Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ

Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ
Burcu Umut ZAN

kapsam Bibliyometrinin tanımı Bibliyometrinin kapsamı
I. BÖLÜM: TANIMLAR KURALLAR VE METRİKLER Bibliyometrinin tanımı Bibliyometrinin kapsamı Bilimetri Enformetri Webometri Bibliyometrik Yasa ve kurallar Bradford yasası Lotka Yasası Zipf Yasası Price Yasası 80-20 Kuralı Dergi Analizinde Kullanılan Metrikler Atıf Analizi Yayın Sayısı ve Atıf Sayısı Etki Faktörü (Impact Factor) Güncellik Değeri (Immediacy Index) Atıf Yarılanma Süresi (Cited Half Lives) H indeksi II.BÖLÜM: IRAN’DA BİBLİYOMETRİK GELİŞMELER

I. BÖLÜM: TANIMLAR KURALLAR VE METRİKLER
Bibliyometrinin tanımı Bibliyometri terimi ilk kez 1934 yılında P.Otlet tarafından kullanılmıştır. Ancak kütüphane ve bilgi bilim literatürüne 1969 yılında Alan Pritchard tarafından kazandırılmıştır yılında Journal of Documantation adlı dergide yayınlanan “İstatistiksel bibliyografya mı yoksa bibliyometri mi” isimli makalesinde İstatistiksel bibliyografya terimi yerine bibliyometri terimini kullanmıştır. Bunun sebepleri; ekonomteri, sosyometri gibi benzer bilim dallarının varlığıdır. İstatistiksel bibliyografinin çoğu zaman istatistiğin kendisi ile ya da istatitstik konusunda yapılan bibliyografya ile karışmasının yüksek ihtimalli olmasından kaynaklanmaktadır.

Bibliyometri; “matematiksel ve istatiksel yöntemlerin kitap ve diğer iletişim araçlarına uygulanması”(Pritchard,1969). “bilgi aktarma süreci ile ilgili ölçme bilimi” (Pritchard, 1972). “Analizlerde kullanılmak üzere bibliyografik bilginin nicelendirilmesi” (Garfield, 1978). “konu alanlarının tarihsel gelişimi ve yazarların, yayınların, yayın kullanımının paternlerini göstermek amacı ile literatür analizinde istatistiksel yöntemlerin kullanımıdır” (ALA,1983). Bibliyometri; biblio ve metrics terimlerinin birleşimi ile meydana gelmiştir. Latince ve Yunanca’da Kitap anlamına gelen Bybl (os) ve ölçme anlamına gelen metrics terimlerinin birleşmesi ile oluşturulmuştur. Bibliyometri de ki temel amaç “bilgi aktarma sürecinin analizi ve denetimini” sağlamak olrak belirlenmiştir (Pritchard,1972).

Bibliyometri; belirli bir alanda belirli bir dönemde ve belirli bir bölgede kişiler ya da kurumlar tarafından üretilmiş yayınların ve bu yayınlar arasındaki ilişkilerin sayısal olarak analizidir.

Bibliyometrinin kapsamı

Enformetri; Enformetri sadece belgeler ve bibliyografyalarla değil, her türlü formdaki bilginin sayısal durumunu inceler. Ayrıca enformetri sadece bilim adamlarının ürettikleri bilgiyi değil, herhangi bir sosyal grup arasında üretilen bilginin de niceliksel durumunu inceler. Başka bir ifade ile; enformetri yalnızca entellektüel sınıfın değil, entellektüel olmayan sınıfında bilgi gereksinimleri ile bilgi kullanımlarının sayısal durumunu analiz eder (Tague-Sutcliffe).

Bilimetri (Scientometrics); Bilimetri; “enformatik süreçlerin ölçülmesi” (Dobrov, Karenoi) “Bilimin, bilimsel analizini matematiksel olarak yapmak” (Price, 1978). Bilim politikası oluşturma ve geliştirmeye yönelik araştırmalarda bilimetrik çalışmalardan yararlanılmaktadır. Çünkü bilimetri araştırmalarının niceliksel çözümlemelerinden edinilen verilerle somut önerilerde bulunmak mümkündür. Gelişmiş ülkelerde bilim politikaları geliştirilirken bilimetrik araştırmalardan elde edilen bulgular dikkate alınmaktadır (Wolfram, 2003). Bilimetri alanındaki bilginin gelişmesi ile birlikte bilmetrik çalışmalarla ilgili özgün araştırma sonuçlarının uzman bir dergide yorumlanması ihtiyacı hissedildi ve 1978 yılında Amsterdam da Elsevier tarafından Scientometriccs adlı dergi yayımlanmaya başladı. Bu dergi bilim ve bilim politikaları ile ilgili orjinal çalışmların, ön hazırlık raporlarının sunulmasını amaç edinilen bir platform olması amaçlanmıştır. Ancak dergi incelendiğinde bibliyometrik analizlerle ilgili makalelere de oldukça sık rastlanmaktadır. Bunun sebebi bilimetrinin, yayınlar ve diğer faaliyetler dahil bilimsel etkinliğin niceliksel olarak incelenmesini de içermesidir.

Webometri Webometri en basit ifadeyle enformetrik yöntemlerin World Wide Web’e uygulanmasıdır (Almind ve Ingwersen 1997:404). Webometri web bilgi kaynakları, yapıları ve teknolojilerinin oluşturulması ile kullanımının bibliyometrik ve enformetrik yaklaşımlarla nicel olarak çalışılmasını sağlamaktadır. Webometri araştırmaları başlıca dört alanda gerçekleştirilmektedir. • Web sayfalarının içerik analizi, • Web bağlantılarının analizi, • Web kullanım analizleri , •Web teknolojisinin analizidir (örneğin arama motorlarının performansının incelenmesine yönelik çalışmalar) Sadece bilgibilim alanı değil, iletişim, istatistik ve bilgisayar bilimleri gibi pek çok farklı alan webometrik araştırmalarla ilgilenmektedir.

Bibliyometrinin kapsamı;
Bibliyometri, Bilimetri, Enformetri, Webometri ENFORMETRİ BİBLİYOMETRİ BİLİMETRİ WEBOMETRİ

Bibliyometrik Yasa ve Kurallar

Bradford Yasası (Dağılım Yasası) “Bilimsel dergiler, belirli bir konudaki makalelerin azalan verimlilik yasasına göre düzenlenirlerse, bir yanda konuyla daha çok ilgili bir çekirdek dergi grubu, diğer yanda da ilk gruptakiyle aynı sayıda makale içeren diğer alan grupları olmak üzere bölümlenirler” Bibliyometrik yasalar; bilimin işleyişini matematiksel araçlarla tanımlamaya çalışan istatistiksel ifadelerdir..

Bradford Yasası (Dağılım Yasası) Grup Dergi Sayısı Makale sayısı 1. Grup (Çekirdek) 9 429 2. Grup 45 499 3. Grup 225 404 Bibliyometrik yasalar; bilimin işleyişini matematiksel araçlarla tanımlamaya çalışan istatistiksel ifadelerdir..

Lotka Yasası Bilim insanlarının verimliliğini ölçer ve verimliliğe ait ters kare yasası olarak anılır. Lotka yasası=1/n2 olarak tanımlanır. Lotka yasası yasanın temellerini oluşturan Alfred Lotkanın adı ile biliri. Lotka 1907’den 1916’ya kadar Chemical Abstract Indexinden a ve B harfinde geçen isimleri listleyerek listedeki kişilerin ürettiği yayın sayısını ayrıntı ile inceledi ve kendi adı ile bilinen yasayı oluşturdu.

LOTKA YASASI . 100 kişilik bir yazar grubunu örnek olarak alırsak Yazar sayısı Makale sayısı Formül 25 yazar 2 makale 100/22 11 yazar 3 makale 100/32 6 yazar 4 makale 100/42 Örnek olarak 100 adet yazar alırsak. Bu grubun içinde kaç adet yazar iki adet makale üretmiştir sorusunun cevabı 100/4=25 olarak sonuçlanır. 3 adet makel üretenlerin sayısı 100/9=11 olarak hesaplanır.

Zipf Yasası Zipf, yaptığı araştırmalar sonucunda, bir kelimenin uzunluğunun, o kelimenin kullanım sıklığı ile yakından ilişkisi olduğunu belirtmiştir. Bu durumda bir kelime ne kadar az harften oluşursa kullanım sıklığının o kadar arttığını yaptığı çalışmalar sonucunda tespit etmiştir. Bir dokümanda kelimelerin mevcut olma sıklığı az ise o kelimelerin uzunluğu fazladır. Zipf yasası ilk etapta çok kullnışlı gibi görülmesede kütüphanecilik alanında dizinleme alanında anlamlı olabilmektedir.

Price Yasası; Price’ın karekök yasası’na göre, tüm bilimsel araştırma yazılarının yarısı, o konuda yazı yazan toplam bilim insanlarının karekök sayısına eşit yazar sayısı tarafından yazılmaktadır . Örneğin “Mühendislik” alanında makale yazan bilim insanlarının sayısını 144, bu alanda yazılan makalelerin sayısını da 288 olarak kabul edersek, mühendislik alanında yazılan 288 makaleden 144’ü sadece 12 bilim insanı tarafından yazılmış olacaktır.

80 /20 kuralı (Pareto Yasası); 80/20 kuralı olarak da bilinen Pareto yasası, tahmini olarak parçaların (makaleler, dolaşım sayısı, atıfta bulunma sayısı, yayın sayısı…) %80’inin, kaynakların (dergiler, yazarlar…) hemen hemen %20’si tarafından gerekleştirileceği fikrinden oluşmaktadır. Başka bir ifadeyle Pareto Yasası, Belirli bir konudaki en verimli dergilerin %20’si, tahmini olarak o konudaki makalelerin %80’sini yayınlar Belirli bir konudaki toplam literatürün %80’inin ise, o literatürde çalışma yapan yazarların %20’si tarafından gerçekleştirildiği oranına dayandırmaktadır (Rao-Neelanneghan, 1992, s.253; Yılmaz, 1999, s.47).

Dergi Analizinde Kullanılan Metrikler Thomson Reuters firması altında bulunmakta olan ISI (Bilimsel Bilgi Enstitüsü), 40 yıldan uzun süredir bibliyometrik çalışmaların yapılabildiği tek veritabanı olma özelliği taşımaktaydı yılında Scopus’un kurulması ile beraber bir rekabet ortamı yaratılmış oldu.

Yayın Sayısı ve Atıf Sayısı Yayın ve atıf sayıları özellikle bilimsel dergilerin verimlilik dağılımlarını göstermek için sıklıkla başvurulan temel göstergelerdir. Bibliyometrik göstergelerin çoğu ISI Atıf Dizinlerinde yer alan dergilerdeki makalelerin kaç kez atıf aldığı sayısına dayanmaktadır. Bu nedenle atıf bağlantılarının bilimsel literatürün ve dergi etkinin değerlendirilmesinde çok önemli bir yeri vardır (Garfield, 1979).

Atıf Analizi Bilimsel bilginin nicel ölçümü atıf analizi ile başlamıştır (Garfield, 1955). Bilimsel iletişimde yayınlar arasındaki atıf ilişkilerini sayısal olarak ortaya koyan atıf analizi yöntemi ile bir bilim dalına ilişkin yayın, bilim adamları ya da akademik birimlerin değerlendirilmesi konusu ise 1960’lı yılların başında gündeme gelmiştir. Atıfların analiz edilmesi, bize yazarların ürettikleri fikirlerin diğer araştırıcılar tarafından bir kaynak olarak ne kadar kullanıldığı ve yayının gerçek etkisi hakkında bilgi vermektedir (Osca-Lluch, Verasco, Lopez ve Haba, 2009, s ). Atıf analizi çalışmalarının sonunda yazarın, makalenin ya da derginin alanlarındaki saygınlığının ölçülmesinin sağlayacağı gibi kimin hangi başlık altında kimlerle çalıştığının saptanması ve bilim haritasının çıkarılması mümkündür.

Etki Faktörü (Impact Factor) Etki faktörü, bir süreli yayında yer alan çalışmalara belirli bir yılda ortalama olarak hangi sıklıkta atıf yapıldığının ve bu çalışmaların atıf olarak kullanılma sıklığının göstergesidir. Etki faktörü temelde bir süreli yayında yayımlanmış, atıf olarak kullanılabilecek potansiyel çalışmalarla bunların içinden gerçekten atıf olarak kullanılmış olanların kullanılma sıklığı arasındaki orandır. Yayımlanan her çalışmanın aldığı atıf sayısı ne kadar çok olursa, etki faktörü o nispette yüksek olacaktır (Garfield, 1979, s.149; Lancaster, 1993, s.88; Bayram, 1997, s.64; Alkan, 1998, s.284).

Etki Faktörü J dergisinin 2009 yılındaki etki faktörü aşağıdaki gibi hesaplanır; yıllarında J dergisinde yayımlanan başlıkların aldığı toplam atıf sayısı 2007 ve 2008 yıllarında J dergisinde yayımlanan toplam başlık sayısı

Güncellik Değeri (Immediacy Index) Bir dergide basılan makalelere o yıl yapılan atıfların sayısının, aynı yıl yayınlanan makale sayısına oranıdır. Dergideki makalelerin atıf verilme hızı hakkında bilgi verir. Büyük(kalın) dergilerin, güncellik değeri daha düşük çıkarken, daha sık aralarla basılan dergiler güncellik değerinin daha büyük çıkmasında dahaavantajlıdır (Özmen, 2007,s.103). Başka bir ifadeyle; güncellik değeri ortalama bir derginin ne sıklıkta atıf alabileceğini ölçer.

Atıf Yarılanma Süresi (Cited Half Lives) Atıf Yarılanma süresi; günümüzden geçmişe doğru gidildiğinde, dergilerin toplamda aldığı atıfların %50’sine ulaştığı sayı için geçen zaman olarak tanımlanmaktadır. Atıf Yarılanma Süresi, dergilerin içinde çıkan makale sayılarında değişiklik olduğu zaman doğrulanmamaktadır. Kısa zamanda genişleyen dergilerin, sabit sayıda makale çıkaran dergilerle veya azalan sayıda makale çıkaran dergilerle kıyaslandığında daha yüksek atıf yarılanma ömrüne sahip bir eğilimde oldukları görünmektedir (Moed; 2005,s. 96).

H – indeksi Hirsch (2005) tarafından aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır; “Bir bilim insanının Np sayıda makalesinin h kadarının, her biri en az h kadar atıf aldı ise ve diğer (Np-h kadar) makalenin her birinin en fazla h kadar atıfı var ise bu bilim insanının h indeksi vardır.” H indeksi yayın aktivitesi ile atıf etkinliğini ölçmektedir. Kısaca h indeksi; bir bilim insanının yaptığı n kadar yayına en az n kadar atıf verildiyse bu bilim insanının h indeksi n dir.

H indeksi metriği, atıf alan ve atıf almayan makaleler arasındaki orantısız dağılımı ortadan kaldırdığı için daha kullanışlı görünmektedir. H indeksi aynı alanda çalışan bilim insanlarının çalışmalarının kıyaslanmasını sağlayan bir göstergedir.

Atıf Sayısı Yayın Sayısı Grafikte görünen eğri h indeksini verir. Orjinden çıkan h 45derecelik açık ile çıkan doğrunun h indeksi eğrisi ile kesitiği nıoktanın yatay ve dikey eksendeki iz düşümü ise bize yazarın makale sayısına eşit atıf sayısını verir.

II.BÖLÜM: IRAN’DA BİBLİYOMETRİK GELİŞMELER
24 EKİM- 1 KASIM 2010 ISLAMIC WORLD SCIENCE CITATION CENTER (ISC)

ISLAMIC WORLD CITATION CENTER 2008 YILINDA KURULMUŞTUR. ISC NİN TEMELLERİ 1991 YILINDA KURULAN RICEST (REGIONAL INFORMATION CENTER FOR SCIENCE AND TECHNOLOGY )İLE ATILMIŞTIR. RICEST: BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ALANDA YAPILACAK ÇALIŞMALARA BİLGİ HJİZMETİ VEREN BİR MERKEZDİR. Islamic World Science Citation Center, Ministry of Science Research and technology tarafından kurulan ve desteklenen bir birimdir. KURULUŞUNDAKİ TEMEL AMAÇ İRANIN BİLİMSEL AÇIDAN YERİNİ SAPTAMAK KARŞILAŞTIRILABİLECEK ÜLKELERİ SAPTAMAK, KONUSUNDA UZMAN OLUNAN VEYA HENÜZ BİR GELİŞİM KAYDETMEYEN BİLİM ALANLARINI KURUMLARA GÖRE TESPİT ETMEK OLARAK BAŞLAMIŞTIR. DAHA SONRA BU AMAÇ İSLAM ÜLKELERİ KAPSAMINDA GENİŞLETİLMİŞTİR. BU AMAÇ DOĞRULTUSUNDA İSLAM ÜLKELERİNİN BİRBİRLERİ İLE KARŞILAŞRITILMASI YAPILABİLECEK HEMDE BİLİMİN GELİŞMESİ AÇISINDAN BU DURUM TETİKLEYİCİ BİR UNSUR OLARAK GÖRÜLECEKTİR. Bu birim tüm islam ülkelerinden temsilcilerle desteklenmektedir. Bu amaç doğrultusunda ISC tüm islam ülkelerinden destek almak durumundadır. Bu nedenle 2008 den bu yana yapılmaya başlayan toplantılara islAm ülkelerinin temsilcileri de katılmakta, görüş bildirmekte ve ülkeleri ile ilgili bilgileri paylaşmaktadırlar. 2010 YILI SONUNDA ISC KENDİSİ İÇİN ÖZEL OLARAK SHIRAZDA KURULAN BÜYÜK BİR KAMPÜSE TAŞINMIŞTIR. BURADA ÇALIŞMALARIN DAHA DA BÜYÜTÜLMESİ PLANLANMAKTADIR.

AFGANİSTAN ARNAVUTLUK AZERBEYCAN BANGLADEŞ ENDONEZYA ÜRDÜN UMMAN KUVEYT MISIR IRAK KAZAKİSTAN KIRGIZİSTAN LÜBNAN MALEZYA FAS PAKİSTAN FİLİSTİN KATAR SUDAN SURİYE TACİKİSTAN TÜRKİYE

Prof. Dr. JAFAR MEHRAD RICEST VE ISC NIN KURUCUSU VE DİREKTÖRÜ Prof. Jafar Mehrad kütüphanecilik alanında büyük bir bilim insanıISC kurma fikri ve genişletilmesi kendisine ait bir fikirdir. İranda kütüphanecilere çok üyük değer veriyorlar örneğin Milli Kütüphane önceki başkanı şimdi Ahmedinajedin şimdiki danışmanı

ISC KURULUŞUNDA THOMSON REUTERS’IN ISI’NI ÖRNEK ALMIŞTIR. VE TEMEL AMACI İNDEKSLEDİĞİ DERGİLERE AİT ETKİ FAKTÖRÜNÜ HESAPLAMAKTIR. BU BAĞLAMDA ISC KAPSAMINDA PEKÇOK VERİTABANI OLUŞTURULMUŞTUR.

ISC resmi web sayfası ISC sayfasına 4 dilden erişim sağlamak mümkündür; İngilizce Farsça Arapça Fransızca

Veri tabanları ve Araçlar
ISLAMIC WORLD SCIENCE CITATION CENTER (ISC) Veri tabanları ve Araçlar Tanım • PJCR Persian Journal Citation Reports En çok atıf alan dergilerin tanımlanması ve dergilerin sıralanması amaç edinilmiştir. • AJCR Arabic Journal Citation Reports • EJCR English Journal Citation Reports • ISCI Iran Science Citation Index İsllam dünyası bilimine erişim sağlamak için bnilimsel dergilerin indekslenir ve ayrıca yayınlar analiz edlir. • IWSCI Islamic World Science Citation Index

ISLAMIC WORLD SCIENCE CITATION CENTER (ISC)
Veri tabanları ve Araçlar Tanım • PESI Persian (Iran) Essential Science Indicator Bilim insanlarını, enstitüleri, ülkeleri, ve dergileri 22 temel konu başlığı altında sıralar. Bu sıralamayı yayınlanan makalelere, alınan atıflara ve makale başına alınan atıflara göre yapar. • PHPD Persian Highly-cited Proceedings Database Bu veritabanı, konferans ve seminerlerde sunulan çalışmaların atıf analizini yaparak bu çalışmalara etki faktörü verren. Veri tabanıdır. • ISC E-Journals ISC içinde idizinlenen, İslam ülkeleri bilimsel dergilerinde tarama yaptırı ve erişim sağlar.

ISLAMIC WORLD SCIENCE CITATION CENTER (ISC)
Veri tabanları ve Araçlar Tanım • PJPI Persian Journals Performance Indicators Eğilim analizi yapar, tek bir derginin veya seçilmiş ddergilerin atıf etkilerine göre karşılaştırmasını yapar. • ISC CAS ISC Current Awareness Services citation alert system imakalenize diğer makaleler tarafından atıf verildiğinde sizi haberdar eder. • SJSS Scientific Journal Submission System Derginizin bu ISC sistemi içinde yer almasını istityor ve tüm sayıları için giriş yapmayı kabul edebiliyorsanız. Bu sistem üzerinden derginizi yükleyebiliyorsunuz. • URIC University Rankings of Islamic Countries İslam dünyası Üniversitelerini n sıralmasını yapar. • DPJA Database of Persian Journals Analysis Yapılandırma Sürecindedir.

2011 yılı sonuna doğru ISC kapsamındaki dergilerin yapılacak anlaşma sonrasında SCOPUS içinde taranır halde olması planlanmaktaydı.

Shiraz halk kütüphanesinden ...

Shiraz halk kütüphanesinden ... Erkekler bölümü

Shiraz halk kütüphanesinden ... Bayanlar bölümü

TEŞEKKÜRLER

Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Bİlgİ merkezlerİ ve bİblİyometrİ"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim