Bilgisayar Uygulamaları II

... konulu sunumlar: "Bilgisayar Uygulamaları II"— Sunum transkripti:

1 Bilgisayar Uygulamaları II
22 Şubat- 5 Mart 2010 Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

2 Dersin Amacı Özel işletmelerde ve kamu işletmelerinde faaliyetlerin aksamadan yürütülebilmesi için gerekli çok büyük miktarlardaki verilerin Saklanması Güncellenmesi Raporlanması Gerektiğinde sorgulanması gibi işlemlerin gerçekleştirildiği veritabanları hakkında bilgi vermek. Bu veritabanlarından MS Access’i uygulamalarıyla birlikte incelemek. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

3 Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

4 Geleneksel Dosya İşleme Sistemleri
Dosya işleme sistemlerinde veriler arayüz programların kullandıkları dosyalarda saklanmaktadır. Bu dosyalara; sıralı, indeksli ya da rassal olmak üzere farklı yöntemlerle ulaşılmaktadır. Bu dosyalar bir ya da daha fazla program tarafından ulaşılarak kullanılmaktadır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

5 Dosya işleme sistemi kullanılarak veri saklamanın sakıncaları:
Veriler gerektiğinden fazladır. Sınırlı paylaşım söz konusudur. Dosyalar yapılandırılmamış düz dosyalardır. Yüksek bakım maliyetleri vardır. Verimsiz uygulamalar geliştirme riski vardır. Veritabanı uygulaması ile birlikte kullanılabilirler. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

6 Veritabanları Veritabanı, birbirleriyle ilişkili verilerin hızlı ve verimli bir şekilde ulaşılmasına olanak verecek biçimde saklanmasıyla oluşan kayıtlar topluluğudur. Veritabanlarında; Her türlü bilgiyi saklayabilir, Bu bilgilere istediğiniz zaman ve istediğiniz şekilde ulaşabilir, Yeni bilgiler ekleyebilir, Var olan bir bilgiyi değiştirip silebilirsiniz. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

7 Veritabanı Tanımı Veritabanı, sistem süreçlerinde oluşan verilerin daha sonra ulaşılmak amacıyla elektronik ortamlarda, belli kurallar ve birbirleriyle olan ilişkilerini koruyacak şekilde saklanmasıyla oluşan kayıtlar topluluğudur. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

8 Veritabanını Tanımlayan Özellikler
Veritabanı birbiriyle ilişkili verilerden oluşur. Veritabanındaki veriler gereksiz tekrarlardan arındırılmıştır. Veritabanındaki veriler ulaşılabilir ve değiştirilebilir olmalıdır. Veritabanına erişim veritabanı yöneticisi tarafından denetlenir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

9 Veritabanını geleneksel dosya işlemelerinden farklı kılan özellikleri:
Bir veritabanının kendini tanımlayan yapısı: Veritabanı yönetim sistemi (VTYS), veritabanının tanımını saklar. Bu tanıma ara veri (meta-data) denir. Bu sayede, VTYS yazılımı değişik veritabanlarını aynı anda ele alabilir. Veri ve programlar arasında izolasyon ve veri soyutlama: Veri modeli ile disk üzerindeki depolama detayları gizlenerek, kullanıcılara veritabanının kavramsal bir görünümünü sunar. Çoklu görünüşün desteklenmesi: Kullanıcılara veritabanının sadece kendilerini ilgilendiren belli bir görünümünün sunulması. Veri paylaşımı ve çok kullanıcılı muamele işleme: Kullanıcıların veritabanında eş zamanlı olarak sorgulama ve güncelleme yapabilmesi. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

10 İyi Bir Veritabanının Özellikleri:
Veriler hızlı ve kolay girilebilmeli Güvenli bir şekilde saklanmalı İstenildiği şekilde ve kolay sorgulanmalı Veritabanının Genel Özellikleri Input / Girdi Output / Çıktı Anlaşılır Verimli Sonuca ulaşmalı Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

11 Veritabanının Avantajları
Herhangi bir evrak saklamaya gerek yoktur. Bilgiler istenildiği zaman görülebilir. Bilgilerin kontrolleri tek bir noktadan yapılabilir. Verilerin merkezi kontrolü sağlanır. Verinin paylaşımı sağlanır. Genel veya özel raporlar alınabilir. Verilerin tutarlı olmasını sağlar (Veri Bütünlüğü = Data Integrity). Aynı andaki erişimlerde tutarsızlıkların ortaya çıkmasını önler. Verilerin güvenliğini sağlar (Kullanıcıların her alana erişememesi iyi bir özelliktir. Bunun için çeşitli yetkiler atanır ve verilerle birlikte bu yetkiler de saklanır). Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

12 Veritabanının Avantajları
“Veri Tekrarı” engellenir: Aynı veri farklı dosyalarda tekrar tekrar yer almaz. Bu verinin daha az yer kaplamasını sağlar. “Çoklu Güncelleme” yapılabilir: Birden fazla dosyada tekrarlanan verinin herhangi biri değiştirildiğinde diğer dosyalardaki veri de aynı anda değişir. “Gereksiz Bellek Kullanımı” engellenir: Aynı veriler defalarca tekrarlanmadığı için bilgisayar belleğinde gereksiz yer işgal etmez. “Erişim Dili” standarttır: Veritabanına erişim dili uygulamadan uygulamaya değişmez. Standart bir dil kullanımı vardır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

13 Veritabanı Uygulamaları Kullanım Alanları
Bankalar: Tüm işlemler / Hareketler Havayolları: Rezervasyonlar,vs. Üniversiteler: Kayıt, notlar Satış: Müşteriler,ürünler, alımlar Çevrimiçi Perakendicileri: Sipariş kayıtları, kişiselleştirilmiş tavsiyeler. Üretim: İmalat, stok, siparişler, tedarik ihtiyaçları İnsan Kaynakları: Personel kayıtları,maaşlar, vergi kesintileri Belediyeler, nüfus idareleri vs. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

14 Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (VTYS)
Bir veri tabanını oluşturmak, saklamak, çoğaltmak, güncellemek ve yönetmek için kullanılan programlara Veri Tabanı Yönetim Sistemi adı verilir. İlişkisel Veritabanı Yönetim Sistemleri; büyük miktarlardaki verilerin güvenli bir şekilde tutulabildiği, bilgilere hızlı erişim imkanlarının sağlandığı, bilgilerin bütünlük içerisinde tutulabildiği, birden fazla kullanıcıya aynı anda bilgiye erişim imkanının sağlandığı programlardır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

15 VTYS Kullanılmasının Avantajları
Gereğinden fazla bilginin veritabanında yer almaması, Yetkisiz erişimlerin engellenmesi, Çok kullanıcılı bir sistem olması, Veriler arasındaki karmaşık ilişkileri tanımlayabilme, Verilerin yedeklenmesi ve hata durumunda verilerin zarar görmesinin engellenmesi. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

16 Tablolar, Kayıtlar, Alanlar
Tablo: Ürünler, satıcılar, hammaddeler ya da personel gibi belirli bir konu hakkındaki veriler toplamıdır. Her konu için ayrı bir tablo kullanmak, verileri yalnızca bir kez depoladığınız anlamına gelir. Bu da veritabanını daha etkin kılar ve veri girişinde olabilecek hataları azaltır. Her tablonun bir adı olmalıdır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

17 Her personele ait tüm veriler bir satır halinde yer alır
Her personele ait tüm veriler bir satır halinde yer alır. Bir personele ilişkin tüm verileri içeren satıra kayıt adı verilir.Kayıtlar bir tablonun satırlarını oluşturur. Tablonun kayıtlarını oluşturan bu bölümlerin her birine alan adı verilir. Alanlar bir tablonun sütunlarını oluşturur. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

18 Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

19 Güvenlik - Tamlık Güvenlik, veritabanına yetkisiz kişilerin ulaşmasının engellenmesinin yanı sıra kullanıcıların da farklı yetkilere sahip olmasını sağlamaktadır. Veritabanında yer alan tablo, sorgu veya özel işlemler için yazılmış program parçalarına ulaşmak için kullanıcının sistemde kayıtlı olması gerekmektedir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

20 Güvenlik - Tamlık VTYS verinin tamlığını koruyacak düzenlemelere de sahiptir. VTYS hataları engellemek için çeşitli yöntemleri içinde barındırmaktadır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

21 Örnek: Ücret artışlarının gerçekleştirildiği bir prosedür çalıştırılırken ortaya çıkan hata.
VTYS’nde değiştirilen veriler gerçek verileri üzerinde değil, bir tampon kısımda diske yazılarak yapılır. İşlem hataya neden olmadan tamamlanıyorsa gerçek veri değiştirilir aksi durumda işlem geriye alınır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

22 Örnek: Bir kaydın farklı kullanıcılar tarafından aynı anda güncellenmesi sırasında oluşan hata.
VTYS bu gibi hataları engellemek için farklı düzeylerde (veritabanı, tablo, kayıt) geçici olarak kilitleme işlemi gerçekleştirir. Böylece hatalı güncelleme yapılması engellenmiş olur. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

23 İlişkilendirme - İndeksleme
Veritabanlarındaki verilerin uygun bir şekilde birbiri ile ilişkilendirilmeleri gerekmektedir. Bu sayede gereksiz veri tekrarı da bir bakıma engellenmiş olur. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

24 İlişkilendirme - İndeksleme
Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

25 İlişkilendirme - İndeksleme
Bire-bir ilişki: Hasta ve yatak arasındaki ilişki bire- bir ilişki olarak tanımlanır. Veritabanı tablolarında bu ilişki temsil edilmek istendiğinde hasta bilgileri tablosunda yer alan bir kayıt yatak bilgilerinin bulunduğu tablonun sadece bir kaydıyla ilişkilendirilmelidir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

26 İlişkilendirme - İndeksleme
Bir- Çok İlişkisi: Hasta – oda örneği. Bir odaya birden fazla hasta yerleştirilebilir. Ancak bir hastanın iki odada bulunması mümkün değildir. Bir – çok ilişkisi veritabanlarında bir tablonun bir kaydının diğer tabloda birden fazla kayıtla ilişkilendirilmesi olarak ifade edilir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

27 İlişkilendirme - İndeksleme
Çok - Çok İlişkisi: Bir tablodaki birden fazla kaydın diğer tablodaki birden fazla kayıtla ilişkili olmasıdır. Hastanedeki doktor- hasta ilişkisi bu yapıdadır. Bir doktorun birden fazla hastayı muayene etmesi mümkün olduğu gibi, bir hasta da birden fazla doktora muayene olabilmektedir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

28 İlişkilendirme - İndeksleme
VTYS, tablolar arasında ilişki kurmayı hızlandırmak ve işlemlerin daha kısa süre içinde gerçekleşmesini sağlamak amacıyla, tabloların belirli alanlarının indekslenmesini sağlar. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

29 İlişkilendirme - İndeksleme
Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

30 Sorgulama Sorgu, tablolarda saklanan veriler hakkında bir soru veya veriler üzerinde bir eylem gerçekleştirme isteğidir. Bir sorgu birden çok tablodan verileri bir araya getirerek bir form, rapor veya veri erişim sayfası için kaynak işlevi görür. Sorgular; verileri farklı şekillerde görüntülemek, değiştirmek ve çözümlemek için kullanılmaktadır. Tartışma sorusu: Bir web sayfasında yapılan herhangi bir arama sorgulama mıdır? Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

31 Raporlama Verileri çözümlemek ya da onları belirli bir biçimle sunmanın en iyi yolu raporlamadır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

32 Veritabanı Çeşitleri MySQL IBM DB2 Paradox Interbase Microsoft Access
Informix Progress Microsoft SQL Server PostgreSQL Oracle Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

33 Paradox Veritabanı yönetim sistemi yoktur, tablolara ulaşmak zordur.
Paradox tek kullanıcılı programlarda pek fazla problem çıkarmazken, ağ ortamında eğer dikkatli kullanılmazsa sorun çıkarabilmektedir. Tek kullanıcılı yazılımlar içindir. Paradox tablosuna yazdığınız veriler anında dosyaya kaydedilmez. Paradox'ta silinen kayıtlar geri kurtarılamaz. Silinen kayıtların üzerine boş bilgiler yazılıp yeni bir kayıt için ayrılmaktadır. İyi bir yedekleme sistemi kurulmalıdır, dosya bozulursa kurtarılamayabilir. Bir Paradox tablosunda en fazla 255 alan (field) olabilir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

34 Oracle Dünyanın en güçlü ve güvenilir veritabanı olarak gösterilmektedir. Oracle, sınırsız sayıda tabloları desteklemektedir. Bir tablodaki maksimum indeks sayısı, maksimum satır sayısı sınırsızdır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

35 Oracle Avantajları Büyük şirketler için en iyi çözüm.
Bakım durumlarında bile kapatılmıyor. Şifreleme: Şifreleme doğrudan veritabanı seviyesinde yapılıyor bu da hızı artırıyor. Yedekleme ve Geri Yükleme: Yedekleme işlemini kendi içinde yapabiliyor ve istenilen bir tarihe veritabanını otomatik olarak geri döndürebiliyor. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

36 Oracle Dezavantajları
Deneyimli Yönetici ihtiyacı (Oracle konusunda deneyimli olmayan ve yüksek sistem bilgisine sahip olmayan bir yönetici sistemi yönetemez). Yüksek maliyetlidir. Açıklar: yanlış ayar yapılırsa ciddi güvenlik açıkları olabilir. “Windows ile kullanıldığında ciddi güvenlik açıkları olabilir” gibi kötü bir üne sahiptir. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

37 MS Access Microsoft Office ürünüdür.
Küçük ölçekli uygulamalar içindir. Tablo başına 2 GB a kadar veri depolayabilir. Aynı anda 255 bağlantıya izin verebilir. MS Windows dışındaki sistemlerde kullanılamaz. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş 37

38 Access Avantajları Raporlama sistemleri oldukça gelişmiştir.
JET veritabanı: Access tarafından kullanılan JET (Joint Engine Technology, Birleşik Motor Teknolojisi) sayesinde bir çok ortamla etkileşim haline geçebilir ve birden fazla kullanıcı veritabanında işlem yapabilir. Raporlama sistemleri oldukça gelişmiştir. Sihirbaz desteği kullanım kolaylığı sağlar. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

39 Access Dezavantajları
Office içinde bulunur ve ücretlidir. Büyük ölçekli çözümler için uygun değildir. Farklı paylaşım yöntemleri olsa da aslında tek kullanıcılıdır. Access dosyaları yerel bir bilgisayar içinde saklanır, şifreleme yapılmazsa dosyalar başkaları tarafından kolayca kopyalanabilir. Veriler veritabanından silinmez, işaretlenir, boyut sürekli artar. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

40 Access’in İçindeki Temel Nesneler
Tablo Sorgu Form Rapor Veri Erişim Sayfaları Makro Modüller Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

41 Access’i Başlatma menüsünden Programlar Açılan menüden
Microsoft Access seçeneğini işaretleyerek başlanır. Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş

42 Access Açılış Ekranı Öğr. Gör. Feyza Tekinbaş