Türkiye’ de İnorganik Tozla İlişkili Pnömokonyoz ve Risk Grupları

... konulu sunumlar: "Türkiye’ de İnorganik Tozla İlişkili Pnömokonyoz ve Risk Grupları"— Sunum transkripti:

1 Türkiye’ de İnorganik Tozla İlişkili Pnömokonyoz ve Risk Grupları
Prof. Dr. Arif Çımrın Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD, İzmir

2 İçerik Türkiye profili İş yaşamı Meslek Hastalıkları Sonuç
-sektörler ve endüstriler -sosyal güvenlik sistemine göre işgücü -çalışan sayısına göre işyeri dağılımı -meslek grupları -pnömokonyoz ile ilişkili işyerleri ve çalışanlar Meslek Hastalıkları -resmi bilgiler -saha çalışmalarının sonuçları Sonuç

3 Genel Bilgiler Nüfus ~70milyon İşgücü =24 milyon (49%)
Kentsel  Kırsal Genç nüfus Beklenen yaşam 69 yıl İşgücü =24 milyon (49%) -Kadın işçi = 30% 2/3 tarım+aile -Kayıtlı çalışan= 6 milyon -Kayıt dışı çalışan =4.5milyon -İşsiz = 10.5% Economically active population 24 million (% 49)(labor force) 6-14 yaş grubundaki çocukların %26 sı çalışıyor Çalışan Çocuk= 18yaş olanların çalışması durumudur. Türkiyede her 100 kişiden 19 tanesi 6-19 yaşları arasındaki çocuk ve gençlerdir(Özcan Karabulut, 1998: ulusal işçi sağlığı kongresi) ILO verilerine gore çocukların ekonomik faaliyetlere katılım oranı %24 dür.. Yenibosna Doğu San ayi Sitesi Çıraklık eğitim Merkezi(Dr. Murat Fırat.1998: ulusal işçi sağlığı kongresi) SSK İstatistikleri, 2002 DIE 2004

4 İşgücünün Sektörel Dağılımı (%)
Yıl Tarım Endüstri Hizmet 1924 90 5 1950 85 8 7 1980 54 20 26 1990 47 21 32 2002 36 23 41 France 4.4 25.1 70.5 Spain 8.0 30.4 61.6 UK 1.8 26.8 71.4

5 İstihdama Göre Ana Endüstriler
_%_ Yapı Metal Tekstil Ticaret Hizmet Gıda Çalışma istatistikleri , 2000

6 Çalışanların Sosyal Güvenlik Kapsamına Göre Dağılımı
1999 2000 2001 2002 2003 2004 Emekli sandığı Bağkur SSK Mükellefi Emekli Sandığı %14.6 Bağ Kur %22.6 SSK %52.2

7 İşyerlerinin, Çalışan İşçi Sayısına Göre Dağılımı
1999 n 2000 2001 2002 2003 2004 n % Toplam İşyeri 1-9 işçi 10-50 işçi >50 işçi Küçük ölçekli işyeri

8 Pnömokonyoz için Risk Alanları
Madencilik -Taşkömürü, linyit -Kuartz, feldspat, kil, taşocakçılığı, -Tüm yer altı/yerüstü maden çıkartma aktiviteleri -Asbest benzeri fibröz mineraller, vb İlişkili iş kolları -Maden öğütme ve zenginleştirme, -Seramik, İnşaat, Metal, -Diş teknisyenliği, - Tersanecilik -Balata, Yalıtım Diğer lifsi maddeler -Cam yünü -Kaya yünü -Naylon lifler

9 Pnömokonyoz Riski Olan Meslekler, İşyeri ve Çalışanlar -2004
FAALİYET GRUPLARI İŞYERİ SAYISI SİGORTALI SAYISI Kömür Madenciliği 440 38.492 Kömür Dışı Madencilik 11.823 Metal Üretimi 23.022 Makine İmal ve Tamiri 25.955 Dokuma ve Giyim 22.838

10 Resmi Rakamlarla Meslek Hastalıkları

11 Pala K, 2005

12

13 Küçük işyerleri ve mesleksel ortam -2004
n % İşyeri Toplam <50 işçi 98.1 Sigortalı 57.9 İş kazası 83.380 62.5 Meslek Hastalığı 384 60.9

14 Türkiyede Mesleksel Solunum Sistemi Hastalıkları
1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 Silikozis 246 162 97 94 156 133 116 Asbestozis - 1 5 3 Astım 4 8 Bisinozis 6 Total 169 103 107 172 140 122 Ancak resmi istatistiklerde buz dağının görünmesi gerekn bölümü bile görünmüyor.Meslek Astımı son derecede düşük rakamlarla ifade ediliyor. SSK İstatistikleri, 2002

15 Meslek Hastalıklarının İş Gruplarına Göre Dağılımı, 2000-2004
İş Kolu 2000 2001 2002 2003 2004 Kömür Madenciliği 315 426 313 301 131 Kömür dışı madencilik 6 19 5 1 Metal olmayan maddelerin üretimi 15 Metal eşya imali(Makina Hariç) 38 41 10 Makine imal ve tamiri 26 94 45 66 76 Diğer işler 403 319 191 63 160 TOPLAM 803 883 601 440 384

16 Sebep ve Tanılarına Göre Meslek Hastalıklarının Dağılımı – 2002 - 2004
MESLEK HASTALIKLARI 2002 2003 2004 Arsenik, Be, CO, Fosgen, Cd, Cr, Hg, Mn, NH4, Ni, P 28 48 Pb 85 130 Diğer kimyasallar 12 55 Deri hast 5 3 Silikoz, Kömür işçisi pnömokonyozu 179 288 131 Asbestoz 1 Astım 4 Bisinoz İnfeksiyon(TB) 6 Diğer 13 7 SSK İstatistik Yıllığı 2002,

17 Madencilikte iş kazası ve meslek hastalığı insidansları, 2004
Sigortalı n % Meslek Hastalığı n % Toplam Kömür Madenciliği Kömür Dışı Madencilik Asbest ?* 1 (*)İzmir işyeri ~1500 işçi

18 Avrupa Birliği ve Türkiye Verilerine Göre Meslek Hastalıkları
İnsidans (%) Kömür madenciliğinde çalışanlar 0.002 Kömür dışı madencilikte çalışanlar 0.0005 Tüm meslek hastalıkları 0.006 Avrupa Birliği, % Türkiyede meslek hastalığı(2004), n:384 Olması Gereken ~18,000-30,000 /yıl

19 Tanı ve kayıt sistemi ile ilişkili sorun var
Sonuç 1 Tanı ve kayıt sistemi ile ilişkili sorun var

20 Saha çalışmalarında ve klinikte pnömokonyoz

21 Kömür İşçisi Pnömokonyozu
Kömür madenciliği Çalışmacı Kurum Toplam Çalışan Kömür İşçisi Pnömokonyozu Prevalans(%) İnsidans(%) Çımrın A, 2005 TKİ, Linyit 1334/3796 14.5 - 695/1054 13.2 İSGÜM, 1987 TTK, Taş kömürü 5003 13.5 Pınar E, 1990 12300 11.8 Öztürk M, 2005

22 Sonuç 2 Kömür sektöründe (Devlet işletmeleri)
 mevcut toz standartlarında pnömokonyoz ortaya çıkıyor,  Toz yoğunluğu ile CWP ilişkili  Prevalans %10-15  >10yıl çalışma süresi Özel sektör verisi yok İyileştirme çalışması gerekli

23 Kuartz

24 Türkiye’de Silikozis Çalışmaları
İŞYERİ TABANLI ÇALIŞMALAR Prevalans (%) Kuartz değirmeni işçileri; -Şener S., Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları Seramik fabrikası çalışanları; -Çımrın AH, Tüberküloz ve Toraks -Sakar A, Tuberküloz ve Toraks Küçük işyerlerinde kumlamacılık; -Sevinc C, J Occup Health KLİNİK OLGU SUNUMLARI Diş laboratuarı çalışanları; -Kartaloğlu Z, Yosei Med J Olgu Kot kumlamaclığı -Akgün M, J Occup Health. 2005; 47: Olgu -Gur A, Eur Respir J (suppl) 147s Olgu Kaynak işçileri, Arda H, Toraks Derneği Yıllık Kongresi, Olgu grubu Fidan F, Toraks Derneği Yıllık Kongresi, Olgu

25 İşyeri çalışmaları

26 Seramik fabrikası çalışanları
Yaş: 4.92 Çalışma süresi: 3.03 2.45 yıl Kuvarz içeren solunabilir toz konst: 2.5mg/m3 Solunabilir kuvarz konsantrasyonu: 0.05mg/m3 Silikozis %6.0 Ortalama çalışma süresi 5.5yıl Çımrın AH, Tüberküloz ve Toraks 1999; 47:

27 Seramik fabrikası çalışanlarında silikozis
626 işçi Silika maruziyeti olan n: 365 Çalışma süresi  (1-312 ay) Pnömokonyoz n= (% 6.5) 0/ (n=5) 1/0-1/ (n=18) (p dominant n=15, q dominant n=3) 2/1 ve üzeri (n=1) Pnömokonyoz bulgusu saptananların yaş ortalaması daha yüksek ve çalışma süreleri daha uzun Sakar A. Tuberkuloz ve Toraks 2005

28 Kuvars değirmeni işçilerinde silikozis
8 işletme, 128 erkek, yaş ortalaması 32.9, çalışma süresi (ortalama) 3.98±4.23 yıl, ortalama solunabilir toz konsantrasyonu 1.2 ±1.81mg/m3 Silikozis prevalansı %15.6 Şener S, Milli Prod.Merkezi Yayınları. 1993; 509:

29 Silikozis prevalansı %23
Aydın / Çine Bölgesindeki Kuartz ve Feldspat Değirmenlerinde Çalışanlarda Silikozis Sıklığı Silikozis prevalansı %23 Toraks Derneği Yıllık kongresi, 2006

30 Yaşa göre dağılım Çalışma süresine Göre Dağılım Yaş Sayı % ≤19 21 4.2 20-29 206 40.9 30-39 182 36.1 ≥40 95 18.8 Toplam 504 100.0 Çalışma süresi (yıl) Sayı % ≤1 191 38.4 >1-≤5 209 42.1 >5-≤10 76 15.3 >10 21 4.2 Toplam 497 100.0 Toraks Derneği Yıllık kongresi, 2006

31 Kontrolsüz ve kötü koşullarda kumlamacılık
5 işyeri, Izmir n=11 (2 kadın) Ortalama yaş 31.6 yıl Ortalama çalışma süresi 8.7 yıl Ortalama günlük çalışma süresi 6.7 h/gün Kumlama tozu 85-95% kuartz Ortalama solunabilir toz 116.415.6mg/m3 Ortama solunabilir serbest silika 76.5mg/m3 Silikosis Grafi 3/11 HRCT + 1/11 Silikozis sıklığı (4/11) 36.3% Sevinc C, Cimrin A, Manisalı M. J Occup Health. 2003; 45: 66-69

32

33

34

35

36 Tekstil İşkolunda Kumlamacılık ve Silikozis Sıklığı
İzmir 12 işyeri Kumlamacı: Değerlendirilen 56 ♂ Çalışma süresi (ort) 21.4 ay Basit silikozis 10 olgu Prevalans: %17.8

37 Sonuç 3 Silikozis mevcut İşyeri ortam bilgisi yok
Yüksek konsantrasyonda maruziyet olasılığı var Sağlık kontrolleri kalite, süreklilik, denetim Hızlı işçi döngüsü(uzun süre çalıştırmama) Kayıt dışı çalıştırma (?) Küçük ölçekli işletmeler sorunlu

38 Olgu bildirimleri

39 21 yaşında erkek 5 aydır Öksürük,efor dispnesi 8 yıl diş protezi Si, P, K, Ca, Cr, Cd, Co, Fe, Al Kartaloğlu Z. Yosei Med J. 2003; 44(1):169-73

40 OLGU Kot kumlamacılık, 3 yıl Olgu 2: 18 yaş Olgu 1: 19 yaş
J Occup Health Jul;47(4):346-9.

41 Silikozis nedeni olarak yeni bir meslek; Kot Kumlamacılığı
Mini Sempozyum 8 Silikozis nedeni olarak yeni bir meslek; Kot Kumlamacılığı

42 Sonuç 4 Komplike olgular var Mortalite sürüyor
Tanı, kayıt problemleri var İşyeri, hastane, meslek hastanesi, sağlık kurulu

43 Hekimlerin konuya ilgisi

44 Olgu 42 yaş, 17yıl kumlamacılık, diş teknisyeni

45 İzmirde diş teknisyenleri (ön veri)
Akciğer grafisi: 137 Ortalama yaş 28 Şimdiki işyerinde çalışma süresi (ort.) 6.12 yıl Sektörde önceki çalışma süresi (ort.) 7.92 yıl Pnömokonyoz sıklığı %30.6 Öyküsünde kumlama olan olgu n:77 -grafisi değerlendirilen 44 olgu -pnömokonyoz sıklığı %47.6

46 Sonuç 5 Tanı, kayıt problemleri var
İşyeri, hastane, meslek hastanesi, sağlık kurulu Riskli iş alanları net değil

47 Hala bilgimiz olmayan alanlar var !

48 Metal

49 Balata, izolasyon, yalıtım

50

51 Asbest işçilerinde YRBT ve Solunum fonksiyon testi sonuçları
Balata fabrikası İzmir 40 işçi Çalışma öyküsü 3-25 yıl Maruziyet süresi >8 yıl işçiler: semptom olmasa da radyolojik bulgular saptandı Osma E, Çımrın A. RAD’95 Ankara 1995

52 Sonuc 6 Pnömokonyoz, Türkiye için bir sorundur
İşyeri değerlendirmeleri Pnömokonyoz var Düşük yoğunluklu maruziyet özellikleri Ilımlı değişiklikler baskın Klinikte Karşılaşılan Olgular İleri hastalık bulguları Mortal ve morbid Riskli iş alanları ve büyüklükleri net değil İşçi ve işyeri değerlendirmeleri yetersiz Pnömokonyoz, Türkiye için bir sorundur Oluşma koşulları, boyutu, seyri, Sosyal, ekonomik ve medikal sonuçları tam belirli değildir

53 Öneriler Risk belirleme iş alanı risk altındaki populasyon
Dinamik, süratle hareket edebilen yeni bir organizasyon değerlendirme, izlem, kayıt sistemi Toplumun duyarlılığının arttırılması

54 Teşekkür Ederim Prof. Dr. Arif Çımrın
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD. İZMİR

55

56 a. Taşkömürü

57 Taşkömürü havzasında pnomokonyoz sorunu,1986
1.calisma Taşkömürü havzasında pnomokonyoz sorunu,1986 n % Toplam çalışan Pnömokonyoz Zonguldak Havzasında Kömür İşçileri Pnömokonyozu, ISGUM Yayın No:8, 1987

58 Çalışma süresi ve toz konsantrasyonu ile pnömokonyoz arasındaki ilişki
1.calisma Çalışma süresi ve toz konsantrasyonu ile pnömokonyoz arasındaki ilişki Çalışma süresi (yıl) Pnömokonyoz (%)  10 11.4 11-29 70.1 30 28.5 Toz Yoğunluğu Pnömokonyoz (%) Çok tozlu 11.8 Orta tozlu 14.6 Az tozlu 12.9 Tozsuz 11.6 Zonguldak Havzasında Kömür İşçileri Pnömokonyozu, ISGUM Yayın No:8, 1987

59 2.calisma Maden İşletmelerinde Pnömokonyozun İstatistiksel Değerlendirilmesi ve Kontrolü n % Toplam çalışan: Pnömokonyoz: Toz düzeyi Olgu sayısı Çok tozlu 263 Tozlu 703 Az tozlu 354 Tozsuz 136 Doç.Dr. Efşin Pınar,

60 2.calisma Maden İşletmelerinde Pnömokonyozun İstatistiksel Değerlendirilmesi ve Kontrolü (Zonguldak) Radyolojik yaygınlık Yaş 1 2 3 29 25 8 - 30-39 476 160 5 40-49 523 196 19 50 28 16 Doç.Dr. Efşin Pınar ,

61 Türk Taşkömürü Kurumu Verilerinin Yeniden Değerlendirilmesi, 2005
3.calisma Türk Taşkömürü Kurumu Verilerinin Yeniden Değerlendirilmesi, 2005 Mesut Öztürk Maden Müh.TTK Meslekselgüvenlik ve Eğitim Birimi, ZONGULDAK Meltem Tor Doç.Dr., Zonguldak Karaelmas UnivTıp Fak. Göğüs Hast. AD, ZONGULDAK Arif Çımrın Prof. Dr., Dokuz Eylül Univ. Tıp Fak. Göğüs Hast. AD, İZMİR Toraks Derneği 8.Yıllık Kongresi, 2005

62 Toz konsantrasyonu Ortalaması (mg / m3) (1985 – 2004)
3.calisma Toz konsantrasyonu Ortalaması (mg / m3) (1985 – 2004) İŞ YERİ YER ALTI YERÜSTÜ BACA AYAK TABAN LAĞIM NAKLİYE ORTALAMA LAV ATÖLYE DİĞER ÖLÇME SAYISI ARMUTÇUK 2.62 2.58 1.86 0.81 1.25 2.11 0.90 0.69 0.77 0.82 KOZLU 3.56 1.61 2.20 1.10 1.31 1.80 ÜZÜLMEZ 0.95 1.45 1.06 0.62 1.20 0.54 0.76 GELİK 3.20 2.96 0.61 0.84 1.30 1.77 KİLİMLİ 1.47 2.01 1.98 1.63 1.94 KARADON 2.51 2.42 1.24 1.13 1.54 1.87 0.98 0.73 0.91 AMASRA 1.58 1.35 0.97 1.00 0.43 0.88 0.59 Merkez Toplam 2.41 1.92 1.44 1.05 1.07 1.66 0.74 0.66

63 3.calisma Yeni saptanan Kuşkulu pnömokonyoz olgularının görevlerine göre dağılımı, İŞLETME ADI YER ALTI YERÜSTÜ TOPLAM PANO AYAK ÜRETİM HAZIRLIK NAKLİYAT+ Diğer LAVVAR ATÖLYE DİĞER ARMUTÇUK 112 71 92 275 - 9 284 KOZLU 266 169 223 658 3 661 ÜZÜLMEZ 377 239 312 928 2 930 KARADON 664 421 551 1636 32 1668 AMASRA 117 74 100 291 4 295 Merkez 1536 974 1278 3788 53 3841

64 Pnömokonyoz olgularının yıllara göre dağılımı
3.calisma Yıl İşçi Sayısı (workers) (n) Pnömokonyozlu Olgular Prevalans2 İnsidans1 Yeni Hasta Çalışmakta Olan Toplam Yerüstü Yeraltı Kesin Şüpheli 1985 38.231 14.475 23.756 20 105 461 586 2.47 0.44 1988 36.476 13.927 22.549 2 66 209 277 1.23 0.29 1991 31.215 12.938 18.277 35 509 499 1043 5.71 2.78 1995 21.520 8.172 13.348 31 56 245 332 2.49 0.41 1998 17.406 5.722 11.684 136 218 151 505 4.32 1.87 1999 16.180 5.281 10.899 74 287 318 679 6.23 2.63 2000 18.232 4.994 13.238 72 60 315 447 3.38 0.45 2001 18.025 4.600 13.425 16 39 260 2.35 2002 15.761 4.000 11.761 48 205 273 2.32 0.40 2003 14.062 3.723 10.339 7 150 160 317 3.07 1.45 2004 12.261 3.329 8.932 1 15 130 146 1.63 0.17 1(Şüpheli pnömokonyoz olgusu/ Yeraltı İşçi Sayısı) x 100; 2(Toplam pnömokonyoz olgusu/ Yeraltı İşçi Sayısı) x 100

65 Pnömokonyoz olduğu kesinleşen 730 olgu
3.calisma Pnömokonyoz olduğu kesinleşen 730 olgu lezyonu tanımlanmamış olgu n:380 Lezyon tanımlanmış olgu 164 p /0-1/2 103 p /1-2/3 4 p /3 q /0-1/2 q /1-2/3 q /3 s /0-1/3 s /1-2/3 t /0-1/3 t /1-2/3 u /1

66 Şüpheli Pnömokonyoz Tanısı Konulduğunda Çalışma süresi ve Yaş
3.calisma Şüpheli Pnömokonyoz Tanısı Konulduğunda Çalışma süresi ve Yaş Tanıda calisma suresi –yil n < > Şüpheli pnömokonyoz tanısı sırasında olguların çoğunluğunda çalışma süresi 11 yılın üzerindedir. Tanıda Yaş n > Şüpheli pnömokonyoz, 30 yaşından sonra ortaya konulmaktadır.

67 b. Linyit

68 Bir linyit işletmesi çalışanlarında çalışma koşulları ve pnömokonyoz sıklığı
Çımrın A*, Demiral Y**, Seminur A***, Ergör A**, Kömüs N* (*) Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Göğüs Hast. AD. (**) Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. (***) İşyeri Hekimi Tuberk Toraks. 2005;53(3):

69 Metod Anket: Demografik özellikler + İş öyküsü Radyolojik değerlendirme: “ILO sertifikalı okuyucu" , ILO 1980 standardı Pnömokonyoz tanısı: Profüzyon 1/0 ve üzerinde olması İşyeri toz ölçüm sonuçları İşverenden elde edildi

70 Bulgular Toplam çalışan PA Akciğer Grafisi elde edilen: Pnömokonyoz prevalans % 13.5 Anket + Akciğer grafisi: Yaş ortalaması  4.9 yıl Çalışma süreleri  4.9 yıl Pnömokonyoz prevalansı %14.5

71 Çalışma yılı arttıkça pnömokonyoz sıklığı artıyor (p=0.019)
Bulgular Çalışma yılı arttıkça pnömokonyoz sıklığı artıyor (p=0.019) Çalışma bölümleri arasında fark saptanmadı Pnömokonyoz sıklığı -Toz düzeyi yüksek bölgelerde %17 -Toz düzeyi düşük bölgelerde %13.2 (p:0,06)

72 Olgularda film sonuçları
Anket(-) veGrafi X-ray(+) n % Pnömokonyoz Var 333 13.5 Yok 2131 86.5 Profuzyon 1/... 323 97.0 2/... 10 3.0 Şekil P 220 66.1 Q 81 24.3 S 27 8.1 T 5 1.5

73 Güney Ege Linyitleri İşletmesinde Çalışanlarda Pnömokonyoz Sıklığı ve Çalışma Koşullarının Etkisi
Çımrın A *, Demiral Y **, Ergör A **, Kömüs N* (*) Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Göğüs Hast. AD. (**) Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fak. Halk Sağlığı AD. Toraks Derneği 7. Yıllık Kongresi. Antalya, 2004

74 Metod Anket: Demografik özellikler + İş öyküsü
Radyolojik değerlendirme: "A okuyucu" , ILO 1980 standardı Pnömokonyoz tanısı: Profüzyon 1/0 ve üzerinde olması

75 Bulgular Toplam çalışan PA Akciğer grafisi elde edilen (okunabilir nitelikte olan: 981) Pnömokonyoz (%13.3) Anket + Akciğer grafisi Yaş ortalaması  4.0 Ortalama çalışma süresi (yıl)  6.2 Pnömokonyoz: (%13.2)