SES OLAYLARI.

... konulu sunumlar: "SES OLAYLARI."— Sunum transkripti:

1 SES OLAYLARI

2 SESSİZ DÜŞMESİ Sonsesteki çift sesdeşlerden sonuncusu söyleyişte düşebilir: çift>çif, dost>dos, rast>ras, abdest>aptes. Bunların da bir sesli önünde türlü davranışları olur: çift-i, dost-um, rast-gelmek. “r” sesi, kelime sonlarındaki r sesleri fazla titremeden çıkarlar. Bu durum r sesinin söylenmemesi gibi bir durumu düşündürmektedir. R ile biten bir kelimeden sonra sesliyle başlayan bir kelime varsa r muhakak söylenmelidir: bir ev, Kelime ortasındaki r ler de tam olarak seslendirilmelidir: yaparlar, giderler, tutuyorlardı. Bura,şura,ora,nere zarflarının son ünlüleri da,de,dan,den ile birleşince düşerler:burada<burda TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

3 SESLİ DÜŞMESİ Eklemede düşme, iki heceli bir sıra isim tabanlarımız vardır ki çekim sırasında bir sesli önünde hemen daima orta hece seslilerini düşürürler:beniz<benz-i, beyin<beyn-i, karın<karn-ından, filim<film-i(yabancı kelimelerde de durum aynıdır). İsim ve eylem eklemelerinde de yaygın olarak bu kural göze çarpar:şura<şur-dan, yukarı<yukar-sı, çocukları<çocuk-lar-nız, götürür<götür-r-üm,ileri<iler-de. TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

4 SESLİ DARALMASI acak, ecek ekleri sonu sessizle biten kelimelere eklendiklerinde “a”, “ı” olarak; “e”ler de ,”i” olarak daralırlar: yap-ı-cak, ed-i-cek, al-ı-cak. yapacak<yap-ı-cak(yapacağım<yapıci:m/yapıca:m) Eylem kökleri içinde yuvarlak sesliler bulunuyorsa , “a” lar, “u” ve “e” ler , “ü” olarak darlaşır: donacak<don-u-cak, duracak<dur-ı- cak, İki sesli arasındaki y sessizinden önceki sesliler daralır: anlıyamadım, söyliyemem,. “y” sessizi acak,ecek ekleriyle bağlandığında kendinden önceki sesliyi daraltıp sonraki sesliyi de düşürür: söyleyecek<söylicek, gülmeyecek<gülmiycek.,bekleyecek<bekliycek. TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ

5 SESSİZ BENZEŞMESİ Türkçe’de sert sessizlerden sonra sert sessiz gelir(p,ç,t,k,s,ş,h,f):kitapçı,taraftar. Yabancı sözcüklerin gövdelerinde bu kural aranmaz: istikbal, mahcup, takdir. p,ç,t,k sert sessizleri iki sesli arasında yumuşar; b,c,d,g ye dönüşür: kitabı. TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ