Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Yasama Fonksiyonu/Yetkisi/İşlemleri TBMM'nin Görev ve Yetkileri
Anayasa Hukuku Yasama Fonksiyonu/Yetkisi/İşlemleri TBMM'nin Görev ve Yetkileri

Yasama Fonksiyonu Hangisi doğru? Şekli ve organik ölçüt doğrudur.
MADDİ ÖLÇÜT ORGANİK ÖLÇÜT Yasama Fonksiyonu Kural işlem: Genel, soyut, objektif, kişilik dışı işlemler Yasama organından çıkan işlemler Yürütme Fonksiyonu Sübjektif işlem: Genel kuralları soyut olaylara uygulama Yürütme organından çıkan işlemler Yargı Fonksiyonu Yargı işlemi: Hukuki uyuşmazlıkları çözme (iddia-tespit-müeyyide) Yargı organından çıkan işlemler Hangisi doğru? Şekli ve organik ölçüt doğrudur.

Yasama Fonksiyonu, Yasama Yetkisi, Yasama İşlemleri
Yasama organının kendine has biçimde yerine getirdiği işlemlere denir. Yani yasama organından çıkan işlemlerdir. 1982 AY Md. 87’de tanımlanmıştır. TBMM’nin bu maddede sayılan görev ve yetkilerini yerine getirmek için yaptığı işlemler yasama fonksiyonunu meydana getirir.

AY Md. 7 “Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez” demektedir. 1. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak. 2 . Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları denetlemek. 3. Bütçe tasarılarını görüşmek ve kabul etmek. 5. Para basılmasına karar vermek. 6. Savaş ilânına karar vermek. 7. Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak. 8. Genel ve özel af ilânına karar vermek. 9. AY’nin diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek. İlk iki maddedeki görevleri üzerinde durulacaktır.

Yasama yetkisinin özellikleri: - Genellik, - Aslîlik ve - Devredilmezlik olmak üzere başlıca üç temel özelliği vardır.

Yasama Yetkisinin Özellikleri
A. Yasama Yetkisinin Genelliği Yasama yetkisi genelliğinin üç anlamı vardır: 1. Kanunla düzenleme alanının konu itibarıyla sınırlandırılmamış olduğu anlamına gelir. Yasama organı, anayasaya aykırı olmamak şartıyla, istediği her konuyu kanunla düzenleyebilir. 2. Yürütme organına bırakılmış bir “mahfuz alan”ın olmadığı anlamına gelir. 3. Yasama organının bir konuyu dilediği ölçüde ayrıntılı olarak düzenleyebileceği anlamına gelir.

Yasama Yetkisinin Özellikleri A. Yasama Yetkisinin Genelliği
İstisnaları var: (Maddi anlamda) -Üst kademe kamu yöneticilerin atanması CBK ile yapılır ( Md.104/9) - Bakanlıkların kurulması, kaldırılması vb. CBK ile yapılır ( Md.106/11) - Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev süresi vb CBK ile yapılır ( Md.108/son) - MGK genel Sekreterliğinin kurulması vb. CBK ile yapılır ( Md.118/6) AY’nın yasakladığı bu konularda yasama yetkisi kullanılmaz. Bunlar CB’nın düzenleme yetkisinin “mahfuz alanı”dır.

A. Yasama Yetkisinin Genelliği İstisnaları var: İçerik olarak sınırlamalar da vardır: - Yasama organı maddi bakımdan Yargı işlemi niteliğindeki bir işlemi kanun biçiminde yapamaz (AY Md. 9, 138) - Yasama Organı kanunların uygulanmasından ibaret olan işlemleri yapamaz (Ör: Valiliğe atama gibi) - AY yasama yetkisinin bazı konularda ve belli yönlerde kullanılmasını yasaklar. Ör., Yasama organı kanunla belli bir kişiye mükellefiyet yükleyemez/mükellefiyetten kurtaramaz (AY Md 2 ve 10’a aykırılık teşkil eder.) Bütün bunlar genellik ilkesini ortadan kaldırmaz.

B. Yasama Yetkisinin Aslîliği Yasama organının bir konuyu doğrudan doğruya, yani araya herhangi bir işlem girmeksizin düzenleyebilmesi anlamına gelir. Yürütme organı, prensip olarak yasama organı tarafından önceden düzenlenmemiş bir alanı doğrudan doğruya düzenleyemez. (istisnalar var) Yürütme organının işlemleri kanuna dayanmak zorundadır. Bu anlamda yürütme organının işlemleri, kanundan kaynaklanan, kanunu izleyen, yani secundum legem (kanunu izleyen, kanundan sonra) işlemlerdir.

B. Yasama Yetkisinin Aslîliği Oysa yasama organı, bir alanı doğrudan doğruya düzenleyebilir. O alanın daha önce anayasa ile düzenleniyor olmasına gerek yoktur. Bu anlamda yasama yetkisi, “ilk-el”, “aslî” bir yetkidir. Yasama organının anayasaya dayanma zorunluluğu yoktur. Yasama organının tek zorunluluğu, anayasaya aykırı düzenleme yapmamaktır. Kanun, anayasa karşısında secundum constitutionem (anayasayı izleyen, anayasadan sonra) değil, sadece intra constitutionem (anayasa içi) olmak zorundadır. Sadece yasama organı, bir konuyu ilkel, özerk ve serbest olarak düzenleyebilir.

B. Yasama Yetkisinin Aslîliği Yürütme organı, kendisini yetkilendiren bir kanun hükmüne dayanmaksızın hiçbir işlem yapamaz. Oysa, yasama organının çıkardığı kanun bu organın sahip olduğu “teşebbüs kudreti”ne dayanır. Bu şu anlama gelir: - Yasama organı, belli bir kanunu çıkarabilmek için, hiçbir metnin ön iznine tâbi değildir. Anayasa olmasa bile… - Anayasadan aldığı genel yetki ile, her konuyu doğrudan doğruya düzenleyebilir. - Yasama organı bu yetkiyi kullanma zorunluluğunda değildir. Ama siyasi yükümlülüğü vardır.

C. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği 1982 Anayasası Md. 7, “Yasama yetkisi Türk Milleti adına TBMM’nindir. Bu yetki devredilemez” demektedir. Yasama yetkisinin devredilemeyeceği yolunda bir kural olmasaydı bile, yasama yetkisi devredilemezdi. Zira, kamu hukukunda hiçbir devlet organı, anayasa ve kanunlardan aldığı bir yetkiyi, bu metinlerde açık bir izin olmaksızın bir başka devlet organına devredemez. Kısaca, Anayasa “yasama yetkisi”nin devredilmesini yasaklamaktadır.

C. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği Bu ilke mutlak değildir, Anayasa ile istisna getirilebilir: - TBMM çıkaracağı Yetki Kanunları ile Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi verebilir (AY Md. 87, 91) . (2017’de bu istisna kaldırıldı)

Yasama işlemi, yasama organının, yasama görev ve yetkileriyle ilgili olarak belli bir hukuki sonuç doğurmaya yönelik olarak yaptığı irade açıklamalarıdır. (her işlem değil) Yasama işlemi iki gruba ayrılır: - Kanun ve - Parlamento Kararı Düzenleyici işlem Bireysel işlem: istisna var: İçtüzük

- Parlamento Kararı TBMM’nin; * ‘İç yapısına’ ve ‘çalışma düzenine’ ilişkin olarak veya * TBMM’nin ‘yürütme’ ve ‘yargı’ organlarıyla ilişkileri çerçevesinde aldığı kararlardır. Bu tür işlemlere “TBMM Kararı” da denir.

- Parlamento Kararı Çeşitleri: a) Yasama Organın Kendi iç Yapısı veya Çalışma Düzeni Hakkında: * TBMM İçtüzüğü * Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılması * Milletvekilliğinin düşmesi kararı vb. AY Md. 95, 83, 84, 116, 95, 93/2, 97/2 İçtüzük Md., 143, 147, 20

- Parlamento Kararı Çeşitleri: b) Yasama Organın Yürütme Organı ile İlişkileri Çerçevesinde: * CB hakkında suç işlediği iddiasıyla soruşturma açılması kararı (m. 105/1) * CB’nın Yüce Divana sevk kararı (m. 105/3) * «Meclis araştırması» kararı (m. 98) * «Olağanüstü hal ilan kararının onaylanması» karar (m. 119/2) vb.

Yasama Fonksiyonu, Yasama Yetkisi, Yasama İşlemleri Yasama İşlemleri
- Parlamento Kararı Çeşitleri: c) Yasama Organın Yargı Organı ile İlişkileri Çerçevesinde: * Anayasa mahkemesine üye seçme (3 üye) kararı Bu üç başlıkta sınıflandırdığımız Parlamento Kararlarının bunlar dışındaki örnekleri de vardır: - Savaş İlanı (m. 92), TSK’nın yabancı ülkelere gönderilmesi kararı, - Bağımsız İdari Otoritelere üye seçme kararı (RTÜK, Kamu Başdenetçisi) gibi

Yasama Fonksiyonu, Yasama Yetkisi, Yasama İşlemleri Yasama İşlemleri
- Parlamento Kararı Üç istisna dışında Anayasa Mahkemesi denetimine tabi değildir (AY Md. 85, 148): * TBMM İçtüzüğü * Dokunulmazlığın Kaldırılması Kararı, * Milletvekilliğinin Düşmesi Kararı, Anayasa Mahkemesi bu denetim yasağını zaman zaman Parlamento Kararlarını “içtüzük düzenlemesi niteliğinde” görerek aşmıştır.

TBMM'nin Görev ve Yetkileri
Yasama Yetkisi Kapsamına Giren TBMM’nin görev ve yetkileri (AY Md. 87): 1. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak. (m. 87, 88, 89) 2 . CB, CB Yrd. ve bakanları denetlemek. (m. 98, 105, 106/5, 6) 3. Bütçe tasarılarını görüşmek ve kabul etmek. (m. 87, 161) 5. Para basılmasına karar vermek. (m. 87) 6. Savaş ilânına karar vermek. (m. 87, 92) 7. Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak. 8. Genel ve özel af ilânına karar vermek. 9. AY’nin diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek.

Yasama işlemlerini; - Kanun ve - Parlamento Kararı olarak iki gruba ayırmış ve Parlamento Kararını özetlemiştik. Şimdi Kanun konusuna geçiyoruz. Kanun Koymak Kanun, - Anayasanın yetki verdiği TBMM tarafından (m.7, 87), - Anayasada öngörülen kanun yapma usullerine uyularak yapılan (m.88) ve - Cumhurbaşkanınca yayımlanan (m.89) işlemlerdir.

Kanun Koymak Kanunların Yapılış Usulü Bu konu AY Md. 88 ve 89 ile Meclis İçtüzüğü Md ’de düzenlenmiştir. Kanunların yapılması sürecini; - Öneri (Teklif), - Görüşme, - Kabul ve - Yayım şeklinde 4 aşamada inceleyebiliriz.

Kanunların Yapılış Usulü 1. Teklif Anayasamıza göre, kanun “önermeye” milletvekilleri yetkilidir (m.88/1). - İstisnaen bütçe kanun teklifini CB verir (m. 161/3) Her milletvekili kanun teklif etmeye yetkilidir. Kanun teklifleri de gerekçesiyle birlikte TBMM Başkanlığına verilir, Başkanlıkça doğrudan doğruya Komisyonlara havale edilir. Komisyonlar şartlarına uymayan kanun tekliflerini sahiplerine tamamlatmaya yetkilidirler (İçtüzük, m.74).

Kanunların Yapılış Usulü 1. Teklif Geri Alma Verilen kanun teklif ve tasarıları gündeme alınmadan önce Genel Kurula bilgi verilmek şartıyla geri alınabilirler. Ancak, teklifler gündeme alınmışlarsa, geri alınabilmeleri için Genel Kurulun karar vermesi gerekir (İçtüzük, m.75).

Kanunların Yapılış Usulü 1. Teklif Reddedilen Kanun Tasarı ve Teklifleri TBMM tarafından reddedilmiş olan kanun tasarı ve tekliflerinin, aynı yasama dönemi içinde yeniden verilebilmeleri için bir tam yılın geçmesi gerekir (İçtüzük, m.76).

Kanunların Yapılış Usulü 1. Teklif Kadük Olma Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun teklifleri hükümsüz sayılır (İçtüzük, m.77). Buna anayasa hukuku literatüründe “kadük olma” denir. Ancak, milletvekilleri bu teklifleri yenileyebilirler (İçtüzük, m.77).

Kanunların Yapılış Usulü 2. Görüşme Toplantı Yeter Sayısı TBMM’de “toplantı yeter sayısı” üye tam sayısının en az 1/3’ü, yani 200 milletvekilidir (AY Md. 96). Görüşmeler Başlama Görüşmelere başlamak için kanun teklifi hakkında komisyon raporunun TBMM Başkanı tarafından Genel Kurula sevk edilmesi gerekir. Genel Kurula sevk edilen komisyon raporu, aksine karar alınmadıkça dağıtımı tarihinden itibaren 48 saat geçmedikçe görüşülemez (İçtüzük, m.52/1).

Kanunların Yapılış Usulü 2. Görüşme Öncelikle Görüşme - 48 saatlik bekleme süresi geçmeden komisyon raporunun gündeme alınması, - Gündemdeki kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işlerden birine öncelik verilerek bu kısmın ilk sırasına geçirilmesi, Esas Komisyon tarafından gerekçeli olarak Genel Kuruldan istenebilir. Bu takdirde Genel Kurul işaret oyuyla karar verir. Buna anayasa hukuku literatüründe “öncelikle (takdimen) görüşme ” denir.

Kanunların Yapılış Usulü 2. Görüşme Görüşmelere Başlama Bir kanun teklifinin TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesi iki aşamada olur (İçtüzük m.81/2): a) Birinci Aşama.- Genel Kurulda önce kanun teklifinin tümü üzerinde görüşme yapılır (İçtüzük, m.81). Bundan sonra maddelere geçilmesi konusunda oylama yapılır. Maddelere geçilmesi kabul edilmezse, kanun teklifi reddedilmiş sayılır.

Kanunların Yapılış Usulü 2. Görüşme Görüşmelere Başlama b) İkinci Aşama: Maddelere geçilmesi oylama sonucunda kabul edilmişse, maddelerin tek tek görüşülmesine geçilir. Bu safhada; - Bir maddenin reddi, tümünün veya bir maddenin komisyona iadesi, - Bir maddenin değiştirilmesi, metne ek veya geçici madde eklenmesi hakkında “değişiklik önergeleri” verebilir.

Kanunların Yapılış Usulü 3. Kabul Kanun teklifleri hakkında yapılan görüşmeler tamamlandıktan sonra oylamaya geçilir. Oylama kural olarak “işaret oyuyla” olur. Ancak 20 üye “açık oylama” istemişse, oylama açık yapılır (İçtüzük, m.81). Kabul yeter sayısı “toplantıya katılanların salt çoğunluğu”dur. Ancak bu kabul yeter sayısı üye tam sayısının ¼’nin bir fazlasından, yani 151’den az olamaz. (m. 96)

Kanunların Yapılış Usulü 4. Yayım AY Md. 89’a göre, Cumhurbaşkanı, TBMM’nce kabul edilen kanunları 15 gün içinde yayımlar. Kanunun RG’de yayımlanması onun varlığı için bir şart değil, onun üçüncü şahısların “ıttılaına ulaştırılmasının” bir vasıtasıdır. TBMM tarafından kabul edilen kanun, yayımlanmamış olsa bile yine de bir kanundur. Ancak böyle bir kanun vatandaşları bağlamaz. Öte yandan RG’de yayımlanmayan bir kanun hakkında Anayasa Mahkemesinde iptal davası da açılamaz. Çünkü, böyle bir kanun için iptal davası açma süresi (m.151) hiçbir zaman başlamaz

Kanunların Yapılış Usulü 4. Yayım Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi Cumhurbaşkanı, yayımlanmasını uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta gösterdiği gerekçe ile birlikte aynı süre (15 gün) içinde, TBMM’ye geri gönderir (AY Md. 89). Bütçe kanunları bu hükme tâbi değildir. Cumhurbaşkanına kanunları kısmen uygun bulmama yetkisi 2001 tarihli Anayasa değişikliğiyle tanınmıştır. Bu durumda da kanunun tümünü geri gönderir.

Kanunların Yapılış Usulü 4. Yayım Cumhurbaşkanının Geri Gönderme Yetkisi (m. 89) - TBMM, geri gönderilen kanunu; * aynen kabul edebilir, * kanunda değişiklik yaparak kabul edebilir ya da * bir daha görüşmeyerek kadük duruma düşürebilir. - Meclis, geri gönderilen kanunu aynen kabul etmesi için üye tam sayısının salt çoğunluğu gerekir. (zorlaştırıcı veto) - Meclis, geri gönderilen kanunu değiştirerek kabul ettiğinde bu şart yoktur (açık değil).

Kanunların Yapılış Usulü 5. Kanunların Yürürlüğe Girmesi Bir kanunun uygulanabilmesi için, Cumhurbaşkanı tarafından RG’de yayımlanması gerekli bir şarttır, ama yeterli bir şart değildir. Bir kanunun uygulanabilmesi için “yürürlüğe girmesi” de gerekir. Genellikle her kanun kendisinin hangi tarihte yürürlüğe gireceğini kendisi tespit eder.

Kanunların Yapılış Usulü 5. Kanunların Yürürlüğe Girmesi 10 Sayılı RG Hakkında CBK’nin 7. maddesine göre «kanunlar …., ayrıca bir yürürlük tarihi belirtilmemiş ise RG’de yayınlandığı gün yürürlüğe girer»

Yürütmeyi Denetlemek Ay Md. 98’e göre, TBMM’nin bilgi edinme ve denetim yolları: - Yazılı Soru, - Genel görüşme, - Meclis araştırması ve - Meclis soruşturması

Hükümeti Denetlemek A. Yazılı Soru Yazılı soru, yazılı olarak en geç onbeş gün içinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, - Cumhurbaşkanı yardımcıları ve - Bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir (AY Md. 98) - Soruluş Usulü Yazılı soru önergesi, sadece bir milletvekili tarafından imzalanır ve Başkanlığa verilir. Yazılı soru önergelerine belge eklenemez.(İçtüzük, m.96).

Hükümeti Denetlemek A. Yazılı Soru Sorunun cevabı Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar tarafından Meclis Başkanlığına sunulur. Başkan bu cevabı derhal soru sahibi milletvekiline iletir. Yazılı sorular, Cumhurbaşkanı yardımcıları veya bakan tarafından gönderildiği tarihten itibaren en geç “onbeş gün” içinde cevaplandırılır. Yazılı sorular süresi içinde cevaplandırılmazsa, yazılı soru önergesinin süresi içinde cevaplandırılmadığı gelen kâğıtlar listesinde ilan edilir ve bu durum Cumhurbaşkanı yardımcısına veya bakanlara gönderilir.

Hükümeti Denetlemek A. Yazılı Soru Sorulamayacak konular (Md. 97) a) Başka bir kaynaktan kolayca öğrenilmesi mümkün olan konular; b) Tek amacı istişare sağlamaktan ibaret konular.

Hükümeti Denetlemek A. Yazılı Soru Etkililik Derecesi Yazılı soru, etkili bir denetim aracı değildir. Sorudan sonra bir oylama yapılmaz. Soru sorularak, Cumhurbaşkanı ile yardımcıları veya bir bakan uyarılmış olur. Belli bir konuda bilgi istemek bile bir anlamda o konuda Hükümeti denetlemek anlamına gelir.

Hükümeti Denetlemek B. Genel Görüşme Toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir (AY Md. 98). “Siyasî parti grupları” veya en az “20 milletvekili” bir önergeyle isteyebilir. Önerge Meclis Başkanlığına verilir. Genel görüşme açılıp açılmayacağına Genel Kurul işaretle oylama suretiyle karar verir. (İçtüzük, m.102). Genel Kurulda görüşmede siyasî parti grupları ve istemde bulunan milletvekillerinden birinci imza sahibi veya onun göstereceği bir diğer imza sahibi konuşabilir.

Hükümeti Denetlemek B. Genel Görüşme Genel görüşmenin başlayacağı gün, görüşme açılmasına karar verilmesinden itibaren 48 saatten önce ve 7 tam günden sonra olamaz. Genel görüşme sonucunda CB, CB Yrd.’ları veya Bakanların sorumluluğunu doğuracak bir oylama yapılmaz. Ancak, genel görüşme yazılı sorudan çok daha etkili bir denetim aracıdır. Zira, artık Genel Kurulda görüşme yapılmaktadır.

Hükümeti Denetlemek C. Meclis Araştırması Tanımı: Belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir (AY Md. 98). Yasama meclisleri, anayasal görevlerini yerine getirebilmek için belli bir konuda bizzat bilgi toplamayı tercih edebilirler. Meclis araştırması bu amaca yönelik bir kurumdur. Açılması: Genel görüşme açılmasındaki hükümler uygulanır (İçtüzük Md. 104/3): “Siyasî parti grupları” veya en az “20 milletvekili” bir önergeyle isteyebilir.

Hükümeti Denetlemek C. Meclis Araştırması Komisyon: TBMM Genel Kurulu Meclis araştırması açılmasına karar verdiği takdirde, bu araştırmanın yürütülmesi, genel hükümlere göre seçilecek bir özel komisyona verilir. Bu komisyonun üye sayısı, çalışma süresi ve gerektiğinde Ankara dışında da çalışabileceği hususu Meclis Başkanının teklifi ile Genel Kurulca tespit edilir.

Hükümeti Denetlemek C. Meclis Araştırması Meclis araştırma komisyonu; tüm kurum ve kuruluşlardan; - bilgi istemek, - bu konularda inceleme yapmak, - ilgililerini çağırıp bilgi almak yetkisine sahiptir. Komisyon gerekli gördüğünde uygun bulacağı uzmanların bilgilerine başvurabilir. Devlet sırları ile ticarî sırlar, Meclis araştırması kapsamının dışında kalır (İçtüzük, m.105).

Hükümeti Denetlemek C. Meclis Araştırması Sonucu: Meclis araştırması komisyonu, araştırma faaliyetini tamamladığında TBMM’ye bir rapor sunar. Bu rapor hakkında TBMM Genel Kurulunda “genel görüşme” açılır (İçtüzük, m.104/son). Genel görüşme neticesinde Genel Kurulda; - Herhangi bir karar alınması ve - CB, CB Yrd., veya bakanların siyasal sorumluluğunun doğması mümkün değildir.

Hükümeti Denetlemek C. Meclis Araştırması Ancak Meclis araştırması bulgularına dayanılarak; - TBMM’nin; * Yeni bir kanun yapması veya * Mevcut bir kanunda değişiklik yapması müm-kündür. * Ayrıca, CB, CB Yrd., veya bakanların yanlışları ortaya çıkarılmış olur.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması CB Yrd.’ları (CB yok) ve bakanlar hakkında Md. 106/5, 6 ve 7 uyarınca yapılan soruşturmadan ibarettir. (Md. 98) Meclis Soruşturması Açılması İstemi CB Yrd.’ları (CB yok) ve bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla, TBMM’nin üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Bu kişiler hakkında görevleri bittikten sonra da soruşturma açılabilir.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Meclis soruşturması açılması isteminin konusu, CB Yrd.’ları ve bakanlar görevleriyle ilgili cezaî sorumluluklarını gerektiren bir fiilî işleyip işlemediklerinin araştırılmasıdır. Diğer suçlar kendi usulüne göre soruşturulur. Ama dokunulmazlık devreye girer; dokunulmazlığın kaldırılması gerekir.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Görüşülmesi: Görevde bulunan veya görevden ayrılmış olan CB Yrd.’ları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle Meclis soruşturması açılması istenebilir.(İçtüzük, m.107/1). Önergenin bir örneği Başkanlıkça, derhal, hakkında soruşturma açılması istenen CB Yrd. veya bakana gönderilir ve Genel Kurulda okunur.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Görüşülmesi: Bir ay içinde soruşturma açılıp açılmaması hakkında görüşmelere geçilir. Görüşme günü öncelikle, önergeyi veren milletvekillerinden ilk imza sahibi veya onun göstereceği diğer bir imza sahibi önerge hakkında görüşlerini bildirir.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Görüşülmesi: Önergeyi verenlerden ilk imza sahibinin veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına üç milletvekiline söz verilir. Bundan sonra, o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen CB Yrd. veya bakana söz verilir. Sonuçta Genel Kurul, Meclis soruşturması açılıp açılmamasına üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verir (İçtüzük Md. 108)

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Meclis soruşturması açılmasına karar verilmesi halinde, bir komisyon tarafından soruşturma yapılır. Bu Komisyon 15 kişiden kuruludur. Komisyonun bu üyeleri Meclisteki siyasî partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekmek suretiyle tespit edilir (AY Md. 100/2). Komisyon, soruşturma sonucu belirtilen raporunu iki ay içinde Meclise sunar.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Meclis Soruşturma Komisyonu Komisyonun raporu, Meclis Başkanlığı tarafından bastırılarak hakkında soruşturma açılması istenen CB Yrd. veya bakana derhal gönderilir ve 10 gün içinde de TBMM üyelerine dağıtılır. Rapor üyelere dağıtıldıktan itibaren 10 gün içinde görüşülür (İçtüzük, m.112).

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Yüce Divana Sevk Kararı Görüşmeler tamamlandıktan sonra Komisyon raporu Genel Kurulda karara bağlanır. Yüce divana sevk ancak üye tamsayısının 2/3 çoğunluğuyla, yani en az 400 oy (gizli) ile karar verebilir (AY.Md. 106/7). Yüce Divana sevk kararı verilmişse, bu kararda hangi ceza hükmüne dayanıldığı belirtilir.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Yüce Divana Sevk Kararı Sevk kararının siyasal bir sonucu yoktur. Sadece CB Yrd. veya bakanın yargılanmasına yol açar. Bu esnada görevlerine devam ederler. Yargılama sonucunda görevlerine seçilmeye engel bir ceza alırlarsa görevleri sona erer. Yüce Divana sevk kararı, en geç yedi gün içinde Başkanlıkça AYM’ye gönderilir. (İçtüzük, m.112).

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Yüce Divan Kararı Yüce Divan sıfatıyla yargılama görevini Anayasa Mahkemesi yapar (Anayasa, m.148/3). Yüce Divanda savcılık görevini Cumhuriyet Başsavcısı veya Vekili yapar. Yüce Divan kararı kesindir (AY Md. 148/5). Ancak, yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebilir. Yüce Divan mahkûmiyet kararı vermiş ise, verilen ceza infaz edilir.

Hükümeti Denetlemek D. Meclis Soruşturması Etkililiği “Meclis soruşturması” yolu, yazılı soru, genel görüşme ve Meclis araştırması yollarından çok daha etkili bir denetim aracıdır. Ancak, Meclis soruşturması usulü, CB Yrd. veya bakanın siyasî değil, “cezaî” sorumluluklarıyla ilgilidir, Hükümetin siyasal anlamda denetlenmesine imkân vermez.

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi.

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "Çağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi."— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim