HAŞHAŞ TARIMI.

... konulu sunumlar: "HAŞHAŞ TARIMI."— Sunum transkripti:

1 HAŞHAŞ TARIMI

2 Haşhaş (Papaver), gelincikgiller ailesinden bitki cinsidir.
Haşhaş cinsinin yaklaşık 50 türünden 30 kadarı Türkiye'de yetişir. Bunların en önemlisi Papaver somniferum, kapsülünden "afyon" adlı uyuşturucu, tohumlarından da "haşhaş yağı" adı verilen yenilebilir yağ çıkarılan haşhaştır.

3 Tarımı yapılan ve çeşitli şekillerde faydalanma imkanı olan kültür haşhaşının ilmi sınıflandırmaya göre diğer bitkiler arasındaki yeri şu şekildedir. Takım              : Rhoedales  Familya           : Papaveraceae  Cinsi               : Papaver  Tür                 : Papaver somniferum L. Papaver çocuk maması, somniferum ise uyku verici-rüya görücü anlamına gelmektedir. Haşhaş bitkilerden faydalanma yönlerine göre yapılan sınıflandırmada ana gruba girmekte olup, hem yağ bitkileri, hem de ilaç baharat bitkileri alt gruplarında yer almaktadır. Haşhaşın, kapsül kabukları ilaç sanayinde, tohumları yağ sanayinde  kullanılmaktadır.       

4 Bitkinin meyvesi olan kapsülde, çok sayıda tohum bulunur
Bitkinin meyvesi olan kapsülde, çok sayıda tohum bulunur. Haşhaş yağı, tohumların %40-45'ini meydana getirir. Haşhaş yağı, kaliteli, yemeklik, bitkisel bir yağdır. Tohumların yağı çıkartıldıktan sonra kalan küspe hayvan yemi olarak kullanılır ve hayvanın sütündeki yağ oranını arttırır. Meyve kabuğundan 20 kadar alkaloid elde edilir. Bunlar, afyon türevleri olan, morfin, kodein, narkotin, papaverin gibi uyuşturucu olarak ve tıpta da kullanım alanı olan maddelerdir. Uyuşturucu üretiminde de kullanılabilmesi nedeni ile haşhaş üretimi kontrollü olarak yapılmaktadır

5 - HAŞHAŞTAN FAYDALANMA ŞEKİLLERİ :
            A- HAŞHAŞ KAPSÜLÜNDEN FAYDALANMA :             Hasat edilen haşhaş kapsülleri tohumlarından ayrıldıktan sonra çuval içerisinde Toprak Mahsulleri Ofisine satışa arz edilir. T.M.O. tarafından alımı yapılan haşhaş kapsülleri Bolvadin Afyon Alkoloidleri Fabrikasına gönderilir. Burada fabrikaca morfin ve türevleri elde edilir.             B- TOHUMUNDAN FAYDALANMA :             Haşhaş tohumları gri-mavi, sarı, beyaz, çiğ kahve ve pembe renklerde olabilmektedir.             Haşhaş tohumları renklerine göre yag sanayinde, ezme tohum olarak, hamur işlerinde, boya sanayinde ve lokumculuk sektöründe kullanılmaktadır.

6

7 HAŞHAŞIN TARIMI :             Haşhaş bitkisi toprak istekleri bakımından seçici değildir. Hemen hemen tüm toprak çeşitlerinde yetişir. Toprak çeşitleri içinde kumlu tınlı topraklar tercih edilmektedir. Dekara 1 kg. Tohum kullanılmalıdır.             Uygun hava şartlarında + 4 derecede 7-12 günde çimlenir.

8 EKİM NÖBETİ           Haşhaş toprağı yormaz, yarı nadas yerine geçer. Tarlayı erken terk ettiği için yerine hububat ekilebilir. Bir çapa bitkisi olması nedeniyle kendinden sonraki bitkiye yabancı otlardan arınmış temiz bir tarla bırakır.              Tarlaya arka arkaya haşhaş ekmek mümkünse de  bunun mahsurları vardır. Bunları; hastalık ve zararlıların ertesi yıla artarak intikali, tarlaya tohum dökülmesinden dolayı çeşit karışması olarak sıralamak mümkündür. Yeterli gübreleme yapılmak kaydıyla arpa ve buğdaydan sonra haşhaş tatminkar ürün vermektedir. 

9 TOPRAK HAZIRLIĞI        Kendinden önceki bitki hasat edildikten sonra  cm derinliğinde anızın bozulması gerekir. Tohumlar küçük olduğu için tavında iyi  işlenmiş bir tohum yatağı hazırlamak gerekir. Bu nedenle pulluktan sonra diskaro ve kazayağı gibi aletlerle sürüm yapılır.         Toprak işleme ile toprağın un ufak edilmemesi gereklidir. Toprağın hafif kesekli kalması, yağış sonunda kaymak oluşmasını  önlediği gibi kışlık haşhaşlarda bitkiyi soğuğa karşı korur.       Yazlık ekimlerde ise ilkbaharda ilk fırsatta gübreyi vererek tarlayı derince sürmek ve bu şekilde ekime hazırlamak yeterli olmaktadır.     

10       ÇEŞİT VE TOHUMLUK         Haşhaşın tohum renkleri kullanma alanı bakımından önemlidir.       Gri-Mavi Renkli Tohumlar      Yabancı ülkelere satılan, ihraç özelliği olan tohumlardır.      Beyaz Renkli Tohumlar      Kısmen dış-satımda, kısmen de iç-satımda yağı için tercih edilir.      Sarı ve Devetüyü Renkli Tohumlar      İç piyasada börek, çörek yapımında ve yağ imalinde kullanılır.

11        GÜBRELEME         Birçok tarla bitkisinde olduğu gibi haşhaşta da yüksek verim ve iyi kalite, yeterli ve dengeli gübreleme ile sağlanabilir. Bu nedenle çiftçilerin topraklarını tahlil ettirmeleri ve tahlil sonuçlarına göre yapılacak tavsiyeler doğrultusunda gübre kullanmaları faydalıdır. Genel olarak önerilen gübre miktarları şöyledir:         Susuz Şartlarda       Ekimle birlikte dekara 15 kg DAP+5 kg üre veya 15 kg DAP+9 kg Amonyum Nitrat uygulanmalıdır.       Sulu Şartlarda       Ekimle birlikte dekara 15 kg DAP+17 kg üre veya 15 kg DAP+20 kg Amonyum Nitrat ilkbaharda verilmelidir

12             EKİM :             Hava şartlarının uygun olması halinde Ekim ayının ilk haftasında haşhaş ekiminin yapılması en ideal ekimdir. Ekimin gönene yapılması verimi artırmaktadır. Kıştan önce kökleştiği için kış aylarında daha az zarar görmektedir. Mibzerle ekim yapıldığında çapa işçiliğinden ve tohumdan tasarruf sağlanılmaktadır.

13 Haşhaş, kışı ılıman geçen Geçit Bölgelerinde Kasım ayında, kışı sert geçen yerlerde Eylül ayı sonu ile Ekim ayı başlarında ekilmelidir. Ekim ayı içinde yağış alıp çıkmazsa, sulama imkânı olan yerlerde çıkış için sulama yapılmalıdır.     Mibzerle ekimde sıra arası cm, sıra üzeri 15 cm olmalıdır. Toprak tavında ise çıkış 8-10 günde tamamlanır. Toprak tam tavında değilse çıkışlar gecikir ve seyrek çıkış olur.

14 Bitkinin Kış Zararlarından Etkilenmemesi İçin 
      Haşhaş çimlenme dönemindeki soğuklardan (-5 C) büyük zarar görür. Bu nedenle ekim zamanı tespit edilirken haşhaşın kış soğukları  geldiğinde 4-5 adet küçük rozet yaprağı oluşturabilmesi  sağlanacak şekilde ekim zamanı tespit edilmelidir.  Ekim ayı içinde yağış olmazsa  mutlaka sulanmalıdır. Ekimle birlikte taban (fosforlu) gübre verilmelidir.         Ekim, bitkiyi rüzgarlardan koruyacak şekilde baskılı mibzerle yapılmalıdır. Baskılı mibzer yoksa, normal mibzerlere baskı tekerleği monte edilmelidir .

15 SULAMA                         Çalışmalarda, haşhaşın su tüketimi kışlıklarda 752 mm, yazlıklarda 425 mm olarak bulunmuştur. Kışlık haşhaşta, tomurcuklanma döneminde bir defa sulama (111 mm), yazlık haşhaşta ise; tomurcuklanmada bir, çiçeklenme zamanında  bir olmak üzere (her defasında mm) iki defa sulama yeterli olmaktadır. İlkbahar devresinin kurak geçtiği yıllarda haşhaşın sulanması gerekmektedir.

16 ÇAPALAMA                        Kıştan çıkışta haşhaş bitkileri 7-10 yapraklı olunca seyreltme ve ilk çapa yapılır. Ekim makine ile yapılmışsa 50 cm.sıra arası için sıra üzerinde her 20 cm’de bir bitki bırakılır.             Serpme ekim yapılan tarlalarda ise 30 cm ara ile bitki bırakmak yeterlidir. Seyreltme ve birinci çapadan gün sonra ikinci çapa ve boğaz doldurma işlemi yapılır.

17 HASAT             Haşhaş kapsülleri kuruduğu zaman zarlar üzerinde dizilen tohumlar kapsül dibine dökülür.elle sallandığı zaman ses verir.Toprak Mahsulleri Ofisince kırım izni verilince kapsül ile sap arasındaki boğumdan kırılır.                     

18 Bir bitki üzerindeki tüm kapsüller aynı zamanda olgunlaşmaz
         Bir bitki üzerindeki tüm kapsüller aynı zamanda olgunlaşmaz. Hasada karar vermek için en alt kapsüllere bakmak gerekir. Tohum dökülmesine ve kayba neden olduğundan hasat zamanı geciktirilmemelidir.                                     

19 VERİM DURUMU        Haşhaştan kuru şartlarda; dekara kg kapsül, kg tohum, sulu şartlarda; dekara kg kapsül, kg tohum verimi alınabilir

20 Üretim ve Üretim Trendi
            Haşhaş;antik,stratejik,sosyolojik,ekonomik ve tıbbi bir kültür bitkisidir.             Haşhaş yani afyon bitkisinin ülkemizde 1971 yılında ekim ve üretimi yasaklanmış,1974/75 tarım yılından itibaren tekrar ekim ve üretimine başlanmış,şu anda Afyon TMO Bölge faaliyet alanı içerisinde kalan Afyon,Burdur,Eskişehir,Isparta Kütahya ve Uşak illeri yanında dokuz ilde daha izin belgesi karşılığında çizim yapılmaksızın Bölge Müdürlüğü teknik elemanlarının kontrolünde ekimine müsaade edilmektedir. Ancak,Afyon Bölge faaliyet alanlarında,Türkiye’de ekilişi yapılan tüm haşhaşın %75’i üretilmektedir. Ekim-üretim iznini Devlet adına TMO vermekte olup,süs bitkisi olarak dahi ekimi izne tabidir

21 Haşhaş üretim alanı, Bakanlar Kurulu tarafından, ülkenin tarımsal ve ekonomik durumu, yurtiçi gereksinim ve dışsatım olanakları ile mevcut stok durumu değerlendirilerek, her yıl yeniden belirlenmektedir. İzinli ve kontrollü olarak üretilen çizilmemiş haşhaş kapsülleri tek alıcısı olan TMO’ne satılmaktadır. Satın alınan haşhaş kapsülleri, Bolvadin - Afyon’daki afyon alkaloidleri fabrikasında işlenerek, uluslararası farmakopelere uygun morfin ve morfin türevleri elde edilmektedir.

22 Üretilen morfin ve türevlerinin % 90’ı tıbbi amaçlı olarak diğer ülkelere ihraç edilirken, % 10’u ülkemizde ilaç endüstrisinde kullanılmaktadır. Bolvadin’deki afyon alkaloidleri fabrikasının yıllık işleme kapasitesi tondur. TMO haşhaş kapsüllerini üreticiden Bakanlar Kurulu’nca belirlenen alım fiyatlarıyla satın almaktadır. Haşhaş kapsülü yanısıra, elde edilen haşhaş tohumlarının, kapsül gibi TMO’ya satılma zorunluluğu yoktur.

23           Haşhaş ekimi yapılacak il ve ilçeler
          MADDE 6 – (1) 2010 yılı sonbaharından itibaren Afyonkarahisar, Amasya, Burdur, Çorum, Denizli, Isparta, Kütahya, Tokat, Uşak illerinin tamamı ile Balıkesir İlinin Balya, Bigadiç, Dursunbey, İvrindi, Kepsut, Savaştepe ve Sındırgı ilçeleri, Eskişehir İlinin Alpu, Beylikova, Çifteler, Günyüzü, Han, Mahmudiye, Mihalıççık, Seyitgazi, Sivrihisar ilçeleri, Konya İlinin Ahırlı, Akören, Akşehir, Beyşehir, Derbent, Doğanhisar, Hüyük, Ilgın, Kadınhanı, Seydişehir, Tuzlukçu, Yalıhüyük ve Yunak ilçeleri, Manisa İlinin Merkez, Demirci, Gördes, Köprübaşı, Kula, Sarıgöl ve Selendi ilçelerinde izin belgesi karşılığında haşhaş ekimi ve çizilmemiş haşhaş kapsülü üretimi serbesttir.

24

25

26

27

28

29

30