ORGANİK ARICILIK.

... konulu sunumlar: "ORGANİK ARICILIK."— Sunum transkripti:

1 ORGANİK ARICILIK

2 ORGANİK ARICILIK Doğada bulunan nektar, polen, su ve propolisin arılar tarafından toplanarak çeşitli arı ürünlerine dönüştürülmeleri işleminde, üretimden tüketime kadar tüm aşamalarında kimyasal ilaçlama yapmadan, organik tarım alanlarında veya doğal yapısı bozulmamış florada her aşaması bir kontrol ve sertifikasyon kuruluşunca denetlenen ve sertifikalandırılan arıcılık faaliyetlerine denir

3 Organik Arıcılıkta Dikkate
Alınacak Hususlar 1- Geçiş Süreci 2- Arıların orijini 3- Arı kolonilerinin bulunduğu bölge 4- Arıların beslenmesi 5- Kovanların ve diğer arıcılık ekipmanların özellikleri 6- Hastalık ve parazitlere karşı tedbir ve mücadele 7. Organik Ana Arı, Bal, Polen, Arı Sütü ve Propolis Üretimi

4 Geçiş döneminde üretilen ürün organik ürün sayılmaz
1. GEÇİŞ SÜRECİ Organik üretime karar verilip bu üretim için hazırlıkların yapılmaya başlanmasından organik ürünün üretilip belgelendirilmesine kadar geçen döneme geçiş süreci denilmektedir Geleneksel arıcılıktan organik arıcılığa geçiş süresi 1 (bir) yıldır. Başlangıç tarihi olarak uygun olmayan girdilerin son kullanma tarihleri dikkate alınır Organik Arıcılık Petekler organik bal mumundan , Kovanlar boyasız, Özel alanda sertifikalı arıcılık faaliyeti Konvansiyonel arıcılık 1 yıl Geçiş döneminde üretilen ürün organik ürün sayılmaz

5 Geçiş süresinde üretilen ürün organik ürün sayılmaz.
Geçiş süresinde kovanlardaki bütün petekler organik balmumundan yapılmış olmalıdır. Geçiş süreci esnasında arıcı veya proje için kapalı bir balmumu dolaşım sisteminin oluşturulması gerekir. Geçiş sürecinde yapılan tüm işlemler kayıt altına alınmalıdır

6 Irk seçiminde, arıların bulunduğu bölge
2-Arıların Orijini Irk seçiminde, arıların bulunduğu bölge koşullarına adapte olabilme kapasitesi, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığı dikkate alınmalıdır. Arı kolonileri, organik olarak üretim yapılan işletmelerden temin edilmelidir. Afrika arıları İtalyan arısı Karniyol arısı Kafkas arısı

7 Kapasite artırımı; kolonilerin bölünmesi ile veya organik arıcılık yapan diğer işletmelerden oğul veya kovan alınarak yapılır. Arıcılar organik işletmelerden arı temin edemedikleri istisnai koşullarda (salgın, felaket gibi arıların önemli ölçüde ölmesi) konvansiyonel kolonilerin satın alınmasına, işletmeler bir yıllık geçiş sürecine tabi tutulmak kaydıyla diğer işletmelerden arı satın almalarına izin verilebilir. Kolonilerin yenilenmesi amacıyla, bu Yönetmelik hükümlerine uygun olmayan, yılda % 10 oranında ana arı ve oğul organik üretim yapılan kovanlara, organik üretim birimlerinden gelen bal peteği veya temel peteği ile birlikte yerleştirilmeleri kaydıyla, alınabilir. Bu durumda geçiş süreci uygulanmaz.

8 Hidrolik ve termik enerji santralleri
3-Arı Kolonilerinin Bulunduğu Bölge Sanayi Bölgeleri Organik Arıcılık alanı Kent Merkezleri Reaktörler Oto yollar Yarı çap 3 Km Hidrolik ve termik enerji santralleri Maden İşletmeleri Atık Merkezleri Kirlenmeye yol açması muhtemel olan, tarım dışı üretim kaynaklarından uzak olmalıdır. Müteşebbis bu koşulun sağlanması için gerekli tedbirleri alır. Ancak kış mevsiminde ve bitkilerin çiçeklenme dönemi dışında bu durum gözardı edilebilir. Arılar için yeterli miktarda doğal nektar ve polen kaynağı bulunmalı,suya erişim imkanı olmalıdır. Kovanlar bulundukları yerden başka yere yetkilendirilmiş kuruluş bilgisi dâhilinde taşınır

9 4-Arıların Beslenmesi Arı kolonilerini beslemeye, yalnızca kovanların zor iklim koşullarından dolayı tehdit altında olması durumunda izin verilir. Besleme; organik bal, organik şeker şurubu ya da organik şeker ile yapılır. Besleme ile ilgili olarak kayıtlara; ürünün tipi, uygulama tarihi, miktarı ve kullanıldığı kovanlara dair bilgiler yazılır. Arılar öncelikli olarak arıcının kendi işletmesinden elde ettiği organik bal ile beslemesi tercih edilir.

10 Organik Arıcılıkta Besleme Zamanı
Yapılan besleme ile ilgili kovan siciline, kullanılan ürünün tipi, tarihi, miktarı ve besleme yapılan kovan numaraları kaydedilmelidir. ürün Hasadı 15 gün BESLEME İlk Besleme Nektar akımı Son Besleme Organik ürünler

11 5-Kovanların ve diğer arıcılık
malzemelerinin özellikleri  Kovanlar, ağaçtan veya diğer doğal malzemelerden yapılmalıdır. Kovanlarda kimyasal boya yerine propolis, balmumu, bitki yağları gibi doğal ürünler kullanılmalıdır organik biçimde üretilen balmumunun pazarda mevcut olmaması ve kovanda arının kendi yaptığı balmumunun (dalak) alınmış olması kaydıyla, özellikle yeni tesislerde veya dönüşüm süreci esnasında organik üretim biriminden alınmayan balmumunun kullanılmasına kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluşu tarafından izin verilir. Kabartılmış petekleri güve zararlısından korumak için kimyasal ilaçlar kullanılmamalı, gerekiyorsa soğuk hava depolarında bekletilmelidir.

12 6-Hastalıklara karşı alınan
tedbir ve mücadele Arıcılıkta hastalıkların önlenmesi için; dayanıklı uygun türler seçilmeli, düzenli aralıklarla malzeme ve teçhizat dezenfekte edilmeli, kirlenmiş maddeler veya kaynaklar imha edilmeli petekler düzenli olarak yenilenmeli ve kovanlarda yeterli miktarda polen ve bal bırakılmalıdır. kimyasal bileşimli ilaçlar yerine  fitoterapik ve homeopatik tedavi yöntemleri kullanılmalıdır. Bu durumda geçiş süreci uygulanmaz . Ancak allopatik ilaçlar kullanıldığında 1 yıl geçiş süreci uygulanır.

13 Kolonilerin imha edilmesine yol açabilecek şekilde hastalığın veya zararın giderilmesinde bu tedavi yöntemlerinin etkisiz kalması bir veteriner hekimin  sorumluluğunda, kimyasal bileşimli ilaçlar kullanılabilir. O durumda aktif farmakolojik madde de dahil ürünün tipi, konulan teşhis, dozu, uygulama şekli, tedavi süresi ve ilacın kalıntı arınma süresi kaydedilir ve ürünler organik ürün olarak pazarlanmadan önce yetkilendirilmiş kuruluşa bilgi verilir. Bu dönem içerisinde tedavi altındaki koloniler izole edilmiş bir bölgeye alınır, tedavi sonrası kovanlardaki balmumları alınır ve yerine organik balmumu veya boş çerçeve konulur. Bunlara 1 yıl geçiş süreci uygulanır.

14 Varroa parazitinin ortaya çıkması durumunda formik asit, laktik asit, asetik asit ve oksalik asit ve mentol, thymol, okaliyptol veya kafur kullanılabilir. Bu durumda geçiş süreci uygulanmaz. Kovanların dezenfeksiyonu pürümüz ile yakılarak yapılır. Arıcılıkta kullanılan ekipmanın, kovanın temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi amacıyla kaynar su, potasyum ve sodyum sabunu, su ve buhar, kireç kaymağı, kireç, sönmemiş kireç, sodyum hipoklorit (çamaşır suyu), kostik soda, kostik potas, oksijenli su, doğal bitki özleri; sitrik, formik, laktik, oksalik ve asetik asit; alkol, formol ve sodyum karbonat kullanılabilir. Sadece binaların, materyallerin dezenfeksiyonu veya temizlenmesi amacıyla buhar ve alev gibi fiziksel önemlerin veya organik asit ve bazların kullanımına müsaade edilebilir Yapılan her türlü uygulama ayrıntılı bir şekilde kayıt edilir.

15 Varroa İle Entegre Mücadele Yöntemleri
Kimyasal Kontrol Yönetimi:Organik asitlerle Uçucu Yağlar ile İlaçlama: thymol,menthol, eucalyptol, camphor ve oregano (kekik otu) yağıdır Varroaya Karşı Oksalik asit uygulaması

16 Biyoteknik Kontrol Yönetimi
Erkek Yavru Gözlerinin Kolonide Hazırlanması: Kovan Dip Tahtasını Çıkartmak:

17 Yüksek Sıcaklık Uygulaması
Koloni içi sıcaklığı, özel termostatlı bir panel yardımı ile kontrollü olarak C’ye yükseltilmekte ve arılar üzerindeki Varroalar bayıltılarak kovan dip tahtasına serilmiş yapışkan kartona düşürülmektedir. Hijyenik Ana Arıların Seçimi: Bu özelliğe sahip kolonilerden ana arı üretmek

18 7. Organik Ana Arı, Bal, Polen, Arı Sütü ve Propolis Üretimi
Organik tarım metoduyla üretilen arı ürünleri ambalajlanırken organik ürünün niteliğinin bozulmamasına dikkat edilmeli ve ürünün organik niteliğini koruyacak bütün hijyenik tedbirler alınmalıdır. Ambalajlar; cam, tahta ya da özel üretilmiş uygun organik kaplama maddelerinden yapılmalıdır. Organik arı ürünleri geleneksel arıcılıkla elde edilen ürünlerden ayrı olarak depolanır. Organik ürünlerin depolanması sırasında herhangi bir kimyasal ilaç kullanılmamalıdır. Organik arı ürünleri, karayolları kenarında bekletilmemeli ve satılmamalıdır

19 Ana Arı Üretimi Yönetmeliğe göre ana arı ihtiyacı, konvansiyonel üretilmiş ana arılardan işletmede bulunan kolonilerin %10’u kadar ana arı alınarak kullanılabilir. Ana arıların kanatlarının kesilmesi yasaktır Ana arıların yenilenmesi esnasında eski ana arının öldürülmesine yönetmelikte izin verilmektedir. b. Bal Üretimi Yavrulu çerçevelerden bal sağımı yapılmaz Süzülecek çerçevelerin en az 2/3 ü sırlanmış olmalıdır Hasat esnasında elde edilen kenar petek ve sırlar (petek gözlerinde bal varsa) arıların beslenmesinde kullanılabilir Ballıkların kaldırılması ve bal süzme faaliyetleri kovan koloni kartına kaydedilir

20 c. Polen Üretimi Organik polen üretiminde kullanılacak ekipman içinde metal olmayan tahtadan veya plastikten yapılan tuzaklar kullanılmalıdır. Polenler doğal yolla ve gölgede kurutulmalı ve besin değerini kaybetmeyecek şekilde depolanmalıdır.

21 d.Arı Sütü Üretimi Konvansiyonel üretimden farklı olarak plastik veya tahtadan yapılmış malzemeler kullanılarak, uygun şartlardaki soğukluklarda muhafza edilmesidir. e.Propolis Üretimi Plastik propolis tuzakları kullanılarak çerçeve üzerindeki propolislerin toplanarak soğuk bir yerdebekletildikten sonra esnetme hareketleri yapılarak plstik malzemeden ayrılması sağlanır.

22 BAL ARILARI ( Apis mellifera L.)
ARICILIK ve BAL ARILARI ( Apis mellifera L.)

23 Arıcılık; toprağa bağımlı kalmaksızın az sermaye ve az iş gücü ile kısa sürede gelire dönüşebilen, aynı zamanda bulunduğu yerdeki bitki örtüsünün sürdürülebilirliğine vasıta olan, tarıma elverişli olmayan orman içi ve orman kenarı köylerinde dahi yapılabilen sosyo- ekonomik öneme sahip tarımsal bir iş koludur.

24 Bal arıları; günümüzde kutup bölgeleri dışında dünyanın hemen her yerine yayılmışlardır.
Balın kovandan nasıl alınacağı konusunda bu günkü bilgiden yoksun olan insanoğlu ilk kez ağaç kovuğunda bulduğu arıları suya sokarak öldürüp balını aldıktan sonra geri kalan arılar ile arıcılığa devam etmişlerdir. Daha sonra çeşitli yöntemlerle evciltmeye çalışmış ve günümüzde modern kovan dediğimiz fenni kovanlara taşıyarak kontrolleri altına almayı başarmışlardır. Geçmişi insanlık tarihinden eski olan arılar; çalışkanlığın, temizliğin,saflığın simgesi haline gelmiş atasözlerine, şarkıya, şiire konu olmuşlardır.

25 Ülkemiz dünya ballı bitkiler florasının 3 / 4 üne sahip olup, koloni varlığı ile ilk sıralarda yer almaktadır. Ancak koloni başına bal veriminde ise ülkemiz daha alt sıralarda bulunmaktadır. Bunun birçok nedeni olmakla birlikte en önemli nedeni arıcılarımızın arıları sevk ve idarede gerekli teknik uygulamalara yeterince itina göstermemelerinden kaynaklanmaktadır. Ancak arıcılıkta kayıt sistemine geçildiği tarih itibariyle tüm kolonilerin kayıt altına alınmaları istisnalar dışında sistem sağlıklı bir şekilde yürütülmektedir.

26 Bacaklar Bal arılarının vücut yapısı 3 kısımdan oluşur Baş Göğüs Karın
Kanatlar Göğüs Karın Baş Antenler Bacaklar

27 İşçi arı Göğüs Basit gözler Karın Baş Erkek arı Anten kalp
Dışkı kesesi İşçi arı iğne Bileşik göz İğne aparatı Çene Bağırsak Polen sepetçiği Ana arı Bal midesi

28 Arı ailesi (Koloni) ve Yaşam Düzeni Bal Arıları (Apis mellifera Ligustica); Hayvanlar aleminin içerisinde en kalabalık grubu eklem bacaklılar, en kalabalık sınıfını da böcekler oluşturur Bir böcek olan bal arısı; dünya üzerinde ekvatordan kutuplara kadar geniş bir yayılım gösterdiğinden adaptasyon yetenekleri çok güçlü olduğu bilinmektedir. Yayılımın bu denli geniş olması farklı ırkların yanında doğal seleksiyon sonucunda farklı ekotipler oluşmuştur. Tarihi insan tarihinden eski olan bal arıları bu günkü formlarına insan müdahalesi olmadan gelebilmişlerdir.Sosyal bir böcek olan bal arıları koloniler halinde yaşarlar. Sayıları mevsime göre değişmekle birlikte bir kolonide civarında işçi arı, birkaç bin erkek arı ve bir adet ana arı bulunmaktadır.

29 Koloni Bireyleri KOLONİ BİREYLERİ Erkek arı İşçi arı Ana arı Yumurta
Larva Prepupa Pupa Ergin KOLONİ BİREYLERİ

30 ANA ARI Kovanda bir adet bulunur Döllenmiş yumurtadan meydana gelir
Ana arı 16 gün sonra yüksükten çıkar Dişidir ve yumurtalıkları gelişmiştir Görevi yumurtlayarak neslin devamını sağlar günde adet yumurta bırakabilir (kendi ağırlığının iki katı) Diğer arılara göre vücudu ince, uzun iridir İğnesi işçi arılarınkine göre daha az çentiklidir Yaşamı süresince kovan dışına iki kez çıkar (çiftleşme uçuşu ve oğul verirken) Ömrü 4-7yıldır ekonomik olarak 2 yıl kullanılabilir

31 Ana arı yüksükten çıktıktan bir hafta sonra çiftleşme
uçuşuna çıkar 8-10 erkek arıyla çiftleştikten sonra kovana döner Ana arının ömrü spermatekasına depoladığı spermatozoa sayısının miktarıyla orantılıdır Spermatozoalar ana arının spermatekasında depolanır spermatozoalar tükenince işçi arılar tarafından ana arı öldürülerek yeni ana arı yapımına gidilir.

32 İŞÇİ ARI Döllü yumurtadan meydana gelir,dişidir fakat yumurtalıkları gelişmiş olmadığından yumurtlama yeteneğinden yoksundur. Doğdukları günden itibaren yaşlarına göre kovan içindeki görevleri değişir. Yaşı Görevi 0-3 gün Kendini temizler,beslenir,yavru gözlerini temizler, 3-6 gün Polen ve bal ile yaşlı larvaları besler, 5-15 gün Arı sütü salgılayarak ana arı larvasıyla genç işçi arı larvalarını besler,

33 İŞÇİ ARI Yaşı Görevi 12-18 gün Balmumu salgılar, kovan temizler, 18-20 gün Kovan uçuş deliği önünde ve uçuş tahtası üzerinde bekçilik yapar, 20-21.gün Artık tarlacı arıdır ve kovana polen, nektar, propolis ve su taşır. Polen Toplama: Günün erken saatlerinde polen toplama uçuşuna çıkar, vücudundaki kıllara yapışan polenleri toplar,biriktirir ve arka bacakta bulunan polen sepetiyle kovana taşır.

34 Nektar toplama: Nektarı hortum yapısındaki dilleriyle emerek alır
Nektar toplama: Nektarı hortum yapısındaki dilleriyle emerek alır.Aldığı nektarın bir kısmını yolda kendine enerji temin etmek için tüketir. Bir nektar yükü için ort. 100’den fazla çiçeği ziyaret eder. Propolis Toplama: Kovan uçuş deliğini daraltmak, kovandan atamadıkları zararlı maddeleri kapatmak ve delikleri onarmak için propolis toplarlar.Bitkilerin taze sürgünlerinden ve tomurcuklarından sıcak günlerde toplarlar. Su Toplama: Kursaklarında su taşırlar.Kaynağın yerini bulan arılar arı dansıyla diğer arılara haber verirler Ömürleri yazın 45 gün, kışın ise 3 aydır .

35 ERKEK ARI Döllenmemiş yumurtadan meydana gelirler
24 günde gözden çıkarlar Tek görevleri ana arıyla çiftleşmektir Kovan içindeki sayıları en yoğun dönemde kadardır Nektar akımı azaldığında ve kış yaklaştığında sayıları iyice azalır Ortalama ömürleri gündür iğneleri yoktur Erkek arı güzü

36 ARICILIKTA KULLANILAN ALET VE EKİPMANLAR
1.Kovan Arıcılıkta kullanılan ana malzemedir. Eskiden kütüklerde, sepetlerde muhafaza edilen arıların sevk ve idaresi zor olduğundan zamanla ağaçtan yapılmış fenni(modern) kovanlarda muhafaza edilmeye başlanmıştır.

37 2. Arıcı Körüğü: Koloni kontrolleri sırasında kullanılan, içerisinde yakılan malzemeyle duman oluşturulup arı üzerine vermeye yarayan araçtır.Körük içerisinde pis kokulu naylon,plastik gibi petrol türevi maddeler yerine talaş, mısır koçanı gibi selüloz içeriği yüksek maddeler kullanılmalıdır.

38 3. Arıcı Maskesi: Sadece başı ve belden yukarıyı koruyan tipleri yanında tulum gibi tüm vücudu arı sokmasına karşı koruyan tipleri vardır. Yüze gelen kısmı görüşü engellemeyecek şekilde ince telden yapılır. 4. Arıcı Eldiveni: Elleri arı sokmasına karşı korur. İnce deriden veya kauçuktan yapılır, bazılarının dirseğe kadar bezden yapılan kısımları da vardır.

39 5. El Demiri: Demirden yapılır
5. El Demiri: Demirden yapılır. Örtü tahtasını kaldırmak, çerçeve çıkarmak, balmumu ve propolis temizlemek gibi işlerde kullanılır. 6. Arıcı Fırçası: Yumuşak kıllı özel bir fırçadır. Çerçeve üzerindeki ve kovanın çeşitli yerlerindeki arıları incitmeden uzaklaştırmaya yarar.

40 7. Arıcı Mahmuzu: Temel peteklerin çerçevelere takılması sırasında, peteklerin çerçevede gergin durumdaki takviye tellerine tutturulması için kullanılır. Dişlerin içi tel üzerinde ilerlemeyi sağlacak biçimde oyuk olan bir daire ve buna bağlı bir saptan oluşur. 8. Mum Eritme Kabı: İki kenar arasına su koymaya elverişli şekilde yapılmış çift cidarlı bir kaptır ve içinde mum eritmeye yarar.

41 9.Sır Tarağı: Bal süzme işlemine başlamadan önce ballı çerçeve üzerindeki balmumundan oluşan sırı kaldırmaya yarar. Tarak şeklinde bir alettir. 10.Ana Arı Izgarası: Ana arının kuluçkalıkta hapsedilmek istenildiği durumlarda kullanılır. Aralıkları 4,4 mm olan yalnızca işçi arıların geçebildiği demir, çinko gibi malzemeden yapılan ızgaradır.

42 11.Ana Arı Kafesleri: Ana arıları bir yerden bir yere nakletmek veya kolonilere ana arı kabul ettirmek gibi amaçlarla kullanılan içerisinde kek haznesinin de bulunduğu kafeslerdir. 12.Şurupluk: Koloniyi beslemek amacıyla şurup vermeye yarayan metal, plastik veya ahşaptan yapılabilen kaplardır. Şurupluk

43 13.Bal Süzme Makinesi: Sırları alınmış petekli ballardan süzme bal elde etmeye yarar. Galvanize saç veya çinkodan yapılan bal süzme makinelerinde çerçevelerin konulduğu silindir şeklindeki hazne kısmı ve bu kısmı döndürmeye yarayan dişli bir çevirme mekanizması vardır. 14.Bal Dinlendirme Kapları: Elde edilen süzme balların dinlendirildiği kaplardır.

44 ARI ÜRÜNLERİ 1. Bal 2. Polen 3. Arı Sütü 4. Propolis 5. Bal Mumu
6. Arı Zehiri 1. Bal: Arıların çiçek nektarlarını toplayarak vücutlarında bir seri işlemden geçirdikten sonra peteklere bırakarak kanatlarıyla fazla nemini uçurup, üzerini sırladıkları gerektiğinde açarak kullandıkları besin değeri yüksek bir gıda maddesidir.

45 Ballar kaynağına göre gruplara ayrılır,
Çiçek Balı Arıların bitkilerden elde elde ettikleri ballardır; Akasya balı,Okaliptüs balı,Kekik balı, Geven balı vs. Salgı Balı Arıların, Çam,Meşe,Kayın ve Ladin gibi bitkilerin üzerinde yaşayan böceklerin salgılarını veya bitkilerin çeşitli organlarından salgılanan sıvıyı toplayarak elde ettikleri ballardır.

46 Pazarlama Şekline Göre Ballar
Petekli Bal Süzme bal

47 2.Polen Polen çiçekli bitkilerin anterlerinde oluşan ve döllenmede rol olan erkek üreme birimidir. Polen protein,vitamin,mineral madde ve enzimler bakımından çok zengin bir besin maddesidir. Arılar kovanın protein ihtiyacını karşılamak,yavruları beslemek için polen toplarlar ve bunları kovana taşıyarak petek gözlerinde depolarlar.

48 3.Arı Sütü Arı sütü 5-15 günlük işçi arıların ana arıyı ve genç larvaları beslemek için yutak üstü salgı bezlerinden salgıladıkları beyaz krem renginde ve tereyağı kıvamında protein, vitamin, mineral maddeler ve iz elementler bakımından oldukça zengin bir besin maddesidir.

49 4.Propolis Propolis arıların bitki filiz ve tomurcuklarından topladığı, kovan giriş deliğine, çatlak ve kırıkları kapattığı, antibakteriyal, antiviral, antifungal, antioksidan, antiparazitik özelliklere sahip yapışkan ve reçinemsi bir maddedir. Arılar bu bitkilerden topladığı reçinemsi maddeyi arka ayaklarında kovana taşırlar. Balmumu ve bazı sindirim salgıları ile karıştırarak kovan içinde kullanırlar. Arılar propolisi kavak, meşe, kayın, okaliptus ağaçları ve çalılıklardan toplarlar. Arının arka bacağında taşıdığı propolis kovanda ancak diğer arıların yardımı ile boşaltılabilir.

50 5.Bal Mumu İşçi arıların günlük yaş dönemlerinde karın halkalarındaki mum salgı bezlerinden salgılanan bir maddedir. Rengi salgılandığı an beyazdır, sonra koyulaşır. Arılar petek gözlerini örmek için balmumu üretirler. Arılar 1 Kg balmumu üretebilmek için 6-10 Kg bal yemeleri gerekmektedir. Mum salgılayan arılar önce bal yerler, daha sonra 35C° de zincir şeklinde salkım oluşturarak mum salgılarlar.

51 6.Arı Zehiri Arı zehiri işçi arılarda zehir bezlerinde üretilip zehir torbasında depolanır. Petek gözlerinden yeni çıkan arıların zehir üretme yetenekleri çok az olup 12 günlük olduklarında en yüksek kapasiteye ulaşırlar ve 20 günlük olduklarında zehir üretme yeteneklerini kaybederler. Arı zehiri kimyasal olarak oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Farmakolojik açıdan önemli aktif maddeler içerir. Bunlardan en önemlisi kimyasal yapının yaklaşık %50’sini oluşturan polipeptit yapıdaki melittindir.

52 Nektar Kaynakları (Ballı Bitkiler)
1-Kültür bitkileri 2-Doğada kendiliğinden yetişen bitkiler 3-Ağaçlar ve çalılar

53 1-Kültür bitkileri Arı otu

54 Üçgül( Kırmızı ve Ak üçgül)

55 Kolza Ayçiçeği

56 2.Doğada kendiliğinden yetişen ballı bitkiler
Kekik Ballıbaba

57 Karahindiba Engerek Otu Yakı Otu

58 3. Ağaç ve Çalılar Orman Gülü Kestane Akasya Ihlamur Keçi Boynuzu

59 Arı Hastalıkları B-Ergin Arı A-Yavru 1-Amerikan YÇ 2-Avrupa YÇ
3-Kireç Hastalığı 4-Taş Hastalığı 5-Tulumsu YÇ 1-Nosema Hastalığı 2-Septisemi Hastalığı 3-Kronik Arı Felci 4-Akut Arı Felci 5-Dizanteri

60 1-Varroa 2- Mum Güvesi 3-Trake akarı 4-Arı Biti ve Diğerleri
C-Arı Zararlıları 1-Varroa 2- Mum Güvesi 3-Trake akarı 4-Arı Biti ve Diğerleri