Evlİya Çelebİ (1095 – 1684) Büyük Türk SeyyahI

... konulu sunumlar: "Evlİya Çelebİ (1095 – 1684) Büyük Türk SeyyahI"— Sunum transkripti:

1 Evlİya Çelebİ (1095 – 1684) Büyük Türk SeyyahI
Kayra Çağın ETİLER /B

2 EVLİYA ÇELEBİ Hayatı Eserleri Fotoğrafları Evliya Çelebi

3 EVLİYA ÇELEBİ HAYATI (25 Mart 1911)’de İstanbul’da Unkapanı’nda doğdu. Tam ve gerçek adı belli değildir. Evliya Çelebi adı muhtemelen lakabından gelmekte olup hocası İmam Evliya Mehmed Efendi’ye nisbetle alınmış olmalıdır. Evliya Çelebi, çok iyi bir öğrenim gördü. Önce mahalle mektebine gitti. Daha sonra Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi'ne girdi. Burada yedi yıl okuduktan sonra saraya özgü bir okul olan Enderun'a devam etti. Evliya Çelebi

4 HAYATI Kırk yılı aşkın bir süre boyunca hemen hemen bütün Osmanlı ülkesini ve diğer memleketleri dolaşarak Türk kültür tarihinde örneğine rastlanmayan büyük bir seyahatname kaleme almış ve günümüzde önemi giderek artan bu eseriyle adeta bütünleşmiştir. Evliya Çelebi

5 HAYATI Anlatımında rastlanan yazı diline uymayan bazı şekiller, ilgili yöre halkının konuşma dilini verme amacına yönelik olmalıdır. Nitekim Evliya Çelebi gezdiği yerlerde halkın diline ve konuşma şekillerine özel bir önem vermektedir. Evliya Çelebi

6 HAYATI Babası, Seyahatname’nin bazı yerlerinde adı Derviş Mehmed Ağa, Derviş Mehmed Ağa-i Zılli şeklinde de geçen Saray-ı Amire kuyumcubaşısı Derviş Mehmed Zılli Efendi’dir. Evliya Çelebi

7 HAYATI Eserinde çoğunlukla mübalağalı haberler vermekten hoşlanan Evliya Çelebi Dünya’ya geldiğinde evlerinde yetmiş kadar ulema ve meşayih bulunduğunu, onların manevi yardımlarından dolayı macera dolu hayatında her türlü dert ve sıkıntıdan kolayca kurtulduğunu belirtir. Evliya Çelebi

8 HAYATI Evliya Çelebi, Şeyhülislam Hamid Efendi Medresesi’nde yedi yıl kadar derslere devam ettiği gibi hocası Evliya Mehmed Efendi’den de hıfza çalıştı. Babasından hattatlık öğrendi. Ardından saraya intisap ederek Enderun’da tahsilini sürdürdü. Evliya Çelebi

9 HAYATI Güzel sesi dolayısıyla müsiki eğitimi de aldı.Bu konuda Derviş Ömer Efendi’den faydalandı. Bir müddet sonra Silahdar Melek Ahmed Ağa (Paşa),Rüznameci İbrahim Efendi ile Hattat Hasan Paşa tarafından IV. Murad’a takdim edildi. Evliya Çelebi

10 HAYATI Evliya Çelebi kendi ifadesine göre sık sık IV. Murad’ın huzuruna çıkıyor, nükte ve hoş sözlerle onu oyalıyor, hatta padişah sinirli zamanlarında kendisini çağırtıyordu. Saraydaki muhiti onun edebi kudret, bilgi ve görgüsünün artmasında oldukça önemli rol oynamış olmalıdır. Evliya Çelebi

11 HAYATI Geniş bir hayal dünyasına ve bilgi birikimine sahip bulunması seyahat merakını karşı konulmaz bir hale getirmiş olmalıdır. Kendisi eserinde seyahatlerinin sebebini 1040 Muharreminin aşure gecesi (19 Ağustos 1630) gördüğü bir rüyaya bağlamaktadır. Evliya Çelebi

12 HAYATI Rüyasında; İstanbul’da Yemiş İskelesi civarındaki Ahi Çelebi Camii’nde Hz. Peygamber’i kalabalık bir cemaatle birlikte görür. Heyecana kapılıp Resül-i Ekrem’in elini öperken “Şefaat ya Resülallah” diyecek yerde “Seyahat ya Resülallah” der. Evliya Çelebi

13 HAYATI Hz. Peygamber tebessüm ederek şefaati, seyahati ve ziyareti ona müjdeler; cemaatte bulunan ashabın duasını alır; Sa’d b. Ebü Vakkas da gördüklerini yazması temennisine bulunur. Evliya Çelebi

14 HAYATI Bu rüyayı tabir ettirdiği Kasımpaşa Mevlevihanesi Şeyhi Abdullah Dede’nin “Sa’d b. Ebü Vakkas’ın nasihati üzere ibtida bizim İstanbul’cağızı tahrir eyle” tavsiyesiyle önce doğduğu ve yaşadığı şehri gezmeye, gördüklerini yazmaya karar verir. Evliya Çelebi

15 HAYATI İstanbul’u semt semt gezen ve çeşitli meclislerle kahvehane ve meyhanelere uğrayarak buralar hakkında bilgiler toplayan Evliya Çelebi İstanbul dışına ilk seyahati 1640 yılında Bursa’ya yapar. Babasından izinsiz gittiği Bursa’dan dönüşünde babası ona artık seyahat etme izni verdiği gibi bir seyahatname kaleme almasını da tavsiye etmiştir. Evliya Çelebi

16 HAYATI Muhtelemen İstanbul’u dolaşırken bu arada ailesinin irtibatı sebebiyle Kütahya, Manisa ve İzmit’e kısa seyahatlerde de bulunmuştu. Evliya Çelebi’nin uzak memleketlere ilk seyahati, Ketenci Ömer Paşa’nın Trabzon’a vali tayin edilmesiyle gerçekleşti. Evliya Çelebi’nin uzak memleketlere ilk seyahati, Ketenci Ömer paşa’nın Trabzon’a Vali tayin edilmesi ile gerçekleşti. Evliya Çelebi

17 HAYATI Evliya Çelebi hiç evlenmemiştir. Eserindeki bilgilerden iyi ata bindiği, iyi cirit oynadığı, gayet çevik ve hareketli bir insan olduğu herkesle iyi geçindiği, hoş sohbet, nüktedan olup katıldığı meclislerde sözünü dinlettiği anlaşılmaktadır. Evliya Çelebi

18 HAYATI Devlet ricalinden çok tanıdığı olmasına rağmen ikbal hırsına kapılıp mansıp peşinde koşmayarak hayatını seyahate vakfeden Evliya Çelebi, seyahatlerine yardımcı olması için zaman zaman mektup götürüp getirmek, köyleri tahrir etmek, vergi toplamak gibi görevleri kabul etmiştir Evliya Çelebi

19 HAYATI Bazen elçi kafiyelerine katılarak daha emniyetli bir yolculuk yapma fırsatını değerlendirmiştir. Ailesinin zengin olması, uzun seyahatleri için gerekli kaynağı teminde kolaylık sağlamış olmalıdır. Nitekim seyahatlerinde köleleri, uşakları veya dostları yanında bulunurdu. Evliya Çelebi

20 HAYATI Yerine getirdiği hizmetler karşılığında aldığı atıyyeler, seferlerde payına düşen ganimetler ve satışlardan elde ettiği karlar da ona yeni gelirler sağlıyordu. Bazı seyahatlerin de ise katıldığı heyetler sayesinde aşırı masrafı olmuyordu. Evliya Çelebi

21 HAYATI Yarım asra yaklaşan seyahatleri sayesinde engin bir bilgi ve tecrübe sahibi olan Evliya Çelebi edip, şair, aynı zamanda hattat, nakkaş ve müsikişinastı. Bu kabiliyetlerini çeşitli yerlerde ispat etmiştir.Nitekim Karahisari tarzındaki hatları Harem-i Hümavun’a konmuştu. Evliya Çelebi

22 HAYATI Ayrıca gezdiği yerlerde gördüğü minyatürlü ve tezhipli kitaplara karşı duyduğu hayranlığa dair eserinde bilgiler vardır. Onun ince ruhlu, zarif ve çelebimeşrep bir kişi, kendi ifadesiyle “Evliya-yı bi-riya” olduğu anlaşılmaktadır. Alçak gönüllülüğü sayesinde herkesle iyi geçinmesi dostlarının sayısını çoğaltmıştı. Evliya Çelebi

23 HAYATI Seyahatlerinde maiyetinde bulunduğu vali ve serdarlarla da arası gayet iyi idi. Ancak onların zaaflarını yakaladığı an bunları belirtmekten de geri durmamıştır. Evliya Çelebi’nin yazılarında genel olarak bir ifade güzelliği hakimdir. Üslübu ise yer yer görülen gramer hatalarına rağmen okuyucuyu cezbeder. Anlatımında rastlanan yazı diline uymayan bazı Evliya Çelebi

24 HAYATI Anlatımında rastlanan yazı diline uymayan bazı şekiller, ilgili yöre halkının konuşma dilini verme amacına yönelik olmalıdır. Nitekim Evliya Çelebi gezdiği yerlerde halkın diline ve konuşma şekillerine özel bir önem vermektedir. Evliya Çelebi

25 HAYATI Sade ve samimi ifadesi, konuşur gibi kaleme alınmış cümlelerle herkese hitap etmeyi amaçlamıştır. Evliya Çelebi olaylara çok defa alaycı bir tavırla yaklaşır. Karşılaştığı kimselerin taklidini yapmaktan çekinmez. Evliya Çelebi

26 HAYATI Bazen naklettiği şeyi daha da renklendirmek için uydurma bir haber veya hadise ortaya atar. Bu arada okuyucunun ilgisini çekmek maksadıyla aklın almayacağı garip olaylara yer verdiği de görülür. Evliya Çelebi

27 HAYATI Mesela, fillerin geçtiği köyde kadınların fil doğurması, gaipten haber veren mağaralar, çaresiz dertlere çare bulan hekimler ve benzeri olağanüstü şeyler onun üslüp ve anlatım güzelliğine çeşni kattığı gibi, bu tür hikayelere meraklı geniş kitlelerin ilgisini çekerek bu sayede eserine popüler bir karakter verdiği de amaçladığı söylenebilir. Evliya Çelebi

28 HAYATI Anlatımında rastlanan yazı diline uymayan bazı şekiller, ilgili yöre halkının konuşma dilini verme amacına yönelik olmalıdır. Nitekim Evliya Çelebi gezdiği yerlerde halkın diline ve konuşma şekillerine özel bir önem vermektedir. Evliya Çelebi

29 HAYATI Evliya Çelebi’nin gezip gördüğü yerleri ve şahit olduğu olayları konu alan on ciltlik seyahatnamesi Türk kültür tarihi bakımından oldukça önemli bir külliyat niteliği taşımaktadır. Seyahatname-i Evliya Çelebi adıyla bilinen bu eserin bazı nüshaları Tarih-i Seyyah ismini taşır. Evliya Çelebi

30 EVLİYA ÇELEBİ Hayatı Eserleri Fotoğrafları Evliya Çelebi

31 ESERLERİ Evliya Çelebi

32 1. Cilt – İstanbul’a tahsis edilmiştir.
ESERLERİ 1. Cilt – İstanbul’a tahsis edilmiştir. 2. Cilt – Bursa, İzmit, Bartın, Amasya, İnebolu, Sinop, Bafra, Samsun, Giresun ve Trabzon tasvir edilir. Ayrıca Gürcistan, Abaza diyarı, Girit seferi, Hanya Kalesi’nin fethi, Düzce, Bolu, Gerede, Amasya, Niksar, Erzurum, Erzincan ile Şebinkarahisar, Merzifon ve Çorum hakkında bilgi verir. Evliya Çelebi

33 ESERLERİ 3. Cilt – İznik, Eskişehir, Ilgın, Konya, Ulukışla, Payas , İskenderun, Antakya, Hama, Humus, Şam, Yafa, Lüt denizi, Remle, Gazze ile başlar. Ardından Kayseri, Sivas, Muş, Arapkir, Harput ve Bingöl anlatılır. Burgaz, Pravadi Şumnu, Hezargrad, Rusçuk, Yerköyü, Niğbolu şehirleriyle Özi, Köstence, Babadağı, Zağra-i Atik Filibe, Tatar Pazarcığı Sofya, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne etraflı şekilde tasvir edilir. Evliya Çelebi

34 ESERLERİ 4. Cilt – Diyarbekir, Mardin, Bitlis, Van ve İran’da Rümiye, Tebriz, Hemedan, Kirmanşah hakkında bilgi verilir. 5. Cilt – İran’dan Bağdat’a oradan Siirt’e ulaşan, İstanbul’a dönerken Tokat’a uğrayan Evliya Çelebi’nin bu yol güzergahında gördüklerini anlatmasıyla başlar. Ayrıca bu ciltte Özi’ye gidişi. Varna İsmail, Akkirman, Bender ve buradan katıldığı Lehistan seferi, Ukrayna, Prut ve Kılburun, İstanbul’a döndükten sonra IV. Mehmed ile çıktığı Anadolu seyahati, Celali reisi Abaza Hasan Paşa ile ilgili olaylar, Kal’a-i Sultaniyye, Bozcaada, Gelibolu, Bolayır, Keşan, Malkara, Bosna, Üsküp, Manastır gibi yerler anlatılır. Evliya Çelebi

35 ESERLERİ 6. Cilt – Evliya Çelebi’nin Erdel’e Köse Ali Paşa’nın refakatindeki seferiyle başlayıp Sırbistan, Macaristan ve Romanya ile sürer. Bu ülkelerdeki şehirler etraflı şekilde konu edilir. 7. Cilt – Kanije, İstolni Belgrad, Belgrad, Kara Mehmed Paşa’nın elçilik heyetiyle Viyana’ya gidiş, Viyana’nın ve kalesinin tasviri, Macaristan’a ve Budin’e varış ile Tımışvar, Eflak, Boğdan vilayetlerinin tasviri, Kazak vilayeti, Kırım, Dağıstan, Kafkas kavimlerinin dil, örf ve adetlerine ayrılmıştır. Evliya Çelebi

36 ESERLERİ 8.Cilt – Azak’tan Kefe, Bahçesaray, Kılburun, Akkirman, İsmail, Badağı, Hasköy ve Edirne yoluyla İstanbul’a dönüş; tekrar Girit seferine katılmak üzere Edirne, Dimetoka, Gümülcine, Drama, Selanik yoluyla Mora ve Hanya’ya geçiş; Kandiye fethinde bulunduktan sonra Arnavutluk’a oradan da Yanya, Tepedelen, Avlonya, Draç, İlbasan, Ohri, Resne, Manastır, İştip, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne üzerinden İstanbul’a dönüş yer alır. Evliya Çelebi

37 ESERLERİ 9. Cilt – İstanbul’dan Mekke ile Medine’ye kadar uzanan güzergahta Batı ve Güney Anadolu ile Suriye şehirleri anlatılır. 10. Cilt – Bu cildin tamamı Mısır’a ayrılmıştır. Mısır’a yakın bölgeler, Nil sahilleri, Sudan ve Habeşistan da burada ele alınmıştır. Son çalışmalara göre Seyahatname’nin asıl nüshaları Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’ndedir. Evliya Çelebi

38 EVLİYA ÇELEBİ Hayatı Eserleri Fotoğrafları Evliya Çelebi

39 FOTOĞRAFLAR Evliya Çelebi

40 FOTOĞRAFLAR Evliya Çelebi

41 FOTOĞRAFLAR Evliya Çelebi