SUNUŞ.

... konulu sunumlar: "SUNUŞ."— Sunum transkripti:

1 SUNUŞ

2 GÜNDEM 1. Birlik Başkanı Sayın Suat YALKIN’ın toplantıyı açış konuşması 2. İşçi sağlığı ve iş güvenliği Konular Sağlığın tanımı İşçi sağlığı temel ilkeleri İnsan-işyeri ilişkileri İş kazaları İş kazalarını önleme tedbirleri Eğitim Kişisel korunma teçhizatı Meslek hastalıkları Türkiye Cumhuriyeti Anayasası İş güvenliği tedbirleri Eğitim Müdürü Metin İÇTEM tarafından sunulacaktır. 3. Üyelerin görüşleri 4. Dilek ve temenniler 5. Kapanış

3 İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
1.SAĞLIĞIN TANIMI İnsan için en kıymetli varlık sağlıktır. Büyük Türk Hükümdarı Kanuni Sultan Süleyman “HALK İÇİNDE MUTEBER BİR NESNE YOK DEVLET GİBİ, OLMAYA DEVLET CİHANDA BİR NEFES SIHHAT GİBİ.”dizeleriyle bunu çok güzel ifade etmiştir. Dünya Sağlık Teşkilatı sağlığı, yalnız hastalık ve sakatlığın olmaması değil, ruhsal ve toplumsal tam bir iyilik hali olarak tanımlanmıştır. Tüm canlılar gibi insanlar da yaşadıkları ortamla sıkı bir etkileşim içinde bulunurlar. Teknolojinin ve sanayinin gelişmesi sonucu ortaya çıkan çeşitli sorunlar insanların sağlığını ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkilemektedir. İnsan sağlığını ve iş güvenliğini olumsuz yönde etkileyen etkenleri en alt düzeye indirmek gelişmiş toplumlar için bir amaç olmuştur.

4 2) İŞÇİ SAĞLIĞI TEMEL İLKELERİ
İşçi sağlığı deyiminin akla getirdiği ilk hususlar iş kazaları ile meslek hastalıklarıdır. Günümüzde bu çerçeve giderek genişlemektedir. Milletler arası Çalışma Teşkilatının 1950 yılında, Dünya Sağlık Teşkilatı ile müşterek yayımlanan “112 Sayılı Tavsiye Kararı” ile işçi sağlığı ilkeleri şöyle açıklanmıştır: a) Bütün iş kollarında, çalışanların sağlığını fiziksel, ruhsal, tıbbi yönlerden ve sosyal, ekonomik bakımdan en yüksek düzeye çıkarmak ve bunu devam ettirmek, b) Çalışma şartları nedeniyle sağlığın bozulmasını önlemek, c) İşçiyi iş ile ilgili tehlikelerden korumak d) İşçiyi iş çevresine ve işine çalışma şartlarını ve işi de işçiye uygulamak e) İşyeri ortamındaki sağlığa zararlı etkenleri koruyucu tedbirlerle ortadan kaldırmak,

5 f) Meydana çıkan her türlü sağlık zararlarını, meslek hastalıklarını tespit etmek ve tedavi edilmelerini sağlamak g) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu zarara uğramış olanlara tekrar çalışma imkânı sağlamak Görüldüğü üzere, işçi sağlığı hizmetleri, tıbbi hizmetlerin yanında teknik hizmetleri de kapsamaktadır. Zaten bunun için gelişmiş ülkelerde işçi sağlığı, teknik ve tıbbi çalışmalar sonucu böylesine yüksek bir düzeye ulaşılabilir

6 3) İNSAN- İŞYERİ İLİŞKİLERİ (İş-Makine-Yakın Çevre)
Çalışan bir insan, işyeri ortamında sağlığa zararlı türlü etkenlerle karşı karşıya bulunur. Bu etkenlerle etkilenmeler solunum yolları, sindirim yolu ve deri aracılığı ile olmaktadır. İnsan vücuduna giren gazlar, buharlar, sıvılar, katkı maddeler, tozlar yapısal özelliklerine göre 4 gruba ayrılırlar. Bunlar sırasıyla KİMYASAL ETKENLER FİZİKSEL ETKENLER BİYOLOJİK ETKENLER SOSYAL VE RUHSAL ETKENLERDİR.

7 Sağlığa zararlı maddeler bazen çalışanlara hemen kendini belli eden bir etki yapar. Örneğin havalandırılması yetersiz bir atölyede ortama yayılan kaynak gazları, asit buharları üst solunum yollarını tahriş eder. Fazla sıcak ortam, çok nemli ve sıcak işyerleri gerekli tedbirler alınmadığı takdirde, fazla terleme sonucu vücutta su kaybı, tuz ve madensel maddelerin kaybı, adale yorgunluğu ve giderek baygınlık ve iş kazalarına meyil gibi olayların ortaya çıkmasına neden olur. Kullanılan alet ve avadanlıklar insan yapısına ve gücüne uygun olmalıdır. Sol elini kullanan bir işçi sağ el kumandalı bir makineyi rahat ve kolay kullanamaz. Renk körlüğü olan bir kişinin renk sinyali ile çalışan bir makineyi emniyetli bir biçimde kullanması mümkün olamaz. Hatta oturarak çalışan ayak kumandalı bir makine söz konusu ise çalışan kimsenin boyu, parmak ucu,-omuz uzunluğu ile bacak uzunluğu kollara ve pedallara yetişebilmek için yeterli olmalıdır.

8 Ağır ve tehlikeli işlerde, 16–18 yaş grubu genç işçilerle kadın işçiler çalıştırılamazlar. Hangi iş kollarında genç işçilerle kadın işçilerin çalıştırılacakları AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER TÜZÜĞÜ’nde belirtilmiştir. Özellikle iş kazalarının azaltılması için işçilerin eğitilmesi ve yeterli tecrübeye sahip bulunması gerekir. İş ile ilgili sağlık zararlarının en alt düzeye indirilmesi için çalışma saatleri kısaltılmıştır. Çalışma saatleri nedeniyle sarfedilen enerji karşılığı yeterli ve dengeli bir beslenme programı da iş – insan ilişkileri çerçevesinde dikkatle izlenmelidir. Çalışma hayatının sağlıklı ve güvenli olarak yürütülebilmesi için işyerleriyle çalışanların devamlı kontrol edilmesi gerekirlidir.

9 a) İŞYERİNİNİN KONTROLU
a.1) ÇALIŞMA ORTAMININ BİLİNMESİ Çalışma ortamında hangi tür maddelerle çalışıldığı, işlemler sırasında kullanılan yardımcı maddelerin kimyasal yapısı bilinmelidir. Kimyasal maddelerin insan sağlığını bozmayacak miktarları belirlenmiştir. Bu miktarlarla “MÜSAADE EDİLEN KONSANTRASYONLAR” ve Bu kısaca MAK adı verilir. İş Kanununa dayanılarak çıkarılmış bulunan tüzüklerde bu değerler açıklanmaktadır.

10 a.2) ORTAMIN FİZİK KOŞULLARININ İNCELENMESİ
Sıcaklık, Isı, nem, gürültü, titreşim ve ışın gibi etkenlerin işyerindeki durumu ve MAK değerlere göre tespiti yapılmalıdır. a.3) ZARARLI MADDENİN DEĞİŞTİRİLMESİ Zararlı madde değiştirilmeli, tehlikesi fazla olan bir madde yerine teknik olarak etkisi aynı olan, fakat zararı daha az olan bir madde kullanılmalıdır. a.4) İŞLEM DEĞİŞTTİRİLMESİ Örneğin işyeri ortamına çok miktarda boya tiner yayan boya tabancası yerine havasız tabanca tekniği ile boya yapılmalı veya durum uygun ise fırça kullanılmalıdır.

11 a.5)ISLAK YÖNTEMLER UYGULAMASI
Özellikle tozun ortama karışmadan bastırılmasına yarayan bu yöntem maden işletmelerinde çok faydalı olmaktadır. a.6)UYGUN HAVALANDIRMA SİSTEMİ KULLANILMASI Gaz, buhar ve toz gibi maddelerin daha kaynağında, yani ortama yayılmadan çekilerek dışarı atılmasını sağlayan bu yöntem pek çok yerde yanlış uygulamakta ve bazen fayda sağlamak yerine zarar vermektedir. Bu konuda çok yaygın olarak kullanılan sistem tabii çekişli davlumbazlardır. Ancak ortama karışmaması istenen maddenin nitelikleri ve çıkış hızı hesaba katılmadan yapılan bu sistem çoğu zaman faydalı olmamakta, hatta işçilerin ağız ve burun hizasında daha yoğun bir ortam oluşturarak tehlikeyi artırmaktadır. İşyerlerinde, gerektiğinde yandan ve aşağıdan çekişli genel havalandırma sistemleri de bu amaçlara uygun şekilde yapılmalıdır.

12 a.7) SÜREKLİ BAKIM VE TEMİZLİK YAPILMASI
Düzensiz bir işyeri iş verimini düşüreceği gibi iş kazaları olasılığını da artırır. İş gereği oluşan toz, süprüntü artık malzeme ve talaş devamlı olarak temizlenmelidir. a.8)KİŞİSEL KORUNMA CİHAZLARI KULLANILMASI Gözlük, maske, eldiven baret gibi koruyucu araç ve gereçlerin kesinlikle kullanılması gereklidir. Ancak bunların hangi tür işlerde ve tehlikeli durumlarda kullanılacağı iyice bilinmelidir. Örneğin klora karşı kullanılan bir maske başka bir gaz için kullanılmamalıdır.

13 b)ÇALIŞANLARIN TIBBİ KONTROLU
b.1) İŞE GİRİŞ MUAYENESİ YAPILMASI Bir işçinin fiziksel ve ruhsal olarak kendisine uygun işlerde çalışması işçi sağlığının en önemli kurallarından biridir. Bu muayenelerin amaca uygun bir biçimde yapılabilmesi için işçinin çalışacağı işyeri şartlarını ve özelliklerini hekimin bilmesi gerekir. b.2)PERİYODİK MUAYENELER YAPILMASI Periyodik muayeneler, işyerlerindeki belirli etkenlerin ve koşulların işçiler üzerinde yapabileceği olumsuz etkilerin erkenden teşhis edilip tedavi edilmesini amaçlar.Bir hastalık ne kadar erken teşhis edilirse tedavi edilmesi de o kadar kolay olur ve hastalığın ilerlemesi durdurulur. b.3) İŞÇİLERİN EĞİTİLMESİ İş yerinde çalışma koşullarının tanınması, tehlikelerin öğrenilmesi, koruyucu tedbirler hakkında bilgi verilmesi, genel sağlık konularında etkili ve iş kazalarının azaltılmasında ilk yardım bilgilerinin öğretilmesi sağlık ve güvenliğin sağlanması için gereklidir. İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin temel ilkesini “ÖNLEMEK ÖDEMEKTEN DAHA UCUZ VE DAHA İNSALCILDIR şeklinde ifade etmek mümkündür.

14 4) İŞ KAZALARI Kaza belirli bir zarara veya arızalanmaya neden olan, beklenmeyen, umulmayan ve planlanmamış bir olaydır. Kaza insan hayatının çeşitli aktiviteler esnasında, evde sokakta ve seyahatte karşımıza çıkabilir. İş başında ve özellikle sanayide meydana gelen kazalara İŞ KAZALARI denir. 506 sayılı Sosyal Sigorta Kanunu’nun 11. maddesinin (a) fıkrasında “İŞ KAZASI “ a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, c) Sigortalının işveren tarafından görevli olarak başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmesi sırasında, sigortalıyı hemen veya ruhça arızaya uğratan olaydır.” Şeklinde tanımlanmaktadır.

15 Endüstriyel ve teknolojik gelişmelerin sonucu insanoğlu daha modern ve daha rahat yaşama imkânlarına kavuşurken kendisine sağlanan bu refahın bedelini türlü kimyasal, fiziksel, radyoaktif etkilenmeler ve özellikle iş kazaları ile ödenmektedir. “TEHLİKELİ DAVRANIŞLAR VE TEHLİKELİ DURUMLARIN BİRARADA BULUNMASI “şeklinde de tanımlanan kazaların meydana gelmesinde insan faktörünün önemi başta gelmektedir. Genel olarak %90 insan, %10 da fizik ve mekanik koşullar kazaların etkenleri olarak kabul edilmektedir.

16 a) KAZAYA NEDEN OLAN İNSANLA İLGİLİ ETKENLER
Kazaya neden olan insanla ilgili etkenleri şöyle sıralayabiliriz: a.1) Bilgisizlik, işin doğru yapılmaması, işçinin yaptığı işin mahiyeti, kullandığı makine, araç ve gereçler, işçinin işi ile ilgili muhtemel tehlike noktalarını çok iyi kavrayamaması a.2) Dikkatsizlik, İhmal makinelerin tehlike yaratabilecek kısımlarının açık bırakılması, makinelerin bakımının zamanında yapılmamış olması, a.3) Emniyetsiz durumda çalışmak, aşınmış ve bozulmuş el aletlerinin kullanılması, takım tezgâhlarında ve diğer makinelerde aşırı hızda çalışmak, a.4) İş kazası olasılığının önemsenmemesi, kazaların daima başkalarının başına gelebilecek bir olay gibi düşünülmesi, a.5) İntizamsızlık, emniyetsiz yükleme ve boşaltma, a.6) İşe uygunsuzluk, Her işçinin yaptığı işin gerektirdiği fiziksel ve zihinsel yeteneklere sahip olması gerekir. Diğer bir ifade ile iş ve işçinin birbirine uygun olması zorunluluğu vardır. Yaş, cins, görme ve işitme gibi özellikler boy, kilo, fiziksel güç, çabuk yorulma ve bazı hastalıklar işe giriş sırasında ve işin devamı süresince dikkatle izlenmelidir.

17 b) KAZAYA NEDEN OLAN MEKANİK VE FİZİK ETKENLER
Kazaya neden olan mekanik ve fizik etkenleri şöyle sıralamak mümkündür: b.1) İşyerinin, atölyelerinin ve iş makinelerinin yanlış planlaması ve uygunsuz yerleştirilmesi, b.2) Merdivenlerinin ve geçitlerin dar ve emniyet tedbirlerinin eksik olması, b.3) Yapılan işe uygun koruyucu elbise ve diğer malzemelerin temin edilmemesi veya işçiye uygun olmaması, b.4) Makine koruyucularının bulunmaması veya yetersiz olması, b.5) İşyeri ortamında zehirlenmeye sebep olabilecek kimyasal etkenlerin olması b.6) Aşırı gürültü ve sıcaklık b.7) Yetersiz aydınlatma, yetersiz havalandırma veya ısıtma, b.8) Kaygan ve pürüzlü zemin

18 Bu etkenlerin yanında emniyetsiz davranışlara, mekanik ve fiziksel tehlikelere meydan veren kişisel nedenler olarak Bilgi ve beceri noksanlığı İnatçılık, bencillik, tembellik, yorgunluk ve uykusuzluğu Dalgınlık ve moral bozukluğu İş disiplinsizliği Diğer sosyal, ekonomik ve psikolojik etkenleri sayabiliriz. Bazı araştırmacılar yukarıda açıklanan türlü sebeplerin yanında yönetime ve denetime ilişkin hatalar ile işyeri dışındaki sosyal ve çevresel etkenlerin de incelenmesi ve izlenmesi görüşünü ileri sürmektedir.

19 5) İŞ KAZALARINI ÖNLEME TEDBİRLERİ
Bu tedbirler, işçi, işveren ve devlet kademelerine ilişkin hizmetler ve sorumluluklar zinciri ile açıklanabilir. 5.a.1) İşyerinin yerleşme düzeni, araç, gereç ve makinelerin yerleri, 5.a.2) Çalışma mahallerinin, geçitlerin durumu, genişliği ve emniyeti 5.a.3) Ham madde, mamul madde ve diğer malzemelerin muhafaza ve sevkıyat yerleri, 5.a.4) Atık maddelerin depolanması ve imhası için yer seçimi 5.a.5) Parlayıcı ve patlayıcı maddelerle çalışan yerlerin izolasyonu 5.a.6) Yangın halinde çıkılacak kapı ve merdivenler ile buralara gidilmesini sağlayan yol ve geçitler 5.a.7) Yeterli sayıda ve sağlığa uygun şartlarda banyo, tuvalet, soyunma ve giyinme yerleri, 5.a.8) İlk yardım için gerekli araç ve gereçler. İşyerlerinin kurulması veya bir ilave yapılması aşamasında işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatına uyum sağlanarak kazaların azaltılması mümkün olmaktadır.

20 6) EĞİTİM Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
İş kazalarının önlenmesinde en etkili ve en önemli tedbirlerin başında eğitim faaliyetleri gelir. Aslında çalışma sırasında ve her fırsatta eğitim yapılmalıdır. Usta, ustabaşı teknisyen gibi teknik elemanlar tarafından işçiye gerekli açıklamalar yapılır. Muhtemel tehlikeler izah edilir ve kişisel araçların kullanılması hususunda bilgi verilirse, iş kazalarının azaltılması ve önlenmesi mümkün olur. İş dışındaki eğitim düzenlenecek programlar çerçevesinde gerçekleştirilebilir. İş dışındaki eğitim 3 ayrı seviyede yapılmalıdır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: İşe yeni girenlerin eğitimi Tecrübeli işçilerin eğitimi Ustabaşı ve teknisyenlerin eğitimi Bu eğitim faaliyetleri içinde işyerlerinde değişen koşullar, iş güvenliği alanındaki yenilikler yer almalı, kitap, broşür, poster gibi basılı eğitim araçlarından da yararlanılmalıdır.

21 7) KİŞİSEL KORUNMA TEÇHİZATI
Çalışma hayatının en önemli sorunlarından olan iş kazalarının azaltılmasında kişisel korunma araçlarının yeri çok büyüktür. Ne yazık ki, ülkemizde bu husus yeterince benimsenmemiştir. Çoğu işyerlerinde, kişisel korunma teçhizatı ya temin edilmemiştir ya da önemsenmediği için işçiler tarafından kullanılmamaktadır. Ayrıca bu korunma teçhizatının gerekli niteliklere ve standartlara uygun olmaması da beklenen faydanın sağlanmasına ve istenilen amaca ulaşılmasına engel teşkil etmektedir. Gerçekte işçi sağlığı ve iş güvenliği için yapılan harcamalar bir işletme için en yararlı ve en isabetli yatırımlar olarak değerlendirilmelidir. İşverenlerin gerekli kişisel korunma teçhizatını eksiksiz olarak temin etmeleri yanında bu teçhizatın sağlıklı bir şekilde kullanılması için eğitimi yapılaması, İşçilerin işlerinin gerektirdiği korunma teçhizatını devamlı olarak kullanmalarını sağlanması, bunların bakım ve muhafazası ile kullanım talimatlarının iyi bir şekilde öğrenilmesinin ve titizlikle uygulanmasının temin edilmesi Özetle ifade etmek gerekirse kişisel koruyucuların emniyetli, rahat, hijyenik, dayanıklı ve işçinin yapısal ölçülerine uygun niteliklere sahip bulunmasına özen gösterilmelidir.

22 8) MESLEK HASTALIKLARI Meslek hastalığı, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 11. maddesi b fıkrasında şu şekilde tanımlanmıştır “MESLEK HASTALIĞI, SİGORTALININ ÇALIŞTIRILDIĞI İŞİN NİTELİĞİNE GÖRE TEKRARLANAN BİR SEBEBLE VEYA İŞİN YÜRÜTÜM ŞARTLARI YÜZÜNDEN UĞRADIĞI GEÇİCİ VEYA SÜREKLİ HASTALIK SAKATLIK VEYA RUHİ ARIZA HALLERİDİR.” Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı ve bu hastalıkların işten ayrıldıktan en geç ne kadar zaman sonra meydana çıktığı takdirde o işten ileri gelmiş kabul edileceği SOSYAL SİGARTA SAĞLIK İŞLEMLERİ TÜZÜĞÜNDE belirtilmiştir. Meslek hastalılarının önemli bir özelliği sanayideki gelişmelere paralel olarak, yeni teknolojilerin ve yeni maddelerin kullanılması ile yeni hastalıkların ortaya çıkmış olmasıdır. Bu nedenle çalışma ortamıyla ilgili teknik yeniliklerin ve teknik gelişmelerin devamlı olarak takip edilmesi gerekir. Meslek hastalıklarını şu grupta toplamak mümkündür:

23 Kimyasal maddelerle meydana gelen meslek hastalıkları
Mesleki deri hastalıkları Solunum sistemleri hastalıkları Mesleki bulaşıcı hastalıklar Fiziki etkenlerle oluşan meslek hastalıkları Şimdi bu gruplarda toplanmış olan meslek hastalıklarını sırasıyla inceleyeceğiz.

24 KİMYASAL MADDELERLE MEYDANA GELEN MESLEK HASTALIKLARI
Çok geniş bir grup olan kimyasal kökenli mesleki zehirlenmeler ve hastalıklar günümüzde de önemini korumaktadır. a.1) KURŞUN ZEHİRLENMELERİ Akümülatör yapımı kurşun kaynağı, oksijenle keserek hurda parçalama kurşunoksit elde edilmesi kurşunizabesi gibi işlerin yapıldığı işyerlerinde kurşun zehirlenmeleri ile karşılaşılır. Yorgunluk, baş ağrısı, kansızlık, sindirim sitemi bozuklukları, alt kesici dişlerde gri-mavi burton çizgisi ve eklem ağrıları kurşun zehirlenmelerinin başlıca belirtileridir. Kurşun genelde, sindirim ve sinir sistemleri ile kan yapıcı sistemde hastalık yapar.

25

26

27