TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ

... konulu sunumlar: "TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ"— Sunum transkripti:

1 TASAVVUF I VI. YARIYIL BAHAR DÖNEMİ
PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER

2 TASAVVUF I ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MÜRİT VE MÜRŞİDE DAİR MESELELER
10. HAFTA Birden fazla mürşide bağlanılabilir mi? Müridin, manevî eğitimi süresince mürşidinin yanında bulunması gerekir mi? Rabıta nedir?

3 Birden fazla mürşide bağlanılabilir mi?
10. HAFTA - Sistemli bir seyr ü sülûk için bir mürşide intisap etmek gerekir - Müridin seyr-i sülûku devam ederken bir başka mürşide bağlanması onun manevî eğitimine katkı sağlamayacağı gibi, edep dışı bir davranış olarak da kabul edilir.

4 Birden fazla mürşide bağlanılabilir mi?
10. HAFTA - Her mürşidin kendisine has bir terbiye yönteminin bulunabilmesi, - Müridin iç âleminde kıyaslamalara, farklı yansımalara sebebiyet verebilmesi, - Farklı şeyhlerin vereceği evrad ve hiziplerin çokluğunun müritte bıkkınlık ve isteksizliğe neden olabilmesi

5 Birden fazla mürşide bağlanılabilir mi?
10. HAFTA Tasavvuf tarihinde birden fazla tarikattan icazeti bulunan şeyhlere rastlanması uygulaması da yukarıdaki usûl üzeredir. Böyle bir durumdaki müridin ilk şeyhine “ tarikat şeyhi”, ikincisine ise “teberrük şeyhi” denilmektedir

6 Müridin, manevî eğitimi süresince mürşidinin yanında bulunması gerekir mi?
10. HAFTA Manevî eğitimin yapısı gereği kâmil ve mükemmil vasıflara sahip bir mürşidin yanında olmak, sohbetinde bulunmak, ders halkasına katılmak elbette ki daha yetiştiricidir. “Kurb-i sultan, âteş-i sûzandır”

7 Müridin, manevî eğitimi süresince mürşidinin yanında bulunması gerekir mi?
10. HAFTA Müridin, mürşidinin yanında eğitim görmesinin faydaları kabul edilmekle birlikte, tasavvuf ve tarikatlar tarihinde, müritlerin tamamının şeyhlerinin dizinin dibinde eğitim görmediği de bir vakıadır

8 Müridin, manevî eğitimi süresince mürşidinin yanında bulunması gerekir mi?
10. HAFTA Şeyhler, farklı bölgelerdeki müritlerini eğitmek için yetiştirdiği ve daha ziyade o bölgeden olan halife ve vekillerini göndermişlerdir. Müritler mektuplaşmak sûretiyle eğitilmişlerdir. Tasavvuf literatüründeki mektûbât geleneği bunun bir tezahürüdür.

9 Rabıta nedir? 10. HAFTA Rabıta ve rabt, sözlükte iki şeyi birbirine iyice bağlamak, alâka, şiddetli muhabbet, münasebet, ilgi ve sevgi ile bir şeye bağlılık, cesur ve dayanıklı olmak, asmak anlamındadır. Düşmanlardan gelebilecek saldırılara karşı sınır boylarında mukaddes sayılan şeylerin muhafazası için görev yapanların barındıkları yerlere “ribat” denilmektedir.

10 Rabıta nedir? 10. HAFTA Terim olarak rabıta müridin, müşâhede mertebesine ermiş mürşide kalbini bağlayıp huzur ve gıyabında onun sûret, sîret ve rûhâniyetini hayâl etmesi, yanındayken takındığı tavrı gıyaben de sürdürmeye çalışmasıdır

11 Rabıta nedir? 10. HAFTA Rabıtanın amacı, sâlikin daima Allah’ın huzurunda bulunduğu farkındalığına ulaşması, gafletten sıyrılması, kalbinden zulmeti def etmesidir.

12 Rabıta nedir? 10. HAFTA “Ey iman edenler! Allah’tan korkun. Bir de sâdıklarla beraber olun” âyetinde geçen sâdıklarla beraberliğin de rabıtaya işaret ettiği ileri sürülmektedir. “Beraber olma” fiili süreklilik öngörür. Bunu zahiren her zaman uygulamak mümkün değildir. Sohbet cismani beraberlik, rabıta ise ruhani beraberliktir.

13 Rabıta nedir? 10. HAFTA “Üzüm üzüme baka baka kararır”,
“söyle arkadaşını söyleyeyim seni” . Mürit günlük yaşantı ve ibadetinde rol-model kabul ettiği mürşid-i kâmili taklit ederek ona benzemeye çalışır. Ancak rabıta sıradan ve basit bir taklit duygusu da değildir

14 Rabıta nedir? 10. HAFTA İnsanlar çocukluktan itibaren ideal şahsiyet kabul ettikleri anne ve babalarını örnek alırlar. İlerleyen yaşlarda da durum çok farklı değildir. Anne-baba, okul ve çevre, okunulan eserler, seyredilen dizi ve filmlerdeki karakterler insanlar tarafından rol-model kabul edilmekte, davranış ve kişilik ona göre şekillenebilmektedir.

15 Rabıta nedir? 10. HAFTA Başkasını rol-model edinmek bireyde kişilik kaybına sebep olmaz mı? Şeklinde bir soruyu akla getirebilir. Ancak insanın gündelik hayatında başkalarını istemli ya da istemsiz bir şekilde örnek alması durumu her hâlükârda söz konusudur.

16 Rabıta nedir? 10. HAFTA İdeal insan tipi yetiştirmek üzere eğitim programlarında kahramanlara, tarihte çığır açanlara yer verilmesi, tarihteki kahramanların portrelerinin okullara asılması aynîleşmenin karakter inşasında bir yöntem olarak kullanılmasına örnek gösterilebilir.

17 Rabıta nedir? 10. HAFTA Rabıta ilgi, alâka ve sevilen ile aynîleşme şeklinde tanımlandığında kişinin yakınlarına ya da mukaddesata karşı duyduğu sevgi yanında, dinen hoş karşılanmayan dünyevi şeylere sevgisi de rabıtadan bir şubedir. Kimi parayı, kimi eşini, kimi annesini veya en çok sevdiği neyse onu düşünür, hayâl eder. Kişiyle sevdikleri arasında bir şekilde irtibat vardır.

18 10. HAFTA "kişi sevdikleriyle beraberdir.
Rabıta nedir? 10. HAFTA "kişi sevdikleriyle beraberdir.

19 Rabıta nedir? 10. HAFTA Tarikatların kurumsallaşmasından çok sonra tasavvuf terminolojisinde yerini alan rabıta namaz, oruç, hac, zekât gibi bir ibadet ya da Allah ile kul arasına üçüncü bir şahsı sokmak değil, fıtrî, psikolojik ve pedagojik bir realite olan rol model ihtiyacının müspet, yapıcı ve kâmil şahsiyetlere kanalize edilerek menfi yönelişlere engel olunmasıdır.

20 Rabıta nedir? 10. HAFTA Rabıta konusunda rol-model kabul edilen kişinin gerçekten buna layık olup olmadığı önemlidir. Zira sevginin doğal bir tezahürü olan aynîleşme, karşıdakinin hatalarını görmeye engel olabilmektedir. İnsanın mistik yönünün suiistimal edilmesi tehlikesine karşı tasavvufta, hâl ve ahlâkı düzgün olsa da rabıta yapılacak kişinin fenâ ve bekâ mertebelerine erişmiş olması şartı aranır.

21 Rabıta nedir? 10. HAFTA On dokuzuncu yüzyıla kadar râbıtaya önemli bir eleştiri yöneltilmediği söylenebilir. Bu yüzyılda Hindistan’da kendisi de Nakşbendî-Müceddidî olan Ahmed Barelvî, Hasan Kannevcî gibi isimler bazı râbıta uygulamalarına eleştiriler yöneltmişlerdir.

22 Rabıta nedir? 10. HAFTA Eleştiriler başlıca iki noktada yoğunlaşmaktadır: 1. Rabıtanın bir ibadet ve itikat meselesi olarak algılanması, bunun ise ancak Kur’an ve Sünnet’le belirlenebileceği, 2. Bazı mübtedî müritlerin ifrat boyutunda değerlendirilebilecek uygulamaları.

23 Rabıta nedir? 10. HAFTA Sûfî müellifler bu tenkitlere cevap mahiyetinde râbıtanın bir ibadet değil eğitim yöntemi olduğunu vurgularken, nasıl uygulanması gerektiğine dair misaller de vermişlerdir.

24 Rabıta nedir? 10. HAFTA Rabıta, sevgi ve düşünceyi bir noktaya kanalize etmek olunca örneğin kişinin namaza durduğunda kendini Kâbe’deymiş gibi düşünmesi de bir rabıtadır. Bu konuda Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî, rabıtanın bir eğitim yöntemi oluşuna dikkat çekmekte olup onun gaye kabul edilmemesi, ona takılıp esas maksadın unutulmaması gerektiğini belirtir..

25 Rabıta nedir? 10. HAFTA Netice itibariyle rabıta fıtrî, psikolojik ve pedagojik bir realite olan insanın rol-model ihtiyacının müspet, yapıcı ve kâmil şahsiyetlere kanalize edilerek menfi yönelişlere engel olunmasıdır. Şeyhinin yanında edebe riâyet eden bir müridin zamanla onun yanında değilken de bu tavrını sürdürmesi beklenir.

26 Rabıta nedir? 10. HAFTA İnsanın somuttan soyuta doğru devam eden eğitim hiyerarşisindeki bir sonraki adım, her an Allah Rasûlü (s.)’nün huzurundaymış gibi davranmasıdır. Sâlikin kendine sorduğu, “şu an Allah Rasûlü (s.) yanımda olsaydı nasıl davranırdım?” Sorusunun, gönüllü davranış değişikliği yanında, sâlikin kalbinden geçen düşüncelere de sirâyet etmesi beklenir.

27 Rabıta nedir? 10. HAFTA Bir sonraki aşama ise “nerede olursanız olun O sizinle beraberdir” âyetinin kişinin her ânına yansımasıdır. Bu aşamaya gelen müridin tekrar mürşidine rabıta yapması uygun görülmez. Âdâbına riâyet edilerek icra edilen rabıtanın zikirden daha tesirli olacağı da ileri sürülmektedir.