Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları

... konulu sunumlar: "Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları"— Sunum transkripti:

1 Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları
R. Hakan ÖZYILDIZ 2018

2

3 STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır.

4 Artık hepimiz borçluyuz

5 KİT borçları Eylül 2017, Bankalar Kasım 2017 verileridir.

6

7

8 Kamudan özel sektöre kayan bir yapı

9 Neden dış borçlanma artıyor?

10 Yurtdışından alınan kredilerden iç+dış tahvil ağırlıklı yapıya

11 Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek
Sıkıntı olunca TCMB varlıkları devlete mi, özel sektöre mi yetecek? İşsizlik Sigortasının birikimleri varlık mıdır?

12 BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA
BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor

13 Bütçe dışı dengeler etken

14 Dolaylı vergiler harcamalardan alınır
Dolaylı vergiler harcamalardan alınır. Harcamaların artması için gelirlerin yükselmesi gerekir. Vergi toplamakta zorlanan devlet vergi dışı (özelleştirme, 2B arazi satışı, bedelli askerlik gibi) yöntemlere yönelir.

15 BU TABLOYA BAKINCA NEDEN BÜTÇE AÇIĞI VERİLİYOR, NEDEN BORÇLANILIYOR ANLAMAK ÇOK ZOR

16

17 Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu
Eskiden devlet dış borç alırken şimdi özel sektör borçlu. Kısa vadeli dış borç çok büyümüş. Kriz yıllarında dış borç bulunmamasına dikkat. Zaten krizlerin nedeni de bu.

18 Doların etkili olmasının nedeni

19 Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar.

20 Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı
Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı. Uzun vadede çok sorun görülmüyor.

21 2013’ten sonra ne oldu?

22 Son birkaç yıldır kamu borç stokunun artışı REKOR kırıyor

23 ARTIŞ 2013 DEN SONRA DÖVİZ AĞIRLIKLI. KUR ETKİSİ KENDİSİNİ GÖSTERMİŞ.

24 Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor.

25 Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 6,3 yıl.

26 İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü
İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi yavaş yavaş tersine dönmeye başladı.

27

28 31 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir.

29 Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun.

30 Faizlerde değişim olursa borcun ne kadarının etkilendiğine dikkat etmek gerek

31 DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar.

32 Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor.

33 Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman
Stok’un sadece % 37’si sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor.

34 Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor.
“Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir.

35 Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek
1 Mayıs Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru 1 0,86 0,85 Eurobond Spreadleri 0,63

36 Gelecekte borçlanmadaki azalma...
Siyaset yapma anlayışının değişmesine, Vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır.

37 Borcun Sürdürülebilirliği

38 Borcun Sürdürülebilirliği
Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir.

39 Borç stoku neden büyüyor?
ANAPARA ÖDEMESİ = 100 TL. FAİZ ÖDEMESİ = 50 TL. TOPLAM ÖDEME = 150 TL. Eğer, anaparanın kur farkı yokken; ÖDEME = 50 TL. İSE STOK SABİT ÖDEME < 50 TL. İSE STOK BÜYÜR ÖDEME > 50 TL. İSE STOK KÜÇÜLÜR. Diğer bir deyimle FAİZ DIŞI FAZLA > FAİZ ÖDEMELERİ olmazsa STOK nominal olarak büyümeye devam edecektir. Eğer, ödeme yapmak için tekrar borçlanılıyorsa o zaman net ödemeye dikkat etmek gerekecektir.

40 Borç stoku nasıl oluşuyor
Borç stoku nasıl oluşuyor? ( Milyar TL) (Faiz harcamaları = Net iç ve dış borçlanma + FDF; Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 637 Faiz dışı Harcamalar 642 Faiz Dışı Fazla -5 Faiz harcamaları 56 Net İç Borçlanma 66 Net Dış Borçlanma 12

41 Neden Faiz Dışı Fazla? Faiz dışı fazla: Vazgeçilmez bir unsurdur.
Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur.

42 Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir.

43 Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek
Stok, düzenli vergi gelirlerinden yüksek. Bozulmayı vergi dışı gelirler önlüyor. Satacak kamu malı veya hizmeti kalmayınca ne yapacağız?

44 Büyüme, kur ve faizlerin stoka etkisi ekonomik konjonktüre göre değişiyor