TÜRK İ YE’DE YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ NE GEÇ İ Ş YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ.

... konulu sunumlar: "TÜRK İ YE’DE YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ NE GEÇ İ Ş YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ."— Sunum transkripti:

1 TÜRK İ YE’DE YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ NE GEÇ İ Ş YEN İ KAMU İ ŞLETMEC İ L İĞİ

2 Yeni kamu işletmecili ğ inin do ğ ası  20. yüzyılın son çeyre ğ inde ortaya çıkan gelişmeler ve kamu yöneticilerinin bu gelişmelere yönelik reflekslerinin bir sonucudur  Kamu yönetimindeki reformların ortak özelliklerine dayalı olarak geliştirilen bir teoridir

3 Temel bileşenleri  Profesyonel yöneticilik  Açıkça belirtilmiş, yazılı performans ölçütleri  Çıktılara yönelik dikkat ve kontrol  Rekabet  Özel sektör işletme ve yönetim tekniklerinin uygulanmasına vurgu  Kaynakların kullanılmasında aşırı disiplin ve tutumluluk

4 Dönüşüm sürecinde;  Kamu kesiminin küçültülmesi  Kamu örgütlerinin kamu işletmecili ğ i anlayışı çerçevesinde yapılandırılması ve yönetilmesi  Piyasa mekanizmalarından yararlanılması  Hizmetlerde verimlilik ve kalitenin artırılması  Müşteri/tüketici tatmini merkezli bir bakış açısı  Bürokrasinin azaltılması  Kamu hizmetlerinin sunumunda özel sektör ve gönüllü kuruluşlardan yararlanma  Girişimci kamu yöneticileri  Rekabet anlayışının yerleştirilmesi

5 Eleştiriler  Bir yönetim modası olarak algılanması ve köklü de ğ işimler gerçekleştirilememesi  Yeni Taylorizm ve bilimsel yönetim paradigmasının yeniden yükselmesi  Yönetici sınıfın mesleki u ğ raşlarına hizmet etmesi  Düşük maliyet yöneliminin kamu hizmeti ahlakına zarar vermesi (bürokratları zayıflatması)  Küresel bir reform trendinin mümkün olmaması

6 Uygulamada ortaya çıkabilecek sorunlar  Dikkat sapması (asıl amaç ve sorunlardan uzaklaşma)  Kamu hizmetlerinin bölünmesi  Hizmetin dış kaynaklardan sa ğ lanmasında dikkatsizlik  Plan ve bütçeye vurgu  Vatandaş odaklılık uygulamalarına daha fazla önem verme ihtiyacı  Pazar ilkelerine dayanan performans  Hesap verme sorumlulu ğ unun farklılaşması

7 Yeni Kamu Yönetim Çerçevesinde Hesap Verebilirlik

8 Hesap verebilirlik  Sorumluluk  Profesyonel kontrol mekanizmaları  Etik kuralları  Şeffaflık ve cevap verebilirlik kavramlarıyla ilişkilidir.

9 Hesap verebilirlik  Herhangi bir sosyal aktörün, eylemlerinin do ğ rulu ğ unu daha üst düzeydeki bir otoriteye açıklama sorumlulu ğ u hissetti ğ i bir sosyal ilişkiyi ifade eder  Sorumluluktan farklı olarak bir kişinin aldı ğ ı kararlar ve yaptı ğ ı eylemlerden dolayı ödül ya da cezayı kabul etmesidir  Hesap vermek ve hesap sormak kadar, hesaba katmayı da içerir. Hesaba katmak kamu hizmetinden yararlananların istek ve beklentilerine duyarlı olmayı ifade eder

10 Hesap verebilirlik ve vekalet teorisi  Hesap verebilirlik aynı zamanda vekalet teorisi ile ilgilidir  Asil/patron kendi işini yapacak bir vekili/taşeron istihdam ederken kendisine hesap verebilecek olanları tercih eder  Vekiller asillerin devretti ğ i yetki-güç ve kaynakları kullanırken, kaynak kullanımı konusunda patrona hesap verir

11 Hesap verebilirlik türleri  Resmi hesap verebilirlik (parlamento, hükümet, bürokratik yapılar) ve  Gayri resmi hesap verebilirlik (kurumların sosyal, politik ve bürokratik felsefesi, profesyonel norm ve davranış kodları)  Kamu kurumlarına yöneltilen hesap verebilirlik (yüksek dereceli dahili kontrol)  Hukuki hesap verebilirlik (yüksek dereceli harici kontrol)  Politik hesap verebilirlik (düşük dereceli harici kontrol)

12 İ lkeler  Kamuya hesap verme  Sorumlu olma  Yetki, görev ve sorumlulukların belirlenmesinde tutarlı olma  Yönetici seviyesinde olanların belirlenmesi  Yeterli bilgiye sahip olma  Cevap verme  Niyetin açıklanması  Performansın açıklanması  Sorumlu olanların hesap vermesi  Geçerlilik  Çekimser kalmanın maliyetine katlanmak

13 Kamu işletmecili ğ inde hesap verebilirli ğ in farklı boyutları  Siyasi hesap verebilirlik  İ dari hesap verebilirlik  Hukuki hesap verebilirlik  Mali hesap verebilirlik  Vatandaşlara do ğ rudan hesap verebilirlik

14 Türkiye’de kamu yönetimi reformlarının kamu işletmecili ğ i bakımından incelenmesi Türkiye Kamu Yönetimi Araştırması-1988

15 Kamu yönetiminde de ğ işim ihtiyacı  Kamu yönetim sisteminin toplumun gereksinimlerini karşılamada etkin bir araç durumuna dönüştürülebilmesinin başlıca koşullarından birisi, sistemin, gelişen ve de ğ işen koşullara ayak uydurmasın sa ğ layıcı yönde sürekli yenilenmesidir.  Var olan sistemin işleyişinde beliren sorunları saptayarak; sistemi, öngörülen amaçları daha etkin ve ussal yollarla gerçekleştirebilecek bir niteli ğ e kavuşturmak düşüncesine dayanmaktadır

16  Hizmetlerin de ğ işen ve gelişen koşullara uyarlı duruma getirilmesi gelmektedir.  Bu uyarlı ğ ın sa ğ lanması, hizmetlerin geliştirilmesine yol açarken; hizmet geliştirmesi de yapısal anlamda, örgütsel büyüme ile kendisini göstermektedir.  Örgütsel büyüme, kamu kesimi açısından yönetsel düzlemde, devletin görev ve sorumluluklarının artmasına oldu ğ u kadar; sistemin daha karmaşık bir yapıya bürünmesine de neden olmaktadır.  Bu yönüyle, kamu yönetiminde örgütsel büyümenin, örgütün varoluş amaçlarıyla ilişkisinin sa ğ lanması ve birimler arasında gerekli görev, yetki ve sorumluluk paylaşımının buna göre gerçekleştirilmesi gerekmektedir.  Sistemin verimlili ğ i açısından bu durum özel bir önem taşımaktadır.

17  Kamu yönetimi sistemi içinde yer alan kurumların gereksinimlerinde ve işleyiş düzenlerindeki süreç boyutunda beliren iç de ğ işmeler,  Yeni teknolojilerin sisteme kazandırılması ve teknoloji kullanımından kaynaklanan sorunlar,  Yönetim-halk ilişkilerindeki de ğ işmeler, yönetim ile sosyoekonomik yapı ve siyasal düzen ilişkilerindeki uyumsuzluklar,  Devletin üstlenmesi gerekli yönetsel görev ve sorumluluklar konusunda yönetim felsefesinde ortaya çıkan de ğ işmeler  Yönetimde yeniden düzenleme yaklaşımında hedef, sistemi daha işe yarar bir duruma sokabilmektir

18 Yeniden düzenlemede temel ilke  Düzenlemenin var olan sorunları gidermesi  Örgüte yeni bir canlılık getirerek; onu, yeni atılımlara hazırlayıcı nitelikte olmasıdır.  Yeni yapılanmanın, ciddi gereksinim ve gerekçelere dayandırılması gere ğ inden hareketle yönetsel yapı ve işleyişin bilimsel yollarla araştırılmasıdır.

19 Kamu Yönetimi Araştırma Projesinin Niteli ğ i  Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı ve yıllık program uygulamalarına ışık tutacak biçimde;  Kamu yönetimini geliştirmek ve yeniden düzenlemek üzere bugüne kadar yapılmış olan çalışmaların uygulamaya ne ölçüde yansıdı ğ ını araştırmak  Yapılan bu çalışmaların ve uygulamaların eksik yönlerini, aksaklıklarını, darbo ğ azlarını ve sorunlarını belirlemek ve bunlarla ilgili alınması gereken önlemleri açıklı ğ a kavuşturmak  Avrupa Topluluklarına katılma kararı almış olan Türkiye'nin, Topluluklara yönetsel uyum alanında yapması gerekli hazırlıkları saptamak amacıyla yapılmıştır.

20 Kamu Yönetimi Araştırma Projesinin Amacı  Kamu hizmeti gören merkezi yönetimin merkez ve taşra örgütü ile yerel yönetimleri etkili, süratli, ekonomik, verimli ve nitelikli hizmet görecek bir düzene kavuşturmak;  Kamu yönetiminin gelişen ça ğ daş koşullara uyumunu sa ğ lamak;  Kamu kuruluşlarının amaçlarında, görev, yetki ve sorumluluklarında, örgüt yapılarında, personel sistemlerinde, kaynaklarında ve bu kaynakların kullanılış biçimlerinde, yöntemlerinde, mevzuatında, haberleşme ve halkla ilişkiler sistemlerinde var olan aksaklıkları, bozuklukları ve eksiklikleri saptamak ve bu konularda yapılması gerekenleri incelemek ve öneriler getirmektir.

21 Projenin Genel Kapsamı  Merkezi yönetimi oluşturan genel ve katma bütçeli kuruluşlarla,  Bunların taşra örgütleri, yerel yönetimler ve öteki kamu kurumlarından oluşmuştur. Başbakanlık, Bakanlıklar, Başbakanlı ğ ın ve Bakanlıkların ba ğ lı kuruluşları, yerel yönetimler ve üniversiteler

22 Bulgular 1. Kamu yönetimi kapsamındaki bir kesim görevler ya hiç yapılmamakta ya da ancak sınırlı ölçülerde ve amaçtan uzak biçimde gerçekleştirilmektedir. 2. Temel nitelikli kimi görevlerin yürütülmesinde, hizmette birlik ve bütünlük temel bir sorun olarak her alanda kendisini göstermektedir. 3. Kimi görevler merkezi yönetim kapsamında bulunmakla birlikte, görevi gerçekleştirecek işlevsel nitelikte örgütsel düzenlemelere gidilemedi ğ inden, eldeki yapı, gereksinimleri karşılayamamaktadır. 4. Önemli orandaki merkezi yönetim görevlerinde ise, gereksiz ve amacı aşan bir örgütsel büyüklü ğ e ulaşılmıştır. Bu durum görev ve yapı arasındaki ussallık dengesinin kurulmasını güçleştirmektedir. 5. Merkezi yönetim görevlerindeki oransal artış, sistemin birçok noktada tıkanmasına ve işleme bozukluklarına neden olmakta; görevlerin merkez, taşra ve yerel yönetimler arasında ussal da ğ ılımı yeterince sa ğ lıklı biçimde gerçekleştirilememektedir. 6. Kimi kamu örgütlerinde, bunların kuruluşuna gerekçe olan görevin önemi azalmamasına karşın, süreç içinde toplumsal geresinmelerden kaynaklanan ikincil görevler, asıl görevlerin yerini almakta; bu da örgütlerde görev kaymalarına yol açmaktadır. 7. Yönetimde genel bir kaynak sıkıntısı çekilirken; öncelikli olmayan kimi konularda kaynak savurganlı ğ ına yol açılmakta; sınırlı kaynaklardan, daha etkili olarak yararlanma yoluna gidilememektedir. 8. Kamu kuruluşlarında, görev-yetki-sorumluluk dengesinin iyi kurulamamış olması, örgütsel etkilili ğ i olumsuz yönde etkilemektedir. 9. Aynı görev için birden çok kuruluş yetkilendirildi ğ inde, görev ortada kalmakta; bu da görevsel etkilili ğ i azaltmaktadır. 10. Görevlerin bölünüşünde ve düzenlenmesinde görev ve örgüt ile çevresel girdi ve de ğ işkenlerin göz ardı edilmesi ya da bunların yeterince dikkate alınmaması; ço ğ u kuruluşta, hizmet üretme gücünden yoksun alt birimlerin do ğ masına neden olmaktadır.

23 Yapılabilecekler (ilke bazında) 1. Devlet yönetiminde merkezi yönetimin üstlenece ğ i rol, toplumsal de ğ işim gereklerine uygun olmalı ve bu alanda merkezi yönetim görevleri yeniden ele alınmalıdır. 2. Merkezi yönetimin taşra kuruluşları, yetki ve görevler açısından güçlendirilmeli; görevsel etkililik tabana yayılarak her aşamada öne çıkarılmalıdır. Bu yaklaşım içinde, yerel yönetim kuruluşlarınca gerçekleştirilebilir nitelikteki görevler de yerel yönetim kurumlarına aktarılmalıdır. 3. Merkezi yönetim örgütlenmesinde, hizmette birlik ve bütünlük ilkesi, etkilili ğ i sa ğ lamanın başlıca yollarından birisi olarak de ğ erlendirilmeli; eşgüdümü kolaylaştıran bir yapısal geliştirme modeli temel alınmalıdır. 4. Kamu yönetiminde ortak sayılabilecek görevler, yönetimin daha sa ğ lıklı ve kolay işlemesini gerçekleştirebilecek bir anlayışla ele alınmalıdır. 5. Yönetimin en önemli ö ğ elerinden biri olan insan kayna ğ ından, amaca uygun biçimde yararlanmayı sa ğ layacak bir geliştirme yaklaşımı temel olmalıdır. 6. Kamu hizmetlerinde bürokratik işlemlerin hızlı, etkili ve nitelikli biçimde yapılmasını olumsuz yönde etkileyen engeller kaldırılmalıdır.

24 Kamu Yönetimi Temel Kanunu Tasarısı-2003

25 Tasarı  Nisan 2003 başlarında Bakanlar Kurulu gündemine girmiş ve görüşülmüştür.  Yedi ana bölümden (kısım) oluşan tasarı toplam 73 ana madde, 10 geçici madde, 5 ekli cetvel içermektedir.  Bir ve ikinci kısım ilkeler; üçüncü ve dördüncü kısım merkezi yönetim (bakanlıklar, üst kurullar, taşra, bölge örgütlenmesi); beşinci ve altıncı kısım yerel yönetimler ile ilgilidir.

26 Temel de ğ işim önerileri  Mevcut yönetim sisteminde olmayan yeni bir kademe yaratmakta, “bölge kalkınma ajansı” adıyla 26 bölgesel birim kurmakta; ondan fazla bakanlı ğ ın il-ilçe örgütlenmesini kaldırarak bunları il özel idarelerine devretmekte (yerelleşme),  Üst kurulları “ilişkili kuruluş” olarak tanımlayarak merkezi yönetim sistemi içine yerleştirmekte; devletin özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarıyla ortaklaşa çalışmasını ilke haline getirmekte (yönetişim);  Devlet faaliyetlerini piyasa lehine yasaklayıcı ilkelerle sınırlandırmaktadır (özelleştirme-regülasyon). 

27 Kamuda İ yi Yönetişim (Good Governance)  Dokuzuncu Kalkınma Planında 2007-2013 yer almaktadır.  Yöneten ile yönetilen ayrımına dayanan geleneksel yönetim anlayışı yerine yurttaşı öne çıkarır ve onu kamunun orta ğ ı durumuna getirir  Yeni bir yönetim kültürü olarak demokratikleşme süreci ile uyumludur.

28 Gerekçe  Hızlı nüfus artışı ve kentlere yapılan göçler sonucunda toplumun daha etkili ve kaliteli hizmet taleplerinin artması, kamu kurum ve kuruluşlarının bu talepleri karşılamada yetersiz kalması, kamu hizmetlerinin vatandaşların gözünde yavaş, kalitesiz, pahalı ve ulaşılması zor olarak görülmesi, devlete biçilen yeni roller, kamuya ayrılan kaynakların yetersizli ğ i kamu yönetimini de ğ işmesi yönünde sürekli bir baskı altında tutmaktadır.  Kamusal harcamaların artması sonucu mali sistemde ortaya çıkan sıkıntılar ve bilgi iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı de ğ işimin her yönüyle toplumsal yaşama girmesi kamu yönetiminde bir de ğ işimi zorunlu kılmaktadır.  Geleneksel kamu yönetimi yaklaşımına getirilen eleştiriler yerelli ğ i, esnek çalışma biçimlerini, yatay örgütlenmeyi, uzmanlaşmayı ön plana çıkaran kamu yönetimi anlayışını gündeme getirmektedir.  Günümüz kamu yönetimi anlayışında saydamlık, açıklık, katılımcılık, hesap verebilirlik, esneklik, kamu kaynaklarının kullanımında etkinlik ve verimlilik yükselen de ğ erler olarak yerini almaktadır.  Küresel de ğ işim dinamiklerinin zorlamasıyla yeniden yapılanma arayışına giren kamu kesiminin tanık oldu ğ u yaklaşımlardan birisi de Yönetişimdir.

29 İ lkeler  Açıklık  Katılımcılık  Hesap verebilirlik  Etkililik  Tutarlılık