Kurak Yarıkurak Alan Projesi

... konulu sunumlar: "Kurak Yarıkurak Alan Projesi"— Sunum transkripti:

1 Kurak Yarıkurak Alan Projesi
Doç. Dr. Derya EŞEN Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi

2 Gereksinim Türkiye’nin % 65’i kurak ve yarıkurak alan (KYK) (ÇEM 2011)
05–08 Aralık 2011 Ürgüp/Nevşehir‟de KYK Alan Yönetimi Çalıştayı Bu alanların iyileştirilmesi ve sürdürülebilir yöntemi ile ilgili öncelikli çalışma konuları belirlenmiş

3 Gereksinim 5. Proje uygulanan sahalarda yönetim planının (agro-silvo-pastoral) tarımsal ormancılık sistemleri geliştirilerek yapılması, bu yolla kırsal kesim halkının çok yönlü gelir elde etmesi sağlanmalı, 17. Havza yönetiminde çözüm odaklı ve uygulamaya yönelik araştırmalar geliştirilerek uzman kapasitesi arttırılmalı 23. Kurak ve yarı-kurak ekosistemlerde alternatif üretim kaynakları tespit edilmeli 18.Havza bazında yapılacak tarım ve ormancılık çalışmalarında kullanılacak türler belirlenirken ekosisteme uyumlu ve kırsal kalkınmaya destek olabilecek türler seçilmeli

4 Gereksinim (ÇEM 2011) 18. Kurak ve yarı kurak alanlarda toprakta tutulan suyun yitirilmesini engelleyen toprak işlemesiz (doğrudan ekim) veya en az toprak işlemeli sistemlere öncelik verilmeli 19. Kurak ve yarı kurak mera alanlarında rüzgâr perdeleri kurulmalı, 6-Kurak ve yarı kurak alanlarda, sürdürülebilir alan yönetimi planlaması yapılırken, yöre insanlarının sosyo-ekonomik durumlarını iyileştirecek uygulamalara yönelinmeli 7-Kurak ve yarı kurak alanlarda yapılacak özel ağaçlandırma çalışmalarında, eğer yetişme ortamı uygun ise, %10‟ a kadar meyve ağacı dikimine de izin verilmesi yönünde çalışmalar yapılmalı

5 Gereksinim (ÇEM 2011) 13. Kurak ve yarı kurak alanlarda orman tesis edilirken azami özen gösterilmelidir (dikilecek türlerin orijini, yaşı, türü, kurak mıntıkalara uygun yetiştirilme tekniği, nakli, dikim zamanı, dikimi ile bakım metotlarının ot alma, malçlama, sulama, çapa, tam alanda makineli bakım ve koruma vb), 17. Toprakta tuzluluğun ve alkaliliğin önlenmesi amacıyla ana ağaç türlerinin yetiştirilmesine yönelik araştırmalar yapılmalı

6 YÖNTEM Modüler bir araştırma taktiği
1. Su tutma (hasat) oranını artıracak saha hazırlama ve dikim yöntemleri (water harvesting methods) 2. Dayanıklı yerli ve yabancı ağaç tür seçimi (ör. badem) 3. Dikim başarısını artıracak yardımcı yöntemler (malçlama, özel dikim, rüzgar perdesi vb).

7 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ (Water Harvesting Methods)
Geleneksel sulama yöntemlerinde, topraktan süzülen, yer altı veya üstü (nehir, göl vb.) kaynaklara kavuşan yağış suları kullanılır Su hasat yöntemleri (SHY), yağış sularını toprağa girmeden yüzeysel akış veya taşkın formunda toplamayı esas alır Küresel ölçekte KYK ağaçlandırmalarının başarısını büyük ölçüde artırmıştır

8 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ (Water Harvesting Methods)
9000 yıl önce Ürdün’de ve MÖ 4500’de Güney Mezapotamya’da basit SHY uygulamalarının var olduğu bilinmektedir (Oweis ve ark 2001, Prinz 2002) SHY uygulamada su kıtlığı çeken sahalarda üzerinde herhangi bir ürün (ör. ağaç fidanları) olmayan veya kullanım değeri olmayan alana düşen yağış sularını dikim yapılan komşu sahaya aktararak fidanların kullanımına sunan bir sistemdir

9 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ (Water Harvesting Methods)
Bir SH tesisinde “toplama ya da besleme alanı” ile “depolama tesisi ve hedef alan” mevcuttur Toplama alanı üzerine yağan yağış sularını toplayarak depolama alanına kanalize eder, Kanalize edilen yüzeysel akışı hedef alana dikilen fidanların kullanacağı zamana kadar depolama tesisinde saklanır (Oweis ve ark 2001, Prinz 2002).

10 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ (Water Harvesting Methods)
Alternatif su kaynaklarının çok uzak ve erişimin pahalı olduğu durumlarda SHY ağaçlandırma çalışmaları için çok daha ucuz bir su kaynağı sunar KYK alanlarda SHY kullanılarak derin yer altı sularının (Konya ve çevresinde sıkça görülen) hoyratça tüketilmesinin de önüne geçilir Yağış sularını toprağa girmeden yüzeysel akış veya taşkın formunda toplamayı esas alır

11 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ Negarim SHY: Son dönemlerde önem kazanan bir SHY. Yüksekliği 25 cm’yi geçmeyen toprak set ya da sırtlarıyla çevrelenen ve mikrohavzanın en düşük kotlu köşesinde bir infiltrasyon (fidan dikim) çukuru olan baklava şekilli minyatür havzalardır ( m2 ) (FAO 1991, 2012, Oweis ve ark. 2001).

12 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ:Negarim
Su kıtlığı çeken havzalarda yağış sonrası oluşan yüzeysel akışı kontrollü biçimde yönlendirerek asli bitki türleri (kökler) tarafından kullanılmak üzere depolamayı amaçlar (FAO 1991, 2012, Oweis ve ark. 2001). Bu tesisler yıllık yağışın 150 mm’e kadar düştüğü 1,5-2 m toprak derinliğine sahip eğimin %5’i geçmediği düzgün satıhlı kurak ve yarı-kurak alanlarda kullanılmaktadır (FAO 1991, 2012, Oweis ve ark. 2001).

13 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Negarim
Bu sistemin en önemli yararı yüksek bir toprak muhafazası sağlamasıdır. Diğer bir faydası da fazla bakım gerektirmeden uzun yıllar boyunca kullanılabilir

14 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Negarim
Havzalar ağaç türüne ve fidan sayısına bağlı alarak m2 arasında değişir. Bu yapılar 5-10 m eninde m boyunda tesis edilir.

15 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Negarim
Bazen değişik varyasyonlar da kullanılabilmektedir

16 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Negarim
İnfiltrasyon çukuru mikrohavza büyüklüğüne bağlı olarak 1,4x1,4x0.4 ile 3x3x0.4 cm arasında değişir. Genelde her bir havzaya birisi yedek iki fidan dikilmesi önerilir

17 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Eşyükselti Eğrisi Setleri (EYS)
Eşyükselti eğrisi setleri (Contour bunds or ridges) mm yıllık yağışa, 1,5-2 m toprak derinliğine ve %1-50 eğimli alanlarda kullanılır Mikrohavzaların basitleştirilmiş bir formudur (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012).

18 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: EYS
5-20 m arayla oluşturulan ana setler birbirlerine yakın mesafede eşyükselti eğrilerine paralel olarak oluşturulur Ana setlerin yüksekliği genel olarak eğimli arazilerde her 1 m’lik düşüşüne karşı cm yükseklikte ana setler tesis edilir Düz veya düze yakın arazilerde ise her 100 m’lik mesafede bir 60 cm yüksekliğinde bir set yapılmasını önermektedir Ana setler arasına, 2-5 m mesafeyle ve yaklaşık 2 m uzunluğunda küçük tali toprak setler (bağlar) tesis edilir ki bu tali setler setler arasını minihavzalara (10-50 m2) ayırır İnfitrasyon çukuru (80x80x40 cm) ise ana ve tali setin (bağ) kesişme noktasında tesis edilir

19 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: EYS

20 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: EYS
Bu sistem daha az bir toprak işleme gerektirmesi sebebiyle Negarim mikrohava sistemine göre daha düşük bir maliyetle ve daha geniş alanlara tesis edilir. EYS’nin diğer bir olumlu yönü ise ana setler arasına tarım veya yem bitkileri ekilerek sistem zenginleştirilebilir (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012). Kenya’da otsu bitkilerle (Napier otu, solda) ve taşla (allta) tahkim edilmiş EYS’ler (FAO 2012).

21 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Hilal Set (Semi-circular) Sistemi (HSS)
Hilal set sistemi kurak ve yarıkurak alanların ağaçlandırılmasında (ör. badem, Antep fıstığı, zeytin vb.) sıkça kullanılan bir sistemdir Bu sistem, mm ve daha fazla yıllık yağışa ve çok sığ ve tuzlu olmayan toprağa sahip %0,5-5 eğimli KYK meraların hızlı ve düşük maliyetle ıslahında kullanılmaktadır. Daha fazla kazı dolduru gerektiren kapalı mikrohavza yöntemlerine göre daha düşük bir maliyete sahiptir (Prinz, 2002; FAO 2012).

22 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: HSS

23 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Hilal Set (Semi-circular) Sistemi
Bu sistemin yaygın bir formunda, uçları eşyükselti eğrilerine kavuşan 1-8 m genişlikte hilal şekilli, cm yükseklikte toprak setler tesis edilir. FAO’nun çalışmalarında toprak setlerin yüksekliği 10 cm oturma genişliği 75 cm’dir.

24 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Hilal Set (Semi-circular) Sistemi
Bu sistem, bir alt eşyükselti eğrisine tesis edilen setler üstteki eşyükselti eğrisine tesis edilen setleri ortalayacak şekilde düzenlenir. Böylece üstteki setler arasından akacak yüzeysel akışın alt setlerce yakalanması sağlanır. Eğim artıkça hilalin çapı da azaltılır (Oweis ve ark. 2001; Prinz, 2002; FAO 2012).

25 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Kaşlı Teraslar (Eye-brow terraces) (KT)
KT yıllık yağışın mm arasında değiştiği sahalara bireysel olarak dikilen ağaç ya da çalılara yeterli su sağlamak üzere tesis edilir (Prinz 2001). Bu sistemin diğer bir ismi de platform teraslarıdır.

26 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: KT
Ürün dikim alanının (cropping area) 1-5 m2 olduğu, tesis edilen bu mikrohavzanın büyüklüğü 5-50 m2 arasında değişir. Bu tesis oldukça eğimli arazilerde de (%1-50) kullanılabilmektedir (Prinz 2001).

27 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Vallerani Mikrohavzaları
Adını İtalyan bir mühendis olan Vallerani’den alan ağaçlandırılacak mikrohavzaların mekanize olarak tesis edildiği bir sistemdir (Prinz 2001). Bu sistem yıllık yağışın ve arazi eğiminin sırasıyla mm ile % 0-2 arasında değiştiği sahalarda kullanılmaktadır. Her bir mikrohavza yaklaşık 600 L yağış suyunu depolayabilir. Bu sahalarda yapılan ağaçlandırmaların oldukça yüksek başarıya ulaştığı bildirilmektedir.

28 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Vallerani Mikrohavzaları
Bu sistem saatte 400 mikrohavza tesis edebilen “yunus pulluğu” adı verilen özel ekipmanla oturtulmaktadır Yunus pulluğu özellikle Akdeniz ve Afrika ülkelerinde yapılan ağaçlandırma çalışmalarında büyük bir başarı sergilemiştir.

29 1. SU HASAT YÖNTEMLERİ: Meskat Sistemi
Yağışın ve arazi eğiminin sırasıyla mm ve %2-15 arasında değiştiği KYK kullanılır Sistem yağışın yakalandığı yaklaşık 500 m2’lik bir “meskat” bölümü ile asıl dikimlerin yapıldığı ve büyüklüğü 250 m2 olan “manka” bölümlerinden oluşmaktadır Sistem 20 cm yükseklikte bir toprak set ile çevrelenmektedir Tunus’ta yaklaşık 300 bin ha’lık alan ağaçlandırılmış

30 2. Dayanıklı Yerli ve Yabancı Tür Seçimi ?
Pinus nigra Cupressus sempervirens Robinia pseudoacacia Cedrus libani Eleagnus angustifolia Pinus brutia Pinus pinea Amygdalus communis Ailanthus altissima Acacia cyanophilla Acacia senegal (Arap sakızı)  Acacia seyal (Arap sakızı) Argania spinosa (Argan ağacı) Eucalyptus camaldulensis Prosopis L. Tamarix spp.

31 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: Malçlama

32 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: İnorganik Malçlama

33 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: Malçlama

34 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: Organik Malçlama

35

36 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: Ağaç Tulumları

37

38 3. Dikim Başarısını Artırıcı Yardımcı Yöntemler: Ağaç Tulumları