Hafıza Birimleri ve RAM

... konulu sunumlar: "Hafıza Birimleri ve RAM"— Sunum transkripti:

1 Hafıza Birimleri ve RAM
Memory Units Fon müziği

2 Genel Bakış Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksiniz
Hafıza ile ilgili temel kavramları RAM’in fiziksel yapısı ve çalışma prensipleri RAM türleri RAM’in çalışması ile ilgili özel durumları ve kavramları RAM seçimi ve montajı RAM hataları ve sorun giderilmesi Bu bölümde, hafıza ile ilgili temel kavramları… RAM’in fiziksel yapısı ve çalışma prensiplerini… RAM türlerini… RAM’in çalışması ile ilgili özel durumları ve kavramları… RAM seçimi ve montajını… Son olarak da RAM hataları ve sorun giderilmesi konularını ele alacağız.

3 Temel Kavramlar Hafıza veya bellek kelimeleri daha üst düzey ifadelerdir RAM bir hafıza türüdür CMOS, ROM, EPROM, Flash ve benzerleri de birer hafıza türüdür Günlük kullanımda RAM, hafıza ve bellek kelimeleri yoğunlukla aynı kavramı ifade etmekte kullanılır Doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir Diğer hafıza birimlerine değinecek olsak da asıl konumuz bilgisayarın ana hafızası olan RAM’dir Hepiniz daha önce RAM, bellek, hafıza vb kavramların aynı şeyi; yani bilgisayarın ana hafızasını ifade etmek için kullanıldığını duymuşsunuzdur. Öncelikle temel kavramların aslında neyi ifade ettiğini bilmelisiniz. Hafıza veya bellek kelimeleri daha üst düzey ifadelerdir. Bilgisayarın ana hafızası olan RAM’in, sadece bir hafıza türü olduğunu unutmayın. Elbette bilgisayar bünyesinde daha bir çok hafıza birimi vardır. Daha önceki eğitimlerde anlattığımız CMOS, ROM, EPROM, Flash gibi kavramların hepsi birer hafıza türüdür. Günlük kullanımda, RAM, hafıza ve bellek kelimeleri yoğunlukla aynı kavramı ifade etmekte kullanılır. Hangi kavramı kullandığınız çok önemli olmayabilir, ancak doğru sınıflandırmayı bilmeniz önemlidir. Bu bölümde diğer hafıza birimlerine değinecek olsak da asıl konumuz elbette bilgisayarın ana hafızası olan RAM’dir.

4 Hafıza Türleri Hafıza Türü Veri Saklama Açılımı RAM Geçici
Random Access Memory CMOS Complementary Metal Oxide Semiconductor ROM Kalıcı Read Only Memory PROM Programmable ROM EPROM Erasable Programmable ROM EEPROM Electronically Erasable Programmable ROM Flash Asıl konumuz olan RAM’e geçmeden önce, hafıza türlerine kısaca bir göz atalım. RAM yani “Random Access Memory” üzerindeki veriler, enerji kesildiği anda silinirler. Kalıcı bir depolama alanı değildir. CMOS, yani “Complementary Metal Oxide Semiconductor” da, RAM gibi geçici depolama yapar. ROM yani “Read Only Memory” ise, adından anlaşılabileceği gibi, kalıcı veri ve komutları depolayan hafıza çipidir. ROM’lar üzerinde bulunan veri özel işlemler uygulanmadan değiştirilemez ve veriyi elektrik bağlantısı kesilse de saklar. ROM’un altında bulunan 3 hafıza türü de aslında birer ROM’dur. Bu üçü arasındaki ayrım, üzerindeki verilerin değiştirilme yöntemine göredir. Flash kavramı ise, ilerleyen bölümlerde daha detaylı olarak incelenecek bir konudur.

5 RAM Nedir? RAM = Random Access Memory
İşlem sırasında kullanılacak verilerin saklandığı alandır Kalıcı depolama amacıyla kullanılmaz Performans ve yazılım desteği açısından yeterli ve kaliteli RAM’e sahip olmak kritik derecede önemlidir RAM, İngilizce “Random Access Memory”, yani rastgele erişimli hafıza kelimelerinin kısaltılmasından oluşmaktadır. RAM, işlemcinin işleyeceği verilerin tutulduğu geçici bir depolama alanıdır. Elektrik kesildiğinde içerindeki veriler kaybolmaktadır. Bu yüzden bilgisayarda kalıcı depolama alanı olarak kullanılmaz. Bilgisayar üzerinde işlem yaparken en önemli noktalardan birisi yeterli ve kaliteli RAM’lere sahip olmanızdır. Yeterli RAM alanına sahip değilseniz düşük performansın yanında birçok yazılımı çalıştıramama gibi problemlerle de karşılaşabilirsiniz.

6 RAM Nasıl Çalışır ? RAM hesap çizelgesi (excel tablosu) gibi organize edilmiştir RAM bölümü adreslenerek, adresten okuma yada adrese yazma işlemleri yapılabilir İşlemciler bölümünde öğrendiklerinizi hatırlamaya çalışın… Programlar ve veriler kullanımda olmadıkları zamanlarda yığın depolama alanında tutulur Sabit disk, USB bellek veya optik ortamlar Talep olduğunda program yığın depolama aygıtından RAM'e kopyalanır ve ardından çalışır RAM’ler hesap çizelgesi yani bir excel tablosu gibi organize edilmiştir. RAM bölümü adreslenerek, adresten okuma yada adrese yazma işlemleri yapılabilir. Bu konuda işlemcileri bölümünde öğrendiklerinizi hatırlamaya çalışın… Programlar ve veriler kullanımda olmadıkları zamanlarda yığın depolama alanında tutulur Bu genellikler sabit disk olmakla beraber, USB bellek veya CD DVD gibi optik ortamlar da olabilir. Talep olduğunda programlar yığın depolama aygıtından RAM'e kopyalanır ve ardından çalışırlar.

7 Program Komutları ve RAM
İşletim Sistemi Komutları İşletim Sistemi Arayüzü Adım 1: Windows’u açmak Web Tarayıcı Ekranı Web Tarayıcı Program Komutları Adım 2: Internet tarayıcı yazılımını açmak Word Yazılımı Program Komutları Word Yazılımı ve Web Tarayıcı Ekranı Adım 3: Word yazılımını açmak Sabit disk üzerinde yüklü bir programın çalışabilmesi için öncelikle işlenecek kısmının RAM’e transferini biraz daha inceleyelim. İlk olarak bilgisayarı açtığınızda belirli işletim sistemi dosyaları sabit diskten RAM’e yüklenir ve işletim sistemi ekranda kullanıcı ara yüzünü gösterir. Daha sonra internet tarayıcı yazılımınızı açtığınızı varsayalım. Bu durumda ilgili program komutları RAM’e yüklenecek ve yazılım ekranda görüntülenir. Üçüncü adım olarak Word yazılımını açalım. Word yazılımı ile ilgili komutlar da aynı şekilde RAM’e yüklenecek ve hem Word, hem de internet tarayıcı yazılımı ekranda olacaktır. Programın birisinden çıktığınızda ise; örneğin internet tarayıcısını kapattığınızda , ilgili program komutları RAM’den atılır ve yazılım ekranda artık görülmez. Web Tarayıcı Program Komutları Adım 2: Internet tarayıcı yazılımını kapatmak Kelime İşlem Programı Ekranı

8 RAM’e Kopyalama Neden RAM’e kopyalama yapılır?
Temel amaç, veri ve komutlara CPU’nun daha hızlı erişebilmesidir CPU RAM’e sabit disklerden çok daha hızlı erişir Çalıştırılan program RAM’den büyük ise ne olur? Belirli aralıklarla sabit diskten transfer yapılır Genelde oyunlar ve ileri tasarım programlarında söz konusudur Windows işletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir kısmını RAM gibi kullanmaya çalışır Programların çalışabilmesi için öncelikle RAM’e aktarılması gerektiğini söyledik. Bu işlemin temel amacı, CPU tarafından işlenecek veri ve komutlara çok daha hızlı bir şekilde erişilme ihtiyacıdır. CPU RAM’e sabit disklerden çok daha hızlı erişir Eğer çağırdığınız program sahip olduğunuz RAM’den daha büyük boyutta ise, belirli aralıklarla sabit diskinizden transfer yapılması gerekmektedir. Bu özellikle büyük bilgisayar oyunları ve çok RAM kullanan tasarım programlarında karşınıza çıkabilir. RAM’in bu tarz yetersiz kalması durumlarına karşın Windows işletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir kısmını RAM gibi kullanmaya çalışır.

9 Sanal Bellek / Disk Belleği Dosyası
Windows işletim sisteminin bir özelliğidir Sabit diskin bir bölümünün RAM gibi kullanılması için tasarlanmış özel bir dosyadır RAM’lerden yavaş çalışır Boyutu otomatik olarak ayarlı gelir ve sonradan değiştirilebilir Veri fiziksel ve sanal RAM arasında hareket edebilir Çok sık hareket olması “disk thrashing” yani aşırı disk kullanıma neden olur Büyük RAM’iniz varsa bile PageFile çalışır RAM Şimdi PageFile, yani sanal bellek veya disk belleği dosyası özelliğine kısaca göz atalım. Sanal bellek uygulaması, windows işletim sistemini bir özelliğidir. Bu dosya Windows tarafından sabit diskin bir bölümünün RAM gibi kullanılması için tasarlanmıştır. Sanal bellek kullanımın yüksek olduğu durumlar bilgisayarınız daha yavaş çalışacaktır. Çünkü sabit diskin hızı, RAM’lere göre oldukça düşüktür. Bu bellek ayarı windows tarafından otomatik olarak ayarlı gelmekte, ancak daha sonradan değiştirilebilmektedir. Veriler fiziksel ve sanal RAM arasında hareket edebilirler. Bu veri hareketinin çok sık olması, “disk thrashing” yani aşırı disk kullanımına neden olur. Yüksek miktarda, yeterli RAM’iniz olsa dahi, windows sanal bellek olmadan düzgün çalışmamaktadır. Tamamen kapatsanız dahi windows daha sonradan da hata verir ve kendisi tekrar bir miktar bölüm ayırıp kullanır. OS Disk drive Game Word Browser

10 RAM Ölçüm Birimleri RAM modülleri Byte cinsinden ifade edilir
8 bit genişliğinde = byte 16 bit genişliğinde = word 32 bit genişliğinde = double word 256 MB, 512 MB, 1 GB modüller halinde satılırlar Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayınız: 1 Byte (B) = 8 Bit 1 Kilobyte (KB) = 1024 Byte 1 Megabyte (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Byte 1 Gigabyte (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Byte 1 Terabyte (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Byte RAM modülleri Byte cinsinden ifade edilirler. Güncel olarak çoğunlukla 256 MB, 512 MB ve 1 GB’lık modüller halinde satılırlar. Burada hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayalım… 8 bit, 1 byte’dır. 1024 byte, 1 KB… 1024 KB, 1 MB… 1024 MB, 1 GB… 1024 GB ise 1 TB olarak ifade edilir. Çok daha büyük değerler için de ifadeler vardır. Ancak şu anda güncel kullanılan en büyük birim TB’dır.

11 Adres ve Veri Yolu Adres yolu, işlemcinin hangi adresten okuma isteği gönderdiğini RAM’e iletir yani RAM’i adresler Adres yolundaki hat sayısı, kullanılabilecek maksimum RAM miktarını belirler Veri yolu (external data bus) ise, adreslenmiş verinin işlemciye gönderilmek üzere konulduğu yoldur Adres yolu, işlemcinin hangi adresten okuma isteği gönderdiğini RAM’e iletir, yani RAM’i adresler. Adres yolundaki hat sayısı, kullanılabilecek maksimum RAM miktarını belirler. Veri yolu (external data bus) ise, adreslenmiş verinin işlemciye gönderilmek üzere konulduğu yoldur.

12 RAM Kapasitesi RAM’ler bir excel tablosu gibi organize edilmiştir;
RAM genişliği; bu tablodaki sütun sayısı kabul edilebilir… RAM derinliği; bu tablodaki satır sayısı kabul edilir… Genişlik ve derinlik kavramları bit’ler türünden ölçülür Program ve veriler, 8 Bit (1 Byte) boyutunda bellek parçaları halinde depolanır Fiziksel boyut ile yonganın iç organizasyonu doğrudan bağlantılı değildir Yoğunluk = Genişlik x Derinlik Bit cinsinden kapasite Kapasite = Yoğunluk / 8 Klasik kullanılan RAM kapasitesi Daha önce RAM’lerin hesap çizelgesi yani bir excel tablosu gibi organize edildiğini söylemiştik. Bu örnekten yola çıkarsak bu tablodaki sütun sayısını RAM genişliği, bu tablodaki satır sayısını da RAM derinliği olarak düşünebiliriz. Genişlik ve derinlik kavramları bitler türünden ölçülür. Program ve veriler, 8 bit’lik, yani 1 byte’lık bellek parçaları halinde depolanır. Fiziksel boyut ile yonganın iç organizasyonu doğrudan bağlantılı değildir. Yani DRAM modülü üzerindeki bellek yongalarının sayısı veya büyüklüğü, daha büyük veya küçük kapasitede oldukları anlamına gelmez. RAM genişliği ile derinliğinin; yani satır ve sütun sayısının çarpımı, o RAM’in yoğunluğunu verecektir. RAM yoğunluğu, kapasitenin bit cinsinden ifade edilmesidir. Program ve verilerin, 8 bit’lik parçalar halinde depolanmasından dolayı, yoğunluk değerinin 8’e bölünmesi, bize aşina olduğumuz klasik RAM kapasitesini verecektir.

13 RAM Yongaları Üretim teknolojisi gelişimine göre RAM yongaları değişmiştir DIP SOJ TSOP CSP Üretim teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak, RAM çipleri veya yongaları, zamanla değişmiştir. İlk olarak DIP entegreleri ile başlayan süreçte daha sonraları SOJ yapısı, daha sonra da yüzey montaj TSOP çiplere geçilmiştir. Günümüzde üretilen yongalar ise bacakları altta olacak şekilde CSP yapıdadır. Dikkat ederseniz yonganın çevresinde bağlantı bacakları bulunmamaktadır. 13

14 RAM Modülü Bellek yongaları, genelde küçük bir PCB üzerindedir
Görsel olarak genelde yeşil bir PCB yüzeyine dizilmiş ufak siyah modüller halindedirler Tür ve kullanım alanına göre farklı boyut ve biçimlere sahip olabilir Bellek yongaları, genelde küçük bir PCB üzerindedir. Görsel olarak genelde yeşil bir PCB yüzeyin dizilmiş ufak siyah modüller halindedirler Ekrandaki figürler tipik bir bellek yapısını ve bellek modülünün önemli noktalarını içermektedir. Bellek modülleri tür ve kullanım alanına göre farklı boyut ve biçimlere sahip olabilir.

15 RAM Modülünün Yapısı SPD Yongası DRAM Yongaları (FBGA)
Bağlantı PIN’leri (Gold Fingers) RAM modülünün yapısına daha detaylı bakalım. PCB… PCB üzerine yerleştirilmiş DRAM yongaları… SPD yongası... Bu yongasının işlevini ilerleyen slaytlarımızda ele alacağız. Kondansatörler… Bağlantı PIN’leri… Ve yanlış bağlantı yapmanızı engelleyen çentik. Çentik / Module Key PCB Kondansatörler

16 SIMM RAM Paketi SIMM: Single Inline Memory Module
Tek sıralı hafıza modülüdür Artan RAM ihtiyacına karşın PCB üzerine RAM yongalarının yerleştirildiği ilk çözümdür 32 bit dış veri yoluna sahiptir 64 bit dış veri yoluna sahip sistemlerde en az 2 tane modül kullanılması zorunlu idi SIMM, Single inline memory module, yani tek sıralı hafıza modülü, artan RAM ihtiyacına karşın PCB üzerine RAM yongalarının yerleştirildiği ilk çözümdür. SIMM modülleri 32 bit dış veri yoluna sahiptir. Bu sebeple modern 64 bit dış veri yoluna sahip sistemlerde, veri yolunun tamamının kullanılabilmesi için modüllerden en az 2 adet kullanılması gerekiyordu.

17 Dinamik ve Statik RAM Dinamik (DRAM) Statik (SRAM)
Düşük maliyet, küçük mimari yapı ve makul derecede hız sunar Genellikle sistem hafızası olarak kullanılır Yüksek kapasiteli ve esnek çözümler sunar Statik (SRAM) Daha yüksek hız ile birlikte, daha yüksek maliyetlidir ve daha büyük mimari bir yapı kullanır Genellikle küçük boyutlu olarak, ön bellek amacıyla kullanılır Daha çok devreye entegre durumdadır ve değiştirilmesi zordur SRAM’in periyodik olarak yenilenmesi gerekmezken, DRAM için periyodik yenileme gereklidir Şimdi dinamik ve statik RAM kavramlarını inceleyelim. Dinamik RAM, düşük maliyet, küçük mimari yapı ve makul derecede hız sunar. Bu özellikleri sayesinde genellikle sistem hafızası olarak kullanılır. Uygun maliyetlerle yüksek kapasiteli ve esnek çözümler sunabilir. Statik RAM’ler ise, daha yüksek hıza karşın, daha yüksek maliyetlidir ve daha büyük mimari bir yapı kullanır. Bu sebeple genellikle küçük boyutlu olarak, ön bellek amacıyla kullanılır. Daha çok devreye entegre durumdadır ve yenisi ile değiştirilmesi zordur. Teknik olarak aralarındaki en önemli fark ise, SRAM’in periyodik olarak yenilenmesi gerekmezken, DRAM için periyodik yenileme gerekiyor olmasıdır. Güncellendi

18 DRAM DRAM: Dynamic Random Access Memory
Mikroskobik kapasitörler ve transistörler sayesinde 1 ve 0’ları saklayan özel bir tür yarı iletkendir (semiconductor) Tek bir yonga bu kapasitör transistor kombinasyonundan milyonlarca içerebilir En popüler bellek türüdür DRAM terimi, “Dynamic Random Access Memory” kelimelerinin kısaltılmasından oluşur. Mikroskobik kapasitörler ve transistorlar sayesinde 1 ve 0’ları saklayan özel bir tür yarı iletkendir. Tek bir yonga bu kapasitör transistor kombinasyonundan milyonlarca içerebilir. DRAM, şu anda en popüler bellek türüdür.

19 Asenkron ve Senkron DRAM’ler
DRAM: Asenkron Sistem saati ile senkron değildir Veriye erişim ve okuma için uygun zaman kullanılır SDRAM: Senkron Sistem saati ile senkrondur İşlemci veya MCC, verinin ne zaman alınmaya hazır olduğunu bilir Veriye ulaşım bir ya da daha fazla saat darbesi içersinde gerçekleşir Asenkron DRAM’ler den daha hızlıdır Klasik DRAM’ler, asenkrondur. Yani sistem saati ile senkron değildir. Veriye erişim ve okuma için uygun zaman kullanılır. SDRAM, DRAM in senkron versiyonudur. SDRAM’in sistem saati ile senkron olması, işlemci veya MCC’nin, verinin ne zaman alınmaya hazır olduğunu bilmesini sağlar. Veriye ulaşım bir ya da daha fazla saat darbesi içersinde gerçekleşir. SDRAM’ler, asenkron DRAM’lerden daha hızlıdır.

20 DIMM RAM Paketi DIMM: Dual Inline Memory Module
Çift yönlü hafıza modülüdür SDRAM’ler başlangıcını DIMM modülleri olarak yapmıştır Günümüzde halen kullanılan en popüler RAM paketidir Buffering ve ECC gibi bazı ilave fonksiyonları gerçekleyebilmesi için ekstra pinleri vardır Dizüstü bilgisayarlar için SO-DIMM (Small Outline DIMM) olarak adlandırılan bir türevi bulunmaktadır Hatırlarsanız ilk gördüğümüz RAM paketi SIMM, yani tek sıralı hafıza modülü idi. DIMM, Dual inline memory module, yani çift yönlü hafıza modülü ise göreceğimiz ikinci tür RAM paketidir. SDRAM’ler başlangıcını DIMM modülleri olarak yapmıştır. Günümüzde halen kullanılan en popüler RAM paketidir. DIMM modüllerinin buffering ve ECC gibi bazı ilave fonksiyonları gerçekleyebilmesi için ekstra pinleri vardır. Dizüstü bilgisayarlar için SO-DIMM olarak adlandırılan bir türevi bulunmaktadır.

21 Single/Double Sided DIMM
DIMM RAM yongaları PCB üzerindeki tek bir yüzeyde bulunur ise bu modül “Single Sided” olarak adlandırılır Modül PCB’sinin her iki yüzeyinde de RAM yongaları varsa, bu DIMM modülü “Double Sided” bir RAM olarak ifade edilir Çift yüzeyli DIMM modülleri doğal olarak biraz daha kalındır ve bazı anakartlarda diğer slotların da dolmasına neden olabilir Anakartın desteklediği RAM türleri kapsamında, single veya double side DIMM modüllerinden hangilerini desteklediği de genelde kitapçıklarda belirtilmiştir Anakartınız “Double Sided” bir DIMM modülünü kabul etmeyebilir DIMM RAM yongaları PCB üzerindeki tek bir yüzeyde bulunur ise, bu modül “Single Sided” olarak adlandırılır. Modül PCB’sinin her iki yüzeyinde de RAM yongaları varsa, bu DIMM modülü “Double Sided” bir RAM olarak ifade edilir. Çift yüzeyli DIMM modülleri doğal olarak biraz daha kalındır ve bazı anakartlarda diğer slotların da dolmasına neden olabilir. Anakartın desteklediği RAM türleri kapsamında, single veya double side DIMM modüllerinden hangilerini desteklediği de genelde kitapçıklarda belirtilmiştir. Anakartınızın “Double Sided” bir DIMM modülünü kabul etmeyebileceğini unutmayınız.

22 RDRAM: Rambus DRAM Rambus firması tarafından geliştirilen bir DRAM türüdür SDRAM’lerden daha hızlıdır ve bir dönem Intel tarafından desteklenmiştir Modülleri RIMM ve SO-RIMM olarak adlandırılır SIMM → DIMM / SO-DIMM → RIMM / SO-RIMM Her bellek yuvasının; slotun doldurulması gerekir Kullanılmayan yuvarlar süreklilik RIMM (CRIMM) modülü ile kapatılır Yüksek maliyet, lisans sorunları ve alternatif gelişmeler sebebiyle standartlaşamamıştır RDRAM, Rambus firması tarafından geliştirilen bir DRAM türüdür. SDRAM’lerden daha hızlıdır ve bir dönem Intel tarafından desteklenmesiyle beklenenden büyük bir ilgi görmüştür. Intel tarafından DRAM teknolojisinde büyük atılım olarak seslendirilen RDRAM, 800 MHz'e kadar hızlara çıkarak Pentium 4'ün geliştirilmesinde yeni kapılar açmıştır. RDRAM modülleri RIMM ve SO-RIMM olarak adlandırılmıştır. Hatırlarsanız ilk olarak SIMM, daha sonra DRAM ile DIMM ve SO-DIMM yapılarını tanımıştık. RDRAM’de kullanılmayan slotların CRIMM denilen özel bir modül ile doldurulması gerekmektedir. Bu süreklilik RIMM’i olarak da bilinir. Firmaya özel bir RAM türü olması, yüksek maliyet ve lisans sorunlarına sebep olmuştur. Endüstri standardı olmaması ve alternatif gelişmeler sebebiyle Intel desteğine rağmen yerini DDR DRAM’e bırakmıştır. Bir süre sonra Intel de RDRAM’i terk etmiştir.

23 DDR: Double Data Rate DDR SDRAM, SDRAM’in veri transferini 2 katına çıkartır RDRAM’den daha yavaş olsa da, ciddi fiyat avantajı vardır 184 pin DIMM, 200 pin SO-DIMM ve 172 Pin Micro-DIMM paketlerini kullanır Gelişmiş versiyonları gelmiş olsa da, halen kullanılmaktadır Farklı bir isimlendirme kullanılmaya başlanmıştır DDR400, 200 MHz saat frekansında çalışan 400 MHz DDR SDRAM’dir DDR, SDRAM’den sonra hız artışını sağlamak için yapılmış bir geliştirme olup, RDRAM’deki iyi yönler alınarak geliştirilmiştir. Double data rate, yani iki kat veri transfer oranı sağlar. Yani aynı saat sinyalinde iki kat veri gönderebilmektedir. DDR SDRAM’ler RDRAM’den daha yavaş olsa da, ciddi fiyat avantajı ile endüstri standardı olmuştur. Gelişmiş versiyonları gelmiş olsa da, halen kullanılmaktadır DDR ile birlikte farklı bir isimlendirme kullanılmaya başlanmıştır. DDR400, 200 MHz saat frekansında çalışan 400 MHz DDR SDRAM’i ifade eder.

24 DDR SDRAM Hızları Saat Hızı × 2 = DDR Hız Adlandırması
DDR Hız Adlandırması x 8 = PC Hız Adlandırması Saat Hızı DDR Hız Adlandırması PC Hız Adlandırması 100 MHz DDR200 PC1600 133 MHz DDR266 PC2100 166 MHz DDR333 PC2700 200 MHz DDR400 PC3200 217 MHz DDR433 PC3500 233 MHz DDR466 PC3700 250 MHz DDR500 PC4000 275 MHz DDR550 PC4400 300 MHz DDR600 PC4800 Burada örnek bir DDR SDRAM adlandırma tablosunu görmekteyiz. DDR hız adlandırmasında 2 ile çarpılmasının sebebi, DDR SDRAM’lerin her saat darbesinde 2 misli veri göndermesidir. Her bir döngüde ise 8 byte veri gönderildiğinden dolayı bu DDR hızı da 8 ile çarpılmaktadır. Baz üreticilerin DDR hız değerini PC hız adlandırması üzerinden verdiğine denk gelebilirsiniz.

25 DDR2 SDRAM DDR’ın daha az enerji kullanan ve daha hızlı çalışan bazı elektriksel karakteristiklerinin geliştirilmesi ile elde edilmiştir Veriyi saklayan parça olan RAM çekirdeğinin hızı değişmemiştir Veri giriş çıkış hızı DDR’ın 2 katına çıkmıştır Artan veri trafiği için özel buffer tamponları eklenmiştir DDR ile uyumlu olmayan 240 Pin DIMM yapısını kullanır DDR2 de saat hızlarında bir artış ile çıktı iki katına çıkarılmıştır. Burada iki katına çıkarılan giriş çıkış hızıdır ram hızı değil. Okuyoruz...

26 DDR2 SDRAM Hızları Saat Hızı × 2 = DDR I/O Hızı
DDR I/O Hızı x 2 = DDR Hız Adlandırması DDR Hız Adlandırması x 8 = PC Hız Adlandırması Saat Hızı DDR I/O Hızı DDR Hız Adlandırması PC Hız Adlandırması 100 MHz 200 MHz DDR2-400 PC2-3200 133 MHz 266 MHz DDR2-533 PC2-4200 166 MHz 333 MHz DDR2-667 PC2-5300 400 MHz DDR2-800 PC2-6400 250 MHz 500 MHz DDR2-1000 PC2-8000 Bu slaydımızda da DDR2 için adlandırmaları görmekteyiz. DDR adlandırması ile kıyasladığımızda en önemli değişim, I/O, yani giriş çıkış hızının 2 kat artmasından dolayı DDR ve PC hız adlandırmalarının değişmesidir. Adlandırma konusunda DDR RAM’ler için söylediklerimiz, DDR2 RAM’ler için de geçerlidir.

27 DDR3 SDRAM RAM çekirdeğinin hızında yine değişim yoktur
Veri giriş çıkış hızı DDR2’nin 2 katına çıkmıştır DDR2’de olduğu gibi DDR3 DIMM yapısı da geriye dönük uyumlu değildir Gelişmeler saat hızı ile sınırlı değildir Daha düşük güç tüketimi söz konusudur DDR3 SDRAM’lere geldiğimizde yine RAM çekirdeğinin hızında bir değişim olmadığını görürüz. Değişen yine veri transfer hızıdır. Veri giriş çıkış hızı DD2’nin 2 katına çıkmış ve adlandırmalar da buna göre düzenlenmiştir. DDR2’de olduğu gibi DDR3 DIMM yapısı da geriye dönük uyumlu değildir. Şu ana kadar yalnızca RAM modülleri arasındaki saat hızı gelişmelerini inceledik. Ancak üretim teknolojisi geliştikçe, RAM modülleri başka birçok konuda da gelişmiştir. Örneğin her değişimde daha düşük güç tüketimi söz konusudur. Buradaki tabloda DDR2 ile DDR3’ün bir karşılaştırmasını görmekteyiz. 27

28 DDR3 SDRAM Hızları Saat Hızı × 4 = DDR I/O Hızı
DDR I/O Hızı x 2 = DDR Hız Adlandırması DDR Hız Adlandırması x 8 = PC Hız Adlandırması Saat Hızı DDR I/O Hızı DDR Hız Adlandırması PC Hız Adlandırması 100 MHz 400 MHz DDR3-800 PC3-6400 133 MHz 533 MHz DDR3-1066 PC3-8500 166 MHz 667 MHz DDR3-1333 PC 200 MHz 800 MHz DDR3-1600 PC DDR ve DDR2’de gördüğümüz gibi, adlandırma konusunda öğrendiklerimizi aynen geçerlidir.

29 DDR3 DIMM Yapısı ve Uyumluluk
Üreticiler yanlış RAM kullanımını önlemek için modüllerin üzerinde “module key” yani çentik bulundururlar DDR3 DIMM DDR2 DDR3 Şimdi daha güncel ve birbirine çok benzer olmalarından dolayı DDR2 ve DDR3 DIMM yapısı uyumluluğu konusunu daha detaylı inceleyelim. Az önce belirttiğimiz gibi DDR3 modüller DDR modüllerle geriye doğru uyumlu değildir. Üreticiler yanlış RAM kullanımını önlemek için modüllerin üzerinde “module key” yani çentik bulundururlar. DDR2 Soket 29

30 SDRAM Teknolojisinin Gelişim Grafiği
Bu grafik, 2001 – 2008 yılları içerisinde DDR teknolojisinin yaşadığı değişimi grafiksel olarak göstermektedir. 30

31 Ara Özet RAM Türü Açıklaması Modül / Stick Yapısı SRAM Statik RAM -
RAM Türleri ve Modül Yapıları RAM Türü Açıklaması Modül / Stick Yapısı SRAM Statik RAM - DRAM Dinamik RAM SIMM SDRAM Senkron DRAM DIMM, SO-DIMM RDRAM Rambus DRAM RIMM, SO-RIMM DDR SDRAM Çift Veri Transferli SDRAM DIMM, SO-DIMM, Micro-DIMM DDR2 SDRAM DDR SDRAM Versiyon 2 DDR3 SDRAM DDR SDRAM Versiyon 3 Devam etmeden önce şu ana kadar öğrendiğimiz RAM türlerini ve bunların kullandıkları modül yapılarını tekrar görelim. Şu ana kadar SRAM, yani statik RAM… DRAM, yani dinamik RAM… SDRAM, yani senkron DRAM… RDRAM, yani Rambus DRAM… DDR SDRAM, yani çift veri transferli SDRAM… Ve bunun 2 ve 3. versiyonu olarak niteleyebileceğimiz DDR2 ve DD3 türlerini öğrendik. Tabloda, bu RAM türlerinin kullandığı modül veya diğer bir ifadeyle stick yapılarının isimlerini de görebilirsiniz.

32 Erişim Zamanı / Access Time
Erişim zamanı, işlemcinin bellekten veriyi okumak için gerekli olan minimum zamandır Nanosaniye (saniyenin milyarda biri) ile ifade edilir İnsan gözünün bir kez kırpılması minimum 1/10 saniye içinde olabilir Aynı zaman içinde bir bilgisayar milyonlarca işlemi gerçekleştirebilir Birim Zaman Milisaniye Saniyenin binde biri Microsaniye Saniyenin milyonda biri Nanosaniye Saniyenin milyarda biri Picosaniye Saniyenin trilyonda biri Erişim zamanı, yani access time, işlemcinin bellekten veriyi okumak için gerekli olan minimum zamanı ifade eder. Bu süre nanosaniye, yani saniyenin milyarda biri ile ifade edilir. Örneklemek gerekirse, bir insanın gözünün bir kez kırpılması minimum saniyenin 10’da 1’i içinde olabilir. Aynı zaman içinde bir bilgisayar milyonlarca işlemi gerçekleştirebilmektedir. Ekrandaki tabloda saniyeden küçük zaman kavramlarını görmektesiniz.

33 Gecikme / Latency RAM’in ne kadar yavaş olabileceğinin ölçümüdür
Düşük gecikmeli RAM’ler yüksek gecikmeli RAM'den daha hızlıdır; çünkü işlemciye daha hızlı cevap verir CL, “Low Latency / Düşük Gecikme” seviyesini ifade eder CL2 düşük gecikmeye sahip, hızlı bir RAM’i ifade eder CL3 daha yüksek gecikmeye sahip, daha yavaş bir RAM’i ifade eder CLX bir RAM, veriyi almak için X “clock cycle” a ihtiyaç duyar CL5 bir RAM’de, işlemcinin veriyi alabilmesi için 5 saat darbesi beklemesi anlamına gelir Günümüzde işlemciler RAM modüllerine göre çok hızlı çalıştığı unutulmamalıdır Gecikme veya latency kavramı, RAM’in ne kadar yavaş olabileceğinin ölçümüdür. Düşük gecikmeli RAM’ler yüksek gecikmeli RAM'den daha hızlıdırlar; çünkü işlemciye daha hızlı cevap verirler. CL, “Low Latency” yani düşük gecikme seviyesini ifade eder. Örneğin CL2 düşük gecikmeye sahip, hızlı bir RAM’i ifade ederken, CL3 daha yüksek gecikmeye sahip, daha yavaş bir RAM’i ifade edecektir. CL ifadesinin yanındaki rakam, RAM’in veriyi almak için ihtiyaç duyduğu “clock cycle” a, yani saat darbesinin gösterir. Yani CL5 bir RAM’de, işlemcinin veriyi alabilmesi için 5 saat darbesi beklemesi gerekir. Günümüzde işlemciler RAM modüllerine göre çok hızlı çalıştığından daha düşük gecikmeye sahip RAM modülleri daha fazla performans sunar.

34 SPD (Serial Presence Detect)
Modül PCB’si üzerinde yer alan bir yongadır Sistem BIOS’una RAM hakkında bilgi verir RAM’in desteklediği çalışma hızları, erişim zamanları ve gecikmeler, burada profiller halinde kayıtlıdır Ayrıca üretici, üretim tarihi, seri no gibi bilgileri de barındırır Üçüncü parti yazılımlar ile bu bilgileri okunabilir RAM PCB’si üzerinde bulunan bir önemli bileşen de, SPD, yani “Serial Presence Detect” yongasıdır. Bu çip, sistem BIOS’una RAM hakkında bilgi verir. RAM’in desteklediği çalışma hızları, erişim zamanları ve gecikmeler, burada profiller halinde kayıtlıdır. Ayrıca üretici, üretim tarihi, seri numarası gibi bilgileri de barındırır BlackBox ve CPU-z gibi üçüncü parti yazılımlar ile bu bilgiler okunabilir. SPD Yongası 34

35 Eşlik / Parite Kavramı Yüksek hızlarda RAM’in kötü veri döndürme ihtimali vardır Herhangi bir sebeple 1 yerine 0 döndürebilir Nadiren karşılaşılan bir durumdur PC kullanıcıları tarafından çoğunlukla fark hissedilmez Sunucu ve iş istasyonlarında daha fazla önem taşır Eşlik (Parity) özelliği, veride hata olup olmadığını algılar Bu RAM’ler hata algılamalı RAM’ler olarak bilinirler Eşlik kavramı sadece hata olup olmadığı algılar; veride düzeltme yapılmaz Parity yani eşlik, bellek hatalarını algılamaya yarayan bir sistemdir. Yüksek hızlara çıkıldığında RAM’in düşük de olsa kötü veri döndürme ihtimali vardır. RAM, herhangi bir sebeple 1 yerine 0 döndürebilir. Ancak bu nadiren karşılaşılan bir durumdur. Bu sebeple PC kullanıcıları tarafından çoğunlukla fark hissedilmez. Ama sunucu ve iş istasyonlarında bu konu daha fazla önem taşır. Eşlik (Parity) özelliği, veride hata olup olmadığını algılar ve bu özelliği barındıran RAM’ler, hata algılamalı RAM’ler olarak bilinirler. Eşlik kavramı sadece hata olup olmadığı algılar; veride düzeltme yapılmaz.

36 ECC / Hata Düzeltme Kodu
Hata algılamalı RAM’lere bir süre sonra hata düzeltme mekanizması da ilave edilmiştir ECC: Error Correction Code Daha çok sunucu sistemlerinde kullanılırlar ECC RAM’ler için ECC uyumlu bir anakart kullanılmalıdır Yüksek maliyet ve yavaşlık dezavantajları vardır 8 Chip Hata algılamalı RAM’lere bir süre sonra hata düzeltme mekanizması da ilave edilmiştir ECC yani “Error Correction Code” olarak adlandırılan bu sistem, algılanan RAM hatalarını onarır. Daha çok sunucu sistemlerinde kullanılırlar. ECC RAM’ler için ECC uyumlu bir anakart kullanılmalıdır. Hata algılama ve düzeltmenin elbette bir bedeli olacaktır. ECC RAM’lerin en önemli dezavantajları yüksek maliyet ve daha yavaş çalışmadır. 9 Chip İlave Eşlik Yongası

37 Buffered/Registered DRAM
PC anakartlarında genelde 4 adet RAM slotu bulunur 4 fiziksel yuvadan fazlası bazı ciddi elektriksel sorunlar çıkartır Çok miktarda RAM modülü kullanan özel anakartlar vardır İş istasyonları, sunucular Elektriksel zorluğu aşmak için RAM ile CPU (veya MCC) arasında aracı olarak davranan tampon (buffer) yonga bulunur Bu yongaya sahip RAM’ler buffered veya registered olarak adlandırılır Buna uyumlu bir anakarta sahip olmalısınız Ortalama bir PC anakartında genelde 4 adet RAM slotu bulunur. Çünkü modüller için dört fiziksel yuvadan fazlası anakart üreticilerine bazı ciddi elektriksel sorunlar çıkartır. Ancak çok miktarda RAM modülü kullanan özel anakartlar da vardır. Bunlar genellikle iş istasyonları ve sunuculardır. Bu durumlarda elektriksel zorluğu aşmak için RAM ile CPU (veya MCC) arasında aracı olarak davranan tampon (buffer) yonga bulunur. Bu özel DRAM'ler buffered veya registered olarak adlandırılır. ECC'de olduğu gibi, bu tür bir DRAM kullanmak için tasarlanmış anakarta sahip olmalısınız. Buffered/Registered RAM, ECC RAM kadar olmasa da nadirdir ve onu tipik bir PC sistemde görmezsiniz.

38 RAM İhtiyacının Tespit Edilmesi
Genelde daha fazla RAM, daha fazla performans anlamına gelir Daha fazla RAM’in gerekli olduğunu gösteren 2 belirti vardır Özellikle birden fazla program açıkken genel sistem yavaşlığı Aşırı sabit disk kullanımı veya “disk thrashing”… Disk thrashing, PageFile kullanımının aşırı fazla olması, özellikle de program geçişlerinde yavaşlama ile beraber aşırı disk kullanımıdır Kontrol etmeniz gereken iki nokta vardır RAM boyutu önerilen düzeyde mi? PageFile kullanımı uygulamalar açık ve kapalı olması durumunda nasıl değişiyor? Okuyoruz... Sayfalama sabit diskin ram alanı gibi kullanılması. Ram yetersiz olduğunda daha çok başvurulduğundan sabit disk daha çok çalışıp ses üretiyor buna disk trashing denmekte. Aynı belirtiler fragmante olmuş yani bölünmüş verilerden oluşan sabit disklerde de kafanın atlaya atlaya gitmesinden kaynaklanabilir....

39 Windows İşletim Sistemi RAM Önerileri
Microsoft’un minimum RAM önerileri, çok düşüktür İşletim Sistemi Microsoft Önerisi Sağlam Performans Yüksek Performans Windows 2000 128 MB 256 MB 512 MB XP Home 1 GB XP Professional Vista Home Basic 2 GB Vista (Diğer) > 3 GB Windows 7 Microsoft’un minimum RAM önerileri, çok düşüktür. Bir Windows XP Professional, 64 MB RAM’le çalışacaktır. Ama ondan çok fazla iş yapmasını beklemeyin. İşletim sistemlerinin farklı versiyonlarının farklı gereksinimleri olabilir. Home ve Premium sürümlerini aynı miktarda RAM ile yetinmeyecektir. Şu anda yeni çıkan Windows 7’nin de, Windows Vista ile aynı düzeyde bellek ihtiyacı olduğu söylenmektedir. Ancak kesin bilgileri işletim sisteminin kararlı sürümünün çıkması ile elde edilebilir.

40 RAM Miktarının Öğrenilmesi
Bilgisayarım > Özellikler WinKey + Pause/Break Ctrl+Shift+Esc Windows içinde, bir çok yerden sistemin RAM bilgisini elde edebilirsiniz. En kolay şekilde masaüstünde yer alan “Bilgisayar” simgesinin üzerine sağ tuş menüsünden “Özellikler” seçeneği ile ulaşabilirsiniz. Ayrıca bu pencereleri açan klavye kısayolları da vardır.

41 Demo: RAM Miktarını Öğrenmek 1

42 Demo: RAM Miktarını Öğrenmek 2

43 Doğru RAM’e Sahip Olmak
Anakartın desteklediği RAM türü ve kapasitesini öğrenmek Kaç adet RAM modülü takılabiliyor ve kaçı boş durumda? Desteklediği RAM hızları neler? Önerilen marka ve modeller (QVL) listesi var mı? Bunun için en önemli kaynak anakart kitapçığıdır BlackBox ve CPU-Z gibi üçüncü parti yazılımları da deneyin Tüm yuvalar doluysa düşük kapasiteli modül değiştirilebilir Örneğin 256 MB’lık çıkarılıp 512 MB’lık modül takılabilir Dengeli bir sistem için slotlardaki modüllerin her anlamda dengeli olması tavsiye edilir 1 adet 512 MB, 1 adet 256 MB yerine, 2 adet 512 MB tavsiye edilir

44 RAM Seçiminde Hızlar Birden fazla RAM modülü kullanıldığında, dengeli bir sistem için modüllerin de her anlamda dengeli olması tavsiye edilir Farklı hızlarda RAM modülleri teknik olarak kullanılabilir Ancak sistem kilitlenmesi ve veri bozulmasına neden olabilir Kritik sistemlerde asla böyle bir şey denemeyin Anakartın önerdiğinden daha hızlı RAM kullanabilirsiniz RAM’ler yine de anakartın belirlediği hızda çalışır Performansta bir artış olmaz …

45 RAM’le Çalışmak ve Temel Prensipler
RAM modülleri aşırı elektrostatik duyarlı bileşenlerdir PIN ve konektörlere asla direkt olarak dokunmayın Modülleri her zaman köşelerinden tutun Elektrostatik boşalmaya karşı gereken tedbirleri alın …

46 DIMM Modüllerinin Takılması
Kenar sabitleyicileri açık duruma getirin Yönlendirme çentiklerine dikkat edin PIN’ler slotlara denk geldiğinde aşağıya doğru kuvvetlice itin Modül slota tam olarak yerleştiğinde, kenar sabitleyicileri eski halini alarak otomatik olarak kapanmalıdır DIMM modüllerini takmak için öncelikle slotun 2 tarafında bulunan kenar sabitleyicilerini açık duruma getirin. Yönlendirme çentiklerine dikkat edin. DDR2 bir slota DDR RAM’i takamazsınız. Slot üzerindeki ayırıcı ve RAM üzerindeki çentik birbiri ile tam uyumlu olmalıdır. Bu çentik aynı zamanda RAM’i takacağınız yönü de kolaylıklar bulmanızı sağlar. PIN’ler slotlara denk geldiğinde aşağıya doğru kuvvetlice itin. Modül slota tam olarak yerleştiğinde, kenar sabitleyicileri eski halini alarak otomatik olarak kapanmalıdır.

47 Demo: DIMM Modüllerinin Takılması

48 SO-DIMM Modüllerinin Takılması
Sistemin kapalı olduğuna emin olun AC bağlantısının yanı sıra bataryalar da çıkarılmalıdır Notebook RAM’leri çoğunlukla 2 bölgede bulunur Klavyenin veya arka paneldeki özel bir kapakçığın altıda yer alır Önce 45˚’lik bir açı ile RAM’i slota yerleştirin Daha sonra RAM’i aşağıya doğru bastırın ve sabitleyin SO-DIMM modüllerinin, yani notebook RAM’lerinin takılması, temel olarak aynı olmasına rağmen, birkaç farklı nokta bulunur. Öncelikle antistatik boşalma ve diğer temel yaklaşımlar aynen geçerlidir. Yine DIMM montajında olduğu sistemin kapalı olduğundan emin olun. Sadece AC bağlantısının değil, bataryaların da çıkartılmış olması gerekir. Notebook RAM’leri çoğunlukla 2 bölgede bulunur. Bunlar klavyenin veya arka panelde bulunan özel bir kapakçığın altıda yer alır. RAM slotlarına ulaştığınızda, slotların DIMM slotlarındaki anakart yüzeyine dikey değil yatay olduğunu görürsünüz. Bunun için önce RAM’i 45 derecelik bir açı ile slota yerleştirmeniz, sonra da aşağıya doğru bastırarak sabitlemeniz gerekmektedir.

49 Demo: SO-DIMM Modüllerinin Takılması

50 RAM Sayacı Yeni RAM’i taktıktan sonra, bilgisayar açılışını dikkatle izleyin Eğer RAM’i düzgün taktıysanız, POST ekranındaki RAM sayacı yeni bir değer gösterecektir Ekrandaki RAM miktarının taktığınız RAM ile uyumlu olup olmadığına bakın Ekrandaki rakamların kafa karıştırıcı olabileceğini unutmayın gibi rakamın 512 MB RAM’i gösterdiğini tahmin edin Ekran kartı paylaşımı veya sistem uyumunun zorlaması gibi sebeplerden dolayı RAM miktarının yaklaşık rakamlar gösterebileceğini unutmayın Yeni RAM’i taktıktan sonra, bilgisayarı açın ve açılma işlemlerini dikkatle izleyin. Eğer RAM’i düzgün taktıysanız, POST ekranındaki RAM sayacı yeni bir değer gösterecektir. Ekrandaki RAM miktarının taktığınız RAM ile uyumlu olup olmadığına bakın. RAM sayımı kafa karıştırıcıdır. Farklı anakartlar, aynı RAM’i farklı şekillerde gösterebilir. Burada biraz sağduyunuzu kullanın ve ekrandaki rakamın ifade ettiği olası RAM miktarını tahmin edin. Ekrandaki rakamların bazı durumlarda yaklaşık olabileceğini sakın unutmayın. Ekran kartı paylaşımı veya sistem uyumunun zorlaması gibi sebeplerden dolayı RAM miktarı, toplam değerin altında görülebilir.

51 Ekran Kartı Paylaşımlı Bellekler
Onboard ekran kartı bulunması durumunda karşılaşılır Daha çok dizüstü bilgisayarda karşımıza çıkar Bazı PC anakartlarında da ekran kartı onboard bulunabilir Ekran kartı için anakart üzerinde özel bir bellek bulunmaz ise, sistem RAM’lerinin bir kısmı ekran kartının kullanımı için ayrılır Bu durumlarda paylaşılacak bellek miktarı BIOS’dan ayarlanabilir Paylaşımlı kullanım durumunda Windows işletim sistemi ve bazen de POST ekranı, RAM miktarını paylaşılan RAM miktarı kadar az gösterecektir Çok nadir olsa da, onboard olmayan bazı ekran kartları da, sistem belleğinin bir kısmını kendisi için ayırabilir Ekran kartı paylaşımlı bellekler, onboard ekran kartı bulunması durumunda karşılaşılan bir durumdur. Daha çok dizüstü bilgisayarda karşımıza çıkmakla birlikte, bazı PC anakartlarında da ekran kartı onboard bulunabilir. Ekran kartı için anakart üzerinde özel bir bellek bulunmaz ise, sistem RAM’lerinin bir kısmı ekran kartının kullanımı için ayrılmaktadır. Bu durumlarda paylaşılacak bellek miktarı BIOS’dan ayarlanabilmektedir. Paylaşımlı kullanım durumunda Windows işletim sistemi ve bazen de POST ekranı, RAM miktarını paylaşılan RAM miktarı kadar az gösterecektir. Bu endişe etmeniz gereken bir durum değildir. Ayrıca çok nadir olsa da, onboard olmayan bazı ekran kartlarının da, sistem belleğinin bir kısmını kendisi için ayırabildiği olmaktadır.

52 “Dual Channel” Mimarisi
Dual Channel mimarisi çift kanal RAM’i birlikte kullanarak çıktıyı artıran bir özelliktir İlk olarak RDRAM’lerde kullanılan bir özelliktir Sadece 2 veya 4 slot gibi “çift” sayıda RAM modülü kullanıldığında aktif olur 3 adet modül bulunması “Dual Channel” ı bozacaktır Bu amaçla RAM slotlarında renk yönlendirmesi yapılmaktadır Özellik ve avantajları anakart chipset’ine göre değişir Dual channel mimarisi, RAM performansının 2 katına çıkması anlamına gelmez. İlk olarak rambus firması tarafından geliştirilen bir özelliktir. Sadece 2 veya 4 slot gibi “çift” sayıda RAM modülü kullanıldığında aktif olur. Çoğu anakartta 3 adet modül bulunması, “Dual Channel” ı bozacaktır. Bu amaçla RAM slotlarında renk yönlendirmesi yapılmaktadır. Dual Channel mimarisinin özellik ve avantajları anakart chipset’ine göre değişir.

53 RAM Hatası Belirtileri
RAM hataları çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir; Bilgisayarın hiç açılmaması Sistem kilitlenmeleri ve sayfa hataları Eşlik ve ECC hata mesajları Mavi ekranlar (BsoD : Blue Screen Of Death) Bu hataların RAM ile tamamen ilgisiz bir şeye işaret etme ihtimali her zaman vardır RAM hataları çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir; Bilgisayarın hiç açılmaması… Sistem kilitlenmeleri ve sayfa hataları… Eşlik ve ECC hata mesajları… Mavi ekranlar… Özellikle yeni bir RAM montajı yaptığınız zaman bilgisayar hiç açılmıyor ise, RAM modülü doğru şekilde takılmamış veya arızalı olabilir. Burada unutulmaması gereken en önemli husus, bu hataların RAM ile tamamen ilgisiz bir şeye işaret etme ihtimalinin her zaman bulunmasıdır.

54 Sistemin Açılmaması Özellikle yeni bir RAM montajı yapıldığını zaman sistemin açılması ile ilgili problem yaşanıyor ise RAM’lerinizle ilgili sorun olduğunu düşünmelisiniz İki şekilde oluşabilir Sistemin hiç açılmaması (bip sesleri) POST ekranının RAM kontrolünden önce tıkanması Olası sebepler RAM modülleri slotlara düzgün yerleştirilmemiş olabilir RAM üretim hatası veya ESD sebebiyle bozulmuş olabilir Özellikle yeni bir RAM montajı yapıldığını zaman sistemin açılması ile ilgili problem yaşanıyor ise RAM’lerinizle ilgili sorun olduğunu düşünmelisiniz. POST sırasında meydana gelen işlemler ve olası hata mesajları ile ilgili önceki eğitimlerde verilen bilgileri hatırlayınız. Sistemin açılışında sorun sistemin hiç açılmaması olabileceği gibi, POST ekranında RAM kontrolünce önce yaşanan tıkanma şeklinde de olabilir. Eğer sisteminiz hiç açılmamış ise muhtemelen bip sesleri ile uyarı verilmektedir. Böyle bir durumun olası sebepleri RAM modüllerinin slotlara düzgün yerleştirilmemiş olması olabilir. Eğer modüllerin düzgün şekilde yerleştirildiğinden emin iseniz, üretim hatası veya ESD gibi sebeplerden dolayı RAM’in bozuk olduğundan şüphelenebilirsiniz.

55 Hata Bildirimleri Windows sistem kilitlenmeleri ve sayfa hataları
Genellikle beraber meydana gelirler “KRNL38603F2:25A003BC’de sayfa hatasına neden oldu” Mesajdaki bellek adresi her zaman RAM’de sorun anlamına gelmez Gerçek RAM hatalarında hata veren adres sürekli aynı olmalıdır Hata veren adresi not alın ve sonraki hatadaki adresle karşılaştırın Eşlik / ECC Hataları “Parity error at A5F2:004EEAB9” Gerçek bir eşlik / ECC hatası her zaman belleğin aynı yerinde çıkar Isı, toz, ve güç problemlerinden hayali eşlik hataları oluşabilir Windows’taki sistem kilitlenmeleri ve sayfa hataları çoğu zaman birlikte oluşurlar. Windows uzun 16 basamaklı sayı zincirleriyle dolu, korkutucu hata mesajları verebilir. Ancak hata mesajında bellek adresi olması illa RAM’inizde bir sorun olduğu anlamına gelmez. Bu adresi not alın. Eğer bundan sonraki hata mesajlarında tekrar ortaya çıkıyorsa muhtemelen RAM modülünde bozukluk vardır. Eğer Windows değişik bellek yerleri gösteriyorsa, suçluyu başka bir yerde aramalısınız. Gerçek eşlik hataları ise, eşlik yada ECC yongalarından tespit edilen hatalardır. İşletim sistemi hata mesajında sorunu örnekteki gibi rapor eder. Eğer bunun gibi bir hata mesajıyla karşılaşırsanız, sayfa hatalarında olduğu gibi bu değeri bir yere not edin. Gerçek bir eşlik/ECC hatası her seferinde belleğin aynı yerinde ortaya çıkacaktır. Hayali eşlik ya da ECC hataları sürekli olarak farklı adresleri gösterecektir. Yazılım sorunları, ısı yada toz, kıvılcım veya güçte yaşanan bir dalgalanma hayali eşlik hatalarına neden olabilir.

56 Mavi Ekranlar PC’nin içinde potansiyel olarak faciaya neden olabilecek bir durum olduğunda devreye giren “panik” mekanizması vardır NMI (non-maskable interrupt / maskelenemez iş kesme talebi) İşlemci, NMI müdahalesini göz ardı edemez NMI, BsoD (Blue Screen Of Death) olarak adlandırılan mavi ekranı ortaya çıkarır Bozuk RAM dışındaki etkenler de NMI’ı tetikleyebilir RAM hata adresi tekrarlıyor ise RAM’in bozuk olma ihtimali vardır PC’nin içinde potansiyel olarak faciaya neden olabilecek bir durum olduğunda devreye giren bir “panik” mekanizması vardır. NMI, yani maskelenemez iş kesme talebi olarak bilinen bu talep işlemciye ulaştığında, bu göz ardı edilemez bir durumdur. NMI müdahalesi, “Blue Screen Of Death” yani “Ölümün Mavi Ekranı” olarak da adlandırılan, mavi ekran hatalarını ortaya çıkarır. Mavi ekran görünmesi sorunun kaynağı RAM olabileceği gibi, bozuk RAM dışındaki etkenler de bu mekanizmayı tetikleyebilir. Sayfa ve eşlik hatalarında olduğu gibi, bu mesajlarda da hata mesajı alınan RAM adresinin aynen tekrarlaması durumunda RAM hatası olma olasılığı güçlenecektir.

57 RAM Hatalarının Giderilmesi
RAM test donanımları ile RAM’leri test etmek Oldukça pahalı cihazlardır Olası arızalı RAM’lerin, sağlam RAM’lerle değiştirilmesi Yazılım temelli RAM testi yapmak Memtest86 Microsoft Windows Memory Diagnostic DocMemory Diagnostic RAM’de bir sorun olabileceğini keşfettikten sonra, üç seçeneğiniz vardır. Birincisi, bazı firmaların ürettiği RAM test etme cihazlarıdır. Ancak bunlar ortalama bir teknisyen için çok pahalıdır. İkincisi ise “deneme - yanılma” yönetimidir. Olası arızalı RAM’lerin, sağlam RAM’lerle değiştirilerek denenmesidir. Üçüncüsü ise, yazılım temelli bir RAM testi yapmaktır. Bu yazılımlar bellek modüllerine yazma ve okuma yaparak her birimini kontrol ederler.

58 Demo: Belleklerin Test Edilmesi 1

59 Demo: Belleklerin Test Edilmesi 2

60 GDDR: Ekran Kartı Bellekleri
Bilgisayar oyunları, daha güçlü ekran kartları ve bunların üzerinde yer alan güçlü ekran belleklerine gereksinim duyar Her ekran kartının üzerinde DRAM bulunur Bu bellekler, saat hızı, bant genişliği ve güç yönetimi açısından farklılıklar gösterir ve GDDR (Graphics DDR) olarak tanımlanır Pek çok DDR DRAM teknolojisi henüz PC’ler için popüler sistem RAM’leri haline gelmeden ekran kartlarında kullanılmıştır Şu anda piyasada GDDR4 ve GDDR5 kullanan ekran kartları bulunmaktadır Bilgisayar oyunları, daha güçlü ekran kartları ve bunların üzerinde yer alan güçlü ekran belleklerine gereksinim duyar Her ekran kartının üzerinde DRAM bulunur. Bu bellekler, saat hızı, bant genişliği ve güç yönetimi açısından farklılıklar gösterir ve GDDR; yani “Graphics DDR” olarak tanımlanırlar. Pek çok DDR DRAM teknolojisi henüz PC’ler için popüler sistem RAM’leri hale gelmeden ekran kartlarında kullanılmıştır. Şu anda piyasada GDDR4 ve GDDR5 kullanan ekran kartları bulunmaktadır. Güncellendi

61 Seslendirme Metinleri
Bölüm Sonu Göstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz… Niyazi Saral Genel Koordinatör Eğitim İçerikleri Erman Üret Seslendirme Eğitim Videoları Hüseyin Yiğit Görsel Tasarım Seslendirme Metinleri Video Montaj Gülnaz Kocatepe Fatma Yılmaz Yiğit Ses Montaj Betül Bayrakdar Slayt Senkronizasyon Kontrol Fon müziği