ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar.

ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar (5)Sağlık binaları (9)Fırınlar (2)Lojmanlar (6)Atölyeler (10)Ahırlar (3)İşçi binaları (7)Garajlar ve sundurmalar (11)Ambarlar (4)Barakalar (8)Bakkal ve kantinler (12)Kümesler Şantiye Binalarının Genel Düzenlemeleri: Şantiye binalarında kullanılacak yapı malzemeleri o bölgede bulunabilen, iklim koşullarına uygun ve en önemlisi ucuz malzemeler olmalıdır. Genellikle kerpiç, taş, ahşap ve seyrek olarak tuğla kullanılır. Son zamanlarda teknoloji ve malzeme konusundaki hızlı gelişim sayesinde hazır, sökülüp kurulabilir, çok ve değişik amaçlı kullanımlar için, polypropilen esaslı şantiye binaları, kapalı hacimler, bölümler ya da yapı malzemeler kullanımları yaygınlaşmaktadır. Hazır değil de yerinde üretiliyorsa, şantiye binaları iklim koşulları ve deprem yönetmeliklerine uygun olmalıdır. Binalarda ısıtma problemi tam olarak çözülmeli, gerekirse çift katlı pencere kullanılmalı, personel toplu olarak büyük salonda çalıştırılmalı ve yemek saatlerinde ise geniş yemekhanelerde toplanmalıdır. Sivrisinek olan yerlerde, pencerelere ince bir tel gerilmelidir. Emniyet için pencerelere demir parmaklık takılması, hem emniyet hem de ısı bakımından da gereğine göre pencerelere tahta kepenkler takılması uygun olur.

Binalarda ekonomi sağlanması: Ekonomi, yapı elemanlarının standardizasyonuyla sağlanır. Standartlık, esas olarak sökülebilir (demontabl) yapı elemanlarına uygulanır. Hangi yapı sistem kullanılırsa kullanılsın çatı, tavan, döşeme, kapı, pencere, tel kafes, demir parmaklık, tahta kepenk, ocak, baca, havalandırma, yıkanma ve tuvalet gibi tesisler mutlaka standartlaştırılmalıdır. Binaların ana taşıyıcı elemanları da standart panolar, prefabrik elemanlar kullanılarak demontabl şekilde yapılabilir. Ayrıca bina içinde kullanılacak eşyalar; örneğin masalar, portmantolar, dolaplar, sandalyeler, karyolalar ve benzerleri de standardize edilmelidir.

Fevzi AKKAYA (duayen inşaat şantiye kurucu ve yöneticisi-yüklenici)
Deneyim, Birikim, Tanım ve Anlatımıyla Şantiyelerin Kurulum ve Özellikleri Hakkında Özet Bilgiler: ŞANTİYE NOTLARI-1 ŞANTİYE YÖNETİM OFİSİ Şantiye şefi odası akşam toplantıları için geniş tutulmalıdır. Giriş kapısı yanında kapıcı-çaycı odası bulunmalı; gerek kapıcı (görevli) gerekse çaycı (hizmetli) bu odada bir perde arkasında daima hazır bulunmalıdır. Şantiyede nakit miktarı ve bunun günlük akışı çok önemli olup ödemeler için gerekli olan vezne arka odalardan birinde olmalı ve parasal dağıtımlar bina arkasından yapılmalıdır. Bina genellikle tek giriş-çıkış kapılı düzenlenmeli; WC ve lavabolar binanın arka cephesinde ve/veya orta kısımlarında düzenlenmeli ve 140 cm yüksekliğe kadar fayans döşenerek kullanılmalıdır.

Yerler şap betonu yönünden zengin, fakat tercihan karosiman/greseramik, tavanlar tahta veya 10mm.lik kontraplak asma, çatılar eternit, kiremit veya ondüleli saçtan yapılmalıdır. Ofiste gelebilecek misafir durumu gözönüne alınarak ihtiyaçtan fazla daima bir iki oda bulundurulmalıdır. Bina önünde veya yanında, hesap ettiğinizden en az dört fazla sayıda bir otopark tertiplenmeli; iki uca kör gözlerin görebileceği standart park işaretleri konulmalıdır. Yer olarak şantiye, olabildiğince yeterli görüş alanı olan, ana iş saha ve ünitelerine nispeten kolay ulaşabilecek, yabancıların şantiye içine girmeden doğrudan gelebilecekleri, yüksek ve rahatsız edici gürültülerden uzak bir yerde kurulmalıdır.

KONROLLÜK OFİSİ Her işin sözleşmesine “işe uygun bir bina yapılması” hususunda ve mevzuata ilişkin bir madde konulur. Böyle bir madde konulmasa da yapılmasında fayda vardır. Ancak, şantiye ofisi ile bu binanın aynı çatı altına bulunmaması uygundur. Yeri, büyüklüğü, ölçüleri, otoparkı v.b. özellikleri yönünden kontrollükle görüşülerek anlaşmaya varmak gerekir. Şantiye ofisine çok yakın ve çok uzak olmamasına (uzağı tercih etmek uygundur) dikkat etmek gerekir. SOSYAL BİNALAR Bu isimde toplanan binalar: (staff) görevli bekar lojmanı, işçi lojmanları, duş + çamaşır, mutfak, yemekhane, gazino, revir olarak sayılabilir.

Bu tip binaların hacimleri en üst seviyede hesap edilmek üzere, görevli ve işçi sayısına göre belirlenir. Ana ölçü ve kişi başına ayrılan hacimleri, Neufert'in öğrenci, işçi ve gençlik yurtları konuları içinden alınabilir. Fakat unutulmamalıdır ki orada yazılı-çizili olanlar uzun ömürlü tesisler için olup söz konusu planlama ise yalnızca iki, üç seneliktir. Sonunda bu binaların kendi elinizle yıkılacağı düşünülmelidir. Bütün bu tesislerin yerleri : Şantiye çalışma sahası dışında en yakını min. 100m. mesafede olmalı; özellikle de yatakhaneler olabildiğince sessiz köşelerde teşkil edilmelidir. SPOR TESİSLERİ Öneri: Şantiyede, oluşturulabilecek uygun bir yerde bir saha temin edilir. Sırası ile voleybol, basketbol, futbol v.b. Bunlar da başıboş bırakılmayıp çalışanlar arasından (tercihan saygın) biri seçilerek bakım, kontrol ve kullanımıyla görevlendirilmelidir.

Spor tesisleri için en uygun yer: Çalışma alanları dışında, tercihan iş sahalarından görülmeyen, fakat şantiye ofis binasından görülebilen bir yer seçilmelidir. AMBARLAR Öneriler: Her ambarda krenli veya krensiz birer açık saha tertiplenmelidir. Ayrıca, tel çitle çevrili, kontrol altında özel bir saha da ayrılmalıdır. Buraya herkesin sıkça kullandığı el altında bulundurulacak, nesneler konulur (su boruları, oluklu saçlar, ambalaj sandıkları vs. gibi). Kapalı ambar girişine 3.60x 3.60 iki ofis odası ve camekan bölme oluşturulmalıdır. Giriş ağzı bir tezgahla çevrilip malzeme alışverişi buradan yapılmalı, önüne gelen içeri girmemelidir. Çatıdan ışık girişi için sağ ve solda saç sıraları arasında, iki normal bir saydam (şeffaf) saç veya panel tertiplenerek, yeterli ışık alınması sağlanabilir.

Portal kren, ambar kapısı önüne kolayca malzeme indirebilmeli; sundurma yapılmışsa, kren, bu sundurmanın önüne de rahat bir şekilde malzeme indirebilmelidir. Öneri: Ambarda girişi kontrollü bir yerde bir serbest kısım ayrılır. Buraya sıkça giriş ve çıkışı olan fakat ismi olmayan yatak, mil, makara dili, dişliler, V kasnakları, tekerlek ve dişliler gibi malzemeler (bir seferde çıkış yaparak) konularak sürekli takipten kurtulmak mümkündür. Atölye ve imalatta görevli olanlar, buraya yalnızca ambarcıya haber vererek serbestçe girip çıkabilirler; malzeme alıp verebilirler. Şantiye büyükse yedek parça ve inşaat malzemesi ambarlarını ayırmak daha uygundur. Yedek parça ambarı kapalı saha ihtiyacı için kullanılan genel formül [F=120+(2xn) m2] Burada n = en yoğun zamanında çalışan makine sayısını göstermektedir.

İnşaat ambarları kapalı saha ihtiyacı için kullanılan genel formül [F=120 m2 + iş ve şantiye büyüklüğüyle orantılı bir saha...(gerekirse 30 m. boyunda olmalıdır)] Ambarların yerleri: Ambarlar, şantiye iç sirkülasyon yolları dışında, tozdan uzakta, alışveriş yapacak ünitelerin kolay ulaşabilecekleri bir yerde kurulmalıdır. Bu mekanlar şantiye ofisiyle kolay irtibatlı bir yerde olsa daha iyi olacaktır. ÇİMENTO SİLO VE DEPOLARI Depo Yerleri: Betonyere olabildiğince yakın, betonyerle aynı kotta veya biraz yüksekte olmalı; her iki (giriş-çıkış) kapısına da kamyon yanaşabilmeli, yaklaşım yolları şantiye iç sirkülasyonu dışında kalmalıdır. Taban betonu zeminden 0.25m. yüksekte ve çevrede drenaj hendekleri bulunmalı; saç duvar kaplamaları söz konusu olduğunda saç dizilerinde biniler hakim rüzgar ve yağmurun geliş yönüne göre düzenlenmelidir.

Depo içinde Stok: Tahta veya kalas üzerine max
Depo içinde Stok: Tahta veya kalas üzerine max. 15 torba istiflenmelidir. Silolar doğal olarak (beçing plent) beton santralı yanında, ona göre belli koordinatlarda, fakat çalışma sirkülasyonuna zarar vermeyecek yerlerde ve şekilde düzenlenmelidir SU DEPOLARI TESİSATI Su deposu yeri: Teorik olarak su sarfiyatı şantiyenin ağırlık merkezinde olmalı; fakat pratikte, şantiye topoğrafyasına uygun, suyun gelişine, kuyu ya da dereye göre uygun bir yerde oluşturulmalıdır. Trafik dışında kolay erişilebilen bir yer seçilir. Tesisat: Galvanize demir yahut atü PVC boru ile. İmkanınca dışı şebeke ile max 0.40m derin hendeklere gömülü. Trafik altı geçişler demir boru kovanlar içinde

SANTRALLAR ELEKTRİK TESİSATI
300 KVA güce kadar trafoları direk üzerine kurulabilir. 300 KVA'dan daha büyük güç kullanılacaksa uygun şekilde köşk (korkuluklu parmaklık platform) yapmak gerekir. Santralleri, bir tarafı açık sundurma şeklinde ve oluklu saç örtülü olarak yapmak; Jeneratör radyatörlerinin hizasında havalandırma panjurları tertiplemek daima koruyucu ve emniyetlidir. Zemini betondan ve doğal zemin kotundan 0.40m. yüksekte olmalıdır. Santrallarda jeneratörleri taban betonundan 0.30 m. yüksek temeller üzerine yerleştirmek; Akaryakıt deposunu santral dışında tertiplemek; santralda 600 RPM'den yüksek devirle beton üretiliyorsa rahatsız edici sesleri azaltabilmek için susturucu kullanmak ve susturucuları sağlam-dayanıklı seçmek ve yönlerini (çıkış ağızlarını) geriye doğru çevirmek uygun olacaktır. Bu arada enerji dağıtım tablosu kapaklı ve yağmura karşı korunmuş olmalıdır.

Santral yeri havadar bir yer olmalı, toz altında olmamalı, tamir atölyesi civarında bulunmalıdır.
Enerji TEK'den alınıyorsa alış yeri, şantiyeye giriş-çıkış yeri ve son direk durumu için idareyle anlaşma yapılmalıdır. Santral elektriğinin, interkonnekte şebeke elektriğinin kilovat saat maliyetine göre en az 5 kat pahalı olduğu unutulmamalıdır. Öneri: Şantiyede 300 KVAdan fazla enerji kullanmak gerekiyorsa otomatik bir kondansatör grubu kullanmak, reaktif ödemelerden kurtulmak açısından fayda sağlar. ATÖLYELER Öneri: Çelik imalat işi fazla olan şantiyelerde, makina tamir işleriyle imalat işleri ayrılmalıdır. Açık sahalar 150 doz betonla kaplanır. Aksi halde kaybedilen malzeme miktarına ve zaman kaybına değmeyecektir.

Küçük ve orta boy şantiyelerde, elektrikçiler için atölyede min 40 m2 yer ayrılmalıdır. Büyük şantiyelerde ise elektrikçilere de 10b x 12L x 3.75h boyutlarında benzer bir atölye ile daha küçük bir açık saha yapılmalıdır. Bu atölye tamir atölyesiyle bitişik olmalıdır. Açık saha atölyesi, kapalı saha atölyesinin min. 1.5 katı olmalıdır. Açık saha yürür kreni, tamir edilecek teçhizatın en ağır parçasını kaldırabilecek ve yükünü atölye kapısına taşıyabilecek tonaj, güç ve yükseklikte seçilmelidir. Atölye kapalı sahalarının büyüklüğü, atölyenin yükleneceği yüke, içine konulacak atölye teçhizatına ve atölye şefinin görüş ve tercihine göre seçilir. Şantiyede, atölyenin en yoğun zamanında çalışacak olan gerekli ağır teçhizatın sayısı (n) ise: Atölye sahası F = n Her bir atölye içinde birer (overhed kren) dahili yürür konsol kren monte edilmelidir (transportör, transborder). 20m'lik tipi kullanılıyorsa bu kren min 3t. kapasiteli olmalı; 10m'lik tipi kullanılıyorsa 750 kg'lık basit bir ceraskal kullanılmalıdır.

Atölyenin yeri: İlk olarak toz altından, tuzlu su serpintisinden uzak olmalı, mümkünse şantiye sirkülasyon yolları dışında, ana trafik yollarına yakın, her türlü teçhizatın kolay ulaşabileceği bir yer seçilmelidir. Atölyeye yer seçerken, tek başına kendisini değil, atölye yedek parça ambarı + inşaat ambarı + oksijen lastik sırt çevirme + döküm atölyeleri + yıkanma yağlama ve bütün bunların açık sahalarını bir grup olarak göz önüne almak uygun olur. Ağır vasıtaların park sahası da bu gruptan fazla uzak olmamalıdır. YIKAMA YAĞLAMA Sundurma çatılarını yüksek tutmak, aracı yıkamada özellikle yağlamada damperli kamyon kasalarının kalkık durumda giriş-çıkış yapabilmelerine olanak tanır. Yeri: Atölye grubundan uzakta, fakat ağır vasıta parkının yakınında olmalı; eğer park atölyeden uzaktaysa sundurmanın yeri park yanında bulunmalıdır. Aksi halde çamur atıklar çevreyi kirletecektir.

BETON LABORATUVARI Min. hacim: Şantiye ofisinde yanyana veya tercihen birleştirilmiş iki oda gereklidir. Min. Laboratuvar Teçhizatı: 120 ton pres...5ve 25 kg. tartar iki terazi... Tüpgaz ocağı... Elek serisi : mm. numune alma kapları...Slamp konileri...Kap, kacak, ala vs. Laboratuvarın yeri: Beton santralı ile ofis arasındaki bir yer en uygundur. Beton santralına yaklaşmayı tercih etmek ve fakat toz ve gürültüyü de göz önüne almak gerekecektir. YOLLAR Yollara düzlükten öte hafif tümsek ve bombelik verilebilir. Stabilizasyon yağış mevsiminden en az iki ay önce yapılmış olmalı ki oturmalar ve kışın dağılma ve yayılmaları önlenmeli; en az stabilize yüksekliği de 0.30m olmalıdır.

Yollar çok güzel drenaj yapılmalı; hendekler daima temiz tutulmalıdır
Yollar çok güzel drenaj yapılmalı; hendekler daima temiz tutulmalıdır. Büz kullanmaya zorunda kalınırsa min. çap 0.30 m olmalı; tabanda 0.10 m. beton serilmeli ve yan boşluklar da betonla doldurulmalıdır. 150 doz beton bu işler için yeterlidir. Büzlerin üstünden stabilize üstüne kadar 0.50 m. dolgu kalınlığı olmalı; bu mümkün olmazsa büz yan ve üstündeki beton kalınlığı daha da artırılmalıdır. Zayıf mukavemetli piyasa büzleri yerine kendinizin şantiyede hazırladıkları tercih edilmeli; mümkün olduğunca büz yerine açık beton hendekler tercih edilmelidir. Şantiye Sirkülasyon Yolları: Ana ağır trafik yolları, pek sirkülasyon amaçlı olarak kullanılmamalıdır.

Şantiye sirkülasyon yollarında uzaklıkların kısa olması dolayısıyla hızlar düşüktür. Max hız 40 km. seçilebilir. Yollara açık hendeklerle drenaj yapılmalı; zorunlu olmadıkça büz kullanılmamalıdır. Kantarları şantiyede kurmak gerekirse şantiye girişine ve ana yol şeridi dışına kurulur. Sirkülasyon yolları düzenlenirken, muhtelif imalat sahalarına ve ünitelerine hizmet eden vasıtaların trafiği diğerlerini rahatsız etmeyecek, dik kesişmeyecek ve gerekli hızları sağlayabilecek şekilde ve durumda olmalıdır. Mümkün olduğunca min kurb yarıçapları kullanılmalı ancak max. meyiller kullanılmamalıdır.

ŞANTİYE NOTLARI-2 ŞANTİYENİN KARAKTERİ
İş başladıktan sonra şantiyenin ana üniteleri yerlerini değiştiremezler; yükselip alçalamazlar. Planlarken ve kurarken çok dikkatli olunmalıdır. Bu ünitelerin pozisyonları ve yükseklikleri, ana iş ve imalatlarının sevk yollarına uygun olmalıdır. Şantiye ünitelerinin plandaki yerlerini ana iş planı, yüksekliklerini de son kotları etkiler. Şantiye planlamasına ana işten başlamak ve özellikle yükseklikleri (kotları) gözden kaçırmamak gerekir. Ana iş ünitelerinin herhangi birinin üzerine, iş programı olsa bile, şantiye ünitelerinden başka birini koymamak, servis yolu geçirmemek gerekir. Mecbur kalınırsa bu en son düşünülmelidir. Bütün şantiye tesisleri geçici karakterdedir. Ofis ve lojmanlarında yeterli standart konforu sağlamak ve hiçbir zaman lükse kaçmamak uygundur.

Atölyeler, ambarlar, ofis ve hatta çalışan ve işçi lojmanlarını portatif yapmak uygundur.
Trafo, santral, kompresör grubu, yıkama yağlama gibi yerler sundurma şeklinde tertiplenmelidir PRENSİPLER Bir iş ne kadar küçük olursa olsun, muhakkak bir şantiye planı yapılmalı; ilk günden bir şantiye dosyası açılıp planları ve projeleri numaralanıp arşivlenmelidir. Gerek şantiye kurulurken gerekse şantiye çalışırken, yapılacak değişiklikler veya ekler bu planlar üzerinde incelenerek planlara kaydedilmelidir. Dikkatsizce, dağınık ilgisiz ve ilişiksiz olarak yapılacak her değişiklik ve ek, ileride muhakkak ayağa takılacak bir engeldir. Ana işin ağır trafiği şantiye içine sokulmamalıdır Hakim rüzgar yönleri daima göz önünde tutulur. Toz çıkaran çalışma ve üniteler diğerlerini rahatsız edebilir.

Deniz şantiyesi söz konusu ise tuzlu su serpintisinden zarar görecek üniteler serpinti hattından en az 100 m. içeri kurulmalı ve teşkil edilmelidir. Şantiyenin çevre kirliliği yaratan üniteleri, temizlenmesi kolay olan kenarlara tertiplenmelidir. Bu yapılamazsa yanına stok sahası hazırlanmalıdır. Şantiyenin birbirleri ile ilişkili ve aralarında sıkça alışveriş yapan, iletişim kuran üniteleri olabildiğince bir araya toplanmalıdır. Şantiye üniteleri, ham maddeleri en kısa yoldan ve kısa zamanda temin etmeli, bunları (önem derecelerine göre) mümkün olduğunca en kısa yollardan, ana işte kullanılacak yerlere ulaştırabilmelidir (en az kurba, kesişme, en az manevra ve vasıtayla…). Şantiye sahası tam yatay (sıfır eğimde) yapılmamalıdır. Ortalama %1 eğim verilmesinde daima yarar vardır; aksi durumda sağanak yağışlardan büyük sıkıntı ve sorun yaşanabilir.. Trafik yollarını kesen şantiye üst yapı tesisatlarına en az 7.50 m. yükseklik verilmelidir. Aksi halde açık unutulan damper kasaları çarpıp devirebilir, kırıp koparabilir.

Gürültüden etkilenecek üniteleri sakin köşelere almak faydalı olur.
Not: Bu prensiplerin hepsinin birden uygulanması, çoğu şantiyede mümkün olamamaktadır. Olabildiğince bunlara yaklaşmaya çalışılmalı; biri diğerine feda edilmemeli; gerektiğinde süratli olan uygulama şekli öne geçmelidir. ARAZİ İŞLERİ Şantiyenin kurulacağı saha ve sahaların ana inşaat aks sitemine bağlı olarak 1/500 ölçekli birer plankotesi ve gerekenlerin derinlik haritaları çıkartılır. Bu eş yükselti ve derinlikler, ana iş ünitelerini ve muhtemel şantiye sahası sınırlarını, belli miktarda aşmalıdır. Komşu şantiyeler, komşu tesisler, saha içinde ve civarındaki enerji hatları, elektrik, telefon, telgraf, su, gaz hatları plankoteye alınmış olmalı; plankotelerde zemin cinsi de gösterilmiş olmalıdır Toprak, kum, kaya hudutları belirtilmelidir. Plankotelerde, hakim rüzgar yönleriyle deniz, dere ve göllerin max. ve min. su seviyeleri de gösterilmelidir.

Eğer şantiye plankote sahası içinde su ve enerji yoksa çevrede araştırma yapılarak su ve enerji alınabilecek en yakın yerlerden temin edilmeye çalışılır. Su ve enerjinin şantiye sahasına kadar olan uzaklıkları ve sahaya girebileceği yerler tespit edilir. Bulunan suların debileri ölçülüp gerekli numuneler alınmalıdır (mevsim sonundaki min. debiler verilerden izlenmelidir). Yüksek gerilim enerji hatlarının voltajı öğrenilir; 34 KW.den yüksek voltajlı hatlardan enerji alınamaz. HAZIRLIKLAR Ana iş kalemlerinin inşa yöntemleri esaslı incelenip ayrıntılar belirlenir. Şantiyede özel saha ayrılması gereken inşaat ve imalat ana kalemlerinin, iş programındaki günlük inşaat ve imalat miktarları esas alınarak inşa, imal, kür, ham stok, mamul stok, transit stok miktar ve hacimleri ayrı ayrı hesaplanır. Eldeki donatının kapasitelerinin, yapılacak işleri yeterli emniyetle karşılayacak düzeyde olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Hesaplanan inşaat, imalat ve stok miktar ve hacimleri için gereken sahalar ayrı ayrı belirlenip şantiye genel yerleşim planı için seçilen aynı ölçekle, ayrı ayrı kağıtlar üzerinde, bu sahalara hizmet eden teçhizatla birlikte uygun şekilde çizilmelidir. Belli pozisyonda bulunmaları şart olmayan fakat bir araya toplanmaları gereken üniteler de uygun bir şekilde, tek kağıt üzerine çizilir (ileride ve gerektiğinde pozisyonları değiştirilmek üzere…). Görevli ve işçi listeleri incelenerek yoğun çalışma zamanlarındaki mevcuda göre bekar işçi lojmanı, diğer işçi lojmanları, yemekhane, mutfak, gazino hacimlerini tespit edilmelidir. Ofis ve yetkilisi ile birlikte kontrollük ve otoparklarını, laboratuvar ihtiyacını saptamak, 1/500 ölçekle bunları kağıda çizmek gerekir. Şantiyenin büyüklüğüne göre misafirhane ya ayrı düşünülür ya da görevli lojmanında oda ayrılarak düzenlenir. Şantiye yerleşim planları: Çoğu zaman 1:500 ölçek uygundur. Kesit ve detaylar için 1:200, X 1.00 m. ölçüsünden daha büyük pafta kullanmamak üzere yeterlidir. Yeterli olmazsa iki, ya da daha fazla paftaya çizmek gerekebilir.

Resim işlerinde genel öneri: En uygun büyüklük paftalar için h0
Resim işlerinde genel öneri: En uygun büyüklük paftalar için h0.30 x b(5x0.20)=0.30 x 1.00 olmalı; geniş paftaya ihtiyaç olursa h(2x0.30)xb(5x0.20)=0.60x1.00'e çizilmelidir. Ara ölçüler ve daha büyük boylu paftalar kullanmamak gerekir. Yer seçimi önem sırasına göre yapılmalıdır. Örneğin, derecesine göre imalat platformları ve sahalar, sonra ağır vasıta parkları ve atölyeler, ambarlar ve bunların açık sahaları, en sonunda da ofis laboratuvar, çalışan ve işçi lojmanları, mutfak, yemekhane, gazino ve spor sahaları şeklinde olabilir. Şantiyede drenaj için gerekli olandan fazla eğim olmamalıdır. Opt. eğim sahalar ve arklar dahil, her yerde %1 tutulabilir. Drenaj için daima açık hendek beton kanal ve kasis kullanılmalı, şantiyede büzle su taşınımı düşünülmemelidir. Şantiye yerleşim planları bitince, şantiye şefi eliyle, hemen iş sahibine onaylatılır; onaylı nüsha şantiye dosyasına konulur. İleride, şantiyeye tecavüzlerde veya şantiyenin verim veya düzenini bozacak bazı gereksiz ve yersiz isteklerde bu nüsha dayanak olacaktır.

ŞANTİYE SU & ELEKTRİK PLANLARI
Su motorları, elektromotorlarla tahrik edildiği için şantiye su planı, elektrikten önce yapılmalıdır. Her iki plan içinde Şantiye Yerleşim Planının şeffaf birer kopyası kullanılır (üç planda da aynı ölçek kullanılır) ŞANTİYE SU PLANI Bu plan şantiye su deposundan, su harcanan merkezlere kadar olan su ağını kapsar. Pınar veya dereden, su deposuna kadar olan isale kısmı ayrı dosya halinde yürütülmelidir. Su ağı planı için ilk yapılacak iş: Şantiye yerleşim planı kopyası üzerinde, bütün su tüketim merkezlerini işaretleyerek en yüksek ihtiyaçları (m3/saat) cinsinden yazmaktır. Depo yeri ve sayısını, suyun alındığı yere ve şantiyenin büyüklük ve ihtiyacına göre seçmek gerekir.

Yapılan bütün su projeleri, gerekli ayrıntıyla, sipariş esaslarını kapsayan bir liste taşımalıdır.
İsale planı şebekeden daha önce bitirilmesi gereken bir plandır. Suyu şantiyeye akıtmak şantiye inşaatının 1 numaralı işidir ŞANTİYE ELEKTRİK PLANI Bu plan şantiye sahası ile işin uzandığı en uç noktaları da içine alan bir Elektrik Tek Hat Diyagramıdır. Ana plan yine şantiye yerleşim planının şeffaf kopyası üzerine çizilerek hazırlanır ve uzantılar için gerekiyorsa ayrı paftalar eklenir. Tek hat diyagramını hazırlamak için evvela şantiye planı üzerinde, bütün motorlar ve enerji çeken yerler işaretlenir, güçleri HP veya KW olarak yazılır. Bu hesaplar bittiği zaman santral veya trafo gücü belli olmuş ve kablo listesi belirlenmiş olacaktır. Bütün bunlar resimde malzeme listesi olarak gösterilir.

Not: Su ve elektrik ağları, şantiyelerde çok hazırlanır, değişikliğe uğrar, ekler yapılır. Plan üzerinde etüt etmeden değişiklik yapılmamalıdır. Değişiklikler planın orijinali üzerinde işlenir. ŞANTİYENİN İNŞASI Eğer şantiye inşaatı tamamlandıktan sonra esas inşaata başlamak gerekirse işin başlaması gecikebilir. Bugüne dek olageldiği gibi, bir yandan işe, bir yandan şantiyeye başlamak zaman kazandırıcı önemli bir süre kazancı etkenidir. Şantiye inşaatı da genel inşaat kurallarına göre yürür, fakat geçici karakterdedir diye güvenmemek gerekir. Zira birçok şantiye ünitesi, ana inşaattan daha büyük yükleri üstlenecektir. Şantiye inşaatı için de bir iş programı yapılır. Bu program ana iş programıyla koordineli olmak durumundadır ve ilk istenen unsur işlerin şantiye ünitelerinin önceye alınmasıdır. Bu iş programı gerçekçi olmalı ve uygulanmasında ciddi davranılmalıdır. Eğer bu programın terminleri tutturulamaz ve gecikilirse, ana işte de ilk günden aksama başlayabilir.

Şantiye inşaatında bir numaralı iş olarak su ele alınmalıdır.
Ele alınacak her işte mutlaka suya ihtiyaç vardır; taşıma su ile değirmen dönmeyecektir. Eğer şantiyenin esas suyu daha geç tarihlere kalacaksa, geçici bir su temini için biraz fazla harcama göze alınabilir. Ofis binasını diğer bütün binaların inşaat işi içinde ilk olarak yapmak gerekir. Üst yönetim bir an önce konfora ulaştırılmalıdır (önce işçiler düşüncesi biraz ütopik olabilir; oysa önce kurmay heyetini konumlandırma gerçeği herkesçe bilinmektedir). Elektrik arızaları şantiyeyi altüst eden bir olaydır. Özellikle yer altı kablo eklerinin ek kutuların içine alınmasıyla, yolların geçilmesinde kabloların kovanlar içinde korunmasına dikkat edilmelidir. Kamyonlar için ister (on highway: devlet karayolu üzerinde) isterse (off highway: bu yolların dışındaki alanlarda) olsun, bir sefer sayısı hesabı yapmak zorunluluğu vardır.

Her yapılan işte, derecesine göre zaman kaybına sebep olan bir sürprizle karşılaşma olasılığı bulunmaktadır. Bunu hesaplarına katabilmek için o iş miktarı bir emniyet katsayısıyla çarpılarak çoğaltılır. ŞANTİYE NOTLARI-3 5M = Method + Money + Machine + Material + Men İster büyük isterse küçük şantiyelerde işlerin sağlam ve zamanında tempolarla yürütülebilmeleri için ana formül: Şantiyenin ömrü boyunca her an 5M kuralı sağlanmalıdır. 5M'in beşi de aynı önemdedir; birisindeki eksiklik, şantiyeyi etkiler ve hatta durdurabilir. METHOD Ana işin her kalemi için bir inşa metodu tespit edilir ve şantiye buna göre planlanır.

Şantiye yapıma başlanmadan önce bütün kalemlerin yapım yöntemleri gözden geçirilir; iş programıyla karşılaştırılır; en önce gerçekleştirilmesi gereken şey izleyen işleri sıralayıp onlara numara vermek olup bu suretle şantiye inşaatının (1) numaralı ve onu takip eden 2, 3, 4...numaralı işleri de alternatif olarak belirlenmiş olacaktır. Yapım işlerini de bu önem sırasına göre takip etmek gerekir. Numara sırasına göre, bütün inşa metotlarını incelemek, inilebileceği kadar ince ayrıntılara inmek ve teçhizat ve personeli ciddi olarak gözden geçirmek gerekir. Detay ve uygulama projelerinden eksikler varsa önce bunların tamamlanması; yardımcı küçük teçhizat ve varsa dağıtım listelerinin hazırlanması; ambar mevcuduyla karşılaştırılması ve/veya sipariş edilmesi önem arzetmektedir. Bir işe başlamadan o işi yürütecek olan kısım mühendisi ve formenle, bir kez hazırlıklara başlamadan önce, bir kez de fiilen işe başlarken bir görüşme ve/veya toplantı yapılmalıdır. Bu görüşmede yapım yöntemi, iş sırası, dikkat edilecek ince noktalar, toleranslar belirlenmelidir. Karşı taraftan da yapıcı ve ayrıntılı görüş ve fikirler alınmalıdır. Fiilen başlama tarihiyle hazırlığın yürütülme şekli kesinleştirilir.

Başlatılan bir iş, en az bir hafta boyunca çok sıkı ve yakından takip edilmeli; yöntemin detayları ve iş sıralarındaki ayarlamalar bitip, iş rutin hale girinceye kadar izlenmesi bırakılmamalıdır. Bu devreden sonra izlemi periyodik bir kontrol haline gelmeli; başı boş bırakılmamalı, yavaş yavaş dejenere olarak etkinliğini yitirmesine göz yumulmamalıdır. Öncelikle seçilmiş olan bir yapım yönteminden yeterli randıman alınamazsa, uygun bir süre içinde ya iyileştirilip güçlendirilmeli ya da değiştirilmelidir. MONEY İşe mühendisliğin tarifiyle başlamak gerekir: Mühendislik, bir işi yeterli emniyetle en ucuza yapmaktır. Başta emniyet faktörünü ele alıp daha sonra, malzeme durumu ve şartlarına göre işi emniyet katsayıları ile ekonomi şartlarına bağlı olarak gerçekleştirmektir. Hiçbir zaman kurallara göre olandan daha yüksek emniyet katsayıları kullanmamak gerekir.

Şartnamelerde, mukavemetler ve toleranslar için verilmiş miktarların hemen yakın değerleri alınıp kullanılır. En ucuza yapma konusunda; malzeme ve işçilik kalitesinden taviz verilemeyeceğine göre, geriye yalnız zaman kalmaktadır. Ucuza yapmak = Kazanmak için tek etken olan hız’dır. Tam kadrosu ile boş kalan bir şantiyenin günlük harcamaları hesaplanıp üzerine şantiyeye ait olan banka teminat mektubu ve merkez harcamaları hissesi de eklenmelidir. Bugün bu toplam, orta boy bir şantiye için milyonun TL’lerin üstündedir ve günlük zararı göstermektedir. Optimum hızın altında çalışan bir şantiyenin iş maliyeti ise hergün için bu oranda artacaktır. Seçilen hız, yapılan işlere uyan optimum hız olmalıdır. Bu hız, sonuçta efektif iş programında öngörülen hıza eşit, fakat amaç olarak olabildiğince ana programdakinden daha kısa olmalıdır. Hız sağlamak için dikkat edilecek hususlar yönünden:

Başlaması gereken bir işin hazırlıklarına en az 2 ay önce başlanmalıdır.
Günlük işlerin telaşı içinde ilerisi için yapılacak hazırlıkları gözardı etmemek; gerekiyorsa bunlara yeni bir ekip kurmak uygun düşmektedir. İş kalitesinden ödün vermemek, işleri sırayla bitirerek gitmek, eksik ve noksanları zamanında tamamlamak için dikkatli davranmak ve unutmamak gerekir. İş hızlarını 10 günlük raporlarla daima kontrol etmek ve geç kalanlarına çare aramak gerekir. Ekip kadrolarına dikkat edilmeli, eksikse süratle tamamlanmalı, fakat özellikle fazla işçiye razı olunmayıp hemen azaltma yoluna gidilmelidir. İnşa yöntemlerinin zayıflamasına izin verilmeyip, aksayan tarafları varsa süratle düzeltilmelidir. Bir kuruluşun yaşayabilmesi için giderlerini çıkardıktan sonra en az %12'lik bir (kar) kazanç sağlanmış olunmalıdır.

İşte sağlanan hıza göre, belli devrelerde, (örneğin 3 ayda bir), hem efektif iş programı, hem de mali program yenilenir (profesyonel balıkçılık kurallarıyla, en ince misinayla en büyük balığın yakalanması esastır.) Amerikan formülü: Bir soruna çeşitli açılardan bakmakla zaman harcanmaz, tek bakış açısı vardır, o da $ ya da para açısı... Son olarak: Fiyatlar ne kadar iyi olursa olsun, güvenmemek, fiyatı bırakıp hıza bakmak gerekir. MACHINE Makinaları şantiyede bulunmaları gerekli olan tarihlerden yeteri kadar erken getirmek, revizyon gördüklerinden ve elden geçirilmiştir olduklarından şüphe duyulsa da önemsememek gerekir. Zaten çoğu hemen her istenildiği anda çalışmaz; revizyon görmüşlerdir ama bir deneme çalışması geçirmemişlerdir henüz; en azından ayarları kontrol edilmemiştir. Bu suretle şantiyenin elinde, bunları düzenleyecek yeterli zaman bulunmuş olur.

Şantiyelerde şantiye şefi ile makina şefi arasında daima bir çekişme vardır. Makina şefi makinalarını, işin en yoğun zamanında şantiyenin durumunu gözetmeden, bakıma almak ister. Şantiye şefi de makina garip sesler çıkarsa da makinecinin itirazlarına kulak asmadan, kırılıncaya kadar tüm gücüyle çalıştırmak ister. İkisi de doğru değildir. Şantiye şefleri ve makineciler daha önce prensipte anlaşmalıdırlar. Makine ekibi, her makinanın bakım tarih ve süresini şantiyeye daha önce bildirmeli ve bir hafta süre vermeli; şantiye şefleri de o hafta içinde işi olağan bir yerinde kesip makinayı teslim edebilmelidir. Ambardaki makine yedek stok seviyelerine dikkat edilmelidir. MATERIAL Malzeme zamanında şantiyede hazır bulundurulmalıdır. Devamlı temin edilmesi gereken malzemelerden tedarik ve nakil aksaklıkları beklenebilecek olanlar varsa stoklarda yeterli sayıda bulundurulur.

Bir malzeme şantiyeye gelmeden önce kabul hazırlığı yapılır; stok yerine alınma yolları hazırlanır. Gelecek malzeme hacimli veya çok çeşitli ise bir stok planı hazırlanıp saha bu plana göre düzenlenir; kazıklar çakılıp yer belirlenir. Tabela ve işaretlerle malların yerleri belirtilir. Çeşitli çapta boru kazıklar, değişik profildeki palplanşlar, betonarme demirleri ve çeşitli demir profiller için bu tür planlama şarttır. Montaj malzemesinde çok daha dikkatli olunmalıdır: Bu malzeme, monte edilecekleri yerlere en yakın fakat montaja mani olmayacak sahalara stok edilmeli, parçalar, kullanım sırasına uygun şekilde istiflenmeli ve ufak malzemeler portatif barakalara konulmalıdır. Şantiyede bütün malzeme itinayla istiflenmiş olmalı, yığılmış ve atılmış hiçbir şey bulunmamalıdır. Düzen ve istif, temiz, rahat ve özellikle süratli çalışmanın ana etkenidir. Eğer şantiyede istif yoksa yığınlardan parçalar eksilebilir, yığın düzensiz, sahipsiz ve sayısız görünüşte olacaktır. Sonra da bu parçalar bir kenara atılır, kaybolur; günü gelir o işe başlarken, o parçaya sıra gelince bulunamaz, aranır; iş durur, o parça şantiyededir, ama yoktur; bir gecikmeye sebep olunmuştur.

Teçhizatın park yerlerinde; eğer bunların sıralı ve belli yerleri yoksa, herkes istediği yere park ediyorsa durum vahimdir. Bir kamyon çalınmış olsa, eğer şans varsa, onbeş gün sonra farkına varılabilir. İstif için ana kural: Bir malzeme inerken, yerine istifli inmelidir. Eğer önce süratle indirip sonra istiflenirse, başarılı olunamaz; şantiye daima karışık kalacaktır. Ambarcılar ve meydan formenleri ikinci yönteme kaçarlar, buna izin verilmemelidir. Yeteri kadar sert olunmalı, değiştirilebileceği hissettirilmeli ve gerekirse de değiştirilmelidir. ŞANTİYE NOTLARI-4 Tüm şantiye mühendisleri için genel öneriler: Masa başında yapılacak acele bir iş olsa veya başka servislerle görüşme zorunluluğu bulunsa bile, işbaşı yaptıktan yaklaşık dakika kadar sonra, öncelikle şantiyede iş başına gidip durum gözden geçirilmelidir ve bu prensip haline getirilmelidir.

2. Kurulacak otoritenin ve yönetim tarzının iletişime dayalı olması gerekir.
3. Zamanında yüksek sesli iletişim önemlidir ama aşırı hakaret olmamalıdır. Aşağılama, takdir bekleyen personeli görmemezlikten gelme, aldırış etmeme ve küçük görme, önemsememe gibi durumlar yaratılmamalıdır. Kişiye göre davranış derecesi iyi ayarlanmalı, ne kırıcı ne de aşırı toleranslı olunmamalıdır. 4. Emir ve komuta sistemi uygulanabilir ve yapılabilir olmalıdır. 5. Ölçü olarak, çalışan işçinin yerinde olunması ve onun yerine o işin yapılıyor olunması kriteri göz önünde tutulmalıdır (itirazla karşılaşıldığında, göze alınan bir işte kollar bizzat sıvanarak o işi acilen ve fiilen gerçekleştirilerek işçi yönünden itirazlar ancak tümüyle böyle ortadan kaldırılabilir). 6. İnsan güç, kuvvet ve kabiliyeti çok iyi hesaplanmalıdır. 7. Çevrede dağınıklık ve eksikliğe izin verilmemeli, çalışılan yer daima derli toplu olmalıdır.

8. Eğer yönetilen grup üzerinde bir otorite ve disiplin kurmak isteniyorsa giyim koşullarına dikkat edilmelidir. 9. İyi bir şantiyeci, işini masa başına getirebilendir diye düşünülür. 10. Şantiye resimleri ve projelerinde, amacı sağlayan en basit düzenlemeyi seçmede prensip edinilmelidir. En basit düzenlemelerden en temiz işçilik elde edilebilir; karmaşık projelerden ise aynı temiz işçilik sağlanamayabilir. 11. Projelerde hayali tasarımlarla uğraşarak boşuna zaman harcanmamalı, bir sonuç alınamayabileceği düşünülmelidir. Oysa doğrudan doğruya gerçekçi tasarım seçildiğinde daha ciddi, çabuk, ucuz ve isabetli çözümler bulunabilir. 12. Eğer bir ayrıntı üzerinde araştırma gerekirse, resmin üzerine bir şeffaf kağıt zımbalayıp çözüm yapılabilir; kağıdı alta sürülüp kaydırılarak ayrıntı resim üzerine taşınabilir; aktarılabilir.

Şantiye şeflerine öneriler:
1. Prensip olarak şantiyede yapılabildiği kadar fazla iş yapılmalı, işin sırası gelecek diye beklenilmemelidir. 2. Şantiyeyi dışa karşı daima denetime almak gerekir. Özellikle meskun yerlerde (Dikenli tel + bekçi, kapıcı, şantiye çavuşu + köpekler) düzenlemesi gece - gündüz bekçileri düzenlemesinden daha etkindir. (kapıdan ofise telefon çekilmelidir). 3. Şantiye şeflerinin ofiste çok fazla işleri vardır. Bu nedenle şantiyenin gezilmesine pek zaman ayrılamayabilir. 4. Herhangi bir olumsuzluk yönünden ofiste hemen telefon edilmeden önce, özellikle sabahları, (işbaşı saatinden dakika sonra) öncelikle şantiyenin gezilmesi, eksik, yanlış ve unutulanların, olumsuzlukların tespiti ve görülmesi mümkündür.

Esasen bu gezi şart olup bir önceki akşam verilen emre, sıkı tembih ve tariflere rağmen, yapılan yanlışlar, yanlış anlaşılma ve gerçekleştirimler alenen görülebilmektedir. Eğer önce ofise girilirse akşama kadar oradan çıkılamayabileceği unutulmamalıdır. Akşam toplantılarını belli saatlerde yapmak ve bunları kısa tutmak gerekir; gereksiz şeyler ve oyalamalarla vakit geçirilmemelidir. İcap etmedikçe her akşam toplantı yapılmamalı; iş durumlarıyla ilgili olarak zaman zaman, haftada bir - iki (ve ancak gerekiyorsa her akşam olmak üzere) toplantı yapılmalıdır. Toplantılarda birer çay ikram etmek unutulmamalıdır. Günlük raporların toplanması zor olup çoğu zor gelmesi ve mazeretler nedeniyle her zaman hazırlanamazlar, ihmal edilebilirler, geç kalırlar.

Raporlar düzenli alınmak isteniyorsa, işlere uygun bir malzemenin ihtiyaç şartı ile birleştirilip, bu talep günlük raporun arkasına eklenmelidir. Ancak bu şekilde etkili olunması mümkün olabilmektedir. İlk günlerde bu uygulamalar işleri biraz aksatabilir, ancak hiç taviz verilmemeli prensip uygulanmalı ve vazgeçilmemelidir. Çok kısa süre içinde durum düzelecektir. Çözümlenemeyecek ya da açılmayacak bir konu yoktur; hiç olmazsa, akşam toplantılarında ikram edilecek bir bardak çay bile belli bir konunun açılış nedeni olabilir ve başka konuları da birbirine bağlar. Günlük raporları şef bizzat kendisi teslim alır, fakat değerlendirmesini seçeceği diğer bir genç mühendise yapabilir. Bu genç mühendis (cost engineer) iş için seçilen belli biri varsa o olmalı, yoksa şef olarak ilerisi için yetiştirilmesi planlananlardan biri olmalıdır. Yeni mezun olmuş ya da diyagramın tecrübesizlik devresinde bulunan genç mühendislerin bu durumları göz önünde tutulur. Bunlar derecelerine göre kontrol altında tutularak, hatalarının zarara dönüşmesine izin vermeden önlem alınmasına çalışılmalı, daima kritikleri yapılmalı, yetişmelerine yardımcı olunmalıdır.

İş vermeden önce bu mühendislerle bir kere muhakkak görüşülmelidir
İş vermeden önce bu mühendislerle bir kere muhakkak görüşülmelidir. Karşılaştıkları problemleri öncelikle kendi başlarına çözmeye çalışmaları; tereddütleri varsa bizzat şefe ya da yardımcısına danışmanın serbest olduğu; hatalar yapabilecekleri, bundan çekinmemeleri gerektiği ve gizlemeye çalışmamaları (hata yapmamanın en emin yolunun hiçbir iş yapmamak olduğu gibi prensiplerle birlikte) hatırlatılmalıdır. Gençlere çalıştıkları işin hangi aşamasından itibaren sorumluluk yüklenebilecekleri de açıkça söylenmelidir. Gençlerin işlerini yakından kontrol etmek; kritiklerinin dayandığı sebepleri kendilerine bildirmek uygun olmaktadır. İş için verilecek emirler mühendis olanlara (ara yönetime) verilir; formen ve ustalara doğrudan emir verilmemesi uygundur. Mühendisin bulunmadığı bir zamanda ve ortamda, işe doğrudan karışmak gerekebilir; formen ve ustalara doğrudan emirler vermek zorunda kalınırsa, en kısa zamanda bunu mühendise de (ara yönetime) iletmek gerekecektir; işçiden öğrenmesine izin verilmemelidir.

İşle ilgili yapılan kritikler gerekçeli sebepleriyle birlikte açıklanmalıdır. Bu husus mühendis için bir sıradan konuşma gibi gözükebilir, önemsenmeyebilir; kritiğin emir kısmı iyi belirtilmelidir; açıklık şarttır. Benimsenmediği fark edilen bir fikrin benimsetilmesinde en emin yol, iyice anlatılıp emir tekrarıyla sorgulanarak karşılıklı görüş birliği oluşturulmasıdır. Mühendislerin kontrolü yapılırken, kişilik yapıları, bilgi seviyeleri, davranışları ve özellikle de işle ilişkileri yönünden ön bilgiye gereksinim vardır. 25-35 yaş arasındaki genç mühendislere öneriler: Yapılacak işlerde, can emniyetini sağlama koşulu vardır. Devamı için (hata) denilen şeyden korkmamak gerekir. Hatalardan korkulur, işlere aktif olarak girilmez ve inisiyatif kullanılamazsa hiçbir tecrübe edinilemeyecektir. Gözetimci gibi işler uzaktan seyredilerek tecrübe sahibi olunamaz.

İşlerde hata yapmamaya, yapılmışsa aynı hata tekrarlanmamaya çalışılır.
Hatalardan elde edilen önemli tecrübeler değerlendirilir ve bunlardan yararlanmaya çalışılır (çatanayı batıranı transatlantiğe kaptan yaparlar sözü bu anlamda önemlidir) Grafiğin birinci devresinde bulunulmaktadır ve problemlerin çözümünde, önce bilgi dağarcığı kullanılır. Dağarcıktaki bütün bilgiler bir sis gerisinde, sırasız ve yetersiz gibi gözükür. Deneyim dağarcığında da fazla bir birikim olmadığından çoğu kez cevap alınamaz. Ya çekimser davranılır ve inisiyatifi başkaları alır, ya da cesur davranılır fakat bu defa da hatalı yollara sapma riski vardır. Aslında tutulan yolun yanlış olma olasılığı daima çok daha yüksektir. Mühendislik işin başından itibaren başlamaz; yani öncelikle bilgi dağarcığı kullanılmamalıdır. Her işte prensip olarak işler öncelikle en basit yönüyle ele alınmalıdır. Yani o işe bir “at nasıl bakarsa” onun gibi bakılarak sade ve basit bir karar verilmelidir. Karışık yol ve yöntemlerle teknik beceri ve yetenekler düşünülmemelidir.

Sonra işin alt parçalarına geçilmeli; her parçayı ele alışta yine önce basit düşünülüp en sonunda mühendislik yönüne kafa yorulmalıdır. Bu “at aklı” olarak tanımlanan şey aslında “Aklı selim” dir. At aklında basitlik söz konusu olduğundan bütün dünyanın aradığı gibi işin yapımında daima en basiti aranmalıdır. Bu prensip kuralını daha iyi ifade edebilmek için bir örnek verilecek olursa; “Şuraya biraz beton dök” diyorlar, Beton nedir? Çakılla kumu karıştırılır, çimento konur, biraz da su eklenip karıştırılır; yerine dökülüp mala perdah çekilir; tamam (at aklı bitti), Ayrıntılı ve parçalı düşünceye bakılacak olursa; Çakıl ne kadar olsun, kum ne kadar? Granülometri diye bir şey vardı! (işte mühendislik tarafı), Çimentoyu ne kadar koyayım suyu ne kadar? Su/Çimento oranı ve slamp diye bir şey vardı! (işte mühendislik), ezbere gerek olmadan pek çok bilginin kitabi olduğu unutulmamalıdır.

Her işte, en basitinden ele almak şartıyla, sırasına göre, öncelikle at aklı, sonra okul genel bilgileri, en sonunda da mühendislik bilgileri gelmektedir. Bu bilgiler sırası geldikçe, teker teker dağarcıktan çekilir, işin daha başında çok şeyin bir arada gerçekleştirimi istenmez de beklenmez de…. Çevredekilerin fikirleri yabana atılmamalıdır. Yalnız ben bilirim denilmeyip, diğerlerinin daha önce ulaşmış olabileceği bilgi ve fikirlerden yararlanmanın yolları aranmalıdır. Göze uyumlu ve güzel gözüken şey, aynı zamanda sağlam da sayılır. Bir iş için zamanından önce karar verilmemelidir. Bekleyip düşünülür, fakat zamanı gelince de fazla gecikmeden karar verilmelidir. Yapılabileceğin en iyisi yapılmalıdır. ŞANTİYE NOTLARI-5 Fazla süreli ve fazla çalışmalar genellikle verimi biraz daha düşük çalışmalar olarak kabul edilir. Bu sürelerde yapılan çalışmalarda saatlik ücretler % 25 ve % 50 oranlarda zamlı yani artımlıdır.

Araç arızalarını azaltmanın çarelerinden biri, servis yollarının daha iyi kalitede yapılması ve bakımlarının da sürekli olmasıdır. Lastik tekerlekli araçlar bakımsız ve kalitesi iyi olmayan yollarda kısa sürede kullanılamaz hale gelebilirler. Makine iş düzeni hazırlıkları yapılırken fazla zorlanmamaları hesaba katılmalı ve özen gösterilmelidir. Verimli ve başarılı bir üretim için şantiye birimleri ve aralarındaki koordinasyon iyi sağlanmalıdır. Özellikle toprak işlerinde, yükleme ve taşıma kapasiteleri arasında düzenli denge sağlanmalı; ekonomik toprak işi çalışmalarının başlangıç noktası bu olmalıdır. Yapılacak iş için kullanılan makinanın doğru seçilmiş olması gerekir. Gereksiz fazla kapasite atıl halde olmamalıdır (boş kalmamalıdır). Gündüz yapılması daha uygun olan işler gece vardiyasına bırakılmamalıdır. Taşeron ekipmanları da sanki şirketin ekipmanı gibi kontrol altında tutulmalıdır. Üretimlerdeki “adam-saat” ve “makine-saat” değerleri sürekli kontrol edilmelidir.

Özellikle yol inşaatlarında sanat yapılarının ve drenaj rögarlarının üzerinde kaçıncı kilometrede oldukları belirtilmelidir. Böylece herkes toplantılarda kolaylıkla ilgili bölgeyi gözünde canlandırabilir. İçine boru döşenecek olan kanallar fazla bekletilmeden işlemleri tamamlanıp dolgusu yapılmalıdır; aksi halde zamanla şevleri yıkılabileceği gibi yağmurdan da hasar görebilirler. Şevler dik açılmışsa bu tahribat daha da belirginleşecektir. Drenaj kanallarının her türlü bağlantıları, tüm testlerin tamamlanmasıyla zaman kaybetmeden bitirilir. Böylece yüzeysel suların yapıya zarar vermeleri en aza indirilir. Sonradan yapılması gerekli görülen kılçık drenler projesine olabildiğince uygun yapılmalı ve işlevlerin yerine gelmesi için uçların dışarıda kalmasına özen gösterilmelidir. Sonradan bozulan yollarda bu tür hataların payı büyüktür. Bakım zamanı geldiğinde makineler atölyeye gecikmeden teslim edilmelidir. Kış şartlarında alt yapısı iyi olmayan servis yollarına ince bir kaplama yapılmalıdır. Soğuk havalarda makine ve ekipman motorlarının çalışması zaman alabilir. Zaman kaybını önlemek için atölye, bu makineleri mesai başlangıcından önce çalıştırılmalarını temin etmelidir.

Yapılan iş bir daha aynı işe dönülmeyecek şekilde tamamlanmalıdır.
Makine ve ekipmanların operatör mahalline gerekli bilgi ve talimatları içeren yazılar rahatça görülen bir yere konur. Reglaja, kazı ve dolgu bitiminden hemen sonra başlanmalıdır. Reglaj yapmadan bölgeyi terk etmek sonra o bölgeye yeniden mobilize olmak demektir. Menfezlerdeki çalışmalar, menfezin işlevi sağlanıncaya kadar devam etmelidir. Aksi halde yağmur ve sel sularının tahliyesi mümkün olmayacaktır. Şevleri dik olan kazı yerlerinde yapılacak imalatlara hemen başlanmalıdır. Böylece bu imalatların kazıda olabilecek heyelanlardan önce bitirilmesi sağlanır. Beton dökümü başlanmış temellerin sürekli beton şartı olmasa da, betonlama işlemi durdurulmadan tamamlanmalıdır. Birimler arasındaki toplantılar prensip olarak çalışma saati dışında düzenlenmelidir. Toplantılarda tutanak hazırlanıp, katılanlarla ilgililere tutanağın birer kopyası dağıtılmalıdır. Bitkisel toprak hafriyatında sonradan kullanılacak toprak mümkün olduğunca kullanma sahasının yakınına depo edilmelidir. Gereksiz taşımadan kaçınılmalıdır.

Beton boru, rögar gibi prefabrik üretimlerin üretim sahasından kullanılacağı yere kadar taşınmasında, yükleme ve boşaltmada oluşacak zayiatların en aza indirilmesi için gerekli önlemler alınmalıdır. Hiçbir zayiat %3'ün üzerinde olmamalıdır. Çalışmalarda kamulaştırılmış bölgeye taşmamaya dikkat edilmelidir. Herhangi bir dolgu işlemine başlamadan önce gerçeğe yakın bir metraj çıkarılmalı ve hacme göre yaklaşık kamyon sayısı hesaplanmalıdır. Kabarma katsayısı göz önüne alınmalıdır. İnşaatın yapıldığı araziden elektrik kablosu ve havai hatlar, su boruları telefon hatları gibi önceden yapılmış altyapı tesisleri geçebilir. Bu tesislerle ilgili dairelere, işe başlamadan önce haber verilmeli ve gerekli altyapı deplasmanlarının en kısa zamanda gerçekleştirilmesine çalışılmalıdır. Çalışma sezonu bitiminde bazı saha mühendisleri kesin hesap çalışmaları ile görevlendirilebilir. Bu tutum hem kesin hesabı hızlandırır hem de saha mühendisleri ile kesin hesaplarda çalışan mühendisleri birbirine yakınlaştırır. Malzemeyi şantiyeden temin eden taşeronlar, belli bir zayiattan fazlasından sorumlu olmalıdırlar ve miktara karşı gelen parasal tutar hakedişlerinden kesilmelidir.

Çalışma saatlerinde, çok acil bir durum olmadıkça sahadan hiç kimse büroya çağrılmamalıdır.
Kamyonların aşırı yüklenmesi sonucu yol kaplama yüzeyine dökülen kum, çakıl vs. gibi malzemeler nedeniyle kaplamalar hasar görebilir. Yolların temizlenmesi yanında kamyonların fazla yüklenmesi şantiye yönetimince önlenmelidir. Başarılı ve düşük maliyette üretim yapmanın esas yolu yapılacak işi iyi tanımak ve kullanılacak ekipmanı buna uygun olarak seçmekten geçmektedir. Prensip olarak operatörler uzmanlaştığı makina çeşidinden başka bir makinada çalıştırılmamalı ve buna zorlanmamalıdır. Kötü hava ve uygun olmayan ödeme koşulları, proje değişikliği gibi neden /veya nedenlerle oluşabilecek iş duraklamalarında, alternatif olarak nerelerde çalışılabileceği önceden kararlaştırılmış planlanmış olmalıdır. İnşaat yapım metodunun ilgili işin başlamasından önce saptanmış olması gerekir. Üretimin kalitesinden fedakârlık etmek tasarruf etmek değildir. Kalitenin alt limiti şartnamelerde yazılıdır.

Proje etütleri, arazi etüdü ile birleştirilerek sonradan ortaya çıkması olası, istenmeyen sürprizlerle karşılaşma olasılığı azaltılabilmektedir. Gelen yeni projeler hemen ilgililere dağıtılmalı ve işlerin hacmi hesaplanmalı; metrajları çıkartılmalıdır. Yapılan işin sözleşmesi en az iki kez okunmalıdır İhale sonrasında işin neden alınamadığı veya alınmışsa ikinci gelenle aradaki farkın ne olduğu ve nereden geldiği araştırılmalıdır. İşverenden taleplerde haklı olabilmek için işin tarihçesini gösteren dokümanların korunduğu bir arşiv bulunmalıdır. İş yapılırken, iş programına göre iyi gidiliyor olsa bile acaba yapılan iş yapılabileceğin en fazlası mıdır diye düşünülmelidir. Bir bilginin dağıtımını hemen, gecikmeden gerçekleştirmek gerekir. Çok sonra kullanılacak makina, ekipman ve malzeme erken satın alınmamalıdır; ancak, gecikmemek de gerekir. Bu politika bize finansmanda rahatlık sağlayacaktır. Şantiye içinde dedikoduya konu olabilecek olayları hemen su yüzüne çıkarıp olumsuz bir havanın oluşmasına engel olunmalıdır.

Y.Mimar Firüzan BAYTOP’tan İNŞAAT VE TESİSATÇILARA UYARILAR
1.İnşaatçılara uyarılar 1.1 Islak hacim duvarlarındaki borular olanağı varsa, fayans kaplı değil sıvalı tarafa getirilmelidir ki herhangi bir sızdırma çabucak kendini göstersin, onarılması kolay ve ucuz olsun. 1.2 Boruların dikine duvar geçişlerde ek yapılmamalı, kaplama altında gereksiz eklerden kaçınılmalıdır. Zorunlu vanalar kolayca onarılabilmeleri için kaplama içinde değil dışında ya da sıvalı kısımlarda olmalıdır. 1.3 Gömme boru kanalları kaba sıvadan sonra açılmalıdır ki gereğinde çok dışarda ya da içeride kalmasın, musluk vb. bağlantılarında dert çıkmasın. Tavana kadar kaplama yapılacak duvarlarda bile- tamamen çimentolu olarak – bu kaba sıva yapılmalıdır. (Borular döşendikten sonra yerleri önce kaba harçla doldurulup iyice kuruduktan sonra ince sıva yapılmalıdır; yoksa çatlar).

1.4 Kaplama ya da sıva altında kalan, banyo soğuk su boruları, yoğunlaşmadan ileri gelen rutubetle korozyona uğramamaları için yalıtkan bir gömlek içine alınmalıdır. 1.5 Genleşme olanağı sağlamak üzere sıcak su boru çevrelerine bitümlü karton ya da en azından çimento torbası sarılarak harç ile doğrudan bağlantıları kesilmelidir. 1.6 Kalorifer boruları, özellikle döşemelerde geçişlerde çürümemeleri ve çıtıt çıtır sesler çıkartmadan rahatça genleşebilmeleri için çinkodan ya da bir boy büyük borudan zıvana içine alınmalıdır. Banyo vb. gibi ıslak ya da su dökülerek yıkanmaları olası mahallerde bu zıvanalar yalnız borudan olur ve alt kata su inmemesi için döşemeden 4-5 cm yüksek tutulur, boru ile zıvana (kovan) arası üst ağızda plastik bir gereçle kapatılır. 1.7 Borular basınç deneyi yapılmadan boyanmamalı, sıva ya da kaplama ile örtülmemelidir. 1.8 Pik borular bitimle kaplanmadan önce gözle ve madeni bir cisimle vurarak kontrol edilmelidir. Açıkta kalacak pikler boya tutturabilmek için dıştan bitümlenmemeli; bitümlü iseler de boyanmadan önce (örneğin gomalak gibi) bitümü kusturmayacak bir maddeyle astarlanmalıdır.

1.9 Düşey pik boruların yataya dönmeleri, projesinde olmasa bile olasılığınca geniş dirseklerle yapılmalı, alttan sıkıca desteklenmeli ya da sağlamca asılmalı ve dirsekten hemen önce bir kontrol kapağı konmalıdır. 1.10 Yağmur suları olasılığınca bina içinden değil dışından indirilerek dışarda toplanmalı, oluğu iniş borusuna bağlayan deveboynu üst başından mutlaka saçağa bağlanmalı, yağmur iniş boruları kelepçeleri hemen muf ya da kordonun altına konmalıdır ki boruyu bağlarken aşağı kaymasını da önlesin. İçerden inmesi zorunlu ise içerde baca yapılmamalı, inişler geniş birer dirsekle dışarı alınıp dış bacaya bağlanmalıdır (yoksa baca çıkışı tıkanmalarında yada bağlantı hasarlarında binayı sular basmasına neden olunabilir). 1.11 Zemine inen pissu boruları en kısa yoldan dışarı çıkarılmalı, bina içinde kanal ve bacalardan kaçınılmalıdır. İçerde zemine gömülü boru ve büzlerin altları çok özenle sıkıştırılmış (dahası boru altına bir beton yastık yapılmış) olmalı, eklerin kesinlikle sızdırmazlığı sağlanmalıdır (yoksa ıslanma nedeni ile çökecek zemin, kaplaması ile birlikte üzerindeki tesisatı da harap eder). 1.12 Kazan vb.ağır donatım ile sarsıntılı çalışan makine vb.kaideleri esas döşemeden ayrılmalı ve kesinlikle sağlam bir zemine oturtulmalıdır.

1.13 Zemindeki beton boru ve büzler önce gözle ve sonra su ile iyice kontrol edilmeden üzerleri kapanmamalıdır. Dolgu iki yandan aynı zamanda yapılmalı, boru üzerine onu sakatlayacak taş vb. parçalar atılmamalı, ağır araç çıkarılmamalıdır. 1.14 Kontrol ve bağlantı bacaları dört köşe ise bir kenarları yanındaki yapı, yol vb.yüzüne tam paralel olmalıdır. 1.15 Su tutucu yapılarda beton içinden geçecek borular önceden konamıyorsa, bırakılacak delikler özel dişli detayına göre olmalıdır. 1.16 Herhangi bir baygınlık vb. de içerden kapalı kilidi açabilmek için banyo kapıları, camı kırılınca kilide ulaşılabilecek biçimde camlı yapılmalıdır. 1.17 Tesisatçılar önlerine bir engel çıktığında genellikle kimseye bir şey sormadan kırıp, delip geçerler. Peşleri bırakılmamalıdır (elektrikçiler de dahil). 1.18 Görünüş kalitesini sağlamak üzere fayans vb.kaplı mahallerin önceden mutlaka 1/20 duvar açılımları çizilmeli, uygun yerlerde elektrik ve tesisat bağlantıları için inşaatçı, elektrikçi ve tesisatçı ile koordineli çalışmalıdır.

2.Tesisatçılara uyarılar
2.1 Oda, koridor duvarlarını olası rutubetten korumak için su ile ilgili boru ve aksesuarlar mümkün olduğunca sulu hacimlerin ara duvarları ya da servis bacaları, aydınlık vb. duvarlarına konmaya çalışılmalıdır. 2.2 Duvar diplerinde binaya zarar verecek su toplanmalarına neden olmamak için ıslak hacimlerin yer süzgeçleri kenar ve köşelerde değil, bütün sızıntı ve damlamaları kolayca toplayabilecek, duvarda aralı bir konumda düzenlenmelidir. 2.3 Pissu, düşey borularının yataya dönmelerinde geniş dirsek kullanılmalı; gereken yerlere ve sifonlardan önce kontrol kapağı konulmalıdır. 2.4 Yatay pik borular mümkün olduğunca gömme yapılmamalı, banyo döşemeleri çukur yapılacağına, borular alt kat tavanından serbestçe geçirilip açılabilir bir asma tavanla gizlenmeleri tercih edilmelidir. 2.5 Boru bağlantı ve branşmanları önceden detay krokileriyle iyice etüt edilmeli, gereksiz fitings ve gereğinden kalın boru kullanılmamalıdır.

2.6 Tesisatın bütün duvar ve döşeme geçişleri baştan özenle etüt ve delikler projelere işlenmelidir. Betonarme, çelik ya da yığma inşaat gibi olmadığından sonradan delme ve onarma olanaksız ya da güç ve pahalıdır. 2.7 Montaj işlerinde tavan ve duvarlarda gereksiz kırıp dökmelerden kurtulabilmek için iri boyutlu tank, makinenin girebileceği montaj boşlukları, asma ve çekme için gerekli delik ve kancalar önceden düşünülmelidir. 2.8 Montaj askıları, zorunluysa döşemenin en alttakine değil, onların bir üstünde ve alt demirlere dikine olan demirlere bağlanmalıdır ki en alttaki demir beton ve sıvayı patlatarak aşağıya sarkmasın. Dikdörtgen ankraj plakalarının kenarları duvar kenarlarına paralel olmalıdır. 2.9 Döşeme ve kirişlerdeki delme ve oymalar bir katı, kolonlardakiler ise tüm binayı tehlikeye sokabilir. Betonarme elemanlar (özellikle kolonlar) oyulup, delinip kesilmeden önce kesinlikle inşaatçıların izni alınmalı ve hiçbir şekilde betonarme demirleri kesilmemelidir. 2.10 Montajda kolon diplerine kayar kablo bağlayıp ya da beton köşesini kırıp kanca kaynaklayıp ağır yük çekmeyi düşünmeden önce statik konusunda inşaatçılarla görüş birliği sağlanmalıdır.

2.11 Bir kısım nervürlü çelikler kaynakta özelliklerini kaybeder, kaynaktan önce kesinlikle inşaatçılara danışılmalıdır. 2.12 Kullanılacak boruların içleri temiz ve boş olmalı, bütün ağızlar içlerine bir şey girmemesi için dikkatle ve sıkıca kapatılmalıdır. 2.13 Yanyana olan borular birbirlerine paralel, aynı aralı; dikine olanlar tamamen düşey; eğim zorunluğu da yoksa tamamen yatay olmalıdır. 2.14 Açıkta kalacak PVC boru ve fitings’leri aynı renk seçilmeli ve kullanılmalıdır. 2.15 Oynama ve sarkmaları önlemek için bütün borular gereğince desteklenmeli, asılmalı ve bağlanmalıdır (muflu ekli borular, borunun aşağıya kaymaması için tam muf çıkıntısının altından asılır). 2.16 Borular basınç deneyi yapılmadan boyanmamalı, sıva ya da kaplama ile örtülmemelidir. 2.17 Ketenli boru eklemelerinde keten bir koruyucu boya ile kullanılmalı ve boyadan önce keten fazlalıkları mutlaka kesilmelidir.

2.18 Bateri montajlarında mutlaka şablon kullanılmalı, çift borulu bağlantılarda iki boru ağzı yatay olmalıdır. 3.Elektrikçilere uyarılar 3.1 Prizlerin radyatör, anahtarların kapı, buatların ısıtma klima kanalları arkasında kalmamaları için önceden projeler karşılaştırılmalı, banyo için buat konulmamalıdır. 3.2 Ev aletleri prizleri kesinlikle topraklı olmalıdır. 3.3 İsimli kapı zili butonunun göz düzeyinde diğer buton ve anahtarların, kolun serbestçe sarkıtıldığında el düzeyinde, ve kapıdan en çok 15 cm. uzaklıkta, prizlerin zeminden 20 cm. kadar yüksekte olması uygun olur (tüm anahtar, priz ve buatların döşeme, tavan ve kapı yanlarından mesafeleri aynı olmalıdır). Banyo tıraş makinesi prizinin duş ve lavaboya, suyun sıçramayacağı kadar uzak, tıraş makinesi kordonunun aynaya yetişebileceği kadar yakın olmalıdır. 3.4 Boru takoz ve buatlar kalıba fazla sağlam bağlanmamalıdır ki kalıp sökülürken kalıpla birlikte aşağı inmesinler. (Sistem kalıplar için özel aksesuar kullanılır).

3.5 Elektrik borularının döşeme demirleri tarafından ezilmemeleri için boru üzerinden geçen demirler boru yanlarında desteklenmelidir. Uzun hatlarda ara buat ya da kılavuz teli yararlı olur (beton dökülürken boruları kollamak için bir elektrikçi görevlendirilmelidir). 3.6 Sıvanmadan bırakılacak betonlardaki boruların demir pas payı kadar içerde bırakılması gerekir. 3.7 Kullanımda herhangi bir ankraj ya da tablo asma işlerinde çiviler nedeniyle hasar görmemeleri ve tehlike yaratmamaları için sıva altı boru hatları eğik ve çapraz değil duvar ve tavan kenarlarına paralel döşenmeli; özellikle yüksek ısılı baca duvarlarından boru geçirilmemelidir (banyo duş küvetlerinde yerden 2,25 m. den aşağıdan, yanlarda 0,60m.den daha yakından elektrik borusu geçirilmez, aksesuar konamaz). 3.8 Yan yana ve üst üste elektrik anahtarları, priz ve buatların hizaları su terazisi ile kontrol edilmelidir (birbirine geçme kasalı tip tercih edilmeli). 3.9 Buat kapakları sıva ile bir yüz olacak şekilde ayarlanmalı, kare buatların kenarları şakul ve terazisinde olmalıdır.

3.10 Fayanslı kısımlarda anahtar ve prizler dört fayansın ortasına ya da iki fayans derzinin her iki yönde tam ortasına getirilmelidir (inşaatçılarla ortak çalışılmalıdır). 3.11 Sıva üstü tesisatta boru ve kablolar en çok 60 cm. de bir; ayrıca hemen bağlantı kutusu ve dirsek yanlarından (en çok 10 cm.de bir) duvar ve tavana kroşe ile bağlanmalıdır. 3.12 Özellikle kolonlar olmak üzere herhangi bir betonarme elemanı oyup delmeden önce kesinlikle inşaatçıların izni alınmalı, hiçbir şekilde demiri kesilmemelidir. 3.13 Elektrik boruları dilatasyonlardan fleksibl parçarlarla geçirilmelidir; aksi halde genleşme, deprem ve oturmalarda arıza yapabilmektedir. 3.14 Yapının tümünde topraklama hattı olarak aynı renk (tercihen yeşil-sarı) iletken kullanılmalıdır.

Y. Mimar Firüzan BAYTOP’tan
ŞANTİYELERDE MALZEME ZAYİATINI ÖNLEME YOLLARI: Herhangi bir imalatta, kabaca % 70-80’inin malzeme olduğunu kabul ve biraz abartarak bunda da %20 zayiat verdiğimizi varsayarsak, genel imalat bedelinin % 15’i, yani tüm işçilik tutarının yarısını aşan rakamlarla karşılaşırız. Sadece bu kaybı, ya da hiç olmazsa yarısını önlemenin bile bir şantiyeyi zarardan kara geçirebileceği düşünülürse, bu konunun kapsamı ve önemi daha iyi anlaşılır. Öte yandan bu zayiat hesaplarının sürekli yapılması geleceğe bir ışıktır. Nerelerde ve ne kadar zayiat yapıldığının bilinmesi, yeni teklifler için fiyat oluşturmada önemli yararlar sağlayacaktır. Şantiyelerdeki malzeme zayiatı genellikle : - Teslim alma, depolama ve korumada özensizlik, - Kullanımda israf, - Hatalı imalat kayıpları, olarak üç ana kalemde toplanmaktadır: 1.TESLİM ALMA, DEPOLAMA VE KORUMADA ÖZENSİZLİK 1.1 Şantiyelerdeki malzeme zayiatının çoğu, hiç olmaması gereken yerde, daha teslim almada başlar (eksik, kalitesiz ve yanlış teslim almalarla, şantiyenin giderlerini kabartmamak için) Demir, saç gibi malzemeyi kesinlikle tartarak; Adetle belirli malzeme ve teçhizatı sayıp, irsaliyeye göre kontrol ederek;

Kum, çakıl, mıcır, taş vb. malzemeyi, boşalmadan kamyonda ölçerek teslim almalı;
Kazan, tank, hidrofor gibi ağır ya da diğer nazik malzemenin taşıtlardan indirilmesinde hasara uğramamalarına özen gösterilmelidir. Mesai saati dışı, göz kararı malzeme teslim alınmamalı, sevklerde nakliyeciler, malzemeyi şantiyeye ancak mesai saati içinde teslim edebileceği hususunda gereğince uyarılmalıdır. 1.2 Depolamaya gelince, ne yazık ki çoğu şantiyelerde bugün, malzemenin sadece (girdi-çıktı) kayıtlarını tutacak değil, cinslerine ve özelliklerine göre depolayacak bilgi ve yetenekte ambarcılar çok az bulunmaktadır. Hatalı depolamadan meydana gelecek zayiata ek olarak şantiyenin, gerektiğinde elindeki malzemenin adet ve miktarını kolayca sayıp ölçmemesi ve aradıklarını bulamaması nedeniyle iş duraklamaları ile mükerrer sipariş harcamalarından kaçınabilmesi için malzemenin her an kolayca sayılıp, ölçülebilecek; rahatça alınabilecek ve bir kısmı alınırken kalan kısmı zarar görmeyecek; zaman ve hava etkileri ile dağılıp bozulmayacak şekilde, cinslerine ve karakterlerine göre, yetkililerce bilinçli depolanmalıdır. Açıkta depolamada tuğla, kiremit, eternit gibi malzemelerle, saç, madeni eşya ve hassas malzeme ve imalat için, çok el değiştirmeden kullanılabileceği yerlere yakın, taşıt ve inşaat makinalarının çarpıp ezemeyecekleri alanlar seçilmelidir.

1. 3 Hırsızlık zayiatı da söz konusu olabilmektedir
1.3 Hırsızlık zayiatı da söz konusu olabilmektedir. Şantiyelerde içerden olsun dışardan gelsin, bir kısım malzemeyi satmak amacıyla çalanlarla, şantiyede çalışanlardan bazılarının kendi kişisel gereksinmeleri için bazı şirket malzemesini alıp götürmelerinin zayiatı... Kurşun boru gibi, kablo gibi, vana ve musluk gibi, kolay çalınabilir malzeme özellikle önemlidir ve gereken önlemler alınmalıdır. Ancak bu çeşit zayiatın olası tutarını iyi tahmin etmelidir ki hırsızlığı önlemek için alacağımız önlemlerin harcamaları, olası hırsızlık bedeleni geçmesin. Bu cins zayiatı önlemek için şantiyenin etrafını kesinlikle çevirmeli, kıymetli malzemeyi kapalı ve kilitli yerlerde korumalı, şantiyeye giriş ve çıkışı bekçili tek kapıdan yapmalı ve iş saatleri dışında şantiye içinde bulunmayı yasaklamalıdır. 2. KULLANIMDA MALZEME İSRAFI Kullanımda malzeme israfı, genellikle ve özet olarak işçinin mal kıymeti bilmemesi ile yaptığı işin sonuçlarını düşünmemesi ve de özellikle götürü işçilik olarak yaptığı işlerde, işçilikten kazanabilmek için malzemeyi feda etmesinden oluşmaktadır: 2.1 Usta, (Kırılırken tuğladan çıkan sesten hoşlanır da ondan derler) örneğin, duvar örerken gereken parça tuğlayı aramaz da eline aldığı ilk sağlam tuğlayı, malanın keskin kenarı ile kırar, bir parçasını kullanır, diğer kısmı ufalanır gider. Aynı şekilde imalattaki yerine göre

kullanılmak üzere kısa boy keresteyi aramaz da büyük boyları kesip parçalar. Ustaların yanına parça tuğla ve taş gibi özellikle kısa ve çeşitli boyda keresteyi önceden getirmeli ki tam ve büyük boyları ziyan etmesinler. Demirlere gelince, birbirinin parçalarından yararlanabilmek için, kesime başlamadan, kesinlikle listelenmeli, parçalar kutur ve boylarına göre kolay alınır şekilde tezgâh yanına dizilmelidir. 2.2 (Usta çivi çalmaz, ama yere düşeni de almaz! ) diye bir söz vardır ve doğrudur. Dikkat edin, herhangi bir usta bir yere çakarken çivi yere düşse kesinlikle eğilip almaz, torbasından bir yenisini çıkarır. Gene, özellikle götürü işlerde, kullanılmış kerestenin çivilerinden, ancak keseceği yere rastlayanını çıkarıp yere atar, kalanlarını birer keser vuruşu ile olduğu yerde ezer bırakırlar. Böylece yerler, yeni ve eski, kerestelerin üzeri ezilmiş çivilerle doludur. Olasılığı varsa işçilik ihalelerine çiviyi de katmalı, yoksa bir ekiple kerestelerdeki çivileri çıkartıp toplatmalı, götürü olarak doğrultturarak yeniden kullanılmalıdır. 2.3 Kalıp ve iş iskelesini sökerken meydana gelen kereste zayiatı da çok önemlidir. Sökümde harap olmaması için (ve de kalıp kurulurken seviye ayarlama kolaylığı bakımından) dikmelerin altına çift kama koymak; iskeleleri yıkarak değil, teker teker elemanlarını alarak sökmek; Yüksek katlardaki kalıp malzemesini aşağı atmak değil de indirmek yoluyla, kereste zayiatı azaltılabilir.

2. 4 Malzeme zayiatının önemli bir kısmı da harç zayiatıdır
2.4 Malzeme zayiatının önemli bir kısmı da harç zayiatıdır. Harçların toprak zeminde hazırlanarak, ya da kullanılacağı yerde (teknik bakımdan da hatalı olarak) toprak zemine dökerek zayiat vermemek için beton bir zemin hazırlamalı, ya da taşınabilir saç plakalar kullanılmalı; arabaların fazla doldurulması ya da araba yol ve iskelelerin düzensizliğinden meydana gelen sağa sola saçılmaların, betonları kalıp içine dökerken dışarı taşmaların, kalıp ve kalıp taşıyıcı iskelelerinin yapımına özen göstererek oturma ve şişme nedenleriyle gereksiz beton sarflarının önlenmesi; iş saati sonuna kadar kullanılabilecek ve de ancak kullanılabileceği yer kadar beton ve çimentolu harç hazırlayarak, iş saati ya da imalat sonunda harç artmamasına dikkat edilmesi; Elektrik kesilmesi, yağmur vb. durumlarda hazır beton harcının ziyan olmaması için uygun bölümlerde yedek beton dökme yerleri, yedek benzinli ekipman ve örtü malzemesi bulundurulması yolları ile bu çeşit malzeme zayiatının da hiç değilse azaltılması sağlanabilir. 2.5 Şantiyelerde genellikle kimsenin eli, kapamak için elektrik anahtarı ve su musluklarına gitmez. Akaryakıt, elektrik ve su harcamalarına da dikkat edilmeli, arızalı su tesisatı derhal onarılmalıdır. 3. HATALI İMALAT KAYIPLARI İmalat hataları kalitesiz işçiden daha çok, şantiyenin ihmali ve kontrol noksanlığından ileri gelir. Bunun neden olacağı zayiatın yanında yıkma ve hatalı işlerin utancından da kurtulabilmek için:

3.1 İmalata geçmeden önce Mimari, Betonarme/Çelik ve Detay projelerinin birbirleri ile uygunluklarının yanında bunların Tesisat, Elektrik ve Montaj projeleri ile uygunlukları da önemle sağlanmalıdır. Çeşitli tesisat delik ve boşlukları, montaj delikleri, tesisat ve su kanalları, makina kaideleri, ankraj delik ve plakalarının projedeki durumları özenle incelenmeli, özellikle kaideler ve delikleri katalogları ile de karşılaştırılmalıdır. 3.2 Sonradan oyma, delme ve kırmalara neden olmamak için beton dökmeden önce, ankastre elektrik tesisatının döşenmiş, gerekli tesisat deliklerinin, geçiş parçalarının, ankraj plaka ve cıvatalarının, sonradan rahatça çıkarılabilecek şekilde hazırlanmış delik takozları, dilatasyon ve derz çıtalarının tam yerlerine ve tümüyle konmuş bulunmalarına dikkat edilmelidir. İleride yerlerinden çıkarılmaları çok zor ve masraflı olacağından, ahşap takoz ve çıtalar beton içinden zamanında, ancak beton kenarları hırpalanmadan çıkarılmalıdır. 3.3 Sonradan neden olunacak yıkma, tadilat, tamir, temel ve zemin dolguları, sıva ile düzeltmelerden kaçınabilmek için, sonradan değil, iş sırasında kontrol edilerek: -Temellerin, gereğinden derin kazılmamasına, dolguların son derecede iyi sıkıştırılmasına dikkat edilmelidir. - Kalıpların ipinde, şakulünde ve terazisinde yapılması sağlanmalıdır. - Duvarların ipinde, şakulünde ve gönyesinde yapılmasına, tuğla/briket sıralarının yatay; Kapı ve pencerelerin yerlerinde, kenarlarının şakulünde olmasına özen gösterilmeli, kapı-pencere açıklıkları projeden 1-2 cm. geniş tutulmalıdır.

- İzole iyice kontrol edilmeden, üzerine ve dışına yapılacak imalata başlanmamalı, sonraki imalat sırasında izolenin bozulmamasına özen gösterilmelidir. - Boya işlerinde katalog ve örnek renklere uymaya dikkat edilmeli, tamamen mutabık kalınmadan ve her iş bitmeden son katlar vurulmamalıdır. - Bir yer tamir edilirken işçilerin bir başka yer ya da işi bozabilecekleri hatırdan çıkarılmamalıdır. 3.4 Uygulamada hiç bir zaman hafızaya güvenmemeli, bir işe başlamadan ve de bir soruda kesinlikle şartname ve projeye bakmalıdır. BRÜT BETON KALIPLARI ve BRÜT BETON: 1- Sağlamlığı ve doğal koşullara dayanıklılığı- gerektiğinde çeşitli katkılarla yararlı özellikler kazandırılmış uygun karışımlar ve de iyi bir döküm işçiliği ile sağlanan çıplak betonun biçim ve yüzey düzgünlüğü özenle yapılmış bir kalıba bağlıdır. 2- Çıplak beton kalıbı kesinlikle bir kalıp projesine göre yapılır. Önceden hazırlanabilme olanağı, uygulama kolaylıkları ve de çok defa kullanılabilme bakımlarından ise panolar halinde düzenlenir.

3- Panolar çelik saçlardan olabildiği gibi lamba-kiniş geçmeli rendeli tahtalarla ya da sudan etkilenmez kontrplak, odunlifi vb. Levha kaplı eş alınlıkta normal tahtalarla da yapılabilr. (Kolay ve hasarsız sökülebilmeleri için panolar örneğin ara çıtaları vb. yardımı ile-uygun ve pratik bir düzenle hazırlanmalı, bombe yapmamaları için yeterli kalınlıkta ve yeterince kuşaklanmış olmalıdır. Gereken hallerde köşelere üçgen çıtalar konur, beton suyunun kaçmaması için derzler plastik maddelerle tıkanır). 4- Düzgün bir kalıp, panolarındaki özenle birlikte kalıp iskelesi ve desteklerinin düzgünlüğü ve sağlamlığını da gerektirir. Kalıp ve iskele dakikada devirli vibratör etkisine dayanabilmelidir. (Perdelerde kalıp iskelesi ya her iki yüzde, taban genişliği 4m.’yi geçmemek üzere yüksekliğinin yarısı kadar olan üçgenler biçiminde yapılır ya da iş iskelesi olarak ta kullanabilmek için bir yüzde m. genişlikte ve perde yüksekliğinde dikdörtgen biçiminde yapılır ve diğer yüz bu iskeleye bağlanır). 5- Kalıbın düzgünlüğünde en önemli hususlardan biri de kalıp yüzeylerinin birbirlerine paralelliği, ara mesafelerinin değişmezliğidir. Bu ara mesafenin korunması önceden hazırlanmış beton takozlar metal ya da plastik borulardan mesafe tutucularla olur.

6- Yüzey düzgünlüğünün yanında yüzeyde beton demirlerinin gözükmemsi de baş koşuldur.Bu da karşılıklı demirlerin S-Kancalarla birbirine bağlanması ve demirleri kalıptan içerde tutacak beton, plastik vb. mesafe tutucularla gerçekleştirilir. (M2 için bir adet kanca iki adet mesafe tutucu yeterlidir.) 7- İçlerine düşecek ahşap parçaları, talaş vb. artıkları dışarı atabilmek için kolon diplerinde kapakçıklar bırakılmalıdır. Beton dökülürken kalıbın gerekebilecek yerlerini sağlamlaştırmak, bitişlerde döşeme kenarlarının düzgünlüğünü üstü açık kanal, havuz vb. kenarların birbirlerine paralelliğini sağlamak üzere döküm süresince bir kalıpçı işe nezaret etmelidir. 8- Sökülen kalıp elemanları üzerindeki harç parçaları hemen temizlenmeli, gereksiz çiviler çıkarılmalı, kalıp ayırıcı yağ ile dökümden en az 24 saat önce yağlanmalıdır. (Daha kısa süre önce sürülen yağ beton yüzeyini öldürebilir. Kullanılmış motor yağı ise beton yüzeyinde siyah lekeler bırakacağından iyice kurumuş olmasına dikkat edilmelidir.) 9- Kolon köşeleri ve perde üst ağızları betonlarının kırılmamaları ve düzgünlükleri için kalıpta bu köşelere 20/ /30 mm. Plastik yada ahşaptan üçgen çıtalar konmalıdır Aslında biraz değişik de olsa başlangıcı Romalılara kadar giden BETON, 1824’lerde Yapay Portland çimentosunun gerçekleştirilmesi ve de 1892’lerde bugünkü anlamı ile BETONARME’nin kullanılmaya başlanması ile yeni bir yapı elemanı olarak çabucak kendisinin kabul ettirmiş, bugün hemen de bütün yapı alanını kaplamış bulunmaktadır.

Aynı paralelde 65 yıldır ülkemizde de kullanılmakta olmasına karşın ne yazık ki son yıllarda yapılarımızdaki özen giderek ihmale uğrayınca değeri, ancak sıva ile yüzü düzeltilen moloz taş ya da adi tuğla gibi bir kaba yapı gereci derecesine indirilmiş bulunuyordu. Oysa sonradan sıva ile düzeltme ve sıvanın da boya vb. ile korunması yerine bunlara harcanacak parayı özenli bir kalıba ve de döküm işçiline harcayarak, yüzey düzgünlüğü ve sağlam bir beton elde etmek elbette daha akılcı bir yol olurdu. Ve de sonunda öyle oldu. Bir yapı gerecini başka bir gereçle kaplamadan, kendi kişiliği ile ortaya çıkarmak anlayışı ve tekniği ülkemizde de uygulama alanına girdi ve kamu yapıları ile birlikte özellikle endüstri yapılarında ÇIPLAK BETON, sağladığı görsel ve yapısal olanakları ile aranmaya ve de çokça kullanılmaya başlandı. 1- Çıplak beton doğal koşullara dayanıklı bir yapıya ve de herhangi bir sıva, kaplama vb. gereksinmeyen bir biçim ve yüzey düzgünlüğüne sahip bir beton demektir. 2- Agrega doğal ya da kırma olabilir. Ancak yeterince sağlam ve doğa koşullarına dayanıklı olmalı, içinde gereğinden ince, zararlı ve de organik maddeler bulunmamalıdır. Çıplak beton ancak 1. ve 2. sınıf betonlarla yapılabilir. 1.sınıf betonlarda (B.300) dört çeşit: 2a sınıfında (B.250) üç çeşit ve 2b sınıfında (B.160) kum ve çakıl olarak iki çeşit gereç karıştırılarak kullanılır. Agreganın en büyük tane iriliği, elemanın dar kenarının 1/5’inden, donatı arasındaki en küçük açıklığının 2/3’ünden büyük olmamalıdır.

3- Agrega 1.sınıf betonlarda kesinlikle, diğerlerinde olanak varsa ağırlığına göre karıştırılır. Hacimle ölçüldüğünde ağırlıklar sık sık kontrol edilmelidir. Ayrışmaması için agrega uygun biçimde depo edilmelidir. 4- Karışıma giren su miktarı betonun dayanımında ve iyi bir çıplak beton yüzeyi sağlanmasında son derece önemlidir. Agreganın su emme durumu, nemliliği ve hava durumu ayrıca dikkate alınarak S/Ç oranı 1. sınıfta 0,45, 2a’da 0,50, 2b’de 0.60’ı aşmamalıdır. 5- Çökme plastik betonda 5-10 cm.yi, akıcı betonda cm’yi geçmemelidir. Betonun dayanımı ile yüzey düzgünlüğü çoğu zaman birbirine zıt olgulardır. Uygun bir çıplak beton yüzeyi için akıcı beton gerekir. Bu ise suyu fazlalaştırmak yerine akışkanlaştırıcı katkılar ve de iyi bir vibrasyonla sağlanmalıdır. 6- Betonlar döküm yeri yanında hazırlanabilirse de Beton Santralları tercih edilmelidir. Betonlar Betoniyerde bir dakikadan az olmamak üzere karıştırılıp (TCK: 1.5 dakika), bir betoniyer dolusu bir defada ve ayrışma yapmayacak biçimde sarsıntısız ve çalkantısız olarak döküm yerine taşınmalıdır. 7- Betonun imali ile döküldüğü an arasındaki süre 20 dakikayı, zorunlu durumlarda 30 dakikayı geçmemeli ve bu durumda ve de taşımada ayrışma olduğunda döküm yeri yanında yeniden karıştırılmalıdır. (2). Bu işlem sırasında gerekiyorsa çok az su katılabilir.

Ancak priz yapmaya başlamış beton artık kullanılamaz, kullanmak için yeniden su, çimento katılamaz ve karıştırılamaz. (Betonlamaya başlamadan önce kalıp yüzeyi ve özellikle kolon ve perde dipleri iyice temizlenmeli ve kalıp yağı kullanılmıyorsa kalıp yüzeyleri ve de zemin iyice ıslatılmalıdır.). 8- Çıplak betonun yüzey düzgünlüğü özenli bir kalıbın yanında özenli bir döküme ve sıkıştırmaya bağlıdır. Betonlar ortalama 30’ar cm.lik yatay tabakalar halinde (3) dökülüp, serilir. İki tabakanın dökümü arasındaki süre 60 dakikayı geçmemelidir. (4) Beton ayrışmasına neden olacak şekilde ve de 2m.den daha fazla yüksekten serbest olarak atılmamalıdır. (5). Yüksekten dökmek gerektiğinde boru yada oluk kullanılmalıdır. (betonlar kalıp düzeyine, ya da kalıpta belirtilen proje derzlerine kadar kesiksiz dökülmeli, eğik ve ayrışmış yüzeylere mahal bırakılmamalıdır. (Betonlar kalıp düzeyine, ya da kalıpta belirtilen proje derzlerine kadar kesiksiz dökülmeli, eğik ve ayrışmış yüzeylere mahal bırakılmamalıdır.) 9- Betonlar kalıp ve yüzey vibratörlerinin yanında daha çok, devirli (6) iç-daldırma-vibratörler ile sıkıştırılır. Uygun bir sıkışma için vibratör iğnesinin ortalama 50 cm. Ara ile (M2 için 4 defa) daldırılması yeterli olur dakika sonra tekrar sıkıştırılırsa dayanımı yükseltilebilir. Ancak bu ikinci sıkıştırmada priz başlamamış olmalıdır. (TS. 1247)

10- (Vibratör ile beton yaymak doğru değildir
10- (Vibratör ile beton yaymak doğru değildir. Vibratör dikine olarak kendi ağırlığı ile betonun içine bırakılıp içerde 15-20 saniye tutulduktan sonra yeri tekrar betonla dolacak şekilde yavaşça çekilmelidir. Dökümde ince ve özen gereken yerleri dışardan da tokmaklamalı; üst kısımlar dökülürken önceden dökülmüş yüzeylere sızacak çimento şerbeti bekletilmeden temizlenmelidir). 11- Betona ara verilecek yerler önceden saptanmalıdır. İş derzlerinde yeniden betona başlarken, önceki betonun yüzeyindeki şerbet tabakası alınıp yüzey çentilmeli, iyice ıslatılıp yüksek dozlu bir çimento şerbeti dökülmeli (7) ya da suni reçine Aderans köprüsü uygulanmalıdır. 12- Kalıp alındıktan sonra yüzeyde görülecek 2 cm.ye kadar olan boşluklar bekletilmeden iyice ıslatılıp, aynı cins harçla ve demir mala ile bastırılarak tamir edilir.daha büyük ve derin boşlukların tamirleri kontrolün görmesinden sonra ve önereceği yöntemlerle yapılır. (Tamir yerlerinin, esas beton dökülürken aynı harçla hazırlanacak küplerle - deney küpleri parçaları olabilir, silinmesi renk farkının giderilmesinde yararlı olabilir). 13- Dökümü tamamlanan beton en az 7-8 gün süre ile sarsılmamamlı ve yüklenmemelidir. Aynı süre sık sık sulanmalı, sürekli ıslatılan çuval, hasır vb. ile direkt güneş ve kuvvetli rüzgarın neden olacağı kuruma ve yüzey çatlamaları önlenmeli; dondan ve ilk günün yağmurundan korunmalıdır. (Kimyasal yüzey koruyucuları kullanılırsa çuval, sulama vb. önlemlere gerek kalmaz. Sertleşmiş çıplak beton yüzeylerinin silikon, co-polimer vb. esaslı saydam maddeler ya da beton rengi boyalarla korunmaları yararlı olur).

BETON KANALLAR VE BACALAR:
Zemine gömülü beton kanallar su sızdırmaz olmalı, 30 m.den uzun boylarda sızdırmaz ekler yapılmalıdır. İçlerine su girmesi olası ise boyuna eğim gerekir. Bu su az olabilecekse kanal tabanına verilecek bir yan eğim yeterli olabilr. Daha çok su girebilecekse tabanın bir yanına yeterli boyutta bir kanalcık yapılır. (Gömülü kanalların dıştan iki kat bitümle korunması iyi olur, en alt kot drenaja bağlanmalıdır) Üst ağızları da tamamen betonarme, kapalı kanallara en çok 30 m. de bir giriş kapağı/ baca yapılmalıdır. (Girişlerden içeriye tam boy boru sokulabilmelidir) Kanal kapakları kanal üzerine tam oturuyorsa yan perdeler en az 10 cm. dişli oturuyorsa en az 15 cm. olur. (Diş kenarına köşebent konması yararlıdır) Gereken yüksekliğe, gereken eğimi sağlayacak şekilde kablo rafı ya da boru konsollarının tespiti için demir ankrajlar uygun aralıklarla tabandan kapak altına kadar düşey tek parça olarak konur. 2. BETON BACALAR Dikdörtgen beton bacalar yol ya da bir yapı kenarlarında ise, bir kenarı yola/yapıya paralel tutulur. Baca içine su girmemesi için yanlarının zeminden bir miktar yüksek tutulması gerekir. Bir metreden derin bacalara iniş basamakları şarttır.

3. KANAL VE BACA KAPAKLARI
Kanal tümüyle toprak içinde ise kapaklar B.Arme olur. Bu kapaklar yanlaraçimento-kireç karışımı yumuşak bir harçla oturtulur. Ayrıca kapak aralarından su girmemesi için önlem alınmalıdır. Üstü zeminle bir düzeyde olan kanalların kapakları beton ya da çelik olabilir. (Beton olanların yüzeyleri tirfil perdahından biraz sonra demir mala ile basılarak iyice düzlenmelidir) Gerekli kaldırma kulpları ayağı takılmamaları için gömme olarak yapılır. 4-5m.de bir kapağa kulp yapılması yeterlidir. Çelik kapaklara kulp konmayabilir. Tamamen toprak altında kalan kapak kulpları çıkıntılı ve sabit olarak yapılabilir, paslanmamaları için önlem alınmalıdır. Kanal dişlerine oturuyorsa, beton kapak yanlarına köşebent konmasında yarar vardır. (Köşebent konmuyorsa köşelere hafifçe pah yapılmalıdır). Çelik kapaklar ızgara değilse, ayak kaymaması için baklavalı saçtan yapılır, çökmemeleri için yaterince kuşaklanmalıdır. Yanyana kapakların destek bakımından birinin diğerine oturması yararlı olur. Kanal içine yüzey suyunun girmemesi gerekiyorsa kanal yan köşebentleri bitirmiş döşemeden en az bir kalınlık payı yüksek tutulur. Su konusu yoksa kapak üstü bitmiş döşeme ile bir yüz yapılır.

Izgara kapaklar başkaca teknik bir zorunluk yoksa en uygunu galvanizlenmelidir. Aksi halde atölyede daha paslanmadan astarlanıp en az bir kat boyanmalıdır. Beton/çelik yuvaya oturmayan kapaklar yanlardan taşıp baca kenarı betonu ya da köşebendi üzerine kıvrılmalıdır. BETON YOL VE ALANLAR: Bugün artık yol ve beton alanları dökümlerinde beton dökülürken kalıpların bozulduğu, kalıp ziyanının fazla olduğu, kalıplar sökülürken arakesit ve köşelerin zedelendiği, biri dökülürken daha önce dökülmüş beton yüzeyinin bozulduğu, dökümün zorlaştığı ve uzadığı- (Biri boş biri dolu beton döküm yöntemi) hemen tamamen terkedilmiş, Yol ve Alan betonları artık yüksek kalite sağlanabilen, iş verimi fazla /şerit yöntemi) ile dökülmektedir. Yol ve Alan betonları bugün genellikle yüzeyleri kaplanmadan bırakıldığından görsel olarak; hava koşullarına doğrudan maruz bulundukları içi de bünyesel olarak normal döşeme betonlarından ayrı bir önem taşımaktadır. 1. Zemin hazırlığı Yol ve Alan betonları ortalama 20 cm. stabilize temel üzerine dökülür. Bu temel malzemesi serilmeden önce zemin yerine göre keçiayağı ya da herhangi bir tip silindir ile iyice sıkıştırılmış olmalıdır. Temel malzemesi 20 cm.den daha kalınsa ortalama 20-30’ar cm.lik

tabakalar halinde serilip her tabaka silindir ile (ufak ve hafif trafikli alanlar ve tretuvarlar kompaktörle olabilir) iyice sıkıştırılır. Betonlama için kalıp konduktan sonra ortaya çıkabilecek yükseklikler alınır, çukurluklar aynı malzeme ile doldurulup yeniden sıkıştırılır. Önemli işlerde Proktor sıkışma deneyi yapılmalıdır. 2. Kalıp ve Bordür taşı Kalıplar 3-4 m genişlik ve günlük dökülebilecek boyda hazırlanır. Ahşap kalas ya da çelikten olabilir. Dökülecek betonların birbirine geçmeleri için kalıplar lambalı (orta yerleri çıkıntılı) yapılır.(Betonun inşaat ve genleşme dezlerinde ankraj çubukları varsa kalıplar lambasız yapılabilir). Kalıplar döküm sırasında hiza ve düzeyleri bozulmayacak şekilde sağlamca desteklenmelidir. (Beton yüzeyinde ve bordür köşelerinde su birikmemesi için kalıp eğimlerine, özellikle su ızgaralarına doğru olan eğimlere çok özen gösterilmelidir). Bordür taşlarının altına önceden geniş bir taban betonu dökülmeli, bordür taşlarının arka taraflarına üçgen şeklinde destek betonu yapılmalıdır.

Bordür derz harçları bordür yüzeylerine iyice alıştırılmalı, muntazan taşlama derzi çekilmeli ve harçlar üzerleri örtülerek güneşten korunmalıdır. (Önceden bordür taşı konmuş yerlerdeki dökümlerde bordür yanına kalıp konmaz, bordürden cm. içerde bir düzey madtarı konur. 3. Demir Betonda demir varsa, demirlerin zemine değmeyecek şekilde kaldırılması, çift sıra ise üst sıranın çökmeyecek şekilde desteklenmesi şarttır. Hasır çelik kullanılıyorsa (genelde ince olan bu demirlerin çökmemeleri için) demirlerin yer emniyeti ve iş kolaylığı bakımından, önce betonun yarı kalınlığı dökülüp, biraz kendisini çekmesinden sonra hasır yerine konup beton tamamlanabilr. (Çift sıra hasır çelik varsa bu yöntem ikinci sıra için uygulanabilr). Genleşme derzlerine konacak ankraj çubuklarının sonradan dökülecek beton içinde rahatça hareket edebilmesi gerekir. Bunun için sonradan dökülecek betonda kalacak kısmını, ucunda bir oynama boşluğu kalacak şekilde, ucu kapalı bir plastik boru geçirilir.(basit işlerde boyanıp ya da yağlanıp, ucuna bir yüksük konması yeterli olabilir). 4. Betonlama Beton dökümünden önce zemin, betonun suyunu çekmeyecek, ancak çamur da olmayacak şekilde hafifçe sulanır.

Beton şerit boyunca sürekli olarak, genleşme derzine kadar bir defada dökülür. Bu derz geçiliyorsa kesinlikle bir pano çizgisine kadar dökülür, yarım pano dökülmez. (Harç bir pano için yetmiyorsa, pano yarım kalınlık olarak dökülüp üstü ertesi gün tamamlanır). Beton ilk olarak daldırma vibratörle sıkıştırılır. (Vibratör, betonun serilen ileri ucuna kadar değil de 2-3 m. gerisine kadar daldırılır ki beton ileri yayılmadan sıkışsın). Yol ve Alan betonlarında bir önemli husus yüzeyin de sıkışmasıdır. Bu bakımdan yüzey vibrasyonu da gerekir. Bu iş titreşimli mastar ile yapılır. Çatlama derzleri (En çok 16m2 bir alan olmak üzere) ya beton taze iken 3-3,5 m. boyunda kesme laması ile oyulup, özel derz malası ile yanları yuvarlatılarak; ya da dökümden 7-8 saat sonra spiralle 6-8 mm. Genişlik ve 4cm. derinlikte kesilerek yapılır. (Çatlamanın derz boyunca kolay ve muntazam olmasın sağlamak için kimi zaman derz altına üçgen çıta konmakta, taşıt aks yükünün aynı anda bir ek yerine binmesini önlemek için, enine derzler eğri de yapılabilmektedir). 5. Yüzey düzleme/koruma Titreşimli mastardan sonra bir el mastarı çekilir. Beton, yüzey suyu biraz çekilince (özel köprü iskele üzerinden) El malası (Tirfil) ile hiçbir yükseklik ve çukurluk olmayacak şekilde iyice düzlenir.

Son olarak yüzey, hafifçe sertleşince branda, süpürge ya da sert bir yassı fırça ile yol aksına dik olarak çizilir. (Fırça çekilecekse önce Demir mala ile yüzeyin kumlarının bastırılarak düzlenmesi iyi sonuç vermektedir.). Bütün bu işlerden sonra betonu ilk 3-7 gün boyunca aşırı hava koşulları etkilerinden korunmalıdır.(Hasır, çuval serme, devamlı sulama yerine çizimden sonra yüzeye kür maddeleri püskürtmek daha kolay ve yararlı olmaktadır. İlk saatlerde betonu yağmurdan, insan ve hayvan ayak izlerinden de korunmalıdır). ÇELİK YAPILAR, ÇELİK İNŞAAT İŞLERİ: 1. ÇELİK KARKAS VE ÇATILAR: Çelik kolonların tam yerinde olmaları ve düşeyliklerine son derece özen gösterilmelidir. Çünkü sonradan düzeltmek olanaksızdır. Dikilen ve cıvatalarla bağlanan kolonlar çaprazlarla güvenceye alınmadan bırakılmamalıdır. Üst kısımların yapım ve kesin bağlantılarına ancak kolonların teraziye alınıp, beton-çelik bağlantıları (Bz) cıvatalarının sağlamlanması, taban levha altlarının harçla doldurulması ve harcın kurumasından sonra devam edilir. (Çift somun tarcih edilmelidir.) Kolon- kiriş bağlantılarında hem montaja kolaylık hem de sağlamlık bakımından bir destek köşebent kullanmak yararlı olur.

Uç uca eklemeler yanlara ve olanak varsa alt ve üste konacak berkitme levhaları ile sağlamlamalıdır.
Rüzgar ve Deprem bağlantıları duvar ya da sıva içinde kalmamalı, sıvadan 1-2 cm. dışarda kalacak biçimde düzenlenmelidir. U ve I demirleri cıvatalı bağlantılarında yanak şevini düzeltmek üzere eğik rondelalar kullanılmalıdır. Bütün serbest kenar ve köşeler en az 3 mm. yarı çaplı olarak yuvarlatılmalıdır. Özellikle geniş açıklıklı çatı makası ve kirişlerde alt başlığa ters eğim vermek ihmal edilmemelidir. Boru yapımlarda, uzun ve boylu boyunca olmamak üzere su kaçaklı, çatlak borular kullanılabilir. (İçten çürümemeleri için serbest uçlar kapatılmalıdır). Aşıkların birbirine cıvata ile bağlanmaları montaj bakımından kolaylık; makasa oturdukları yerlerde eğim tarafına gelen kısımlarına birer destek konması ise statik bakımından yarar sağlar. 2. MERDİVENLER, PLATFORMAR, KORKULUKLAR: Saç levha merdivenlerde limon kiriş bağlantı altlarına birer köşebent konması yararlıdır. Projede böyle bir detay yoksa kaynaklar altlı üstlü yapılmalıdır. Açıkta olan çelik yapı döşemeleri ile platformlar ve merdiven basamaklarına yağmur ve yıkama suyunun toplanmaması için eğim verilir. (Bu cins yapıların oturduğu beton döşeme ve temellerde de aynı eğim ihmal edilmemelidir).

Rampalarda hele saçları düzse yürürken kayılmaması için 50-60 cm
Rampalarda hele saçları düzse yürürken kayılmaması için cm. de bir enine ters köşebent vd. Profillerle çıkıntılar düzenlenmelidir. Özellikle sarsıntılı mahallelerde tutunmak için ayrıca küpeşte yapılmalıdır. Döşeme ve platform boşluk yanlarına ve de merdivenleri cm. yüksekliğinde korkuluk şarttır. En büyük ara cm. olmak üzere, korkuluğun en az bir adet yatay elemanı olacaktır. Korkuluk profil demirlerinden ise düz kenarlar iç yüze getirilir. Boru korkuluklarda dikme ve küpeşte en az 1¼ parmak borudan yapılır. (Kaynak kolaylığı ve düzgünlüğü bakımlarından saplanan borunun saplandığından küçük boy olması tercih edilir. Aksi halde saplanan borunun ucu hafifçe ezilir). Kayıp sakatlananları ve de aşağıya takım, gereç vb.nin düşmelerini önlemek için döşeme ve platform korkuluklarının alt tarafına, döşemeden en çok 1 cm. boşluk bırakılarak bir (etek) konur. Herhangi bir zeminden 6m. ve daha fazla yüksekliğe çıkan dikey merdivenlerde (Güvenlik kafesi) şarttır. Kafes yerine gre 2,2-3 m yüksekten başlar. 3. PERÇİN VE CIVATA İŞLERİ: Perçin ve cıvata delikleri matkapla açılır. Üst ve alt çaplar arasındaki fark 1mm.'yi geçmemek koşulu ile 20 mm.'ye kadar deliklerde zımba kullanılabilir, ancak kaynakla delik açılamaz ve genişletilemez. Delikler cıvatalardan 2 mm., perçinlerden 1 mm.'den büyük olmamalıdır.

İki delikli parça üst üste geldiğinde delikten proje boyundan 2 mm
İki delikli parça üst üste geldiğinde delikten proje boyundan 2 mm. daha ince bir çubuk rahatça geçebilmelidir. Bu durumdaki delikler rayba ile aynı hizaya getirilebilir. Daha fazla şaşkın eleman değiştirilir. (Ya da delik doldurulup; ek levha kaynatılıp yeniden delinebilir). 4. BAYRAKLAR (BİRLEŞİM LEVHALARI): Bayraklar düzgün kesilmiş olmalı gerektiğinde taşlanmalıdır. Düğümlerde hiç bir bayrak köşesi açıkta gözükmemeli, çift çapraz orta düğümünde dikdörtgen bayrak kenarlarının yatay ve düşey ortalamalarına özen gösterilmelidir. Borulu yapımlarda bayrak kullanılıyorsa boru yarılıp levha içine sokularak altlı üstlü kaynaklanır. 5. KAYNAKLAR Aksi belirtilmedikçe sadece elektrik kaynağı kullanılır. Elektrotlar kaynaklanacak gerecin türüne göre seçilir. Soğuk ve nemli havalarda kullanılmadan önce fırınlanmalıdır. Kaynak yapılacak yüzeylerde pürüz, cüruf vb. kusurlar ile yağ vb.zararlı maddeler bulunmamalı, kaynaktan hemen önce zımpara, tel fırça, keski vb.ile iyice tamizlenmelidir.

Küt (Ucuca) ek kaynaklarında kaynak ağzı açmak şarttır.
Kaynaktan sonra hiç bir deformasyon olmamalıdır. Bunun için önce karşılıklı olarak punta kaynağı yapılmalıdır. Kaynaktan sonra kaynaklar çekiçle cüruflardan temizlenmeli, keski, taşlama vb. yöntemlerle düzenlenmelidir. Kaynakların gözle düzgünlük ve kalınlığının; çekiçle sağlamlık ve çatlayıp çatlamayacağının kontrolü genellikle yeterli olur. Önemli işlerde kontrol (Röntgen aygıtı) ile yapılır. Kaynaklar temizlenip düzenlenmeden ve de kontrol edilmeden boyaya başlanmaz. SU TUTUCU YAPILAR: 1- Havuz, kanal vb. su tutucu yapıların sızdırmazlıkları, uygun beton karışımı koşulunun ötesinde daha çok, özenli bir beton döküm işçiliği ile beton eklerinin uygun yerlerde ve de uygun biçimde düzenlenmesine bağlıdır. Sızdırmazlık katkıları ise ancak ek güvencedirler. 2- Farklı oturmalar, genleşmeler vb. nedenlerden meydana gelebilecek çatlamaları önlemek amacıyla düzenlenen ya da iş derzi olarak zorunlu beton eklerinin sızdırmazlıkları –özel yöntemleri ile uçları birbirine kaynatılan – plastik ya da kauçuk Su Tutucu bandlarla sağlanır.

3- Perdelerdeki yatay inşaat derzlerinde genellikle su tutucu band gerekmez (DSİ). Bu ekler betonda dişler düzenlenerek yapılır. (Beton taze iken ek yüzeyleri çentilmeli, sonraki beton dökülürken arakesite- olanağı varsa Sicalatex, Ecosal vb. katılmış- aderans artırıcı çimento şerbeti sürülmelidir). Hisdrostatik basıncın düşük olduğu yapılardaki düşey ekler de bu biçimde yapılabilr, ancak arakesitte bir boşluk teşkil edilip dökümden sonra buraya, zamanla sertleşmeyecek, bitüm ya da benzeri bir gereç doldurulmalıdır. 4- Beton, boru ya da oluklar yardımı ile alçaktan, cm’lik tabakalar halinde ve çepeçevre dönerek, kalıp yüksekliği ile belirlenmiş proje derzine kadar ara vermeksizin dökülüp, özellikle beton dişleri ve band yanları olmak üzere, özenle vibre edilmelidir. (Ayrışmış eğik derzler oluşturması ve iyi sıkıştırılamaması nedenleri ile kesinlikle yüksekten, daha kalın ve de vibratörsüz döküm yapılmamalı, işbaşında tercihen benzinli bir de yedek vibratör bulundurulmalıdır. Döküm sırasında şişme, oturma vb. arızaları anında görüp gidermek üzere bir kalıpçı sürekli kalıbı gözlemeli, gereken yerleri dıştan tokmaklayarak betonun iyi yerleşmesine yardımcı olmalıdır). 5- Daha çok beton karışımının uygunluğu ve döküm işçiliğindeki özene bağlı olarak yararlı olabilen (Tricosal Normal, Plastocrete-N vb.)sızdırmazlık katkıları, beton suyuna çimento ağırlığının % ’si oranında katılır.

6- Su Tutucu yapılar imalatın tamamlanmasından sonra, olanağınca kısa sürede içinde su ile doldurulup denenir. 7- Ani düzensiz oturmalarla çatlamalara neden olmamak için Su Tutucu yapılar, su düzeyi 24 saatte 2 m.yi geçmeyecek şekilde ve olanağınca üniform bir hızla doldurulur (Sızıntıların temele zarar vermemesi için çevre drenajı ihmal edilmemelidir). 8- Deneyde, önceden en az bir hafta süreyle su ile dolu tutulmuş olmak kaydıyla yapıya zarar vermeyecek durumdaki su kaçağı ;a) Geçici kabulde en çok % 3’ü; b) Kesin kabulde en çok % 1’i, aşmamalıdır. –İ.B.1974 (DSİ-Yağmur ve buharlaşma nedenleri ile gerekli düzeltmelerden sonra su düzeyi, 7 günlük deneyde 15 mm’den fazla azalmaz ve yapının herhangi belirli bir yerinde yoğun sızıntı görülmezse yapı su geçirmezlik deneyini geçirmiş sayılır). 9- Yapım sonrası sızdırmalar ötesinde fıskiye şeklinde fışkırmalar da olsa fazla endişelenmemelidir. Fışkırma yerleri ahşap ya da demir çivilerle sızma haline getirilip, havuzun birkaç kez doldurulup boşaltılması ile çimento içindeki serbest kireç açığa çıkarak büyük bir olasılıkla bu delikleri kapatacaktır. Ayrıca gözle görülebilen sızıntı yerlerine içerden (IC vb.)malzemelerin sürülmesi yararlı olur (Önemli kaçırmalarla yerleri belirlenemeyen ya da genel sızdırmaların –betonun açılarak onarılması, çimento şap, yalıtım macun ve boyaları vb. ile-giderilmesi çareleri duruma göre ve yerinde kararlaştırılır). 10- Sızdırmazlık deneyi olumlu olarak sonuçlanmadan – varsa- çevre dolgusu yapılmaz.

ASBESTLİ-ÇİMENTO OLUKLU LEVHA KAPLAMALAR:
1- Asbestli-Çimento Oluklu levha kaplamalarda enine (oluklara dik) bindirmeler 47 mm.dir. 2- Boyuna (Oluklar yönünde) bindirmeler, düşey kaplamada 10 cm, % (6-17 derece) eğimli çatılarda 20 cm (1), daha fazla eğimlilerde 15 cm.dir. %10 (6 derece)’den aşağı eğim önerilmez. Ancak zorunlu durumlarda – ve de çok rüzgarlı bölgelerde % 15 (9 derece)’den aşağı eğimlerde - boyuna bindirmelere fitil halinde (Çekomastik vb.) macun konarak uygulama yapılır.(2) 3- Kaplamanın ara kesişmelerinde dört levha üst üste geldiğinden ara iki levhanın karşılıklı köşelerinin üçgen biçiminde kesilerek bu iki levhanın aynı yüze getirilmesi gerekir. Bu işlem testere ve spiralle keserek yapılır. Kerpetenle parça parça kırarak alıştırma kabul edilmez, yapılmamalıdır. Kaplanacak yüzey konstrüksiyonu düzgün ve düzenli ise levhalar konacakları yerlere göre aşağıda gruplandırılarak, değilse teker teker yerinde kesilir. 4- Kaplamaya başlamadan önce – varsa çatı düzeyi üzerindeki kagir sıvaları, sıva dibi tespit düzeni, levhaları delerek geçecek imalat vb. tüm işler tamamlanmış olmalıdır. 5- Levhaların paralelliğinin bozulmaması, daha az ya da daha çok binmelerin önlenebilmesi için döşemeye başlamadan önce (En basiti 3/4/5 yöntemi ile saçağa/ yatay doğrultuyu dik doğrultu saptanıp) ilk olarak başlangıçtan 920 mm /levha genişliği) ve sonraki 873 mm’ler (levha örtme genişliği) boyalı bir ip yardımı ile işaretlenir.

6- Kaplamaya hakim rüzgar ve yağmur yönünün aksi yönünden başlanıp, saçaktan mahyaya ve hakim rüzgara doğru devam edilir. (kısa levha mahya kenarına, dar parça sondan bir önceki sıraya konur). İki yüzeyli çatılarda kaplamaya her iki yüzden aynı zamanda başlanır. İki yüzdeki levha oluklarının aynı hizada olmaları ve kaplamanın tamamlanması ile mahya, saçak altı, yan köşe vb. parçaların aynı zamanda konmaları şarttır. 7- Her levha- altta kalan yan kenarda 1. Bombeden, üstte kalan yan kenarda 2. bombeden olmak üzere- alt ve üst baştan toplam 4 noktadan galvanizli kanca ya da tirfon vidalarla bağlanır (3) Delikler 11 mm. Olarak ve kesinlikle matkapla açılıp. (Çift kat kaplamalarda kolayca takılıp sökülebilmesi için üst kat tirfonla bağlanmalıdır. Plastik contalar oluk bombelerine uyumlu olarak konmalı, tirfon ve somunlar fazla sıkılmamalı, plastik başlıklar unutulmamalıdır.) 8- 160cm’den uzun levhalar sadece basınca çalıyorsa ara aşığı bağlantı gerekmez. Ancak alt ve arkası açık uygulamalarda, çok rüzgarlı bölgelerde ve de askı kancası bulunmayan düşey kaplamalarda bu aşığa da bağlantı yapılır(4) 9- Aksesuar siparişlerinde kaplamanın sağdan sola mı yoksa soldan sağa mı olacağı ve eğim yüzdeleri mutlaka belirtilmeli, teslimat siparişe göre kontrol edilmelidir. Levhalar taşıttan özenle indirilmeli ve gölgelik bir yerde özenle istiflenmelidir.

İstif yeri düzgün bir betonsa levhalar 100 adede kadar üst üste, uçları bir hizada olarak istiflenir. Aksi halde 160 cm.den uzun levhalar bir düzeyde 3 adet diğerleri 2 adet kadron üzerine konur ya da çok az bir eğimle dikine olarak da istiflenebilir. (Uçmamaları için bağlanmalı, üzerlerine ağırlık konmalıdır). TUĞLA DUVARLAR: 1- Tuğla duvarlara başlamadan önce tuğla örgüsü- özellikle köşe, kapı/ pencere kenarı, açılı köşe, baca gibi yerler- düşey iç ve dış derzler üst üste gelmemek üzere, masa başında çizim olarak halledilmelidir. Sonra bu örgü özellikleri ustalara iş üzerinde bizzat uygulayarak gösterilmelidir. 2- tuğla duvarlar tozlarından temizlenmiş, gerektiğinde ıslatılmış tuğlalarla tam yerlerinde, tamamen ipinde, şakulünde ve gönyesinde işlenmeli; Düşey derzler harç ile tamamen doldurulmalı, her iki yüzdeki fazla harçlar malanın keskin kenarı ile kazınıp alınmalı, boşluklar doldurulmalıdır. (Hiçbir tuğla ya da parça tuğla, delikleri yüzeylere gelecek şekilde kullanılmamalıdır). 3- Tuğla sıraları yatay olmalı, bu durum her bir metre yükselmede kontrol edilmelidir. Kiriş alt düzeylerinde özellikle dikkatli olunarak, buralara tüm duvar boyunca standart ya da eşit yükseklikte kesilmiş tuğla işlenmesine ve bu son parçaların kiriş altına iyice harç doldurularak sıkıştırılmasına özen gösterilmelidir. /Daha iyisi son cm. nin tuğlaları, derece konarak iyice sıkıştırılmalıdır).

4- Betonarme yapılarda tuğla duvarlar kolonlara özel demir ankrajlar ile bağlanır; 3 m’den yüksek duvarlara 1,5-2 m.de bir demirli beton, ya da kalınlaştırılmış yatay derz içine hasır çelik bantlı hatıl yapılır. (bir yüz kolon/kiriş-duvar ara kesitleri üzerine sıva teli bant konursa çatlamalara karşı ayrıca yararlı olur). 5- Yarım tuğla duvarların- devrilmemeleri ve harçların tam kat yükünü taşıyacak sertliği elde edebilmeleri için-bir defada tam kat olarak değil en çok 1.5 metre yüksekliğe kadar örülmesi, devamının en az 6 saat sonra yapılması uygun olur. 6- Soba ve ocak bacaları deliklerinin araları en az yarım tuğla kalınlıkta olur. (Özel baca briketi/ tuğlası kullanılmıyorsa – duman kaçmasına ve yangın tehlikesine karşı-baca içleri mutlaka sıvalı işlenmelidir (çatı arasındaki bacaların dışları da sıvanır). 7- Sandviç duvarların iki parçası / beton perdelerin önüne bir yalıtım aralığından sonra örülecek ince duvar, düşeyde her 5-6 sırada, yatayda her metre de bir derinlemesine bir tuğla ile ya da (S) demirleri ile birbirlerine bağlanır. 8- Yarım ve bir tuğla duvarların ip çekilen tarafı (dış cephe), daha kalın duvarların her iki tarafı da yüz olarak işlenir. 9- Başka bir önlem öngörülmemişse, kapı ve pencere kasalarının tespiti için duvar yanlarına kapılarda 3’er, pencerelerde 2’şer ahşap takoz konur. Takozlar bir tekli tuğla boyutunda olarak, bütün açıklıklarda ve her iki yanda aynı düzeyde konulur. (Takozların altlarına harç

içinde kuruma sonucu oynamamaları için birer üçgen kanal açılmalı; çürümemeleri için emprenye edilmiş ya da bitümlenmiş olmalıdır.). (Kapı ve pencere boşlukları, işçilik hatası nedeni ile ilerde yanlarının tıraşlanmaması için proje boyutlarından 2 cm. büyük tutulmalıdır.) 10- Kapı ve pencere lentoları yanlara en az 15 cm. oturur. ( Kolon yanlarında bir uçlarının boşta kalmaması ya da yetersiz bir ayağa oturmalarının sakıncalarını önlemek için kolonlara filiz bırakılmalıdır. Lentoların sıva tutmaması tehlikesini önlemek için de adi tahta kalıpla (pürüzlü olarak) dökülmesi gerekir). 11- Şartnamede başka bir tarif yoksa, yarım tuğla duvarlarda kg. Çimentolu; daha kalın duvarlarda kg çimentolu, az kireç katılmış harç kullanılır. 12- Derz kalınlığı düşeyde ve yatayda eşit ve sürekli olarak bir santimetredir. (Sıcak havalarda ve kızgın güneş vuran yüzeylerde derz harcının ölmemesi için yüzey ıslatılmalıdır). 13- Duvar tamamen kurumadan en azından iki yüzden birden sıvaya başlanmaz. GAZBETON DUVAR UYGULAMA ESASLARI: 1. İnşaat İçin Gerekli Şartlar İyi bir şantiye organizasyonu hızlı ve verimli bir inşaat sürecini sağlar. Gazbeton malzemeler, imalatın yapılacağı en yakın yere indirilmelidir. Şantiye içinde çok fazla taşıma, zaiyata neden

olacağı için tercih edilmemelidir
olacağı için tercih edilmemelidir. Malzemenin stoklandığı yerde her iklim şartında çalışma imkanı olmalıdır. Stok sahası kuru ve düzgün korunmalıdır. Gazbeton duvar blokları 120x75 cm boyutlarında ağaç paletler üzerinde sevk edilir. Palet üzerindeki malzeme naylon ile sarılmıştır. Paletlerin aldırılmasına ve indirilmesine özen gösterilmelidir. Bu sayede malzeme hasarı engellenerek, gazbetondan inşa edilmiş duvar üzerindeki sıva, boya gibi ince işlerde tasarruf sağlanacaktır. 2. Tutkal Hazırlanması Gazbeton tutkalı 25 kg'lik torbalar halinde sevk edilirler. Şantiye'ye getirilen tutkal torbaları, yağmur, kar gibi suya maruz kalmayacak, kuru bir alanda stoklanmalıdır. Tutkal kullanılarak örülen gazbeton duvarlarda bazi temel kuralların uygulanması duvar kararlılığını sağlayan en önemli etkenlerdir. Duvarlardaki yatay derzlerin kalınlığı arttıkça duvarların dayanımı azalmaktadır. Bu nedenle gazbeton duvarların tutkal kullanılarak örülmesi duvar dayanımını ve homojenliğin artmasını sağlamakta ve oluşan ısı köprülerini azaltmaktadır. 2 ölçek toz halindeki tutkala, 1 ölçek su katılarak bir karışım hazırlanır. Daha sonra düşük devirli bir matkap yardımıyla, içinde hava kabarcığı kalmayıncaya dek karıştırılmasıyla kullanıma hazır hale gelir. Tutkal yeterli miktarda yapılmalı ve beklemiş tutkal su katılarak

şekilde sadece özel durumlarda yapılmalıdır.
tekrar kullanılmamalıdır. Hazırlanan tutkal normal hava şartlarında yaklaşık 4 saat kullanım süresine sahiptir. Kullanım suyu dışındaki sular, tutkalın kalitesini ve dayanımını düşürecektir. Blok yüzeylerinde buz ve tutkalda donma olmamasi halinde 0 oC'ye kadar duvar örülmesi mümkündür. Bu sıcaklıklarda çalışma tavsiye edilen bir durum olmayıp, dikkatli bir şekilde sadece özel durumlarda yapılmalıdır. 3. Duvar Örgüsü Duvar örgüsüne başlamadan önce malzeme incelenmeli, yağmur altında kalmış yaş bloklar varsa yüzey kuruluğu elde edilinceye kadar bekletilmelidir. Naylonla paketlenmiş malzemeler de örgüden bir gün önce açılarak havalandınlmalıdır. Duvarda ilk sıranın yerleştirilmesine başlamadan önce yüzey temizlenmeli ve zemin kat duvarlannda rutubetin tırmanmasını engellemek amacıyla en alt yüzeye su geçirimsiz bir malzeme yerleştirilerek, bloklar bunun üzerine yerleştirilmelidir. Altında su yalıtım membranı bulunan duvarlar, taşıyıcı sisteme ankre edilmelidir. 1 m2 Gazbeton Duvar Örümü İçin Harcanacak Tutkal Miktarı Blok Kalınlığı (cm) 10 12,5 15 17,5 20 22,5 25 27,5 30 Tutkal (kg) 1,5 1,9 2,2 2,6 2,9 3,3 3,7 4,0 4,4

Duvar ile duvar zemini yani döşeme arasında, zemin bozukluklarını gidermek ve döşeme sehim etkilerinden kaçınmak için mutlak suretle gevşek yani zayif bir harç kullanılmalıdır. Kullanılacak harç 3-4 cm kalınlığında ve duvar genişliğinde olmalıdır. Bu harç için hacimce 1 çimento, l toz kireç ve 6 ince kumdan oluşan karışım tavsiye edilir. Harç bünyesindeki suyun emilmesinin engellenmesi amacıyla, zemin ıslatılmalıdır. Harç serildikten sonra, ip ve terazi yardımıyla bloklar yerleştirilir. Yerleştirme aşamasında lastik tokmak kullanılmalıdır. Tutkal, düz bloklarda hem düşey, hem yatay derzlere, yüzeyi tamamen kapatacak şekilde sürülmelidir. Duvar örgüsü sırasında yatay ve düşey derzlerde kesinlikle boşluk bırakılmamalıdır. Üst sıraların yerleştirilmesi sırasında tutkal sürülecek yüzeyler toz ve parçacıklardan temizlenmeli ve tutkal blok kalınlığı boyunca, uygun gazbeton malasıyla sürülmelidir. Tutkal doğru kıvamda ise, malanın diş izleri açıkça görülecek ve oluşan tümsekler akmayacaktir. Blokların yerleştirilmesinde ve birbirlerine yapışmasını kolaylaştırmak için lastik tokmak kullanılmalıdır. Blokların yerleştirilmesi sırasında oluşabilecek kot farkları veya yüzeylerde oluşabilecek dişler rendelenerek ortadan kaldınlmalıdır. Standart blok boyutları dışındaki boyutlara ihtiyaç duyulmasi halinde, kesim işlemi yapılmalı, mala ucuyla kırma yapılmamalıdır. Rendeleme ve kesme işlemi sonucu ortaya çıkan toz fırça yardımıyla alınmalı ve yüzey temizlenmelidir.

Üst sıraların yerleştirilmesinde yatay ve düşey boşluklann oluşmasına izin verilmemelidir. Derz kalınlıkları 2-3 mm civarında olmalı, daha kalın yapılmamalıdır. Blokların minimum bindirme payları 15 cm olmalı, uygun bindirme mesafesi ise blok uzunluğunun yarısı kadar olmalıdır. Duvarlar ile kolonlar arasında mutlaka yapı harcı, köpük veya styropor kullanılmalıdır. Köpük veya styropor kullanılan yerlerde, pasa karşı korunmuş ankraj elemanlan ile duvarın sisteme bağlanmasi gerekmektedir. Benzer şekilde duvarlar ile kirişler arasında mutlaka yapı harcı kullanılmalıdır. Harç uygulamasi örgü sırasında yapılmalı sonradan doldurma işlemine gerek kalmamalıdır. Taşıyıcı olmayan duvarların üstü ile tavan döşemesinin altı arasında en az 1 cm boşluk bırakılmalı ve bu boşluk gevrek harç, köpük veya styropor ile doldurulmalıdır. Yangın riskinin yüksek olduğu yerlerde köpük veya stropor yerine taş yünü kullanılabilir. Duvarlarda tesisat kanallarının açılması esnasında, duvarları zedelemeyen kanal açıcı veya buat açıcılar kullanılmalıdır. Kanallar tesisat borularının çapına uygun olarak açılmalıdır. Ancak, duvarlarda oluşacak boşlukların köprü etkisi yaparak ısı ve ses yalıtımında düşüşlere sebep vereceği göz önüne alınarak, dış duvarlardan tesisat geçirilmemeye çalışılması gerekmektedir. Sıva aşamasında tesisat kanallarındaki borular sabitlenmeli ve boşluklar dolgu ile doldurulmalıdır.

Duvar uzunluğunun 5 mt'yi geçmesi halinde duvar boyunca genleşme derzleri
oluşturulmalıdır. 4. Lento Uygulamaları: Gazbeton lentolan, dolgu veya taşıyıcı duvarlarda kapı-pencere üstlerinde ve pencere altlarında kullanılırlar. Afet Yönetmeliği' nde, kullanılacak lentoların binme mesafeleri belirtilmiştir. Buna göre her iki tarafta lentolar, serbest açıklığın %15' inden ve 20 cm'den az olmayacak şekilde binme yapmalıdır. Lento bindirme mesafeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Duvar Yüksekliği Genleşme Derzi Mesafesi 1,5 m'den küçük Her 4 m'de 2-3 m arası Her 5 m'de 3 m'den büyük Duvar Yüksekliğinin 2 katı Duvar Net Açıklık Minumum Bindirme Payı (d) cm Tipi (L) Kapı ve Pencere Pencere Altı cm Üstü Lentosu Lentosu Yığma duvar < 135 20 0,15 X L < 100 15 45-60 Dolgu Duvarlar 30

SIVA YAPILMASI: 1-Sıvadan gaye, Doğa koşullarına karşı dayanıklılığına güvenilemeyen gereç ve yapıyı korumak; su ya da rutubet geçişine engel olmak ve de Düzgün yapılamamış imalat yüzeylerini düzeltmek olduğundan, sıvaya özen gösterilmelidir. 2- Sıva, Kaba ve ince olarak, genellikle iki tabaka halinde vurulur. Yüzeyleri fazla büyük değil ve de düzgünse tavan sıvaları, serpme üzerine bir kat olarak yapılabilir. 3- Sıvanacak imalatın tümüyle kurumuş olması şarttır. Sıvaya başlanmadan önce, sıva alt hizaları saptanıp işaretlenir, yüzeydeki çıkıntı ve bulaşıklar kazınıp temizlenir, duvar dipleri betonsa süpürülür, topraksa kalas dizilir ve duvar yüzeyi iyice ıslatılır. (Bir zorunluluk yoksa, kirlenmemeleri için camlar sıvadan önce takılmamalıdır. 4-Sıvanacak beton yüzeyler yeterince pürüzlü değilse, taşçı tarağı ile dişlenir; Yoğun beton, yoğun tuğla vb. pürüzsüz ve su çekmez yüzeylere – aderans sağlamak için- önce Sika latex, Ecosal vb. katılmış çimento şerbeti ya da yüksek dozlu çimento harcı serpme vurulur. (serpme, su kaybından ufalanmaması- ölmemesi- için, sertleşinceye kadar ıslak tutulmalıdır). 5-Sıva yüzünün şakulünde ve düzlem olarak mastarında yapılabilmesi için önceden en çok 2 m. ara ile düşey düzleme şeritleri (Ano’lar) hazırlanır. Kaba sıva harcı bu Ano’lar arasındaki yüzeylere demir mala ile sertçe çarpılarak vurulur ve iyice bastırılarak sıkıştırılır, biraz

sertleştikten sonra aynı harçla Ano’lar düzeyine kadar doldurulup, Ano’lar- ve sıva ile bir yüzde ise kasa- üzerinden kaydırılan mastarlarla düzlenir, kasa yanları mala ile basılarak ince sıva için biraz çukurlaştırılır (2 cm’den kalın doldurmalar günaşırı tabakalar halinde vurulmalıdır. Son kat mozaik olacaksa- kaymaması için kaba sıva üzerine yatay olarak dalgalı çizgiler çekilir. Normal ince sıvada gerek yoktur, aksine sıva üstünde renk farkı yapar). 6- Köşeler bir yanı- cumbası-planya ile düzeltilmiş mastarlarla yapılır.(kapı pencere yanları- merkezler-ve kolon çıkıntıları köşelerinin gönyesinde yapılmaları şarttır). 7-İnce sıva, kaba sıvanın iyice sertleşmesinden sonra ve kaba sıva yüzeyi bolca ıslatılarak vurulur. (ince sıvanın dozajı kaba sıvadan kuvvetli olmamalarıdır). Mala ile kabaca düzeltilen yüzey, parmak basıncına karşı koyacak derecede sertleştikten sonra bir yandan fırça ile devamlı su serpilirken, tirfil malası ile sürekli daireler çizilerek hiç bir çatlak, pürüz ve dalgalanma kalmayıncaya kadar perdah edilir ve en son olarak da bir sünger ile silinerek, sıva üzerindeki serbest kumlar düşürülür. (pervazsız kasalarda çatlama yerini saklayabilmek için arakesite ince bir derz açılır. Özel istek ve gerek dışında ince sıvaya demir mala ile perdah yapılmaz, dekoratif sıvalar özel tariflerine göre uygulanır, tavan sıvalarında uzun mastar kullanılır).

8- İnce sıvadan önce bütün iskele bağlantıları duvardan ayrılmış, bütün gömme işleri tamamlanmış olmalıdır. (kaba sıvadan sonra yapılan oyma ve delmeler önce kaba sıva ile tamir edilmeli; İnce sıvadan sonra yapılanlara önce kaba sıva vurulmalı ve sertleştikten sonra ince tamir yapılıp, ek yeri kayboluncaya kadar özenle perdah edilmelidir.) 9-içerde önlem alma durumu hariç, dışarda hiç bir zaman don havalarda sıva yapılmaz. Ayrıca dış ince sıvalar şiddetli güneşli ve fazla rüzgarlı havalarda yapılmamalı, olası ise güneşin çekildiği yüzlerde çalışılmalı, çabuk kurumadan korunmalı ve rutubetli tutulmalıdır. 10- Dilatasyonlar sıva ile örtülmeyip aralık bırakılmalıdır. 11- Düzgünlük kontrolu: 20 cm’lik bir cetvel sıva yüzeyinde her doğrultuda hareket ettirildiğinde, cetvelin herhangi bir durumunda girinti ve çıkıntılar arasındaki fark 1 mm’yi; 2 m’lik bir mastarın aynı şekilde gezdirilmesinde enine doğrultuda 5 mm’yi, boyuna doğrultuda 7mm’ yi geçmemelidir. (süpürgelik düzeyinde de ayrıca mastar kontrolu yapılmalıdır).

ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "ŞANTİYE BİNALARI İşin büyüklüğüne göre bir şantiyede bir kısmı ya da tümü bulunması gereken başlıca şantiye binaları şunlardır: (1)Bürolar."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim