-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-
HUTBE HİZMETLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü İrşat Hizmetleri Daire Başkanlığı -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

GİRİŞ: Şüphesiz hutbe hizmetleri, Başkanlığımızın toplumu din konusunda aydınlatma görevinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Hutbe, cemaatin tamamının hazır bulunduğu, büyük dikkatle takip edilen ve dinleyenler üzerinde silinmez izler bırakabilecek bir etkinliktir. Bu yüzden söz konusu hizmetlerin büyük bir ciddiyetle yürütülmesi ve olabildiğince verimli hale getirilmesi gerekmektedir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

İl Müftülükleri bünyesinde oluşturulan hutbe komisyonlarınca okunması uygun görülen hutbeler okunacağı tarihten bir ay önce Din Hizmetleri Bilgi Yönetim Sistemi’ne girilmektedir. Sisteme girilen hutbeler, Genel Müdürlüğümüz bünyesinde oluşturulan ve Daire Başkanı, Başkanlık Vaizleri, Diyanet İşleri Uzmanı ve Uzman Yardımcıları ile bir Uzman Vaizden müteşekkil 11 kişilik “Hutbe İnceleme Komisyonu” tarafından incelenmekte ve tespit edilen yanlışlar düzeltilmektedir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

1- İncelenen Hutbe Sayısı Hutbe hizmetlerinde güncel durum tespiti yapmak amacıyla söz konusu komisyon tarafından incelenen 2013 yılı Ocak ayına ait hutbeler ele alınmış ve bazı değerlendirmelere tabi tutulmuştur. Buna göre, 81 ilimizden Din Hizmetleri Bilgi Yönetim Sitemine girilen 3 haftalık toplam 243 hutbe tek tek incelenmiştir. 25 Ocak 2013 tarihli “Allah’ın Sevmediği Davranış: İsraf” isimli hutbe Başkanlığımızdan gönderildiği için değerlendirilmeye tabi tutulmamıştır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

2- Hutbelerin Ana Konuya Göre Dağılımı Din Hizmetleri Bilgi Yönetim Sistemi’nde hutbe ana konuları İnanç, İbadet, Ahlak, Sağlık, Sosyal, Aile, Kadın ve Diğer başlıkları altında sekiz kısma ayrılmaktadır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Ocak 2013’te en fazla hutbenin okunduğu ana konu 95 adet hutbe ile “Diğer” ana konusu olmuştur. Bu konunun, ana konular içerisindeki yüzdelik oranı %39 dur. “Diğer” ana konusunun bu denli yüksek bir orana sahip olmasında 23 Ocak 2013 tarihinde idrak ettiğimiz Mevlit Kandili önemli bir yere sahiptir. Zira, Mevlit Kandili hutbeleri “Diğer” ana konusu altında kaydedilmiştir. İkinci sırada ise 48 hutbe ve %20’lik oranla “İnanç” ana konusu yer almaktadır. Üçüncü sırada 45 hutbe ve %18’lik oranla “Sosyal” ana konusu yer almaktadır. Daha sonra da 19’ar hutbe ile ibadet ve ahlak konuları gelmektedir. Ocak 2013 ayı hutbelerinin ana konulara göre dağılımı Grafik-1’de gösterilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Grafik-1: Hutbelerin Ana Konuya Göre Dağılımı -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

3- Hutbelerin Alt Konuya Göre Dağılımı Hutbe alt konuları 49 farklı başlıktan oluşmaktadır. Bu başlıklar incelendiğinde en fazla hutbenin yine Mevlid kandiliyle bağlantılı olarak 69 hutbe ile “Dini Gün ve Geceler” konusunda okunduğu görülmektedir. İkinci sırada 20 hutbe ile “Diğer” konusu, üçüncü sırada 15 hutbe ile “Tüketim Bilinci-İsraf”, dördüncü sırada 14 hutbe ile “Kulluk Bilinci”, beşinci sırada ise 13 hutbe ile “Sağlık” alt konusu yer almaktadır. Hutbelerin alt konulara göre dağılımı tablo-1’de gösterilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

4- Hutbe Yazanların Unvanları Ocak ayı içerisinde 12 farklı unvanda görev yapan personel tarafından hutbe yazılmıştır. Bu personel içerisinde en fazla hutbe 127 sayısı ile imam-hatipler tarafından yazılmıştır. İkinci sırada 54 sayısı ile vaiz, üçüncü sırada ise 26 hutbe ile İlçe Müftüleri, 11 sayısı ile müezzin-kayyımlar gelmektedir. İl Müftü Yardımcısı unvanlarında görev yapan personel tarafından 6 hutbe, il müftülerince ise 5 hutbe yazılmıştır. Hutbelerin unvanlara göre dağılımı Grafik-2’de gösterilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Grafik-2: Hutbelerin Unvanlara Göre Dağılımı -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

4- Hutbe Yazanların Öğrenim Durumları Hutbe yazarlarının öğrenim durumları incelendiğinde en fazla oranın ilahiyat fakültesi mezunlarına ait olduğu görülmüştür. Hutbe yazarlarından 95 kişi yani % 39’luk dilim ilahiyat fakültesi mezunudur. İkinci sırada 70 kişi ve % 28’lük oranla ilahiyat ön lisans mezunları, üçüncü sırada ise 37 kişi ile ve % 15’luk oranla imam-hatip lisesi mezunları yer almaktadır. Hutbe yazarlarının öğrenim durumları Grafik-3’te verilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Grafik-3: Hutbe Yazarlarının Öğrenim Durumları -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

5- Hutbe Yazanların Cinsiyeti Komisyonlarca hazırlanan hutbeler haricinde, hutbelerin % 94’ü erkekler tarafından hazırlanmıştır. Ocak ayı içerisinde hutbe yazan kadın personel sayısı 11’dir. Bu sayının, Ocak ayı hutbelerinin tamamına oranı ise % 5 gibi son derece düşük bir orana tekabül etmektedir. Bu durum, kadın personelimizin hutbe hizmetlerinden ne denli uzak olduğunu göstermektedir. Hutbe yazarlarının cinsiyetleri Grafik-4’te gösterilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Grafik-4: Hutbe Yazarlarının Cinsiyetleri -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

6- Hutbelerde Ayet Metni Kullanımı Bilindiği üzere 2006 yılında hutbe hazırlama ve değerlendirmeyle ilgili Müftülüklerimize gönderilen Başkanlığımız genelgesinin dördüncü maddesinde “Hutbe metinlerinde okunan ayet-i kerimeden sonra konuyla ilgili bir hadis-i şerif de okunacak” ifadesi yer almaktadır. Hutbelerde ayet metni kullanılması hususuna genellikle riayet edilmekle birlikte 7 adet hutbede ayet metni yer almadığı tespit edilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

7- Hutbelerde Hadis Metni Kullanımı Az önce zikredildiği üzere hutbelerin başında ayetten sonra bir hadis metni yer alması esastır. Ancak İncelenen 243 hutbenin 230’unda hadis metni bulunmamaktadır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hadis kullanımı ile ilgili bir diğer husus da hadis kaynaklarının veriliş şeklidir. Hadisler için verilen kaynaklar temel hadis kitaplarının dışında kalan kaynaklar olabilmektedir. Tecrid-i Sarih Tercümesi, Keşfü’l-Hafâ, Feydu’l-Kadîr, İhyâ-ı Ulûmiddin, Muhtârü’l-Ehâdîsi’n-Nebeviyye Tercümesi, Camiu’s-Sağir, Riyazu’s-Salihin Tercümesi, Prof. Dr. İbrahim CANAN’ın Kütüb-ü Sitte Tercüme ve Şerhi gibi eserlerin de hadis kaynağı olarak sıkça verildiği tespit edilmiştir. Hutbelerde hadis metni kullanımına dair veriler Grafik-5’te gösterilmiştir: -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Grafik-5: Hadis Metni Bulunup Bulunmamasına Göre Hutbelerin Dağılımı -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

8- Kullanılan Ayet ve Hadislerin Konuya Uygunluğu Kullanılan ayet ve hadisler genellikle konuya uygun olmakla birlikte bazı hutbelerde uygunsuzluk söz konusudur. Örneğin, “Nefis Muhasebesi” başlıklı bir hutbenin başında konuyla hiç ilgisi olmayan وَاَنْكِحُوا الْاَيَامٰى مِنْكُمْ وَالصَّالِح۪ينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَاِمَٓائِكُمْۜ اِنْ يَكُونُوا فُقَرَٓاءَ يُغْنِهِمُ اللّٰهُ مِنْ فَضْلِه۪ۜ وَاللّٰهُ وَاسِعٌ عَل۪يمٌ şeklindeki Nur Suresi 32. ayet-i kerimesinin metni kullanılmış, hutbe içerisinde bu ayete değinilmemiş, sadece “Ey iman edenler! Allah’a karşı gelmekten sakının ve herkes, yarın için önceden ne göndermiş olduğuna baksın.” mealindeki Haşr Suresi 18. ayeti verilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Bazı hutbelerin içeriğinde hiç hadis kullanılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca ayet meali ve hadislerin tercümesinde güncel bir dil kullanılmadığı ve Başkanlık mealine riayet edilmediği görülmüştür. Hutbelerde uygun olmayan ayet meali ve hadis tercümelerine şu örnekleri verebiliriz: -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Yüce Allah “… And olsun eğer şükrederseniz elbette sizin nimetinizi artırırım. And olsun eğer nankörlük ederseniz hiç şüphesiz benim azabım cidden çok çetindir” buyuruyor. “Şimdi küçük cihaddan en büyük cihada; nefsin hevası ile mücahedeye dönüyoruz” Rasulullah (s.a.v.) hadis-i şeriflerinde “Yalan yere yemin ederek fahiş fiyatla malını satanlara, Allah (c.c.) Kıyamette onlara rahmet nazarıyla bakmayacağını” bizlere bildirmişlerdir. “Bir topluluktaki fertler kendilerinde olanı değiştirmeye yeltenmedikçe Allah o kavmin değişmesine yol vermez” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

9- Hutbelerin Şekil İtibariyle İncelenmesi Times New Roman 12 punto büyüklüğü hutbelerin yazımında en ideal yazı karakteridir. Ayrıca hutbelerin A4 yazı kağıdının iki sütuna bölünerek yazılması tercih edilir. Ancak yapılan incelemede; 13 hutbenin şekilsel olarak uygun olmadığı, 7 hutbede İl adı ve hutbenin okunacağı tarihin yer almadığı, Bazı hutbelerde de hiç dipnot verilmediği görülmüştür. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

10- Hutbelerin Özgünlüğü Üzülerek belirtelim ki hutbelerin hemen hemen tamamı özgün değildir. Bir ilimizde yayınlanan hutbe birkaç hafta sonra başka bir ilimizde aynen yayınlanabilmektedir. Farklı internet sitelerindeki yazılar veya hutbeler de personel isimleriyle aynen yayınlanabilmektedir. Genel Müdürlüğümüzce hazırlanan ve tarihinde Türkiye genelinde okunan “Mevlid-i Nebi” isimli hutbe iki ilimizde Müftülük personelinin isimleri ile aynen yayınlanmıştır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hutbelerin çoğu kuru bir dille yazılmaktadır. Çalakalem, insanların gönül dünyasına hitap etmeyen, istenilen seviyenin çok altında olan hutbelerin sayısı bir hayli fazladır. Örneğin, “İman ve sâlih amel” başlıklı bir hutbede “sâlih amel” ifadesi 16 defa zikredilmiştir. Bir hutbede de “Yüce Yaratıcı, Yaratıcı” ifadeleri 5 defa zikredilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

11- Seçilen Konunun Yeterince İşlenip İşlenmediği Az sayıda olmakla birlikte, konuyu yeterince işleyen, öğretici nitelikte hutbeler de mevcuttur. Bazı hutbelerde konu başlığı ile hutbe içeriği uyum sağlamamaktadır. Örneğin, “Abdestin Fazileti” başlıklı bir hutbede Mevlid-i Nebi konusu işlenmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

12- Kullanılan Dilin Sadeliği Bazı hutbelerde sade ve anlaşılır bir dil kullanılırken bazılarında ise anlaşılmaz bir dil kullanıldığı görülmüştür. Bu anlaşılmazlık karmaşık, ağdalı, mükerrer, müphem ifadeler, uzun cümleler ve yerel deyimlerin kullanılması, yazım kurallarına riayetsizlik ve anlatım bozukluğundan kaynaklanabilmektedir. Bunları şu şekilde örneklendirebiliriz: -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Karmaşık ve Müphem İfadelerin Kullanılması “Yaratılışımızın asıl gayesi olan Allah’a kulluk, bizim hayattaki başarımızın ve karşılaştığımız sıkıntıların üstesinden gelebilmemiz için kendisinden daha güçlü, kendisi gibi bağımlı ve muhtaç olmayan bir varlığın yardımına her zaman muhtacız.” “İnsanın hayatını devam ettirilebilmesi için yaşaması, insanlarla iletişimde bulunması kaçınılmazdır.” “Ancak günümüz dünyası bugün israf haline gelmiştir.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

b) Anlatım Bozukluğu, Uzun Cümle Kurulması ve İmla Kurallarına Riayetsizlik “İsraf her hangi bir konuda aşırı gitmek, malı lüzüm süz yere harcamak, fert ve toplumu yoksulluğa ve felakete iten, cemiyeti yıkan korkunç afetlerin başında gelir.” “Uzak durmamız gereken bir şey olduğunda da yine ondan uzak duran ilk biz olmak en sağlamı ve en güzeli değil midir?” “Hepimiz fertler olarak iyi hasletlere ve güzel hallere sahip olmak; kötü huy ve zararlı ve hallerden de uzak olmak isteriz.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

d) Mükerrer İfadelerin Kullanılması “Azalarla; bütün organlarımızla, fiiliyatımızla şükür ise; bizlere sayısız nimet bahşeden Allah’a saygı göstermek, emirlerini yerine getirmek ve vücudumuzun organlarını O’nun rızası doğrultusunda kullanmaktır.” “Çünkü insanın kendisinden beklenen görevleri ve hatta ibadetleri hakkıyla yapabilmesi için, öncelikle sağlıklı olması gerekir.” “İnsan, fıtratı gereği toplum halinde yaşamaya mecbur ve mahkum bir fıtratta yaratılmıştır.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

e) Yanlış Anlaşılabilecek İfadelerin Kullanılması “Halk arasında yanlış olarak yerleşmiş olan “Devletin malı deniz” anlayışından uzaklaşıp, hep beraber değerlerimize sahip çıkarak kalkınıp güçlenelim.” “Kafalar ve beyinler alkol küplerine dalmıştı. Ruhlar ve vücutlar, puthane, dumanları altında inliyordu. Zaman hastaydı, mekan hastaydı…” “Yalan söylemeyen, dürüst olan dedikodu etmeyen, laf taşımayan, alçakgönüllü, tatlı dilli, aile mahremiyetine önem veren, aile saadetini önemseyen, iffetli, namuslu, Müslüman profilini her yerde muhafaza etmeliyiz.” ( “Müslüman profilini muhafaza etmeliyiz” yerine “Müslümanlar olmalıyız” denilmesi daha uygun olurdu.) -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

“Efendimizin gül kokusunu çağımıza, yurdumuza, şehrimize, ailemize ve en önemlisi kendimize taşıyabilmek ve onunla kokulalanabilmek için yeni bir hayata başlamanın hazzını tatma fırsatını yakalamış olabiliriz.” “Dinimiz haftada en az bir defa vücudumuzun yıkanmasını, yemekten önce ve sonra ellerin yıkanmasını, tırnakların kesilmesini, emretmiştir.” “Kadınlar çıplak vücutlarını oynatarak, kırıtarak, salınarak yürürlerse cennete giremezler.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

“Sadece bayramlarda Allah’ın huzurunda bulunarak zayıf imanlı müminlerden olmayalım.” “Çocuğu camiye değil spor salonlarına götürürsen ondan ne hayır beklersin.” “Kıyamet günü bir adam cehenneme atılır, bağırsakları karnından dışarı çıkarak fırlar, o halinde değirmen çeviren merkebe döner.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

f) Hutbelerde Hitap Problemi Hutbelerde karşılaşılan en önemli sorunlardan biri de cemaate yönelik hitap şeklidir. Şu bir gerçektir ki; hitap cümlelerinin samimi, içten ve kuşatıcı olması hutbenin etkinliğini artıracaktır. Soğuk, kuru ve kuşatıcılıktan uzak hitaplar ise, çok etkileyici bir içeriğe sahip olsa da hutbenin etkinliğini ve verimliliğini azaltacak ve cemaatin nefretine dahî sebebiyet verebilecektir. Bu yüzden hutbelerde “Kardeşlerim, değerli, kıymetli kardeşlerim, mü’min kardeşlerim” gibi sıcak, samimi ve kuşatıcı ifadeler kullanmaya; “Aziz cemaat, muhterem cemaat, cemaat-i müslimin” gibi, hatibi cemaatten ayıran ifadelerden kaçınmaya özen gösterilmelidir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hutbelerde cemaate yönelik 29 farklı hitap cümlesi kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu cümleler içerisinde 164 sayısı ile en fazla “Muhterem Müslümanlar” ifadesi kullanılmıştır. İkinci sırada 124 sayısı ile “Değerli Mü’minler” ifadesi, üçüncü sırada ise 96 sayısı ile “Değerli Kardeşlerim” ifadesi yer almaktadır. Hutbelerde kullanılan hitap sığaları Tablo-2’de gösterilmiştir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

13- Hutbelerde Tespit Edilen Diğer Bazı Yanlışlar Bazı hutbelerde; “Şerefli Müslümanlar”, “Değerli dostlar”. “Ey Muhammet ümmeti” gibi hutbe üslubuna uygun düşmeyen hitaplar kullanılmıştır. İki hadisin mezcedildiği görülmüştür: “Hutbemi bir hadis-i şerif mealiyle bitiriyorum: “Ahirette insan şu beş şeyden sorguya çekilmedikçe akıllı kimse kendini hesaba çeken ve ölümden sonrası için amel eden (çalışan) kimsedir. Aciz kimse ise nefsini, hevasına (kötü ve boş arzularına) tabii kılan ve Allah’tan olmayacak şeyleri temenni edendir.” -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Yanlış bilgiler verildiği tespit edilmiştir: Mevlid Kandili 23 Ocak Çarşambayı Perşembeye bağlayan gece idrak edildiği halde bir hafta önceki 18 Ocak tarihli hutbede “ Bu akşam Peygamber Efendimiz (sav)’in doğum günü olan Mevlid Kandilidir” ifadesi kullanılmıştır. Hutbe için uygun olmayan, yanlış anlaşılabilecek başlıklar kullanılmıştır: Bir hutbenin başlığı “Değişim ve Gelişime Açık Olmak” şeklindedir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

14- Müftülüklerce Yapılması Gerekenler Bahse konu eksikliklerin asgariye indirilmesini sağlamak amacıyla Müftülüklerimizce şu hususlara dikkat edilmelidir; Hutbe komisyonları görevlerini daha dikkatli ve titiz bir şekilde yerine getirmelidir. Hutbe konuları çok iyi belirlenmelidir. Hutbeler özgün ve “Hutbe Hazırlama ve Değerlendirme Ölçütleri”ne uygun olarak hazırlanmalıdır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hutbelerde yanlış anlaşılabilecek veya uygun olmayan ifadelere yer verilmemelidir. Hutbeler yarışma açmak, sipariş vermek veya komisyon üyelerince bizzat yazılması gibi yöntemlerle hazırlanmalıdır. Hutbeleri okunmaya değer görülen yazarlar imkanlar ölçüsünde ödüllendirilmelidir. Hutbe yazacak görevli sayısının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmalıdır. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hutbe konusunda uzman kişilerden faydalanılmalı, çalıştay, sempozyum, panel gibi ilmi toplantılar düzenlenmelidir. Başkanlığa gönderilmeden önce hutbe metinleri bizzat İl Müftüsü tarafından okunarak son şekli verilmelidir. Zamanında incelenebilmesi için hutbe metinleri okunacağı tarihten bir ay önce Din Hizmetleri Bilgi Yönetim Sistemi’ne girilmelidir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Hutbe okunması konusuna da gerekli önem verilmeli; hutbe okuma usûl ve teknikleri hakkında din görevlileri eğitilmelidir. Hutbelerle ilgili geri bildirimler alınmalı ve değerlendirilmelidir. Başkanlıkça belirlenen hutbe dualarının yanı sıra diğer geleneksel hutbe dualarının da okunmasına müsaade edilmelidir. -Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "-Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü-"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim