TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ

... konulu sunumlar: "TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ"— Sunum transkripti:

1 TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ
DOÇ. DR. HALİT KESKİN GYTE İŞLETME FAKÜLTESİ DR. HALİT KESKİN

2 TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ
Hayatta tüm canlıların maruz kaldığı bir hayat döngüsü vardır. Bütün canlılar doğar, gelişir (yaşar) ve ölür. Aynen canlı varlıklar gibi insanların ürettiği ve insan refahını, yaşam standardını yükselten bir araç olan teknolojinin de bir hayat döngüsü vardır. Teknolojide doğar, gelişir ve yok olur. DR. HALİT KESKİN

3 TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ
Teknoloji Yönetiminin çözüm bulması gereken temel sorun ise, teknolojinin karışık ve anlaşılması güç gereksinimlerinin daha açık, anlaşılır hale getirilmesidir. Teknoloji Hayat Döngüsünün safhalarını doğru tespit edildiğinde, doğru hamlelerin yapılması ve sahip olunan teknolojinin hayat döngüsünün daha etkin bir hale getirilmesi mümkün olacaktır. DR. HALİT KESKİN

4 1.1. Teknolojik Sürecin S-Eğrisi
Teknolojik gelişim performansı S-eğrisi yardımı ile takip edilmektedir. S-eğrisi “Teknolojinin Hayat Döngüsünü” (THD) üç safhada tanımlayan ve bu döngüyü anlamamıza yardımcı olan bir yapıya sahiptir. DR. HALİT KESKİN

5 1.1. Teknolojik Sürecin S-Eğrisi
ZAMAN TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI Yeni Buluş Periyodu Teknolojik Gelişme Periyodu Olgun Teknoloji Periyodu Embriyo Büyüme Olgunlaşma Fiziksel Limit Şekil 1. Teknolojik Sürecin S-Eğrisi DR. HALİT KESKİN

6 1.1. Teknolojik Sürecin S-Eğrisi
Teknolojik sürecin S-eğrisi şekil-1’de görülmektedir. Bu şeklin “y ekseni” ; teknolojinin zamana bağlı olarak performansını, “x ekseni” ise zamanı göstermektedir. THD, ilk safhası “Yeni Buluş Periyodu” diğer bir değişle, embriyo aşamasıdır. İkinci safha ise “Teknolojik Gelişme Periyodu”dur, bu safha aynı zamanda büyüme olarak da adlandırılır. Üçüncü aşama ise “Olgun Teknoloji Periyodu” veya olgunlaşma aşaması denir (Khalil, 1991). DR. HALİT KESKİN

7 EĞRİNİN SAFHALARINI BİRBİRİNDEN AYIRAN ÖZELLİKLER
Yeni Buluş Periyodu (Embriyo): Yeni bir teknoloji pazara sunulduğunda teknoloji henüz bilinmemekte ve tanınmamaktadır. Bu safhada teknolojinin performansı ağır olarak artmaktadır. Teknolojik Gelişme Periyodu (Büyüme): Bu safhada teknoloji tanınmaya ve kullanımı yaygınlaşmaya başlamaktadır. Hızlı bir performans artımı ve artımsal yenilikler var. DR. HALİT KESKİN

8 EĞRİNİN SAFHALARINI BİRBİRİNDEN AYRAN ÖZELLİKLER
3. Olgun Teknoloji Periyodu (Olgunlaşma) : Son safhada teknolojinin performansındaki artış durur ve artık fiziksel limitlerine ulaşır. Bu safha da yeni teknolojinin meydana çıkması ile teknoloji sönümlenmesi gerçekleşir. DR. HALİT KESKİN

9 FİZİKSEL LİMİT S eğrisindeki safhalar açıklanırken “Fiziksel Limit” kavramı göze çarpmaktadır. Fiziksel Limit, kısaca o an geliştirilen ve olgunluğa erişen teknolojinin üst sınırını ifade eder. Bu sınır teknolojinin önündeki doğal engellerdir. O zamanın imkanları dahilinde sahip olunan teknolojinin ulaşacağı son noktadır. DR. HALİT KESKİN

10 TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI
FİZİKSEL LİMİT TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI Fiziksel Limit -B Fiziksel Limit -A ZAMAN Şekil 2. Teknolojik Sürecin S-Eğrisi DR. HALİT KESKİN

11 1.3. ÇOK YÖNLÜ TEKNOLOJİLER
Teknoloji hiçbir zaman sadece bir parçadan ve tek yenilikten ibaret değildir. Birçok alt teknolojilerin ve değişik jenerasyonlara ait yeniliklerden meydan gelen bir bütündür(Fisher, 1971). DR. HALİT KESKİN

12 1.3. ÇOK YÖNLÜ TEKNOLOJİLER
TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI Fiziksel Limit THD AltTHD-1 Alt THD -2 Alt THD -3 ZAMAN Şekil 3. Teknoloji – Alt Teknoloji S-Eğrileri DR. HALİT KESKİN

13 1.3. ÇOK YÖNLÜ TEKNOLOJİLER
Şekil 3. üzerinden takip edecek olursak; temel teknoloji üç alt teknolojiden meydana gelmektedir. Bu alt teknolojilerinde kendilerine has THD eğrileri vardır. Bu bağlamda iki nokta dikkati çekmektedir. Birincisi alt teknolojilerin THD’ lerinin daha kısa olmasıdır. İkinci önemli nokta ise temel teknolojiyi oluşturan alt teknolojilerin fiziksel limitlerin üstüne çıkabileceğidir. DR. HALİT KESKİN

14 1.4. TEKNOLOJİNİN HAYAT DÖNGÜSÜ VE PAZAR BÜYÜMESİ
THD, Teknolojinin pazara sunulmasıyla birlikte başlar. Bu noktadan sonra teknoloji pazarda büyümeye ve hızlı bir şekilde değer kazanmaya başlar. DR. HALİT KESKİN

15 1.4. TEKNOLOJİNİN HAYAT DÖNGÜSÜ VE PAZAR BÜYÜMESİ
C D E F PAZAR DEĞERİ ZAMAN A Teknoloji Geliştirme B İlk Kullanım C Geliştirme D Olgun Teknoloji E Teknoloji Değişimi F Teknoloji Sönümlenmesi DR. HALİT KESKİN Şekil 4. THD ve Pazar Büyümesi

16 1.4. TEKNOLOJİNİN HAYAT DÖNGÜSÜ VE PAZAR BÜYÜMESİ
Şekil-4 üzerinden teknolojinin hayat döngüsünün değişik safhalarındaki, pazar büyümesini izleyebiliyoruz. Bu model (Khalil 1991), Teknoloji Geliştirme İlk Kullanım Geliştirme Olgun Teknoloji Teknoloji Değişimi Teknoloji Sönümlenmesin`den oluşmaktadır. DR. HALİT KESKİN

17 1.4. TEKNOLOJİNİN HAYAT DÖNGÜSÜ VE PAZAR BÜYÜMESİ
Bütün Ar-Ge yöneticileri ilk safhayı mümkün olduğunca kısa tutmak ister. Çünkü bu dönemde teknoloji son derece masraflıdır ve gelir getirmemektedir. Ayrıca pazara hızlı girmek, hem endüstri standardı oluşturmak hem de pazarda lider konumda olmak için son derece önemlidir. DR. HALİT KESKİN

18 1.4. TEKNOLOJİNİN HAYAT DÖNGÜSÜ VE PAZAR BÜYÜMESİ
İlk kullanımla birlikte teknoloji yavaş yavaş pazarda tanınmaya ve değer kazanmaya başlar; alınan geri beslemeler sayesinde teknolojiye artımsal yenilikler yapılır. Bu safhada ürün çok hızlı bir şekilde değer kazanır. Bu noktadan sonra hızlı büyüme durur ve teknoloji olgunluk safhasına girer. Aynı zamanda, pazar değerinin en yüksek olduğu safha olgunluk safhasıdır. Ardından döngü aşağı doğru meyil eder ve teknoloji değişimi safhasına girer. Bu safhada mevcut teknolojinin yerini daha iyi teknolojiye bırakma aşamasıdır. Şirketler değişimin gerçekleştiği safhada pazardaki mevcut teknolojiyi çekerler. Değişimle birlikte teknoloji sönümlenmesi gerçekleşir(Khalil, 1991). DR. HALİT KESKİN

19 TEKNOLOJİ – PAZAR İLİŞKİSİ
DR. HALİT KESKİN

20 2. TEKNOLOJİ – PAZAR İLİŞKİSİ
Teknolojik yeniliklerle, bu yeniliklerin pazardaki konumları arasında çok güçlü ve dinamik bir bağ vardır. Teknolojideki büyük buluşlar, endüstriyel gelişmenin ve ekonomik büyümenin önüne yeni hedefler koymaktadır; itici bir güç oluşturmaktadır. DR. HALİT KESKİN

21 2.1. BİLİM VE TEKNOLOJİ İTMESİ
19. ve 20. yüzyıldaki bir çok gelişme bilim ve teknolojinin, nasıl iç içe olduklarını çok iyi göstermektedir. Yakın zamandaki teknolojik buluşlar, yüzyıla damgasını vuran bilimsel keşifler sayesinde gerçekleşmiştir Bilim, teknolojik gelişmelerin temelini oluşturmakta, kısa bir süre içinde de teknolojik gelişmeler, yeni pazarlar yaratmaktadır (Bayraktar, 1990). DR. HALİT KESKİN

22 2.1. BİLİM VE TEKNOLOJİ İTMESİ
Bilimsel Buluşlar Nükleer Enerji Einstein, E= m . c2 Transistor A.H. Wilson, Yarı iletken teorisi Elektronik Maxwell, Elektromanyetizma teorisi Genetik Mühendisliği Watson-Crick, DNA’nın yapısı Tablo 1.’de bilimsel buluşmalar ve sonucunda oluşana teknolojik yenilikler örneklenmiştir DR. HALİT KESKİN

23 2.1. BİLİM VE TEKNOLOJİ İTMESİ
DR. HALİT KESKİN

24 2.2. PAZARIN VE TÜKETİCİNİN ÇEKMESİ
Teknolojik gelişmeleri teşvik eden diğer bir mekanizma ise pazar çekmesidir. Teknolojik gelişmeler çoğu zaman pazarın ihtiyacı ve talebi ile karşı karşıyadır. Ortaya çıkan ihtiyaç ve talep, teknoloji ile pazarı birbirine bağlayan en etkili yoldur. DR. HALİT KESKİN

25 2.2. PAZARIN VE TÜKETİCİNİN ÇEKMESİ
Pazar çekmesi, artımsal yenilikleri teşvik etmektedir. Artımsal yenilikler, oluşturduğu kümülatif yapı, prodüktivite ve rekabet üzerinde muazzam bir etkiye sahiptir(Volker, 2000). DR. HALİT KESKİN

26 2.2. PAZARIN VE TÜKETİCİNİN ÇEKMESİ
DR. HALİT KESKİN

27 TEKNOLOJİNİN İLERLEMESİNDE TEKNOLOJİ İTMESİ VE PAZAR ÇEKMESİ
DR. HALİT KESKİN

28 TEKNOLOJİNİN İLERLEMESİNDE TEKNOLOJİ İTMESİ VE PAZAR ÇEKMESİ
Her iki mekanizmada (itme-çekme) teknolojinin gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu iki mekanizmanın bütünleştirilmesi ve firma yönetimlerinin teknik ve finansal yönden desteklemesi ile teknoloji var olan fırsatlar yardımı ile daha hızlı bir şekilde gelişecektir. DR. HALİT KESKİN

29 TEKNOLOJİ İTMESİ VE PAZAR ÇEKMESİ İÇİN FIRSATLAR
YENİLİK Teknoloji İtmesi İçin Fırsatlar Pazar Çekmesi 1- Bilimsel Keşifler 2- Uygulamalı Bilgi 3- İhtiyaçların Bilinmesi 4- Entelektüel Sermaye (Bilimadamları Mühendisler) 1- Pazarın Talebi 2- Pazarın Verimliliği 4- Fırsatların Artması 5- Girişimciler DR. HALİT KESKİN

30 TEKNOLOJİ İTMESİ VE PAZAR ÇEKMESİ İÇİN FIRSATLAR
Şekilde Teknoloji itmesini ve Pazar çekmesini etkin kılacak bir takım fırsatlar belirtilmiştir. Bu iki mekanizma için ortak nokta, ihtiyaçların bilinmesidir. Günümüzde bilimsel ve verimli Pazar araştırmaları sayesinde, müşterilerin ihtiyaçları iyi bir şekilde belirlenmekte ve çözüm aranmaktadır DR. HALİT KESKİN

31 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
Ürün hayat döngüsü (ÜHD) ile Teknoloji Hayat Döngüsü (THD) birbirine çok benzemektedir. Her iki döngüde pazar büyüme profili ile ilişkilidir. Ürün ilk olarak bir görüş (fikir)’ le ortaya çıkar. Daha sonra ürünün mühendislik olarak yapılıp yapılamayacağı sorgulanır. Ve bir prototiple örneklenir. DR. HALİT KESKİN

32 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
İkinci safha ise ürünün pazara girdiği periyottur bu safhayı gelişme safhası takip eder. Gelişme safhasında, pazarın ürüne olan ilk tepkisi gözlenir. Genellikle, satışlar önce yavaş olarak daha sonraları ise hızlı bir şekilde artar ve ürün pazarda bilinen ve kabul edilen bir yere sahip olur. DR. HALİT KESKİN

33 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
Olgunluk döneminde ise, artık pazar doyuma ulaşmıştır ve satışlar aşağıya doğru meyil etmeye başlar. Olgun ürünün pazardaki yeri yeni ürünler tarafından tehdit edilmeye başlar. Bu safhadan sonra değişim ve sönümlenme safhası gerçekleşir. Olgun ürün pazardan çekilir yerine yenileri girer. Sönümlenmiş ürünün herhangi bir parasal değeri kalmaz (Khalil, 1990). DR. HALİT KESKİN

34 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
B C D E F PAZAR DEĞERİ ZAMAN A Prototip B İlk Pazara Giriş C Geliştirme D Olgunluk E Ürün Değişimi F Ürün Sönümlenmesi ÜHD ve Pazar Büyümesi DR. HALİT KESKİN

35 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
Temel olarak bakıldığında ÜHD ile THD çok yönden benzeşmektedir. Ama teknoloji hayat döngüsü daha kompleks bir yapıya sahiptir ve bir çok değişkenin etkisi altındadır. Ürün hayat döngüsünün performansı uzun veya kısa olması teknolojini hayat döngüsüne bağlıdır DR. HALİT KESKİN

36 2.3. ÜRÜN HAYAT DÖNGÜSÜ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜ KARŞILAŞTIRILMASI
Teknolojik gelişmeler, süreç yeniliklerini beraberinde getirir, süreç yenilikleri sonucunda da yeni ürünler ortaya çıkar. DR. HALİT KESKİN

37 TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI
TEKNOLOJİK SÜREÇ TEKNOLOJİNİN PERFORMANSI Fiziksel Limit ZAMAN THD Ürün Yeniliği Süreç Yeniliği Teknolojik Karmaşıklık Baskın Dizayn DR. HALİT KESKİN

38 TEKNOLOJİK SÜREÇ Şekil üzerinden özetleyecek olursak, her yeni teknolojinin ortaya çıkması bir değişim sürecini de beraberinde getirmekte, bu süreçte bir teknolojik karışıklık yaşanmakta ve eski teknolojinin ortadan kalkması ile sonuçlanmaktadır. Şekilde de görüldüğü gibi ürün hayat döngüsü, süreç ve teknoloji hayat döngülerine göre daha kısadır. DR. HALİT KESKİN

39 BCG MATRİSİ İLE TEKNOLOJİ HAYAT DÖNGÜSÜNE BAKIŞ
DR. HALİT KESKİN

40 1. BCG Matrisinin İncelenmesi
Bir danışmanlık şirketi olan The Boston Consulting Group tarafından gerçekleştirilen bu popüler yaklaşıma göre şirket bünyesinde yer alan işletmeler endüstrilerinde bulundukları pozisyona göre diğer işletmelerden destek almalı veya onlara destek vermelidirler. DR. HALİT KESKİN

41 1. BCG Matrisinin İncelenmesi
Şirket portföyü içersindeki kullandıklarından daha fazla nakit sağlayan işletmeler belirlenmeli; bunların sağlayacakları nakitler sayesinde ileride karlı olabilecek ancak şu anda yatırıma ihtiyaç duyan işletmeler desteklenmelidir. Her işletmenin rolü iki faktöre göre belirlenmektedir. İşletmenin pazarının büyüme hızı ve o pazarda işletmenin sahip olduğu pay. DR. HALİT KESKİN

42 1. BCG Matrisinin İncelenmesi
Matrisin dikey ekseninde işletmenin faaliyette bulunduğu pazarın yıllık büyüme oranı (gerçekleşen veya tahmin edilen ) yer alır. Yatay eksende ise görece Pazar payı yer alır. Bu oran ise, işletmenin pazar payının pazar liderinin pazar payına bölünmesi ile bulunur. (Eren, 2002) DR. HALİT KESKİN

43 BCG MATRİSİ YILDIZLAR PAZAR BÜYÜME ORANI DÜŞÜK PROBLEM ÇOCUKLAR
NAKİT İNEKLERİ KÖPEKLER PAZAR PAYI YÜKSEK DR. HALİT KESKİN

44 BCG MATRİSİ Soru İşaretleri (Problem Çocuklar): yüksek Pazar büyüme hızına sahip bir endüstride faaliyette bulunan ancak görece pazar payı düşük olan işletmelerdir. Bir çok işletme ya yüksek büyüme hızına sahip ve lideri olan bir sektöre girdikleri için veya yeni oluşan bir endüstride bir çok küçük firmadan birisi oldukları için başlangıçta soru işareti olarak değerlendirilirler soru işareti konumundaki bir işletme yüksek miktarda finansmana ihtiyaç duyar. DR. HALİT KESKİN

45 BCG MATRİSİ Yıldızlar : Bunlar soru işaretlerinin başarılı olanlarıdır. Hızla büyüyen bir pazarda lider konumundadırlar. Ancak, bu konumları yüksek nakit getirisini garanti etmez. Pazarın büyüme hızına ayak uydurabilmek ve rakiplerin saldırılarına karşılık verebilmek için yüksek miktarda harcama yapması gerekir. DR. HALİT KESKİN

46 BCG MATRİSİ Nakit İnekler : Düşük büyüme hızına sahip bir endüstride yüksek Pazar payına sahip işletmelerdir. Nakit inek niteliğindeki bir işletme organizasyon için yüksek miktarda nakit garantisi anlamına gelir. Yani organizasyon için artı nakit sağlar. İşletme Pazar lideri olduğundan ölçek ekonomisine bağlı olarak yüksek kar marjının keyfini sürer. DR. HALİT KESKİN

47 BCG MATRİSİ Köpekler : Düşük Pazar büyümesine sahip bir endüstride görece Pazar payına sahip işletmelerdir. Bu tür işletmeler genellikle hak ettiklerinden daha fazla yönetim çabası talep ederler. Ancak, organizasyonların köpeklere sahip olmalarının anlamlı gerekçeleri vardır. Birincisi faaliyette bulunan endüstrinin yeniden büyüme eğilimine geçme ihtimali olabilir. İkincisi ise endüstride yeniden liderliği yakalama ihtimalidir. DR. HALİT KESKİN