DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE KENEVİR SEKTÖRÜ

... konulu sunumlar: "DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE KENEVİR SEKTÖRÜ"— Sunum transkripti:

1 DÜNYA’DA ve TÜRKİYE’DE KENEVİR SEKTÖRÜ
Kanber ÜLKER Ziraat Yüksek Mühendisi

2 SUNU PLANI Kenevirin Tanıtımı Kenevirin Tarihçesi
Dünya Kenevir Üretimi Türkiye Kenevir Yetiştiriciliği İstatistiki Veriler Yönetmelik İller Kaçak Ekimler Kenevirin Kullanıldığı Alanlara Örnekler

3 KENEVİR TANIMI Kenevir (Cannabis),  Cannabaceae familyasına ait, tek yıllık bitki insanlık tarihinin en eski bitkisel hammadde kaynağıdır. Anavatanı Orta Asya'dır. Ilıman ve tropik bölgelerde yetişir ve kültürü yapılır. Tür; sert, alımsı, gövde içi boş, palmat yapraklı, dioik ve tek yıllıktır. Lifleri dayanıklı ve oldukça uzundur. Liflerde lignin maddesi biriktiğinde esneklik özelliği azalır. Cinsin lifleri, kaba dokumacılıkta (çuval, halat çanta, ağ yapımı gibi) kullanılır. Yapraklarının tıpta ve kozmetikte kullanımları vardır.  Tohumu ise oldukça yağlı olması açısından yakıt; oldukça besleyici olması açısından da gıda olarak kullanılmaktadır. Sabun yapımı ve boya yapımında da tohumlarından yararlanılır. Tohumları kuşların en sevdiği besinlerden biridir.

4 KENEVİRİN TARİHÇESİ İnsanlık tarihinin en eski bitkisel ham madde kaynağı olan, saplarında bulunan lifler iplik, dokuma ve kumaş yapımında, hamurlu kısmı ise kâğıt yapımında kullanılan bir bitki türüdür. Yeryüzünde ip yapmakta kullanılan ilk bitkidir. M.Ö.3000 yıllarında Çinliler kumaş yapmakta kullanmışlardır. Farsçadan Arapçaya geçmiş olan ve kenevir karşılığı kullanılan "Şah Tohumu" (Şah Danaç) adı da bu bitkiye verilen önemi göstermektedir.

5 KENEVİRİN TARİHÇESİ yılları arasında yaşayan Evliya Çelebi, Seyahat-name'sinde, İstanbul'da esrar yapan ve satan dükkânların bulunduğunu yazmıştır. "Esnafi Benkciyan" denilen bu dükkânların sayısı on altıdır. Çoğu Süleymaniye'deki tiryakiler çarşısında bulunan bu dükkânlardan kolayca "Esrar Macunu" sağlama olanağı olduğu söylenmektedir. 1860 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde esrar üzerinde yapılan araştırmaların sonucunda, esrarın uzun süreli öksürük ve belsoğukluğu tedavisinde etkili olduğu belirtilmiştir. Bu araştırmalara dayanarak 1902 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde esrar, ilaç olarak kabul edilerek tedavi alanına girmiştir.

6 KENEVİRİN TARİHÇESİ Birinci Dünya Savaşı sırasında baş ağrısı, durgunluk, iştahsızlık, zayıflama gibi bedensel-ruhsal yakınmalarda, sara hastalığında ilaç olarak kullanılmıştır. 1937 yılında esrar Amerika Birleşik Devletleri ilaç kodeksinde yer almış, ancak aynı yıl çıkarılan bir yasa ile esrar içeren otuz sekiz ilacın satışı yasaklanmıştır. 1937 yılına kadar birçok Avrupa ülkesinin ilaç kodekslerinde yer alan esrar içeren ilaçlar yavaş yavaş kodeksten çıkarılmış, satışları yasaklanmıştır.

7 KENEVİRİN TARİHÇESİ Türk ilaç kodeksinde "Herba Cannabis Indica" ve "Extra Cannabis Indica" adıyla yer alan ilaçlar 1940 yılından sonra kodeksten çıkarılmış, satışı yasaklanmıştır. Eskiden lif bitkileri arasında önemli yere sahipken 2. Dünya Savaşı’ndan sonra ekiliş alanlarında önemli düşüş olmuştur. Sentetik liflerin kullanılmaya başlanmasıyla kenevir eski önemini yitirmiştir. Ayrıca esrar elde edilmesi nedeniyle mevzuatla ekimi sınırlanmış, kontrol altına alınmıştır. Bunun dışında Jüt, manila ve sisal kendirinin de önemli rolü olmuştur.

8 DÜNYA KENEVİR ÜRETİMİ Ekilen Alan (ha) Üretim (ton) Verim (kg/da) 2002
28.240 62.614 222 2012 21.019 89.906 428 2013 23.719 89.333 377 2014 24.025 % Değişim -14,9 64,4 92,8 Kaynak: FAO Dünyada 2002 yılına göre 2014 yılı itibariyle, kenevir ekim alanlarında %15 azalma, üretiminde %64 ve veriminde %93 artış gerçekleşmiştir.

9 Önemli Üretici Ülkeler (FAO)
DÜNYA KENEVİR ÜRETİMİ Dünyada Kenevir Tohumu Üretimi (FAO): 2002 yılında 28 bin ha alanda 63 bin ton iken, 2014 yılında yaklaşık 24 bin ha alanda 103 bin tona yükselmiştir. 2014 yılı dünyada ortalama tohum verimi 428 kg/da’ dır. Önemli Üretici Ülkeler (FAO) Ülkeler Üretim (ton) Fransa 84.097 Çin 15.859 Şili 1.475 Ukrayna 553 Rusya 520 Macaristan 276 Pakistan 43 Polonya 35 Türkiye 1 Kaynak: FAO

10 TÜRKİYE KENEVİR ÜRETİMİ
Lif ve tohum amaçlı Kenevir ekimi olarak 2014 ve 2015 yıllarında Samsun ili Vezirköprü ilçesinde izinli olarak yapılmış olup; elde edilen tohumu üretici kendi ihtiyacı için kullanmakta, lifi ise Sinop ili ve ilçelerinde gemi halatı yapımında kullanılmak üzere pazarlamaktadır. İl Adı Ürün Adı Ekilen Alan (da) Üretim (ton) Verim (kg/da) 2014 Samsun Kenevir (lif) 10 1 100 Kenevir (Tohum) 2015 2016 27 üretici 70 81 Kaynak: TÜİK

11 ÜLKEMİZDE KENEVİR 29 Eylül 2016 tarih ve sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan ‘Kenevir Ekimi ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik’ hükümleri çerçevesinde Bakanlığımızca yürütülmektedir. Bu yönetmelikte 19 il ve ilçelerinde izinli olarak ekim yapılabilmektedir.

12 ÜLKEMİZDE YILLARA GÖRE KENEVİR ÜRETİMİ
Yıl Ürün adı Ekilen alan (da) Üretim (ton) Verim (kg/da) 2003 Kenevir (Tohum) 6.500 80 12 2011 140 8 57 Kenevir (Lif) 800 123 157 16 102 2007 559 24 43 2012 64 4 63 38 68 95 2008 294 41 2013 7 1 143 21 71 83 2009 66 3 45 2014 10 100 61 2010 221 32 2015 Kaynak: TÜİK 2016 yılında kenevir (lif) 7 ton, kenevir (tohum) 1,25 ton olarak gerçekleşmiştir (TÜİK).

13 ÜLKEMİZ KENEVİR DIŞ TİCARETİ
19/09/1996 tarih ve sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 96/31 sayılı İhracı Yasak ve Ön İzne Bağlı Mallara İlişkin Tebliğin ek 12 inci maddesi kapsamında Hint keneviri ihracatına izin verilmemektedir.

14 ÜLKEMİZ KENEVİR DIŞ TİCARETİ
2017 tarihi itibariyle Bakanlığımız Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünce Ekonomi Bakanlığı’na teklif edilen ‘tebliğ’ doğrultusunda gıda ve yem amaçlı kenevir tohumu ithalatında % 95 (5) oranında cansız tohum ithalatı şartı aranmaktadır. Ayrıca gıda ve yem amaçlı tohumların piyasada değişik isimler adı altında (çedene, çetene) satılmasının önüne geçilmesine yönelik olarak da Genel Müdürlüğümüz tarafından Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğümüze gerekli girişimlerde bulunulmuş olup, nihai karar beklenmektedir.

15 ÜLKEMİZ KENEVİR DIŞ TİCARETİ
Kenevir lifi ithalatı yürüklükteki İthalat Rejimi Kararı uyarınca gümrük vergisinden muaftır. Ancak 20/12/1995 tarihle ve 95/7606 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki ‘‘İthalat Rejimi Kararı’nın 7 nci maddesi uyarınca eski, kullanılmış, yenileştirilmiş, kusurlu (defolu), yatık (zamanla dayanıklılığını yitirmiş) malların ithalatı Ekonomi Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’nün iznine tabi olup, kenevir lifinin İthalat Rejimi Kararı’nın 7 nci maddesi kapsamında değerlendirilmesi durumunda anılan ürünün ithalatı Ekonomi Bakanlığınca uygun görülmemektedir. Söz konusu durumlar dışında kenevir tohumu ithalatında olduğu gibi lif ithalatı içinde Ekonomi Bakanlığına başvuru yapılmasına gerek yoktur.

16 ÜLKEMİZ KENEVİR DIŞ TİCARETİ
Yıl Ürün Adı İhracat Miktar (ton) (Bin Dolar) İthalat Miktar (ton) İthalat 2002 Kenevir (kendir) tohumu (diğer) 24 17 727 363 2011 52 55 936 1.205 2012 10 19 885 1.158 2013 54 71 1.122 1.316 2014 65 93 703 867 2015 3 6 1.114 1.555 2016* 2,6 433 734 Kaynak: TÜİK,*Ocak-Kasım İthalatın tamamı serbest dolaşıma giriş rejimi kapsamında yapılmıştır.

17 İL MÜDÜRLÜKLERİMİZDEN İNTİKAL EDEN İMHA LİSTELERİ
İl Adı İmha Edilen Kök (2016) Adana 22.647 Ankara 25.271 Antalya 34.889 Aydın 11.827 Balıkesir 709 Bilecik 3.596 Bitlis 1.046 Bolu 760 Burdur 32.612 Çankırı Denizli 15.694 Elazığ 5.227 Erzincan 5

18 İL MÜDÜRLÜKLERİMİZDEN İNTİKAL EDEN İMHA LİSTELERİ
İl Adı İmha Edilen Kök (2016) Erzurum Gaziantep 7.020 Giresun 908 Gümüşhane 289 Hatay Isparta 2.186 İstanbul 4.977 İzmir 25.695 Kocaeli 1.691 Konya 1.880 Malatya 85.375 Manisa 7.488 Mardin 84.794

19 İL MÜDÜRLÜKLERİMİZDEN İNTİKAL EDEN İMHA LİSTELERİ
İl Adı İmha Edilen Kök (2016) Muş 4.191 Ordu 10.002 Rize 1.250 Sakarya 31.072 Samsun 4.899 Sinop 964 Yozgat 451 Zonguldak 1.711 Kırıkkale 453 Batman 2.222 Osmaniye Düzce 155 Türkiye Geneli Toplam kök

20 YÖNETMELİK GEREĞİ KENEVİR EKİMİNE
İZİN VERİLEN İLLER

21 KENEVİR ÜRETİM BÖLGELERİMİZ
I. Kastamonu (Taşköprü) - Zonguldak Bölgesi : Lif tipi kenevir II. İzmir (Tire, Ödemiş), Burdur Bölgesi : Tohum üretimi III. Samsun, Ordu (Fatsa-Ünye) Bölgesi : Tohum ve lif üretimi IV. Şanlıurfa (Suruç-Birecik), Malatya Bölgesi: Tohum ve lif üretimi V. Amasya (Merzifon-Gümüşhacıköy), Çorum, Yozgat Bölgesi: Tohum ve lif üretimi

22 YENİ YÖNETMELİK İHTİYACININ GEREKÇELERİ
Bakanlığımıza intikal eden talep ve sorunların değerlendirilmesi ve ilgili kurumlarla yapılan görüşmeler sonucunda, mevcut Yönetmelikte tespit edilen eksikliklerin giderilmesi, güncel Kanunlarda belirtilen hususlara yer verilmesi, kaçak kenevir yetiştiriciliği ile daha etkin mücadele edilmesi ve yukarıda belirtilen iş ve işlemlere yardımcı olacak dokümanların hazırlanması amacıyla yönetmelikte değişikliğe gidilmiştir. Yeni Kenevir Yetiştiriciliği ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik, 9 Eylül 2016 tarihli sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu yönetmelik ile kenevir ekimi yapılacak bölgelerin tespiti, ekimlerin izne bağlanması, gerekli kontrollerin yapılması ve izinsiz ekimlere yapılacak olan işlemlere ait usul ve esaslar belirlenmiştir.

23 YENİ YÖNETMELİK İHTİYACININ GEREKÇELERİ
Yeni yönetmelikte, 1990 yılında yayımlanan yönetmeliğe ilave herhangi yeni üretim bölgesi ihdas edilmemiştir. Ayrıca lif ve tohum amacı dışında izin verilen bir düzenleme söz konusu değildir. Sadece bilimsel araştırma amacıyla araştırma kurumlarınca yapılacak çalışmalar için ilave bir düzenleme yapılmıştır. Yapılacak bilimsel araştırmalar ile uyuşturucu madde oranı (tetrahydrocannabinol -THC) düşük kenevir çeşitlerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir. 9 Eylül 2016 tarihli sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kenevir Yetiştiriciliği ve Kontrolü Hakkında Yönetmeliğin 5. Maddesinde yetiştiricilik izni verilebilecek bölgeler tanımlanmakta olup buna göre;

24 YENİ YÖNETMELİK İHTİYACININ GEREKÇELERİ
Yetiştiricilik İzni Verilebilecek Bölgeler (19 il): Amasya, Antalya, Bartın, Burdur, Çorum, İzmir, Karabük, Kastamonu, Kayseri, Kütahya, Malatya, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Uşak, Yozgat ve Zonguldak illerinde ve bu illerin bütün ilçelerinde yapılabilir.  Yetiştiricilik izni için başvuru: Lif, tohum, sap ve benzeri amaçlara yönelik izinli kenevir yetiştiriciliği yapmak isteyen çiftçiler, Ocak-1 Nisan tarihleri arasında yetiştiricilik yapacakları yerin en büyük mülki idare amirliğine başvurmaları gerekmektedir. Hangi amaca yönelik olursa olsun izinsiz yetiştirilen kenevir, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi  Hakkında Kanunun hükümlerine göre imha edilmekte ve konu adli mercilere intikal ettirilmektedir. Ayrıca izinli ekimde de hasat sonrasında esrar elde edilmesini önlemek için kenevir bitkisinin yan dal, yaprak ve çiçek gibi artıkları derhal imha ettirilmektedir.

25 KENEVİR EĞİTİMİ 2014 yılında İl Müdürlüğünden 40 Teknik personel
Samsun’ da eğitildi. 2015 yılında 81 İl Müdürlüğünden birer teknik personel Samsunda eğitildi. Eğitilen Teknik personel görevli olduğu İl Müdürlüğünden toplam 225 personele kenevir konusunda eğitmişlerdir. Samsun il Müdürlüğünce Vezirköprü ilçesinde 11 üretici 24,4 dk lif ve tohum amaçlı izin verildi (2016).

26 KULLANIM ALANLARI Kenevir lifi Preslenmiş Kenevir Elyafı
Preslenerek kalıplanmış doğal fiber kapı paneli Kaynak: Avrupa Endüstriyel Kenevir Derneği (EIHA).

27 OTOMOBİL PARÇASI Mercedes E-Class Otomobilinde kullanılan kenevir kaynaklı 50 doğal fiber parça. Kaynak: Avrupa Endüstriyel Kenevir Derneği (EIHA), Daimler AG

28 OTOMOBİL PARÇASI İngiltere yapımı spor araç «Lotus Eco Elise», koltuklarında esneklik ve dolgunluk sağlamak için çok sayıda kenevirden elde edilen doğal malzeme kullanmaktadır. Kaynak: Avrupa Endüstriyel Kenevir Derneği (EIHA).

29 AHŞAP MALZEME Ağaç işleme sanayi kenevir talaşlarının kullanımı
Kaynak: Avrupa Endüstriyel Kenevir Derneği (EIHA).

30 AHŞAP MALZEME Kaynak: Avrupa Endüstriyel Kenevir Derneği (EIHA).

31 KENEVİR YAĞI Kenevir yağı, mükemmel ve eşsiz yağ asitlerine sahiptir.
İyi kurutulmuş kenevir tohumlarından soğuk sıkımla elde edilen yağ çok kıymetlidir. Kenevir yağının yapısında, Omega-3 ve Omega-6 gibi esansiyel yağ asitleri mükemmel bir denge içerisindedir. Ayrıca yapısında stearidonik asit (SDA) ve gamma linoleik asit varlığı (GLA) ile diğer birçok bitkisel yağda olmayan bir değer katmaktadır.

32 BESİN İÇERİĞİ Kenevir tohumu; Önemli bir protein kaynağıdır.
B1, B3 ve B5 ile E kompleks vitaminlerince zengindir. Magnezyum, mangan, demir, çinko ve potasyum gibi mineralleri içermektedir.

33 GÖRSELLER