EGE DENİZİ .COĞRAFYASI .İKLİMİ .JEOLOJİK GELİŞİMİ .SEDİMAN YAPISI

... konulu sunumlar: "EGE DENİZİ .COĞRAFYASI .İKLİMİ .JEOLOJİK GELİŞİMİ .SEDİMAN YAPISI"— Sunum transkripti:

1 EGE DENİZİ .COĞRAFYASI .İKLİMİ .JEOLOJİK GELİŞİMİ .SEDİMAN YAPISI
.ATMOSFERİK ETKENLER .SU BÜTÇESİ .AKINTI SİSTEMLERİ .EKONOMİK DEĞERİ .EGE ADALARI .KITA SAHANLIĞI SORUNU Powerpoint Templates

2 Ege Denizi Ege denizi Yunanca: Αιγαίο Πέλαγος: "Egeo Pélagos) Türkçe: Adalar Denizi) Balkan ve Anadolu Yarımadaları arasında, Akdeniz’e bağlı bir denizdir. Marmara Denizi ve Karadeniz’den Çanakkale ve İstanbul Boğazları ile ayrılan denizin kuzey sınırları karalarla çizilmiş olmakla birlikte, güney sınırlarını Yunanistan'a bağlı olan Rodos ve Girit adaları çizer.

3

4 Ege Denizi Coğrafyası 41'-35' kuzey enlemleriyle 23'-27'/28' doğu boylamları arasında yer alır. Kuzeyden güneye yaklaşık 660 km uzanır; genişliği kuzeyde 270, ortada 150, güneyde ise 400 km kadardır. Balkan Yarımadası’nın doğu bölümü ile Anadolu arasında yer alır. Çanakkale Boğazı aracılığıyla Marmara Denizi’ne ve  Karadeniz’e bağlanan Ege Denizi’nin yüzölçümü km2’dir. Ege Denizi Anadolu ve Yunanistan Yarımadası arasında bulunan irili ufaklı 3000 kadar ada ve ada görünümündeki kara parçalarına da içine alan yarı kapalı bir denizdir.  Anadolu Yarımadasının batı kıyılarının çok fazla girintili ve çıkıntılı olması ve bu kıyılara çok yakın konumda çok sayıda ada bulunması, Ege Denizi’nin daha önce büyük bir kara parçası olduğunu düşündürmektedir. Ege Denizi’nin, başka yerlerde çok az görülen, girintili çıkıntılı kıyılara; bu kıyılarda bulunan çok sayıdaki koy, körfez, boğaz ve yarımadaya sahip olma gibi bir başka özelliği daha vardır.

5 Piri Reis’in Adalar Denizi Haritası

6 Ege Denizi, yakın bir geçmişte “Aegeis” ya da “Egeid” adı verilen bir kara parçasının, büyük bir bölümünün sular altında kalmasıyla oluşmuştur; üstündeki adaların çokluğu nedeniyle “Adalar Denizi” diye de adlandırılır. Ege'de gelgit önemsizdir ve yol açtığı düzey genişliği ancak bazı dar boğazlarda, rüzgarlarla meydana gelen yığılmaların da etkisiyle cm‘ yi bulur. Adalar arasındaki bazı dar ve dolambaçlı boğazlar şiddetli ve karmaşık yerel akıntılara neden olur. Bunların en ünlüsü Eğriboğaz Körfezi'nde görülür.

7 Ege Denizi İklimi Ege Denizi'nde, kuzeyde Saros Körfezi'nden başlayarak güneye doğru “S” biçiminde uzanan, tabanının derinliği yer yer 1000 m'yi aşan bir oluk yer alır. Ege Denizi'nde çok sayıda ada bulunur. Toplam yüzölçümleri yaklaşık olarak km² olan bu adalar, her yana serpilmiş gibi görünmelerine karşın, belli bir düzen ve gruplaşma gösterirler. Ege Denizi üstünde egemen olan Akdeniz iklimi, bu büyük su kütlesinin etkisiyle bazı değişikliklere uğrar: Ege Denizi'nin etkisi, donlu günlerin sayısını azaltır. Denizi suyu sıcaklıkları da genelde kuzeyden güneye doğru artar. Bu artış kışın daha çok belirlidir. Kıyı ve adalarda kışları yağışlı bir Akdeniz iklimi görülür. Yazın bütün Ege Denizi ısınır. Kuzey ve güney yüzey suları arasındaki sıcaklık farkı, 1°-2°C‘ a iner. Sıcaklığın en yüksek olduğu ayda Ege Denizi'nin her yanında deniz suyu sıcaklığı 23°-24°C arasındadır.

8 Ege Denizi İklimi Ege Denizi'nde yıllık yağış tutarı kuzeyden güneye gidildikçe azalır. Yağışlar genellikle kış aylarında toplanmıştır. Komşu karalarda olduğu gibi, Ege Denizi alanında da yazlar çok kuraktır. Yazın Ege Denizi'nin her yanında, kuzeyden ve kuzeydoğudan “etezyen” adı verilen şiddetli bir rüzgar eser. Ege Denizi, biyoloji ve hidroloji özellikleri bakımından Karadeniz ile Akdeniz arasında bir geçiş alanı oluşturur.

9 Ege Denizi Jeolojik Özellikleri
Ege Denizi’nin başka denizlere benzemeyen bir takım özellikleri vardır. Dantel gibi işlenmiş girintili çıkıntılı kıyılarında değişik boyda bir çok körfez, boğaz ve yarımada bulunur. Ayrıca bazıları kaya parçalarından oluşan bazıları daha geniş bir alanı kapsayan yüzlerce ada deniz yüzeyine serpilmiş durumdadır. Deniz dibi de çeşitli derinlikteki düzlük, çanak, oluk, sırt, gedik ve tepelik alanlarla kaplıdır. Ege Denizi tabanı, Akdeniz’in diğer bölümlerinden oldukça farklı olan jeomorfolojik karakteriyle ortalama 350 m. derinlikte bir “Denizaltı Platosu”na benzetilebilir. Platonun hakim topografik unsuru, geniş alanlar kaplayan ve genellikle derinliği metreyi aşmayan, çok hafif eğimli ve yer yer bazı denizaltı çukurluklarıyla yarılmış self düzlükleri meydana getirir. Bu düzlüklerin çeşitli yerlerinde bulunan kabartılar ada oluşturacak şekilde deniz seviyesi üzerine çıkmıştır. Ege’de denizaltı yüzey şeklinin ikinci yaygın unsuru, dik yamaçlarla bezeli, oluk şekilli derin çukurlar veya kapalı çanaklar oluşturur. Bunların tabanı genellikle düzdür ve hafifçe arızalıdır. Çukurların en büyüğü , Malya Burnu’ndan Rodos’a doğru uzanan Girit çukurudur. Kerpe batısında bu derinlik 2529 metreyi bulmaktadır. Ege Denizi’nin bu derinlik haritası incelendiğinde Boğazönü, Saruhan, ve Menteşe Adaları’nın Türkiye anakarasının doğal uzantısı üzerinde olduğu görülecektir.

10

11 Ege Denizi’nin karmaşık bir jeolojik yapısı vardır.
Ege Denizi coğrafi açıdan Akdeniz’in bir parçası olarak ele alınır. Fakat, Ege Denizi jeolojik özellikleri ile Akdeniz’in diğer kısımlarından önemli faklılıklar gösterir. Ege Denizi’nin karmaşık bir jeolojik yapısı vardır. Ege Denizi tabanında, okyanus tipi kabuğun bulunmadığı veya sınırlı alanlar kapladığı, çeşitli verilerden anlaşılmaktadır. Ege Denizi büyük ölçüde blok faylanmasının egemen olduğu, bir deniz niteliğindedir. Dolayısıyla okyanus tipi kabuk ile karasal kabuk arasında , okyanuslarda görülen kıta yamacı ( continental slope) ve kıta yokuşu ( continental rise) gibi, tipik morfolojik unsurlar, Ege Denizi’nde yalın ve belirgin biçimde gelişmemiştir. Bunun sonucu olarak da, Ege Denizi’nin çevresindeki karaların, bu denizin altındaki doğal sınırlarını karasal kabuk ile okyanusal kabuk arasında yalın bir sınır çizerek belirtmek mümkün değildir Ege’yi ikiye ayıran bu kıtasal ayırım (abyysal zone) doğu ve batıdaki anakaraların doğal sınırlarını belirlemektedir. Bu ayrım denizin iki yakasındaki sahanlık alanlarını ve bu sahanlıklar üzerindeki adaları da ikiye ayırır. Söz Konusu olan kıtasal ayrım Ege’nin biyolojik değerleri üzerinde de etki etmektedir. Karadeniz ve Marmara’dan Ege’ye sokulan ve Ege’de kütle avı sağlayan pelajik balık sürüleri zona sokulmaz. Onun iki yanındaki şelf alanlarını izleyerek Ege’nin batı ve doğu kıyıları boyunca göç ederler.

12

13 Ege Denizi’nde Balıkçılık

14 Ege Denizi’nin Ekonomik Değeri
Ege Denizi Kıta Sahanlığı’nda çeşitli yer altı zenginliklerinin, bu bağlamda manganez çinko, karışık kükürt, krom, kurşun, altın, titanicim ve ziekonyum gibi madenlerin bulunduğu bilinmektedir. Ayrıca Meriç, Gediz, Büyük Menderes gibi nehirler vasıtası ile milyonlarca yıldan beri Ege Denizi’ne çeşitli maddeler taşına gelmiştir. Ege Denizi’nin dibinde, yer kabuğu hareketlerine bağlı olarak, çeşitli derinliklerde oluşmuş depolar ve maden yatakları halinde depolanmış olmalıdırlar. Ege Denizi, Karadeniz, Marmara ve Batı Anadolu kıyılarını dış dünyaya bağlayan bir ara denizdir. Karadeniz ve Ege Denizi ulaştırma hatları, bu denizle Akdeniz ve okyanusların ulaştırma yollarına bağlanır. Bu nedenle Ege Denizi’nin Türkiye açısından önemi yalnızca Ege Kıyıları yönünden düşünülmemelidir. Türkiye dış ticaretinin %92‘si deniz ulaştırmasına bağlıdır. Ege Denizi’nden elde edilen deniz ürünleri ekonomik açıdan önemli bir yer işgal etmektedir yılında denizlerimizden ton deniz ürünü elde edilmiştir. Bunun tona yakın kısmı Ege Denizi’nden sağlanmıştır. Ege’de avlanan balıkların tümüne yakını kıta sahanlığı derinliğini aşmayan sulardan elde edilmekte, Ege’nin güney kıyıları ise süngercilik açısından önem kazanmaktadır.

15

16 Ege Adaları a. Trakya Adaları (Kuzey Ege Adaları): Kuzey Ege denizinde yer alan Taşoz, Semadirek, Gökçeada, Bozcaada ve Limni adalarına bu isim verilir. b. Kiklat Adaları: Yunanistan'ın Mora yarımadasının doğusunda bulunan Andros, Tinos, Siros, Mikanos, Maksos, Poros, Amorgos, Santorin, Anaafi, Milos ve Sifnos adalarına bu isim verilir. c. Kuzey Sporat Adaları : Orta Yunanistan kıyıları önünde bulunan adalara denir. Bu adaların belli başlıları şunlardır: Skiatos, Skopolos, Alonisos, Pelagos, Skiros, Eğriboz. d. Doğu Ege Adaları (Saruhan Adaları): “Doğu Sporatlar Adaları “ ya da “Doğu Sporatlar” da denen bu adalar, Ege denizinin orta bölümünde ve Anadolu yarımadasına çok yakın konumdadırlar. Başlıcaları: Midilli, Sakız, Sisam'dır. e. Oniki Ada (Menteşe Adaları) : “Güney Sporat Adaları” ya da “Güney Sporatlar” da denen bu adalar, Batı Anadolu kıyılarının güneyinde ve kıyılara çok yakın konumdadırlar. “Oniki Ada” olarak adlandırılan adalar şunlardır. Rodos, Kasos (Türkçe Kaşot), Karpethos (Kerpe), Aliminya (Limoniye), Simi (Sömbeki), Tilos (İlyaki), Nisiros (İncirli), Mandraki

17 Kıta Sahanlığı Kıta Sahanlığı, jeolojik olarak ülkeyi oluşturan kara parçasının deniz altındaki uzantısıdır ve kıtanın bitip okyanusun başladığı kıtasal çizgiye kadardır. Kıta sahanlığı, jeolojik tanımından başka uluslar arası hukukta BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ile düzenlenen bir konudur. Bu sözleşmeye göre; “Kıta sahanlığı kıyı çizgisinden 200 deniz mili açığa kadar, ancak doğal kıta sahanlığı daha da ileriye gidiyorsa deniz derinliğinin 2500 m olduğu izobet çizgisinin 100 mil ilerisini geçmemek ve kıta çizgisi nasıl olursa olsun toplamda 350 mili geçmemek kaydıyla gittiği yere kadardır."

18 Türkiye ile Yunanistan Sorunu
Türkiye ile Yunanistan arasında fiili olarak saptanan 3 millik ulusal kara suları sınırı, 1930’ların ikinci yarısından sonra değişti. Yunanistan 1936’da aldığı bir kararla ulusal kara suları sınırını 6 mil olarak saptadı. Türkiye ise 1964 yılında kabul edilen 476 sayılı Karasuları Kanunu ile Türk Karasularının genişliğini 6 mil olarak belirledi ve karşılıklılık esasını kabul etti. 1964’ten itibaren iki ülkenin kara suları sınırının 6 mil olarak belirlenmesinden sonra Ege’de paylaşım şöyle gerçekleşti: Yunanistan, Ege’de 300 dolayında ada ve adacıklara sahip olmasından kaynaklanan bir avantajla yaklaşık %35, Türkiye ise %8,8 bir paya sahip oldu.

19

20 Kaynaklar