ASTIMDA ÇEVRESEL ÖNLEMLER

... konulu sunumlar: "ASTIMDA ÇEVRESEL ÖNLEMLER"— Sunum transkripti:

1 ASTIMDA ÇEVRESEL ÖNLEMLER
Prof. Dr. Ayten PAMUKÇU AİBÜ Tıp Fakültesi, Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı 15. Türk Toraks Kongresi, Nisan.2012, Antalya

2 ÇIKAR ÇATIŞMASI BEYANI
Son üç yıl içinde: Bir ticari kuruluşta çalışma, mal ortaklığı Danışmanlık,danışma kurulu üyeliği,uzman tanıklık,Yazarlık, editörlük, moderatörlük, konuşma ücretleri Bağışlar (Araştırma-eğitim-cihaz) Kongre, toplantı sponsorluğu yoktur..

3 ISAAC çalışmasında özellikle gelişmiş ülkelerde artış gösterilmiş,
ASTIM Astımın prevalansı son iki dekattır Dünyanın birçok bölgesinde artmaktadır, ISAAC çalışmasında özellikle gelişmiş ülkelerde artış gösterilmiş,

4 Alerjik hastalıklar hayatın ilk 1 yılı içinde gelişir,
ASTIM Alerjik hastalıklar hayatın ilk 1 yılı içinde gelişir, Besin alerjisi Atopik dermatit Diğer alerjik hastalıklar ve astım bulguları da zaman içinde gelişmektedir,

5 ASTIMI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Astımın gelişiminde genetik eğilim ve “çevresel faktörler” önemlidir, İç ve dış ortamlardaki çevresel allerjenlerin astımın şiddet ve sıklığını arttırdığına ilişkin veriler mevcuttur, Çocuklar günün büyük bir kısmını iç ortamlarda geçirirler, İç ortamdaki hava kirliliğinden, alerjenlerden daha çok etkilenirler !!

6 ÇOCUKLUK ÇAĞINDA ASTIMIN ÖNLENMESİ
Primer önlem Hastalık gelişmeden önce risk/etyolojik faktörlerin eliminasyonu Sekonder önlem Hastalığın gelişiminin erken döneminde tanı ve tedavi Tersiyer önlem Hastalığın etkilerinin sınırlanması (tedavi, rehabilitasyon)

7 ÇEVRESEL FAKTÖRLER Ev tozu akarı major risk faktörü !! Hamam böceği Hayvan allerjenleri Mantar sporları Sigara dumanına maruziyet Beslenme

8 EV TOZU AKARI İç ortamların en önemli alerjeni, Düşük sosyo-ekonomik düzeye sahip çocuklarda daha sık, Türkiyede’de en sık (%20-70) rastlanan alerjen !! Akarlar insan derisinden dökülen epitel ile beslenir Bir erişkin günde gr deri artığı döker ( ev tozu akarını besler) Akarları taşıyan partiküller kolayca yere çöker (>10 µm)

9 EV TOZU AKARI Evdeki kaynaklar : Halı, Yatak, yastık, yorgan, Perdeler, Mobilyalar, Tüylü oyuncaklar, Akar konsantrasyonunu; coğrafik bölge, nem, ısı, dekorasyon, evdeki kişi sayısı gibi faktörler etkilemektedir,

10 EV TOZU AKARI Temizlik sırasında allerjenler havalanabilir, inhale edilir, Alerjen konsantrasyonları ile semptomlar arasında lineer bir ilişki saptanmamış, Kişiler arasında duyarlılık ve cevap farklılık gösterebilir,

11 EV TOZU AKARI ÖNLEMLERİ
Primer önlem : Akar duyarlılığının önlenmesi Özellikle yüksek riskli çocuklarda, Hasta aileleri doğru bilgilendirilmelidir,

12 ÖNLEMLER - Halı Elektrik süpürgesi ile halıların temizlenmesi, akar miktarında %50 azalma yapıyor, Süpürme sırasında alerjenler havalanıyor, Duyarlı olanların maske takması yada evde olmaması gerekli, sonrasında havalandırma yapılmalı, Alerjen temizlik ürünleri kullanılabilir, Akarisidlerin tek başına faydası gösterilememiş.

13 ÖNLEMLER - Halı Halıların kaldırılması en etkili yöntem !! Halısız evlerdeki alerjen miktarı düşük bulunmuş, Akarlar dehidratasyona duyarlıdır, Halıların direkt gün ışığına bırakılması ev tozu akar düzeyinin azalmasını sağlamakta, Halıların likid nitrojen ile dondurulması ya da, Buhar ile temizlenmesi de ev tozunu azaltabilir, problemi tam olarak çözmez.

14 ÖNLEMLER – Yorgan, yastık, çarşaf
Alerjen geçirmeyen kılıfların kullanılması, Çarşaf ve yastık kılıflarının sık değiştirilmesi, Yorgan ve kılıfların >55º de yıkanması akar miktarını önemli oranda azaltıyor, Bronşial aşırı duyarlılık Astım semptomları Bronkodilatör ihtiyacı azalır Solunum fonksiyon testleri İnhale steroid ihtiyacında değişiklik saptanmamış. Akarisidlerin ek bir faydası saptanmamış.

15 ÖNLEMLER – Kuru temizleme
Kuru temizleme tüm ev tozu böceklerini öldürür, Ancak alerjen konsantrasyonunu azaltmaz.

16 EV TOZU AKARI ÖNLEMLERİ
Avrupa, Hollanda ve Manchester astım ve alerji önleme çalışmalarında; Alerjen geçirmeyen yatak ve yastık kılıfları Yatağın sıcak su ile yıkanması İç ortam neminin azaltılması yüksek riskli grupta oldukça etkili bulunmuş, İlk 2 yaşta hışıltı insidansında anlamlı azalma olduğu bildirilmiş..

17 Karanlık, nemli ılık ortamları sever,
HAMAM BÖCEĞİ Hamam böceği alerjenleri en fazla mutfakta bulunmuş (yatak odasından 50 kat daha fazla), Karanlık, nemli ılık ortamları sever, Türkiye’de hamam böceği duyarlılığı %10-40 arasında saptanmış, Yatak odasında alerjen bulunan duyarlı çocuklarda, Daha sık hastane viziti Daha sık hastaneye yatış, Sık hışıltı Daha fazla okul kaybı olduğu gösterilmiş.

18 ÖNLEMLER – Hamam böceği
Kimyasal ilaçlama ile hamam böceklerinin temizlenmesi mümkün, Temel temizlik önlemleri alınmalı (yiyecek, su kaynakları), hamam böceği artıkları ortadan kaldırılmalı, Boş poşet, boş şişe, gazete kağıtları biriktirilmemeli !!

19 ÖNLEMLER – Hamam böceği
Hamam böceği alerjen düzeyini azaltmaya yönelik çalışmalarda, alerjen düzeyinde azalma olmadığı ya da çok az olduğu saptanmış, Hamam böceği alerjenlerinin azalması ile birlikte, hastaların klinik bulgularında belirgin bir iyileşme gösterilememiş.

20 EV HAYVANLARI Tüm sıcak kanlı hayvanların (küçük kemirgenler ve kuşlar dahil) tükürük, idrar ve gaitaları alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Hayvanlara ait alerjenler 1-20 µm olup, yüzeylere yapışır, Hayvan alerjenlerinin evlerden okul gibi toplumsal yerlere taşındığı bildirilmiştir, Ev hayvanı olmayan çocuklarda da hayvan alerjisi olabilir..

21 ÖNLEMLER – Ev hayvanları
Hayvanın ortamdan uzaklaştırılması, alerjenlerinin ortadan kaldırılması için en etkili yöntemdir, Yapışan alerjenlerin ortadan kaldırılması için iyi bir temizlik yapılmalı, Alerjen düzeyinde azalma aylar alabilir, Halıların ve kumaş mobilyaların kaldırılması bu süreyi kısaltabilir,

22 ÖNLEMLER – Ev hayvanları
Birlikte yaşandığında; Hayvanların yıkanması alerjenleri azaltabilir, Haftada en az iki kere yıkanmalıdır, Yatak odasına alınmamalı, kapı kapalı tutulmalıdır..

23 KEDİ-KÖPEK ALERJENLERİ
İnhale alerjenin azalması Klinik yarar Hayvanın kaldırılması EVET ? Hayvanın yıkanması ÇOK AZ Muhtemelen YOK HEPA hava temizleyici Yüksek filtrasyonlu elektrik süpürgesi HAYIR Halıların kaldırılması

24 MANTAR SPORLARI Genellikle dış ortamda tabiatta bitkiler ve hayvanlar üzerinde bulunan mantar sporları, iç ortamlarda da alerjen olarak bulunabilir, Mantar sporları evde nemli yerlerde, bodrum katlarında bol miktarda bulunur ve uygun hava şartlarında kendiliğinden çoğalırlar, Küf cinsleri ev içinde organik maddeler üzerinde yaşarlar, Uzun süre kapalı kalan mekanlarda artan sporlar kokuya neden olur,

25 MANTAR SPORLARI Mantar sporları 3-5 mikron büyüklüğündedir, Türkiye’de alternaria, aspergillus ve penicillium en sık rastlanan mantar sporlarıdır, Alerjik duyarlılık farklı bölgelerde %4-50 arasında değişmektedir, Çok miktarda havaya yayılan sporlar, allerjisi olan kişilerde yıl boyunca solunum semptomlarına neden olabilirler,

26 ÖNLEMLER - Mantar sporları
Basit çevresel önlemler ile kuru ortamın sağlanması, Nem alma cihazları kullanılabilir, Su kaçaklarının önlenmesi, Banyolarda havalandırma olması, İç ortamlarda çamaşır kurutulmaması, İç ortamlarda az sayıda bitki bulundurulması..

27 SİGARA DUMANINA MARUZİYET
Çocukların intrauterin gelişim sırasında ve çocukluk çağında sigara dumanına maruz kalması, belki de çocukların çevresel olarak maruz kaldığı en sık ve en tehlikeli durumdur, Çevresel sigara dumanı, solunum yolu mukozasında inflamasyon ve hava yolu aşırı duyarlılığı sonucu, astım gelişimi ve astım semptomlarının artışından sorumludur, Sigara dumanı astımın hem şiddetini hem de prevalansını arttırmaktadır,

28 SİGARA DUMANINA MARUZİYET
Sigara içilen evlerde yaşayan astımlı çocukların daha sık atak geçirdiği ve hastaneye müracaat ettikleri bildirilmektedir, Gebelikte annenin sigara içmesi, infantlarda respiratuvar hastalık sonucu meydana gelen ölümleri 3.8 oranında arttırmaktadır, 6 yaşa kadar olan çocuklarda hırıltı insidansında 1.31 oranında artış, Horlama, adenoid hipertrofisi, tonsillit, boğaz ağrısı ve uykuda solunum bozukluğunda artış, 5 yaş altındaki çocuklarda yıllık ölüm hızında artış…

29 SİGARA DUMANINA MARUZİYET
Evde sigara dumanına maruz kalan atopik çocuklarda yapılan cilt testlerinde, çevresel alerjenlere karşı duyarlılık, sigarasız ortamda bulunan çocuklara göre yüksek bulunmuş, Sigara içen ailelerin çocuklarında kanda eozinofil ve IgE düzeyleri yüksek olarak saptanmış ve eozinofil sayısı ile günlük içilen sigara sayısı arasında pozitif bir korelasyon bulunmuştur, Ayrıca, çocuklarda, kulak enfeksiyonları, ani bebek ölümü sendromu, davranışsal problemler ve kognitif hasarların da meydana geldiği bildirilmiştir..

30 ÖNLEMLER - Sigara Sigarayı içenin tespit edilmesi, Ev ortamında kesinlikle sigara içilmemesi, Hasta aktif içici ise, kendisinin sigara içmemesi, Gerekirse aile, sigara bırakma polikliniklerine yönlendirilmeli..

31 HEPA FİLTRASYON HEPA (High Efficiency Particulate Arresting - Yüksek Etkinlikte Partikül Yakalayıcı) filtreler, İç ortam havasında bulunan 0.3 µ’a kadar olan partikülleri (ev tozu akarı, hayvan tüyleri, polen, mantar sporu, bakteri, sigara dumanı, atık gazlar, hava kirliği) %85’ in üzerinde arındırabilen filtrelerdir, %99,97 (gerçek HEPA), %99.99 (ULPA filtre), Filtreler değiştirilebilir veya yıkanarak tekrar kullanılabilir,

32 HEPA FİLTRASYON HEPA filtreli elektrik süpürgeleri ve klimalar mevcuttur, HEPA filtrelerin kullanılması ortamdaki alerjen miktarını azaltmakta, Mobilyalarda, yataklarda, yorganlarda, yastıklarda ve halılarda depolanmış olan alerjenleri sürekli olarak azaltmakta, Sigara dumanı inhalasyonunu azaltmakta, Astım semptomlarını ve astım ile ilişkili uyku bozukluklarını azaltır, Bu cihazların kullanılmasının etkinliği net değildir..

33 ANNE SÜTÜ Anne sütü ile beslenme, astımın primer önlemleri içinde sayılmaktadır, İlk 6 ay anne sütü ile beslenme astımdan koruyucu, Son yıllarda AS ile beslenmenin atopik hastalık riskinde artış ile ilişkili … Meta-analiz sonucu: 3 ay AS ile beslenme, atopik dermatit açısından faydalı bulunmuş, Özellikle atopi hikayesi olan çocuklarda 2-5 yaş arasında astım gelişimini önlediği bildirilmiş.

34 Atopik eğilimi olan çocuklarda bu ilişki saptanmamış,
ANNE SÜTÜ Non-atopik anne bebeklerinde, anne sütü alma süresi ile alerjik hastalıklar arasında ters ilişki bulunmuş, Atopik eğilimi olan çocuklarda bu ilişki saptanmamış, Genel görüş; en az 4-6 ay anne sütü ile beslenme önerilmelidir..

35 BESLENME Annenin/infantın allerjenik besinlerden kaçınması !! Özellikle yüksek riske sahip bebeklerde bir yaşına kadar “inek sütü, yumurta beyazı, soya, deniz ürünleri, fındık ve fıstık” gibi yiyeceklerin verilmemesi, Cochrane sonuçlarına göre; gebelikte annenin alerjen besinlerden kaçınmasının, infantın ilk ayında atopik dermatit insidansı üzerine koruyucu etkisinin olmadığı bildirilmiş. Amerikan ve Avrupa rehberlerinde gebelikte ve laktasyonda normal diyet önerilmektedir..

36 BESLENME Diyet modifikasyonları çalışılmış, : Çocukların beslenmesine omega-3 eklenmesi hışıltıyı azaltıyor, Akdeniz diyeti çocukluk astımından koruyor, ancak duyarlanmayı etkilemiyor, Gebelikte annenin uyguladığı akdeniz diyeti ise, çocuklukta persistan hışıltı gelişimini engelliyor, Gebelikte yüksek düzeyde D vit. alımı tekrarlayan hışıltı ve astıma karşı koruyuculuk sağlıyor,

37 Batılı diyeti, astım gelişim riskini arttırıyor,
BESLENME Batılı diyeti, astım gelişim riskini arttırıyor, Fast food tüketimi uzun süre anne sütü ile beslenmenin koruyucu etkisini azaltıyor ..

38 ÇOK YÖNLÜ MÜDAHALE ÇALIŞMALARI
Yüksek riskli çocuklar ile kontrol grubu karşılaştırılmış, Ev tozu önlemleri Allerjen diyet kontrolu uygulanmış, Alerjen diyet kontrolu Sigara dumanı önlemleri uygulanmış, Sonuç : ilk 2 yaşta astım prevalansında azalma 8 yaşında astım semptomlarında anlamlı azalma ..

39 ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Astım semptomlarının kontrolunda çevresel faktörlerin değerlendirilmesi çok önemlidir, Hastalar değerlendirilirken; Yaşadığı çevre ile ilişkili detaylar öğrenilmeli, Çevresel alerjen miktarını azaltabilmek amacı ile uygun öneriler verilmelidir,

40 ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Hasta her kontrole geldiğinde çevresel önlemlerin alınıp alınmadığı sorgulanmalıdır, Özellikle ülkemiz şartlarında pasif sigaraya maruziyet mutlaka sorgulanmalı ve aile bu konuda bilgilendirilmelidir.

41 PRİMER ÖNLEMLER Fiziksel yöntemler Kimyasal yöntemler
Ortamdaki nem ve ısının kontrolü Mekanik önlemler (temizlik, yıkamak, filtrasyon) Fiziksel bariyerler (alerjen geçirmeyen kılıflar) Havalandırma Anne sütü Ev hayvanlarının uzaklaştırılması Kimyasal yöntemler Pestisidler (Ev tozu akarı ve alerjenlerin eliminasyonu)

42 Alerjik hastalıkların %100 önlenmesi söz konusu değil,
SONUÇ Alerjik hastalıkların %100 önlenmesi söz konusu değil, Alerjenlere maruziyetin azalması, duyarlılığı azaltır, Astımın klinik semptomlarının gelişimi azalır..