Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri

Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri
Hakim Dr. Ceyda ÜMİT Gaziantep II. Ağır Ceza Mahkemesi

İÇİNDEKİLER I. Kavramsal Açıklamalar II. Hukuka Uygunluk Nedenleri
1. Tıbbi Müdahalede Yetkili Hekim Şartı 2.Hastanın Rızasının Bulunması 3.Hastanın Tıbbi Müdahale Konusunda Bilgilendirilmesi (Aydınlatılmış Onam) 4. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması

Kavramsal Açıklamalar
Kusur Sorumluluğu (nulla poena sine culpa) Kast Sorumluluğu: Doğrudan ve Olası Kast Taksir Sorumluluğu: Basit ve Bilinçli Taksir Hukuka Aykırılık Nedensellik Bağı

Kusur sorumluluğu: Eylemin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama ve davranışlarını yönlendirme yeteneği Doğrudan Kast : İşlenen suçun maddi unsurlarının bütünüyle düşünülmesi ve öngörülmesi Olası Kast: Belirli bir sonucun gerçekleşmesine yönelik işlenen fiilin diğer bazı sonuçların da oluşumuna muhtemelen neden olacağının öngörülmesi

Taksir Sorumluluğu: Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesinin öngörülmeyerek gerçekleştirilmesi Bilinçli Taksir :Öngörülen netice istenmemesine karşın sonucun meydana gelmesi hali Basit Taksir: Öngörülebilir nitelikteki neticenin öngörülememesi

Hekimlik Mesleği Açısından Hukuka Uygunluk Nedenleri
Hekimlik mesleğinin uygulanmasında hukuka uygunluk nedenlerinin varlığı asıldır. Hekimlik, özel ve teknik bir alanda yürütülen son derece hassas bir meslektir. Hekimlerimizi ceza sorumluğu ile karşı karşıya getiren mesleğin başka mesleklerle kıyaslanamayacak kendine özgü doğası, faaliyet alanı ve sunulan tıbbi hizmetin özelliğidir.

Hekimlik mesleğinin icrasında hukuka uygunluk nedenleri; hekimin ceza ve hukuk sorumluluğunu kaldıran durumlardır Her tıbbi müdahale, en üstün norm; anayasamızda güvence altına alınmış olan kişinin bedensel ve ruhsal bütünlüğüne yönelik bir eylemdir. Tıbbi müdahalenin hukuka aykırı olmaması için; yetkili doktor tarafından hukukun kabul ettiği bir amaçla, hastanın aydınlatılmış rızasının alınarak tıp bilimi verilerine göre zorunlu ve uygun bir şekilde, yani, dikkat ve özen yükümlülüğü çerçevesinde yapılması gerekmektedir.

Hukuka uygunluk ögelerinden birinin yokluğu ve meydana gelen olumsuz sonucun doğrudan tıbbi hata ile bağlantılı olması, ayrıca, hekimin müdahaleyi yaparken içinde bulunduğu saikler, olaya özgü değerlendirmeye göre, hekimin sorumluluğuna yolaçabilmektedir.

Hekimin Sorumluluğunu Kaldıran Durumlar Tıbbi Müdahalenin Yetkili Hekim Tarafından Yapılması Hastanın Rızasının Bulunması Hastanın Tıbbi Müdahale Konusunda Bilgilendirilmesi (Aydınlatılmış Onam) Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması

Tıbbi Müdahalenin Yetkili Hekim Tarafından Yapılması 1219 sayılı Tababet ve Şuabat Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun 1. maddesi; hasta tedavi etmek için tıp fakültesi mezunu olmak ve Türk olmak şartını getirmekte ise de; Kanunun 4. maddesinde; yabancıların da hekim olarak çalışmalarına imkan tanınmaktadır. O halde, tıbbi müdahalenin hukuka uygun olması için ilgili hekimin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması şartı aranmayacaktır.

Tıbbi Müdahalenin Yetkili Hekim Tarafından Yapılması Tıpta Uzmanlık Tüzüğünün uzmanlık yetkisinin kullanılması başlıklı 4. maddesinde; tüzük hükümlerine göre uzmanlık belgesi olmayanların uzmanlıkla ilgili tıbbi müdahalede bulunması yasaklanmıştır. Belirli bir dalda uzmanlığı olan hekimin uzmanlığı dışında bir alanda tıbbi müdahalede bulunması, tıbbi zorunluluk hallerinin yarattığı istisnalar dışında, Tüzük hükmü karşısında mümkün değildir. Pratisyen hekimlerin yapacakları tıbbi müdahaleleri uzman hekimlerin, uzmanlık alanları dışında olsa dahi, yapabilecekleri şüphesizdir

Tıbbi Müdahalenin Yetkili Hekim Tarafından Yapılması Hekimin uzman olmadığı halde veya uzmanlık alanı dışında tıbbi müdahalede bulunması üstlenme kusuruna yol açabilir. Yerleşik uygulama ve içtihat hukukunda da hekimin üstlenmemesi gereken bir tıbbi müdahaleyi tıbbi zorunluluk hali olmamasına karşın yapması, hekimin kusuru olarak kabul edilmektedir.

Hekimlik Mesleğinin İcrasında Hukuka Uygunluk Nedenleri
Rızanın Anlamı Tıbbi müdahaleleri hukuka uygun kılan hastanın rızasıdır. Rıza; en genel anlamıyla tanı ve tedaviye izin vermeye yönelik irade açıklaması olup, hekimin eylemi açısından hukuka uygunluk nedenidir. Tıbbi müdahalede rızanın aranması, anayasada güvence altına alınan, herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkının sonucudur. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz. Kişi rızası olmadan, bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz .

Rızanın Anlamı Hukuk düzeni tarafından korunan; kişinin kendi vücut bütünlüğüne ilişkin karar verme hakkıdır. Hür irade ile belirlenmiş hasta isteği, hastanın iyiliğinden önde gelmektedir. Tetanos aşısı olmak istemeyen hastanın hayatını kaybetmesi hekimin kusuru değildir.

Rıza Kimden Alınır? Rıza verme yetkisi, hastaya aittir. Bilincin kapalı olması halinde, rıza yakınlarından alınır. Hasta, akıl hastalığı, sağır-dilsizlik gibi bir nedenle rızanın anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinden yoksun ise; kanuni temsilcisinin izni alınmalıdır. Küçük ya da hacir altındaki hastalarda veli ya da vasinin rızası yeterlidir.

Rıza Kimden Alınır? Acil durum ve yaşamsal tehlikenin varlığı halinde, kanuni temsilci veya mahkemeden izin alınması zaman açısından olanaklı değilse izin şartı aranmayacaktır. Hasta ne kadar küçük ise, rıza verme yeteneğinin azaldığı, tıbbi müdahale ne kadar ağırsa ebeveynin rızasını almanın gerekliliği kabul edilmelidir. Tıbbi müdahalenin aciliyeti halinde; küçüğün rızası ile yetinilebilir. Hekimin tıbbi müdahaleyi zorunlu bulduğu hallerde veli ya da vasinin rıza vermesi halinde çocuğun izin vermemesinin önemi bulunmamaktadır.

Rıza Kimden Alınır? Boşanmış eşlerde velayetin verildiği taraf, resmi birliktelik yoksa, her iki tarafın rızası alınmalıdır. Eşlerden biri gelmiyorsa tutanak altına alınarak, diğer eşin rızası ile, eşler arasında fikir ayrılığı varsa mahkeme kararı istenerek müdahale yapılabilir. Acil hallerde, bir tarafın izni varsa tıbbi girişim yapılmalıdır.Acil hallerde rıza yokluğuna karşın müdahale yapılabilmesi; 3. kişi lehine meşru savunma veya zorunluluk hali dolayısıyla hukuka uygun kabul edilmektedir. Acil hallerde, ilgili Cumhuriyet savcılığına başvurarak Çocuk Koruma Kanunu uyarınca sağlık tedbiri verilmesi de talep edilebilecektir.

Rıza Kimden Alınır? Şahsa sıkı sıkıya bağlı kişisel alanı ilgilendiren cinsel tıbbi önlemlerde rıza yetkisinin daha erken yaşlarda başladığı kabul edilir. Örnek bir olayda; 15 yaşındaki hastanın jinekolojik muayene veya teşhis için kan alınmasına rıza gösterebileceği kabul edilmiş, 16 yaşındaki hastanın çocuğunu aldırmasına karşı çıkan ailesinin başvurusunu mahkeme reddetmiştir. Akıl hastası yönünden rıza açıklamasının bir istisnası vardır: Akıl hastası olan kişi tedavi yapılmadığında sağlığının zarar görmesi ihtimali bulunduğu takdirde, onayı alınmadan hastalığını tedaviye yönelik müdahaleye tabi tutulabilecektir.

Rızanın Kapsamı Rıza; soyut ve genel olamaz. Belirlenmiş tıbbi müdahaleye yönelik olmalıdır. Asıl tıbbi müdahale konusunda bilgi sunduktan sonra, bu tıbbi müdahaleye bağlı olarak zorunlu yapılması gereken tıbbi girişimler bakımından tekrar bilgi verme ve rıza almaya gerek yoktur. Hasta belirli bir hekim için rıza göstermişse, hekim değişikliği halinde yeniden rıza alınmalıdır. Tıbbi müdahale konusundaki rıza, ilaç tedavisini de kapsamalıdır.

Rızanın Kapsamı Hukukta asıl olan her olayın, her vakıanın kendine özgü koşulları çerçevesinde değerlendirilerek sorumluluk tespitinin yapılmasıdır. Hastanın aksi yöndeki iradesine karşın, rahim ve yumurtalığının alınması, hekim yönünden sorumluluk doğuracaktır. Diğer yandan, bir spor hekiminin sporcunun rızası ile sporcuya doping maddesinin sağlık açısından zararlarını da anlatarak doping ya da benzeri maddeleri vermesi, yani kişinin rızası ile iyileştirme amacı taşımayan ve kişinin vücut bütünlüğünü olumsuz yönde etkileyici nitelikte müdahalelerde bulunması sorumluluk doğurabilecektir.

Rızanın Şekli Rıza; üzerinde tıbbi müdahalede bulunulacak kişi tarafından tıbbi müdahaleden önce ya da en geç müdahale sırasında açıklanmalı ve ilgili tıbbi müdahale konusunda alınmış olmalıdır. Açıklama şekli önem taşımamakta, yazılı, sözlü, açık ya da zımmi irade beyanı yeterli kabul edilmektedir. Hata, hile, zorlama, yanıltma, etki altında bırakma gibi durumlar olmadan rıza, serbestçe açıklanmış olmalıdır.

Varsayılan Rıza Varsayılan rıza; kişinin bilincini kaybetmesi gibi durumlarda hayatının devamı açısından acil müdahalede bulunulmasının zorunlu olduğu hallerde hastanın yararına, hekimlik mesleğinin gerektirdiği önlemlerin alınarak müdahalenin yapılmasıdır. Hastanın içinde bulunduğu durum olmasaydı müdahaleye rıza göstereceği düşüncesinin yarattığı varsayılan rıza, hukuka uygunluk nedeni ve tıbbi zorunluluk halidir.

Varsayılan Rıza Tıbbi zorunluluk hallerindeki müdahale; Hipokrat yemini uyarınca, hekimin hastasının hayatını kurtarma amacı ile görevinin icrası kabul edilmelidir. Narkoz verilerek ameliyata alınan hastanın karın bölgesi açıldığında önceki ameliyatta gazlı bez unutulduğunun görülmesi olayında, hastanın uyandırılarak gazlı bezin alınması hususunda izninin alınması hayatın olağan akışı ve mantık kurallarına terstir. Yaşamsal tehlike olmasa bile, hastanın beden veya ruhsal bütünlüğüne yönelik büyük tehlikelere yol açabilecek rizikoların varlığı halinde de varsayılan rıza kabul edilebilir.

Varsayılan Rıza Ameliyatın genişletilmemesi halinde hastanın yaşamı veya sağlığı açısından esaslı tehlikenin bulunması durumunda hastanın varsayılan rızası kabul edilebilir, bu durumda hekimin müdahalesi hukuka uygun olacaktır. Böbrek taşı alınması amacıyla yapılan ameliyatta böbreğin iltihabi durumu nedeniyle taşın alınmasının hastanın sağlığını tehlikeye koyacağı, böbreğin alınmasının tıbbi zorunluluk olduğunun tespit edilmesi sonucu yapılan müdahalenin hukuka aykırı olmadığına karar verilmiştir.

Varsayılan Rıza Hekim, bilinci açık olmayan hastayı aydınlatmasının ve iznini almasının mümkün olmaması, kanuni temsilcisine ulaşılamaması veya bizzat müdahale sırasında aydınlatma gerekliliğinin ortaya çıkması durumunda, makul bir hastanın uygun bir aydınlatmadan sonra müdahaleye rıza göstereceğini kabul edebileceği durumlarda rıza almadan girişimde bulunabilir. Tıbben müdahalede bulunulması zorunlu, ancak, kanuni temsilci rıza vermiyorsa, Medeni Kanun hükümleri çerçevesinde mahkemeden karar alınması, tehlike yaratacaksa izin aranmadan müdahale yapılması, eylemi hukuka aykırı kılmayacaktır.

Hastanın Tıbbi Müdahale Konusunda Bilgilendirilmesi (Aydınlatılmış Onam) Aydınlatma; hastanın iradesinin serbestçe oluşmasını ve vücut bütünlüğünün korunmasını sağlayıcı önemli bir hukuka uygunluk nedenidir. Hak sahibinin kişilik hakları ve vücut bütünlüğüne her tür müdahale hakkında serbest karar alabilmesine hizmet eder. Hastanın rızasının hukuka uygunluk nedeni olarak kabul edilmesinin ön şartı; hastanın karar verebilmesi için gerekli tüm bilgilerin hastaya sunulmasıdır.

Aydınlatmanın Kapsamı Tıbbi müdahalenin gerekliliği, kapsamı, sonuçları, muhtemel yan etkileri, riskleri, tedavi ve maliyet alternatifleri, müdahale sonrası uygulanacak bakım, cerrahın adı, uzmanlık durumu, tedaviyi uygulayan kurumun donanımı gibi tüm hususlarda hasta aydınlatılmalıdır. Hasta neye rıza verdiğini bilmelidir. Henüz tanı konulamayan, kesin bulgu elde edilemeyen hastalıklara dair olasılıklar konusunda bilgilendirme yükümlülüğü yoktur.

Aydınlatmanın Kapsamı Hastanın ameliyatı reddetmesinin sonuçları, müdahaleye onay verilmemesi durumunda ne olacağı, hastalığın nasıl bir seyir izleyeceği açıklanmalıdır. Kanser teşhisi ile ilgili yapılması gerekli bir testi öneren, ancak, testin yapılıp yapılmamasına dair sonuçları anlatmayan hekimin; hastanın maddi nedenle testi reddetmesi, müteakiben kanserden yaşamını yitirmesi nedeniyle eksik aydınlatma yaptığı kabul edilmiştir. Önemli olan, yeterli aydınlatma yükümlülüğünü yerine getirmektir. Hastanın tıbbi müdahaleyi kabul etmemesi halinde ise tıbbi müdahale yapılamayacaktır.

Aydınlatmanın Kapsamı Yeterince bilgilendirme yapılmadan ameliyata alınan hastanın ameliyat esnasında bazı organlarının alınması, aydınlatma yükümlülüğünün ihlalidir. Örnek bir olayda, rahimdeki tümör alınırken tüm rahmin alınabileceği konusunda aydınlatma yapılmadığı için hastanın kendi geleceğini belirleme hakkına saygı ilkesi ihlal edilmiştir. Anayasada garanti altına alınan kişisel bütünlük hakkı, hayatı tehlikeye girecek bile olsa vücuduna dokunulmasını istemeyen kişinin bu talebine saygı gösterilmesini gerektirmektedir.

Aydınlatmanın Kapsamı Tıp bilimi ve mesleğinin kendine özgü özel koşulları çerçevesinde değerlendirme yapılmalıdır. Sözgelimi; ameliyattan önce anestezi uzmanının gerekli bilgilendirmeyi yapmaması, ancak hastanın narkoz dışında bir nedenle hayatını kaybetmesi halinde hekimin sorumluluğu doğmayacaktır. Buna karşın, hayati tehlike nedeniyle acilen ameliyata alınması gereken hastaya ameliyat sırasında sinir sisteminde zarar meydana gelebileceğini söyleme zorunluluğu bulunmamaktadır.

Aydınlatmanın Kapsamı Tıbbi girişim sonucu ortaya çıkabilecek rizikolar konusunda da aydınlatma yapılmalıdır. Riziko aydınlatması; müdahaleden sonra meydana gelmesi muhtemel ve önlenmesi konusunda tıp bilimi verilerinin kesin garanti vermediği sonuçları da kapsamalıdır. Kalça ameliyatı olan hastaya ameliyattan uzunca bir süre sonra dahi, ağrıların devam edeceği hatta daha şiddetli ağrılar yaşayabileceğinin açıklanmamış olması, hastanın ameliyat için verdiği rızanın geçersiz kabul edilmesine yol açmıştır.

Aydınlatmanın Kapsamı Aydınlatma yükümlüğünün ihlalinin hekimin sorumluluğuna yol açması için ihlal ile netice arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Hastanın kurallara uygun bilgilendirilmesi halinde, onay vermesi bekleniyorsa nedensellik ilişkisi kabul edilmez. Aydınlatılsaydı dahi, hastanın rıza vermeyeceğinin ispatlandığı durumlarda meydana gelen neticeden sorumluluk doğabilir.

Aydınlatmanın Kapsamı Aydınlatılan konularda gerçekleşen risklerden de sorumluluk doğmayacaktır. Hastanın aydınlatılmadığı konularda gerçekleşen riskten dolayı hekim sorumlu olabilecektir. Örneğin; felç riski konusunda aydınlatılmayan hastada müdahale sonrasında felç durumu oluşmuşsa sorumluluk doğacaktır.

Aydınlatmanın Kapsamı Müdahale acil ise; aydınlatmanın kapsamı daralacak, estetik operasyonlar gibi müdahalenin acil olmadığı hallerde ve büyük riskler taşıdığı durumlarda ise kapsamı genişleyecektir. Acil bir zorunluluk durumunda daha ağır sonuçların doğmasını önlemek bakımından aydınlatma yükümlülüğünden vazgeçilebilir. Trafik kazası sonucu bilincini kaybeden hastanın hayatını kurtarmak için yapılan acil müdahalede bilgilendirme koşulunun hukuka uygunluk nedeni olarak aranması, hayatın olağan akışına terstir. İ

Aydınlatmanın Zamanı Müdahaleden önce, hasta bilgilendirilerek,karar vermesi için makul süre tanınmalıdır. Doktrinde kabul edilen görüş; müdahaleden en az 1 gün önce aydınlatmanın yapılmasıdır. Kural olarak yazılı veya sözlü yapılabilir. Karşılaşılabilecek muhtemel ispat sorunları açısından yazılı yapılması daha uygundur. Ayrıca, hekimin hastası ile konuşması da çok önemlidir. Yazılı bilgi verildikten sonra, sorular sözlü olarak yanıtlanmalıdır.

Aydınlatmanın Kapsamı Hastanın içinde bulunduğu durum ve hastalığı dikkate alındığında, bilgilendirildiği takdirde hastalığının daha kötüye gideceğinin anlaşılması halinde, hasta için kötü sonuçlar yaratmamak, sağlık durumunda düzelme sağlamak amacıyla hekimin iyileştirme için susmayı tercih edebileceği kabul edilmektedir. Benzer düzenleme, Hasta Hakları Yönetmeliğinde de bulunmaktadır: Genel kabul, hastalığın seyrinin ve sonucunun vahim görülmesi halinde teşhisin saklanabileceği yönündedir. Bu durumda, hasta ya da yakınlarına bilgi verip vermeme hekimin takdirindedir.

Kim aydınlatılmalıdır? Aydınlatma kural olarak hastanın kendisine, müdahaleyi yapacak hekim tarafından yapılır. Hekim, hastanın ruhsal durumunu koruyacak şekilde teşhisi ve sonuçlarını söylemelidir. Hastanın küçük, kısıtlı, akıl hastası olması durumunda; veli ya da vasi, hastanın şuurunun kapalı olması halinde ise yakınları bilgilendirilir. Narkoz altında yapılan ameliyat sırasında gelişebilecek tıbbi girişim olasılıklarına karşı; aydınlatılmak ve rıza vermek konusunda eşin vekil atanması kabul edilmiştir. Müdahale sırasında gelişebilecek durumlar açısından aydınlatılmak üzere, eş vekil atanabilir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Hekimlik mesleğinin icrasının hukuka uygunluğu için önemli bir koşul da; tedavi amacıyla tıp meslek ve sanatının gerektirdiği sorumlulukla hareket etme ve mesleki hata yapmamaktır. Tıbbi hata; hekimin tıp mesleğini icra etmesi dolayısıyla yaptığı tıbbi girişimde tıp mesleğinin ve biliminin kural ve gereklerine uymaması nedeniyle hastasının yaşamı ve sağlığına zarar vermesidir. Dikkatsizlik, özensizlik, ilgisizlik sonucu teşhis ve tedavi yönteminin yanlış belirlenmesi ve uygulanması, başlıca tıbbi hata nedenleridir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Hastanın aydınlatılmaması, onayının alınmaması, hastaya müdahale öncesi veya sonrasında gerekli destek ve bakım verilmemesi durumları, malpraktis kavramı içinde değerlendirilir. Tıbbi hatanın varlığı için kusur da somut olayda kanıtlanmalıdır.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Tıbbi hata, hastanın yaralanmasına, ölümüne, sağlığının bozulmasına neden olduğundan hekimin müdahalesini hukuka aykırı kılacak ve sorumluluğuna yol açacaktır. Tıbbi hatanın tespitinde; tedavinin yapıldığı tarihte geçerli bilimsel bilgiler ve mevzuat esas alınacaktır.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması İzin verilen risk; dikkat ve özen yükümlülüğünün yerine getirilmesi koşuluyla tıbbın ve hukukun kabul ettiği risk ve beklenmeyen durumların oluşmasıdır. Tıbbi müdahalenin yol açması muhtemel komplikasyonlar tıbbi hata değildir. Ameliyat sırasında sterilizasyon koşullarına dikkat edilmesi ve alınan standart önlemlere karşın enfeksiyon gelişmesi, izin verilen risk kapsamında değerlendirilir. Riskleri önleyici, asgariye indirici önlemlerin alınması halinde izin verilen risk dolayısıyla hukuka aykırılık oluşmayacaktır. Hekim, sadece, öngörülebilir ve önlenebilir nitelikteki tutum ve önlemlerle önüne geçilebilecek komplikasyonlarda özen yükümlülüğüne aykırı davranışı nedeniyle sorumlu tutulabilecektir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Tedavinin amaç ve yöntemini seçmek, asli olarak hekimin takdirindedir. Riskli de olsa, bilinen ve tıbben kabul edilen bir yöntemin tıbbın gerektirdiği önlemler alınarak uygulanması, malpraktis kavramı içinde değerlendirilemez. Sorumluluk için hatalı ya da kusurlu tıbbi müdahale ile meydana gelen istenmeyen sonuç arasında nedensellik bağı olmalıdır.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Örnek değerlendirme ölçütleri; -geç müdahale olup olmadığı, -yeterli müdahale olup olmadığı, -tedavide kusur olup olmadığı, -nedensellik bulunup bulunmadığı, -tedavinin zamanında yapılması konusunda savsama, özensizlik, meslek ve sanatta acemilik olup olmadığı, -tedavi zamanında yapılsaydı teşhis ve tedavinin sonucu etkileyip etkilemeyeceği…

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Nedensellik Bağı Yargıtay önüne gelen bir başvuruda; hastanın başvurusu ile ölüm olayı arasında geçen kısa sürede tetkiklere başlansa dahi, ölüm olayının meydana gelebileceği, ölüm ile hekimin kusuru arasında nedensellik bağı bulunmadığı ölçütüne göre karar verilmesi gereğine işaret edilmiştir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Nedensellik Bağı Ateşli silah yaralanması nedeniyle kaldırıldığı hastanede tıbbi müdahalesi yapılarak evine gönderilen hastanın yakınmalarının artması üzerine tekrar aynı hastaneye başvurduğu bu kez vücudunda mermi çekirdeğinin kaldığı tespit edilerek bir başka hastaneye sevkinin yapıldığı, hastanın aynı gün hayatını kaybettiği olayda; ilk getirildiği hastanede ateşli silah yaralanması tespit edilerek gerekli müdahale yapılsaydı kurtulmasının tıbben mümkün olup olmadığının tespitinden sonra sorumluluğun belirlenmesi gerektiği kabul edilmiştir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Nedensellik Bağı Trafik kazası nedeniyle hastaneye getirilen yaralıya hekime haber verilişinden itibaren 15 dakika sonra hekimin tedaviye başlaması olayında, bilirkişi raporunda; gecikme olmasaydı dahi, hastanın hayatını kaybetmesinin kaçınılmaz olacağı belirtilmiştir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Olaya Özgü Değerlendirme Kuralı Hekimlik sanatının icrası sırasında özen yükümlülüğüne aykırı olmayan takdir yetkisinin kullanılması hukuka uygundur. Mevcut veriler ışığında takdir yetkisini kullanan doktora hastayı daha önce sezaryene almadı diye sorumluluk yüklenemeyecektir. İçeriği hatalı olan ilaçta hekimin imal hatasını tahmin etme olanağı bulunmadığından kusur yoktur. Kapıya sıkışan parmaklara gerekli müdahale yapılmasına karşın kangren gelişmesine dair somut olayda hekimin ortalama özeni gösterdiği belirlendiğinden tıbbi hata saptanmamıştır. .

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Olaya Özgü Değerlendirme Kuralı Ameliyat beklenen sonucu vermemiş olsa da; tıp bilimi kurallarına göre uygun bir müdahalede bulunulmuş ise hekimin taksirinden söz edilemeyecektir. Narkozun olağan komplikasyonu nedeniyle meydana gelen olayda hekimin kusuru yoktur. Hekimden özenin beklenemeyeceği hallerde, kusur yoktur. 19 saat aralıksız çalışmadan sonra fiziki aşırı yüklenme nedeniyle hata yapan hekimle ilgili değerlendirmede; hekimin konsantrasyona ihtiyacı olduğu, aşırı yorgunluk nedeniyle yaptığı hatadan kaynaklanan sonuçtan sorumlu olmayacağına karar verilmiştir.

Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması Olaya Özgü Değerlendirme Kuralı Ameliyat öncesi gerekli konsültasyon ve tetkiklerin yapılmaması, Gerektiği halde dahiliye konsültasyonu istenmeyip hastanın şeker komasına girmesine yol açılması, Tıbbi müdahalenin sağlık görevlisine yaptırılması, Hasta dosyasına bakılmadan başlanan ameliyat sırasında tümörlü göz yerine diğer gözün alınması, Tedavi için yanlış ilaç kullanılması, doz alımında yanılma, yanlış teşhis, tanıya uygun ilaç verilmemesi...

İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Hekimlerin Ceza Sorumluğuna Neden Olabilecek Muhtemel Durumlar
Kasten Adam Öldürme ve Yaralama Suçları Hekimin mesleğinin ifasında bilerek, isteyerek ve sonucu öngörerek adam öldürme veya yaralama kastıyla hareket etmesi hayatın olağan akışına terstir. Esasen, Hipokrat Yemini de hekimin kasten öldürme ya da yaralama kastıyla hareket edemeyeceğine karine kabul edilmelidir.Uygulamada nadiren olası kasttan dolayı hekimin sorumluluğu sözkonusu olabilmektedir.

Kasten Adam Öldürme ve Yaralama Suçları Tedavi amacıyla hareket edilmeyen durumlar, İyileşmesi olanaksız bulaşıcı hastalığa yakalanan hastaya gerekli tedavinin uygulanmaması sonucu başka kimselerin de aynı bulaşıcı hastalığa yakalanabileceğinin gözönüne alınması, sonuçta bu kimselerin de bulaşıcı hastalığa yakalanarak ölmeleri, Daha az masraflı olduğu için riskli ve başarı şansı az olan bir yöntem denenmesi, Uçağa yetişmek için ameliyatın yarıda bırakılması, Hastanın gereğinden fazla narkozda kalması, Hastanın isteği üzerine ağrılarını dindirmek üzere yaşamına son verilmesi…

Taksirle Adam Öldürme ve Yaralama Suçları Hekim tarafından işlenebilecek taksirle adam öldürme veya yaralama suçları, tıbbi uygulamada hukuka uygunluk hallerinin bulunmadığı durumlarda karşımıza çıkmaktadır. Hekimin mesleğinin gerektirdiği özen ve dikkat yükümlülüğüne aykırı eylemi, yani tıbbi uygulama hatasının yanı sıra, meydana gelen sonuç ile hekimin hatası arasında nedensellik bağının bulunması taksir sorumluluğu için önkoşullardır.

Hekimlerin Ceza Sorumluluğuna Neden Olabilecek Muhtemel Durumlar
Taksirle Adam Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçları Ameliyat beklenen sonucu vermemiş olsa dahi, tıp bilimi kurallarına göre uygun bir müdahalede bulunulmuş ise hekimin taksirinden söz edilemeyecektir. Hiç kimse tarafından öngörülemeyen sonuçtan hekim de sorumlu tutulamaz.Sözgelimi; narkozun olağan komplikasyonu nedeniyle meydana gelen olayda hekimin kusuru yoktur. Hekimden özenin beklenemeyeceği hallerde, kusurdan söz edilemez. 19 saat aralıksız çalışmadan sonra fiziki aşırı yüklenme nedeniyle hata yapan hekimle ilgili değerlendirmede; hekimin konsantrasyona ihtiyacı olduğu, aşırı yorgunluk nedeniyle yaptığı hatadan kaynaklanan sonuçtan sorumlu olmayacağına karar verilmiştir.

Taksirle Adam Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçları Hekimlik riskli, üst düzey uzmanlık gerektiren çok önemli hukuksal yararları konu alan özel bir meslektir.Hastanın tıbben kendisine uygulanan yanlış tedaviyi fark etmesi ve karşı koyması beklenemeyeceğinden hekimin özen yükümlülüğü konusunda yüksek standartlar esas alınmaktadır. Dikkat ve özen yükümlüğü; sadece uygulanan tıbbi müdahale ve tedavi yöntemlerini değil, hastanın özenle koruma altına alınmasını, hastayı kontrol ve denetim altında bulundurmayı da kapsayıcı şekilde geniş yorumlanmalıdır.

Taksirle Adam Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçları Ateşli silah yaralanması nedeniyle kaldırıldığı hastanede tıbbi müdahalesi yapılarak evine gönderilen hastanın yakınmalarının artması üzerine tekrar aynı hastaneye başvurduğu, bu kez vücudunda mermi çekirdeğinin kaldığı tespit edilerek bir başka hastaneye sevkinin yapıldığı, hastanın aynı gün hayatını kaybettiği olayda; ilk getirildiği hastanede ateşli silah yaralanması tespit edilerek gerekli müdahale yapılsaydı kurtulmasının tıbben mümkün olup olmadığının tespitinden sonra sorumluluğun belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir. 7 yaşında şeker hastası olan çocuğa her gün insülin iğnesi yapılması yerine alternatif bir tedavi öneren doktor enjeksiyona gerek duymamıştır. İlerleyen günlerde çocuğun durumu kötüleşmesine karşın, doktor insülin enjeksiyonunu yapmamış, çocuk hayatını kaybetmiştir. Olayda hekim, sonucu itibarıyla ağırlaşmış yaralama suçundan hekim sorumlu tutulmuştur.

Taksirle Adam Öldürme ve Taksirle Yaralama Suçları Kötü huylu tümörün bulunmamasına ve ilaçla tedavi seçeneğine karşın, hastanın alternatif yöntemler ve ameliyatın sonuçları hakkında aydınlatılmadan ameliyat edilmesi ve hayatını kaybetmesi olayında, teşhis hatası ve aydınlatma yükümlülüğünün ihlali nedeniyle sonucu itibarıyla ağırlaşmış yaralama suçundan hekim sorumlu tutulmuştur. Bilirkişi raporuna göre hastanın hayatını kaybetmesinin gecikme olmasa dahi kaçınılmaz olacağının belirtilmesi karşısında, trafik kazası nedeniyle hastaneye getirilen yaralıya rahatsızlığı nedeniyle kendisine haber verilişinden itibaren 15 dakikalık gecikme ile tedaviye başlanılmasında ceza sorumluluğunun olmadığı kabul edilmiş, ancak, eylem disiplin suçu sayılmıştır.

Çocuk Düşürtme Suçları Cenine ana rahminde yapılan hukuka aykırı müdahaleler çocuk düşürtme suçunun konusudur.Tam ve sağ doğumdan itibaren ise; hukuka aykırı eylemler taksirle veya kasten öldürme ya da yaralama suçları olarak nitelendirilecektir. Çocuk canlı doğmuş olsa bile çocuk düşürtme hareketinin sonucu olarak ölmüşse eylem, çocuk düşürtmedir. Ceninin rahim içinde veya dışında ölmesinin önemi yoktur. Çocuk düşürtme amacıyla yapılan müdahale sonucunda zamanından önce çocuğun doğması ve bu nedenle ölmesi, suç unsurlarının oluşması için yeterlidir. Ölüm gerçekleşmezse suç, çocuk düşürtmeye teşebbüs olarak nitelendirilebilir.

Çocuk Düşürtme Suçları Çocuk düşürtme suçu, yani ana karnında cenine yönelik hukuka aykırı eylemler kasten işlenebilen bir suçtur. Bu nedenle, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı tıbbi müdahalelerin, yarattığı sonuçlar çocuk düşürtme suçu değil, anneye yönelik taksirle işlenen yaralama suçu olarak değerlendirilmelidir.

Çocuk Düşürtme Suçları Annenin rızası olmak kaydıyla 10 haftayı geçmeyen gebeliklerde yetkili sağlık mensupları tarafından yapılan rahim tahliyesi suç sayılmamıştır.İşlem yetkili olmayan kişi tarafından yapıldığında ise; suç oluşacaktır. Rıza olmaksızın bir kadının çocuğunun düşürtülmesi veya rıza bulunsa dahi tıbbi zorunluluk olmayan hallerde 10 haftadan fazla gebeliklerde çocuğun düşürtülmesi suçtur. Çocuk düşürtme fiilinin annenin beden veya ruh sağlığını zarara uğratması ya da annenin hayatını kaybetmesine yol açması cezayı ağırlaştıran nedenlerdir.

Çocuk Düşürtme Suçları Tıbbi zorunluluk halleri; derhal müdahale edilmediği takdirde annenin hayatı veya hayati organlarından birinin tehdit altında olması, gebeliğin devamının annenin hayatını tehdit edeceği veya doğacak çocuk ile onu takip edecek nesiller için ağır maluliyete neden olması durumlarıdır. Bu durum, uzman doktorların gerekçeli raporları ile kayıt altına alınmalıdır.

Çocuk Düşürtme Suçları Konuyla ilgili Türk Ceza Kanununda getirilen önemli bir yenilik; -kadının suç mağduru olması -mağduru olduğu suç nedeniyle gebe kalması, -gebelik süresinin 20 haftadan fazla olmaması, - kadının rızası, koşullarının birlikte bulunması halinde yasal olarak gebeliğin sonlandırılabilmesidir.Sonlandırma, uzman hekim tarafından hastane ortamında gerçekleştirilecek ve sorumluluk doğurmayacaktır.

Görevi Kötüye Kullanma Suçu Tüm kamu görevlilerinin karşı karşıya kalabileceği bir suç olan görevi kötüye kullanma; -görevin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kişilerin mağduriyetine, kamunun zararına neden olmak ya da kişilere haksız menfaat sağlamak, -kanunda ayrıca suç olarak tanımlanan hallerin dışında görevin gereklerini yapmada ihmal ya da gecikme göstermek, -irtikap suçunu oluşturmadığı takdirde görevinin gereklerine uygun davranması için veya bu nedenle kendisine veya bir başkasına menfaat sağlanması, olarak tanımlanmıştır.

Görevi Kötüye Kullanma Suçu Uygulamada kamu görevlisi hekimlerin karşılaşabileceği görevi kötüye kullanma suçu, genelde hekimin görevinin icrasını geç yerine getirmesi ya da hiç yerine getirmemesi hallerinde oluşabilmektedir. Bazı örnek eylem tipleri şu şekildedir: Muayene edilmeden rapor tanzimi, Muayehanedeki müdahaleden sonra kanamakta olan hastanın uzun süre muayehanede tutulması, Devlet hastanesinde görevli hekimin bir kısım hasta sahiplerinden doğum ücreti alması, muayehanesine gelmeyen hastalara ilgi göstermemesi, Çalışma saatlerinin bitiminden önce hastaneden ayrılarak başka yerde hasta bakma.

İrtikap Suçu İrtikap suçu; görevin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılmasıyla kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlaması veya bu yolla vaatte bulunulmasına bir kişiyi zorlaması, görevin sağladığı güveni kötüye kullanarak hileli davranışlarla kişinin kendisine veya başkasına yarar sağlaması veya kişiyi bu yolla vaatte bulunulmasına ikna etmesi olarak tanımlanmıştır. Hekimin hasta veya yakınını kendisi tarafından yardım yapılmadığı takdirde kötü sonuçların meydana geleceğine inandırması(manevi cebir) ve bu manevi cebir(zorlama) altında mağdurun ödeme yapması veya vaat etmesi irtikap suçunu oluşturur.

İrtikap Suçu İrtikap suçunda birey, sağladığı yararın haksız olduğunu bilir, ancak, iradesi baskı altına alındığından daha ağır bir zarardan kurtulmak için sağlık personeline yarar sağlar. Hekimin ‘bıçak parası getirmezsen hastayı ameliyat etmem’ diyerek hasta yakınından para alması irtikap suçu olarak kabul edilmiştir. Ameliyat için istenilen paranın bir kısmı alındıktan sonra, kalanı verilmediği için hastanın taburcu edilmemesi eylemi de irtikap sayılmıştır.

Hastanın Kişisel Verilerini Açıklama Tıp hukuku bakımından hastaya ait olup, hekim ya da diğer sağlık personeline aktarılan veya bu kişiler tarafından hukuka uygun şekilde öğrenilen ve başkalarının duymasının istenmeyeceği bilgiler, kişisel veri olarak kabul edilir Hekimler meslek ve sanatlarının icrası nedeniyle öğrendikleri sırları kanuni zorunluluk olmadıkça açıklayamaz. Tıbbi toplantılarda veya vaka anlatımlarında hastanın kimliği söylenemez. Meslek uygulanırken öğrenilen sırlar hastanın ölmesi ya da ilgili hekimle ilişkisini sona erdirmesi halinde dahi açıklanamaz. Hastanın rızası ya da sırrın saklanmasının hasta ya da başka kişilerin yaşamını tehlikeye sokması durumunda, hastanın kişilik haklarının zedelenmemesi koşuluyla hekimin sır saklama yükümlülüğü yoktur.

Görevi Sırasında İşlenen Suçu Bildirme Tüm kamu görevlileri için geçerli bir yükümlülük olan görevle bağlantılı olarak işlendiği öğrenilen suçu, yetkili makamlara bildirme yükümlülüğü kamu görevlisi olmayan sağlık mensuplarına da özel bir yasa maddesi ile teşmil edilmiştir.

Organ ve Doku Ticareti Hukuken geçerli rıza olmaksızın kişiden organ almak, hukuka aykırı olarak ölüden doku ya da organ almak, organ satışı suretiyle ticaret yapmak, hukuka aykırı yolla elde edilmiş organ ya da dokuyu saklamak, nakletmek, aşılamak, organ ya da doku teminine yönelik ilan ya da reklam vermek, fiilleri Kanunumuzda suç sayılmıştır. Hukuken geçerli rıza olmaksızın teriminden; 18 yaşını doldurmayan ve fiil ehliyeti olmayan kişilerin rızası anlaşılmalıdır. Yaşayan insanlar arasındaki nakil eyleminin hukuka uygun olabilmesi için bu işlemin iyileştirme amacına yönelik olması gerekir. Bu amacın dışında bir nedenle vericinin organ nakline rıza göstermesi halinde, eylem hukuka aykırı sayılacaktır.

Organ ve Doku Ticareti Hem verici hem de alıcı konu hakkında aydınlatılmalı, rızalarının sağlıklı bir şekilde oluşumu sağlanmalıdır. Organ naklinin çok acil olması durumunda dahi, aydınlatma yapılmalıdır. Organ ve doku alacak hekim, vericiye uygun biçim ve ayrıntıda organ ve doku alınmasının yaratabileceği tehlikeler ile, işlemin tıbbi, psikolojik, ailevi, sosyal sonuçları hakkında bilgi vermek zorundadır. Canlılardan organ nakli tıbbi endikasyona dayanmadığından, ancak, rızanın bulunması halinde hukuka uygundur. Kişinin vücut bütünlüğünün korunmasına dair yararı üstün yarar olduğundan zorunluluk hali, eylemi hukuka uygun hale getirmez.

Organ ve Doku Ticareti Çocuğunun yaşamını kurtarmak için babanın rızasına gerek duyulman böbrek alınması hukuka aykırıdır. Reşit ve mümeyyiz olmayanların rızası geçerli sayılmamaktadır. Bu kişilerin yerine, veli veya vasinin izni ya da mahkeme kararı ile rıza alınması da kabul edilmemektedir. Varsayılan rıza, organ nakli için hukuka uygun rıza sayılmamaktadır.

Organ ve Doku Ticareti Rıza alınmadan organ nakli yapılması, Hekimin vericinin organ sattığını veya alıcının organ satın aldığını bilmesine karşın nakil yapması, Organ naklinin kesin olarak veya muhtemelen organ bağışlayanın ölümüne yol açacak olmasına karşın hekimin organ alması, sorumluluk yaratabilecektir.

İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Hasta olan insan üzerinde rıza olmaksızın tedavi amaçlı denemede bulunmak, Kanunumuzda suç sayılmıştır. Ancak, bilinen tıbbî müdahale yöntemlerinin uygulanmasının sonuç vermeyeceğinin anlaşılması üzerine, kişi üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel yöntemlere uygun tedavi amaçlı deneme, ceza sorumluluğunu gerektirmez. Açıklanan rızanın, denemenin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak yazılı olması ve tedavinin uzman hekim tarafından bir hastane ortamında yapılması gerekir.

İnsan Üzerinde Deney ve Deneme İnsan üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel deneyin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi bazı koşullara bağlanmıştır: -Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli iznin alınmış olması, - Deneyin öncelikle insan dışı deney ortamında veya yeterli sayıda hayvan üzerinde yapılmış olması, - İnsan dışı deney ortamında veya hayvanlar üzerinde yapılan deneyler sonucunda ulaşılan bilimsel verilerin, varılmak istenen hedefe ulaşmak açısından bunların insan üzerinde de yapılmasını gerekli kılması,

İnsan Üzerinde Deney ve Deneme - Deneyin, insan sağlığı üzerinde öngörülebilir zararlı ve kalıcı bir etki bırakmaması, - Deney sırasında kişiye insan onuruyla bağdaşmayacak ölçüde acı verici yöntemlerin uygulanmaması, - Deneyle varılmak istenen amacın, bunun kişiye yüklediği külfete ve kişinin sağlığı üzerindeki tehlikeye göre daha ağır basması, -Deneyin mahiyet ve sonuçları hakkında yeterli bilgilendirmeye dayalı olarak açıklanan rızanın yazılı olması ve herhangi bir menfaat teminine bağlı bulunmaması.

İnsan Üzerinde Deney ve Deneme Çocuklar üzerinde bilimsel deneyin ceza sorumluluğunu gerektirmemesi, yukarıda sayılan koşulların yanı sıra, rıza açıklamaya ehil olan çocuğun kendi rızası ile birlikte ana babası ya da vasinin yazılı onayı, deney sonucunda ulaşılacak bilimsel verinin hedefe ulaşmak bakımından çocuk üzerinde deney yapılmasını gerekli kılması, deneyle ilgili izin verecek kurulda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanının bulunmasına bağlıdır.

İLGİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Hekimlik Mesleğinin Uygulanmasında Hukuka Uygunluk Nedenleri"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim