileşir. Deride solukluk, soğukluk hissi olur, Uyuşukluk ve halsizlik görülür, Daha sonra kızarıklık ve iğnelenme hissi oluşur.

17

18 Donukların Derecelendirilmesi
İkinci derece: Soğuğun sürekli olması ile belirtiler belirginleşir. Zarar gören bölgede gerginlik hissi olur, Ödem, şişkinlik, ağrı ve içi su dolu kabarcıklar (bül) meydana gelir, Su toplanması iyileşirken siyah kabuklara dönüşür.

19

20

21

22 Donmanın Derecelendirilmesi
Üçüncü derece: Dokuların geriye dönülmez biçimde hasara uğramasıdır. Canlı ve sağlıklı deriden kesin hatları ile ayrılan siyah bir bölge oluşur

23 DONMALARDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
İlk yardımda amaç; donmakta olan organları yeniden gevşetmek ve kan dolaşımını normale döndürmektir. Donma tehlikesi geçiren bir kişinin birden bire sıcak ortama alınması ölümü kolaylaştırır.

24 HİPOTERMİ Vücut iç ısısının 35ºC’nin altına düşmesidir. Uzun süre soğuğa maruz kalma sonucu oluşur.

25 Hipotermiyi kolaylaştıran faktörler;
1- Çevre ve vücut ısısının farkının fazla olması. 2- Soğuk su, buz, kar, soğuk objelerle uzun süre temas . 3- Uygun olmayan kıyafet . 4- Yaş (çok yaşlı veya bebek) 5- Tıbbi durumlar (şok, yanık) 6- İlaçlar 7- Alkol alımı.

26 DONMALARDA İLK YARDIM 1. Önce yaralıyı donma bölgesinden kurtarınız. Rüzgardan koruyunuz. Açıkta iseniz kapalı bir yere giriniz. Örneğin -10°C hava sıcaklığında saniyede 10 metre hızla rüzgar estiği zaman hava sıcaklığı -30°C gibi etki eder. Farkına varılmadan donmaya yol açar. 2. Donmuş kişiyi soba, lamba gibi sıcaklık veren cisimlerden uzak tutunuz. 3. Donmuş vücut kısmındaki elbiseleri çıkarınız. Eğer bunlar da donmuş ve deriye yapışmışsa hafif ılık su uygulayarak buzun erimesini sağlayınız. Ayakkabısını çıkarınız. Battaniyeye sarınız. a. Bir battaniyeyi çapraz diğerini birincinin alt ucuna paralel koyunuz. b. Üstteki battaniyenin bir ucunu hastanın bir omuzu üzerine diğerini diğer omuzu üzerine getiriniz. Ayaklarını örtünüz. Böylece hastanın kolları serbest kalır. c.Alttaki battaniyenin en üst köşesini baş hizasına kadar yuvarladıktan sonra bir taraftaki köşeyi karşı tarafta göğüs altına sıkıştırınız.Üst köşeyi baş etrafında yüzü açıkta kalacak şekilde dolaştırınız. d.Karşı taraf ucunu da hastanın karşı taraf omuzu altına sıkıştırınız.

27 4. Kuru, ısıtılmış giyecek giydiriniz
4. Kuru, ısıtılmış giyecek giydiriniz. Sıcak, şekerli içinde alkol bulunmayan içecek veriniz. Örneğin, sıcak şekerli süt, çay gibi. Vücut enerjiye gereksinim duyar. Yapılan fazla idrar ile kaybedilen su yerine konmuş olur. 5. Kesinlikle karla ya da elinizle ovuşturmayınız. Masaj yapmayınız. Donmuş yerinizi daha fazla yaralamış olursunuz. Elinizle tutarak ve verdiğiniz solukla ısıtınız. 6. Kol ve bacakların hareket etmesini sağlayınız. Bu, vücut ısısını ve kan dolaşımını arttırır. 7. Soğuğun aynı bölgeyi tekrar etkilemesine karşı koruyucu önlem alınız. O bölgeyi varsa yünlü giyeceklerle örtünüz.

28 8. Derin donmadan sonra deri normal rengini ve ısısını tekrar kazansa da hemen yürütmeyiniz.
9. Eğer 30 dakika içinde donan yer normal renk ve ısısını kazanmışsa o yeri 40°C lik sıcak suya batırınız. Yüksek sıcaklık zararlıdır, bu nedenle suyun sıcaklığı değişmemelidir. Mümkünse sıcaklık termometre ile ölçülmeli ya da dirsekle kontrol edilmelidir. Küvet varsa bütün vücudu aynı anda ısıtmak en iyisidir. Isıtma ağrı yapar, gerekirse yaralıya ağrı kesici ilaç verilmelidir. 10. Derinin ısısı, rengi ve dokunma hissi 30 dakika içinde düzelmemişse hemen hastaneye gönderiniz. Gevşek, yumuşak bir pansuman ile sıkmadan sarınız. Birkaç kat pamuk sargı en uygunudur. 11. Donan kişinin dinlenmesini sağlayınız.

29 12. Donmuş yerin altına yastık koyarak kalp seviyesinin yukarısına kaldırınız.
13. Şuuru yerinde değilse ağızdan içecek vermeyiniz. Hafif baş aşağı yatırınız. 14. Bilezik ve yüzük varsa çıkarılmalıdır. Donma nedeni ile şişlik olursa bunlar kol ve parmağı sıkarak kan dolaşımını bozar. Hatta kangrene yol açabilir. 15. Deride oluşan su dolu kabarcıklar delinmemelidir. Mikrop bulaşma tehlikesi vardır.

30 GENEL VÜCUT DONMASI HALİ BELİRTİLERİ
Vücut iç ısısı 35°C nin altına düşerse, o zaman genel vücut donmasından bahsedilir. Çoğu kez soğuk havalarda olan kazalar; rüzgarlı soğuk havalarda, soğuk suda boğulma gibi durumlarda olur. Islak elbise, ıslak ayakkabı donmayı hızlandırır. Başlangıçta (1.devre) böbreküstü bezlerinden salınan adrenalin nedeni ile deri damarları büzüşür, beyazlaşır, titreme olur. Bu ısı kaybını 5 kez arttırır. Kazazedede yorgunluk ve şaşkınlık hali görülür. Eğer daha kötüleşme olursa 2. devreye girilir. Bu zaman makattan ölçülen vücut ısısı 34-35°C olur. Isı 34°C nin altına düştüğü zaman şuur kaybı olur. Kaslarını oynatamaz, kalp görevini yapamaz. Nabız yavaşlar, kalp atışı düzensizleşir. Göz bebekleri genişler. 3. devrede felçler oluşur. Vücut ısısı 30°C nin altına düşerse refleksler kaybolur. Kalp zayıflar ve ölüm olur.

31 Donuklarda İlkyardım Hasta/yaralı ılık bir ortama alınarak soğukla teması kesilir, Sakinleştirilir, Kesin istirahata alınır ve hareket ettirilmez, Kuru giysiler giydirilir, Sıcak içecekler verilir, Su toplamış bölgeler patlatılmaz, bu bölgelerin üstü temiz bir bez ile örtülür, Donuk bölge ovulmaz, kendi kendine ısınması sağlanır, El ve ayak doğal pozisyonda tutulur ( eller yumruk yapılmışsa ve ayaklar büzülmüş ise açılmaya çalışılmaz), Isınma işleminden sonra hala hissizlik varsa bezle bandaj yapılır, El ve ayaklar yukarı kaldırılır, Tıbbi yardım istenir (112).

32 İLK YARDIM A-ŞUURU YERİNDE İSE
1. Şekerli sıcak içecekleri (örneğin; sıcak çay) azar azar veriniz. 2. Vücut içindeki ısıyı artırmak için hareket ettiriniz. Bu ağır vakalarda yapılamaz. Kişinin kuvveti kalmamıştır. 3. Bütün bu işlemler kapalı yerde normal oda ısısında yapılmalıdır. Kesinlikle ocak, soba karşısında yapılmamalıdır. 4. Nabız ve solunumu devamlı olarak kontrol ediniz. 5. Kuru giysi giydiriniz. Battaniye ile sarınız. 6. Donan kişiyi sarsmadan hastaneye taşıyınız.

33 B-ŞUURU YERİNDE DEĞİLSE
1. Kişiyi öne meyilli olarak yana yatırınız (NATO yatırılışı). Beynine gelen kanı artırmış olursunuz. Ayrıca kusarsa çıkardıklarının akciğerlere kaçmasını önlemiş olursunuz. 2. Solunumu durmuşsa ağızdan ağıza yapay solunum yapınız. 3. Hastane 3 saatten fazla uzakta ise vücudu ısıtmak için fazla hareket ettirmeyiniz. 4. Ağızdan içecek sulu gıda vermeyiniz. 5. Nabız ve solunumunu devamlı olarak kontrol ediniz. 6. Battaniye ile örtünüz. Hastaneye taşıyınız.