SES BİLGİSİ (ÜNSÜZ BENZEŞMESİ)

... konulu sunumlar: "SES BİLGİSİ (ÜNSÜZ BENZEŞMESİ)"— Sunum transkripti:

1 SES BİLGİSİ (ÜNSÜZ BENZEŞMESİ)
IRMAK KARACA TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ (ÖRGÜN) 2.SINIF

2 SES BİLGİSİ Dil: Seslerden oluşan bir işaretler dizgesi olup duygu, düşünce ve istekleri aktarmaya yarayan araçtır. Ses: Kulağın duyabildiği titreşimler. Harf: Kulağın duyabildiği titreşimler ses olarak adlandırılırken seslerin yazıdaki hallerine harf denir.

3 Ses Olayı Nedir? Kelimelerde zamana ve sahaya bağlı olarak sürekli değişmelerin, gelişmelerin olması dilin canlılığının bir göstergesidir. Dilin söz varlığını oluşturan kelimelerdeki sesler, heceleri ve kelimeleri oluştururken tarihî süreç içerisinde düşerler, yer değiştirirler, türerler, başka seslere benzerler. İşte bütün bunlar, ses bilgisi başlığı altında incelenir.

4 Türkçenin yazı dilinde 29 harf vardır.
Türkçenin Sesleri Türkçenin yazı dilinde 29 harf vardır. Bunlar: a,b,c,ç,d,e,f,g,ğ,h,ı,i,j,k,l,m,n,o,ö,p,r,s,ş,t,u,ü,v,y,z.

5 Türkçenin ünlü sesleri (sesliler)
Bu harfler, ses özellikleri yönünden ünlü ve ünsüz harfler olmak üzere iki grupta incelenir. Türkçenin ünlü sesleri (sesliler)

6 kalınlık-incelik yönünden uyumudur.
Büyük Ünlü Uyumu :  Ünlü harflerin, kalınlık-incelik yönünden uyumudur. İlk Hece a, ı, o, u e, i, ö, ü Diğer Heceler

7 İlk Hece a, e, ı, i Diğer Heceler
Küçük Ünlü Uyumu : Bir sözcükteki ünlülerin düzlük-yuvarlaklık yönünden uyumudur. Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde düz ünlülerden (a,e,ı,i) biri bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlülerde düz olur. İlk Hece a, e, ı, i Diğer Heceler

8 İlk Hece o, ö, u, ü Diğer Heceler a,e, u, ü
Türkçe bir sözcüğün ilk hecesinde yuvarlak ünlülerden (o,ö,u,ü) biri bulunursa ikinci ve diğer hecelerde ya düz-geniş (a,e) ya da dar-yuvarlak (u,ü) ünlüler yer alır. İlk Hece o, ö, u, ü Diğer Heceler a,e, u, ü

9 Küçük Ünlü Uyumuyla İlgili Kurallar :
Dilimizde “o,ö” yuvarlak ünlüleri yalnızca ilk hecede kullanılabilir. Yuvarlak ünlülerden biriyle başlayarak bir hecede “a,e” düz ünlülerine geçen bir sözcük, düz ünlüden sonra düz ünlü gelir kuralına göre “ı,i” düz ünlülerine de geçebilir. Türkçe sözcüklerin öncelikle büyük ünlü uyumuna uyması gerekir. Büyük ünlü uyumuna uymadığı halde küçük ünlü uyumuna uyan sözcükler Türkçe sözcük olmaz.

10 Türkçenin Ünsüz Sesleri (Sessizler)
Türkçede 21 ünsüz vardır.

11 ÜNSÜZ BENZEŞMESİ Sert ünsüzlerin (f,s,t,k,ç,ş,h,p)  biriyle biten sözcüklere c,d,g yumuşak ünsüzlerinden biriyle başlayan bir ek getirildiğinde, bu eklerin başındaki C, Ç ‘ye   D,T’ ye  G,K’ ye dönüşür.

12 Örnek: Yanlış Değişim Doğru Sinop’da “d”,”t” ‘ye Sinop’ta
   Ünsüz sertleşmesi, özel adlara ve sayılara getirilen eklere de uygulanır. Örnek:        Yanlış             Değişim                  Doğru                    Sinop’da         “d”,”t” ‘ye                Sinop’ta                                           ‘den     “d”,”t” ‘ye             1970′ten                     

13 Sözcük biçiminde olan de / da bağlacı, ünsüz sertleşmesi kuralından etkilenerek, te / ta biçiminde yazılmaz. Örnek :         Yanlış                        Doğru                      Hiç te                    hiç de                      Olup ta                       olup da

14 Sert ünsüzlerin biriyle biten sözcüklere, yumuşak ünsüzlerden biriyle başlayan ek getirildiğinde bu eklerin başındaki ‘c,d,g’ ‘ç,t,k’ ye dönüşür. Ünsüz sertleşmesi, özel adlara ve sayılara getirilen eklere de uygulanır. Sözcük biçiminde olan de / da bağlacı, ünsüz sertleşmesi kuralından etkilenerek, te / ta biçiminde yazılmaz.

15 KAYNAKLAR Türkçenin Gücü (Doğan AKSAN)
Türk Dili ( Prof Dr. Muharrem ERGİN) Türkçe öğretimi (Mustafa CEMİLOĞLU)