FINDIK BUDAMASI

... konulu sunumlar: "FINDIK BUDAMASI"— Sunum transkripti:

1 Ali KAYA Ziraat Yüksek Mühendisi FINDIK BUDAMASI

2 1-BUDAMANIN ÖNEMİ VE FAYDALARI Fındık üreticileri tarafından ayıklama, aralama, seyreltme, atlama, tımar ya da bahçeleme olarak adlandırılan budama fındık tarımında yapılması gereken işlerin başında gelir. Fındıkta budama; Fidana, dala uygun bir şekil vermek, erken fındık vermesini sağlamak, toprak altı ve toprak üstü organlar arasında denge sağlayarak uzun yıllar bol ve düzenli verim elde etmek, yaşlanarak verimden düşen dalları yenilemek, dallar üzerindeki yan dalları ve dalcıkları gençleştirmek amacı ile fidanların-dalların kesilmesi ve eğilmesi gibi işlemlere budama denir Budama fındıkta dikim budaması ile başlar, dalların sökülmeleri ile sona erer. Budamanın faydaları: Fındık dallarına başlangıçtan itibaren planlanmış bir budama uygulamak suretiyle meydana gelen yan dal ve dalcıklar ile sağlam ve dengeli taç oluşturulur. Bu şekilde dallarda vegetatif gelişme ile generatif gelişme arasındaki denge oluşturulur ve devamı sağlanır. Karanfil oluşumu üzerine çok etkili olan güneş ışığından dalların her tarafının yararlanması ve yaprak yüzeyinin artırılması ancak doğru bir budama ile olmaktadır. Komşu dallar arasında ve dallar içinde sıklık azaltılarak ilaçların daha etkili olması ve hasatın da daha kolay yapılması sağlanır Verimden düşmüş dallarda yıllık sürgünlerin gelişmeleri sağlanarak verimin devamı sağlanır. Bunlara bağlı olarak ta verim yüksek seviyelerde oluşmaktadır.

3 2-BUDAMADA KULLANILAN ALETLER Budamanın yapılışı kadar budama da kullanılan aletler de önemlidir. Fındığın budanmasında BUDAMA MAKASI ve BUDAMA TESTERESİ kullanılır. Dalların üzerinde, yan dalların ve dalcıkların kesilmesinde halk arasında GİREBİ, BALTA,ORAK, BIÇKI, NACAK adı verilen kesici aletler kullanılamaz. Zira bu aletlerle dal üzerinde istenildiği yerden ne kadar dikkatli yapılırsa yapılsın düzgün kesim yapılamamakta, kesimler rastgele yapılmakta bu nedenle kesim yerlerinde çatlamalar ve yarılmalar olmaktadır. Dallarda bundan zarar görmektedir. Girebi, orak ve bıçkı gibi kesici aletlerle fındık dalları sadece toprak seviyesinden kesilir ve odun yapılır, kesinlikle budama yapılamaz. Budamada dal, dalcık ya da sürgün kesimi kontrollü bir şekilde ancak budama testeresi ve budama makası ile yapılır.

4 BUDAMASI YAPILACAK BİR FINDIK DALI

5 Budama makası ve budama testeresi olmadan budama yapılamaz ve yapıldığı söylenemez.Budama yapmanın ilk şartı en az 1 makas ve 1 testereye sahip olmaktır. TESTERE İLE DAL BUDAMASI

6 Budama makası ve budama testeresi olmadan budama yapılamaz ve yapıldığı söylenemez MAKAS İLE DAL BUDAMASI

7 BUDAMASI YAPILMIŞ BİR FINDIK DALI

8 BUDAMASI YAPILMIŞ BİR FINDIK OCAĞI

9 ( a)Bir fındık dalının gelişmeden ve verimden kalmış durumu, (b)Budama makası ve testeresi ile ağır budama yapıldıktan sonraki durumu. Ağır budanmış fındık dalı. RESİMLERDEKİ GİBİ BUDAMALAR BAŞKA ALETLERLE YAPILAMAZ DAL ÜZERİNDE MAKAS VE TESTERE İLE YAPILAN BUDAMA

10 3-FINDIKTA BUDAMA ÇEŞİTLERİ VE BUDAMA ZAMANI Fındıkta genel olarak 4 çeşit budama yapılmaktadır.Bunlar; -Dikim budaması. Fidan dikim sırasında fidan üzerinde yapılan kesimlerdir. -Şekil budaması. Dikimin ikinci yılı ile 5-6 cı yılları arasında fındık fidanı ve dalı üzerinde muayyen aralıklarla yan dal ve yan dallar üzerinde muayyen aralıklarla dalcıkların ve bu dalcıklar üzerinde de sürgünlerin oluşturulması amacı ile yapılır. -Dal (verim) budaması. Verim çağı boyunca dal üzerinde yapılan kesimlerdir. -Verimden düşmüş ve yaşlanmış dalların dipten kesilmeleri. Biz burada Verim çağı boyunca fındık ocaklarının ve dallarının budanması üzerinde duracağız. Verim çağı boyunca fındık ocaklarının ve dallarının budanması; 3.1-Dal üzerinde yapılan budamalar ve 3.2-Toprak seviyesinden yapılan budamalar olmak üzere ikiye ayrılır.

11 3.1- Dal üzerinde yapılan budamalar: Dal üzerinde kurumuş, kırılmış, hastalanmış, çürümüş, gelişmeden kalmış, sık ve ters büyümüş, yan dalların, dalcıkların veya sürgünlerin kesilmesidir. Dal üzerinde yapılan bu budamalara Dal ya da Verim budaması denir. Dal üzerindeki budamalar yani dal üzerindeki kurumuş, kırılmış vs gibi yan dalların, dalcıkların ve sürgünlerin kesilmesi ancak Makas ve Testere ile yapılır. Dal üzerindeki budamalara, yaprakların çoğunluğunun döküldüğü zamanlardan itibaren başlanılır ve bitkilere su yürümeden önce son verilir. Diğer bir ifade ile fındık dalları üzerinde yan dallar, dalcıklar ve sürgünler yapraksız dönemde kesilir. Bu zamanda ay olarak Ekim, Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat aylarıdır. Ancak Ocak ve Şubat aylarında püs’ler en az yarı oranında ya da tamamen açıldığı için bunlara dokunulduğunda hırpalanma ve kopma ihtimalleri vardır. Bu aylarda budama yapılırken açılmış püslerin hırpalanmamasına ve kopmamasına özen gösterilmelidir. Dalların birbirleri ile çarpışmamalarına veya sürtünmemelerine dikkat edilmelidir.

12

13 3.2-Toprak seviyesinden yapılan budamalar: Fındık ocaklarındaki fazla, sık, verimden düşmüş ve yaşlı dallar ile ocaklarda fazladan oluşan fidanların-sürgünlerin toprak seviyesinden kesilmesidir. TEKRARLIYORUM.Girebi, Orak Balta, Nacak ve Bıçkı gibi kesici aletlerle fındık dalları sadece toprak seviyesinden kesilir ve odun yapılır, kesinlikle budama yapılamaz. Budamada dal, dalcık ya da sürgün kesimi kontrollü bir şekilde ancak budama testeresi ve budama makası ile yapılır.

14 Fındık dalları dipten-toprak seviyesinden çıkıntı bırakılmadan düzgün bir şekilde kesilmelidir.

15

16 Bir fındık ocağının a) Dal seyreltmesi yapılmamış hali, b) Dal seyreltmesi tarafımdan yapılmış hali. a b

17 Budaması yapılmış, 6 dallı ve her dalı kendi yönüne doğru büyümüş ve gelişmiş bir fındık ocağı Budaması yapılacak bir fındık ocağı

18 FINDIK BUDAMASINDA 10 ALTIN KURAL 1-Fındık bahçelerinde genel prensip şöyledir. Bahçelerin dekarında(dönümünde) ; a-Meyilli arazilerde 50 ocak, ocaklar arasında 4-6 m mesafe, her bir ocakta 5-8 dal olmalıdır. b-Düz arazilerde 40 ocak, ocaklar arasında 4,5-7 m mesafe, her bir ocakta 4-6 dal olmalıdır. Fındık bahçelerinde bu sayılardan fazla ocak varsa sökülmeli yada yeni dikim yapılıyorsa fazla ocak dikilmemelidir. Bunu temin etmek için dikimde ocaklar arasına meyilli arazilerde 4-6 m mesafe yada ocaklara 18 m 2 -30 m 2 alan, düz arazilerde ocaklar arasına 4,5-7 m mesafe yada ocaklara 25 m 2 - 40 m 2 alan verilmelidir.

19 2- Fındık ocaklarının ortası boş olmalıdır. Bir kişi ocakların ortasına oturabilmelidir. Ocakların ortasını kısmen veya tamamen kapatan ya da kapatma temayülünde olan dallar toprak seviyesinden kesilir. Ortasında büyümüş ve gelişmiş bir dalı olan ocaklardaki orta dallar kesilerek diğer dallara büyüme, gelişme ve güneşten yararlanma imkânı sağlanır ocakların ortaları açılarak dalların iç ve alt kısımlarının güneş almaları sağlanır. Bu şekilde dalların alt-orta ve üst kısımları öğleye kadar doğudan öğleden sonra da batıdan bol güneş alır. YANLIŞ DOĞRU

20 Uzun yıllık sürgünlerin karanfil oluşturma oranları çok fazladır. Dallar böyle uzzun sürgünlere ne kadar sahipse fındıkta o oranda fazla olur 10–12 cm den küçük sürgünlerin karanfil oluşturma oranları yok denecek kadar azdır. 3-Fındık dalları ne kadar çok güneş alırsa yıllık sürgünlerde o kadar uzun ve sayı olarak ta o kadar fazla olur. Uzun sürgünlerde tomurcuklar fazla oluşur, tomurcukların fazla olması karanfilin fazla oluşmasına yani daha çok fındık olmasına neden olur. Sürgünün uzun olması ve sayıca fazla olması dalların iyi güneş almasına ve yeterli miktarda azotlu gübrenin kullanılmasına bağlıdır.

21 5- Ocaklarda aynı tarafa doğru birden fazla dal olmamalıdır. Ocakların aynı istikamete doğru büyüyen ve birbirlerini gölgeleyen dallardan gelişme durumu iyi olan bırakılır, diğeri kesilir. Aynı istikamete doğru büyüyen dallar yan yana olabileceği gibi üst üste gelmiş de olabilir. Resim: a)Ocağın sol tarafına aynı yöne doğru büyüyen dallar (6 tane). b) Ocağın sağ tarafına aynı yöne doğru büyüyen dallar(4 tane ) 4- Ocaklarda dallar ocağın hangi tarafından çıkmışsa o tarafa doğru büyümelidir.

22 6- Dalların ve ocakların içlerine doğru büyüyen dalcıklar ve sürgünler (kırmızı ile işaretlenmiş) zamanında kesilmezse ocakların ortalarını kapatırlar ve güneş almalarına mani olurlar. Verim budaması sırasında bu iç kısımlara yönelik büyüme temayülünde olan dalcıklar ve sürgünler kesilir.

23 7-Ocaklarda kısmen yada tamamen kurumuş, kırılmış, koflaşmış veya yaşlanmış, sürgünden kalmış dal olmamalıdır.

24 8-K esilmesi gereken dalların dış tarafında bir fidan bırakılmalı, bu fidan 100-120 cm den ve bir dış göz üzerinden kesilmelidir. (1)=2-3 yıl içinde kesilmesi gereken bir dal, (2)=Bu dalın dış tarafında usulüne uygun bırakılmış bir fındık fidanı, (3)=Bu fidanın 100-120 cm yüksekliğinden ve dışa bakan bir göz üzerinden kesilmesi, (4)=Bu fidanın 2ci, 3 cü ve gelecek yıllarda yan dal oluşturarak alacağı şekil

25 9- Fındık üreticilerinin birçoğu ileri ki yıllarda dalların çeşitli nedenlerden dolayı kırılabileceğini ileri sürerek ocaklarda fazla sayıda fidan bırakmaktadır. Bırakılan fidanların büyüyüp dal olabilmeleri için büyüyecekleri yönde bir dalın büyüyeceği kadar hacimde bir boşluğun mutlaka olması gerekir. Büyüme boşluğu olmadan bırakılan fidanlar dalların altına doğru büyürler ya da dalların aralarına doğru büyümeye çalışırlar. Hangi dalın altında ya da dalların arasında büyümeye çalışmışsa dalların o taraflarında yan dal ve dalcıkların az oluşmasına neden olurlar. Böyle fidanlar dal olduklarında üzerlerinde yan dal ve dalcık sayısı yok denecek kadar az teşekkül eder.

26 10- Ocakların bir tarafında dalların kurumasından veya kırılmasından dolayı boş alan kalıyorsa orada bir fidan büyütülür. Çok önemli dalın büyüyeceği yönde dalın büyüyeceği kadar hacimde bir boşluk olması gerekir. Ocağın o tarafa meyilli fidan yoksa oraya bir fidan dikilerek büyütülür.

27 VERİM ÇAĞINDAKİ FINDIK OCAK VE DALLARININ BUDANMASI BÖYLE İKEN ÜRETİCİLER NASIL YAPMIŞ?

28

29 BUDANMAYAN BAHÇELER “ODUN ORMANI” DIR

30 Giresun Merkez köylerinde üretici bahçelerinde fındık ocakları? Bu ocaklar mı fındık verecek?

31 Çiftçilerin bu bahçelerden beklentileri ürün mü yoksa odun mu ? Kavak ağaçları

32 Giresun Merkez Darıköy de üretici bahçesinde bir fındık ocağı? Bu OCAK MI? Bu yaşlı dallar mı fındık verecek?

33 Giresun Merkez Darıköy de üretici bahçesinde bir fındık ocağı? Bu zarar görmüş dallar mı fındık verecek?

34 Giresun Merkez Darıköyde üretici bahçesinde bir fındık ocağı? Bu sarmaşık mı fındık verecek?

35 Budaması yapılmamış bir fındık bahçesi. Dalların neresi fındık verecek? Bu bahçe fındık kereste ormanı değil mi ? Kavak ağaçları gibi büyümüş fındık dalları Bu dalların neresi fındık verecek?

36 (1)= Kavak ağacı gibi büyümüş dal: Kendi halinde büyümeye bırakılmış ve 1,5-2 m lik kısmında yan dal oluşturamamış ve oluşan yan dallarda pek istenildiği gibi olmamış fındık dalı. (2)= Yan dallarını oluşturmuş bir dal. Şekil budaması 2 no lu dalda da görüldüğü gibi ana dalın muhtelif yerlerinde 4-6 yan dalın oluşturulması için yapılır.

37 Ocaklar arası mesafesi iyi fakat budaması yapılmamış fındık bahçesi

38 (1)Budaması yapılmamış ve (2)budaması yapılmış fındık ocakları

39 Halk bahçelerinde fındık dallarının dipten toprak seviyesinden biraz yukardan çıkıntı bırakılarak girebi ile kesilmesi

40

41 Fındık dalları üzerinde girebi ile yan dalların çıkıntı bırakılarak kesilmeleri. Düzgün kesilememesi.

42

43 Fındık dalları üzerinde girebi ile yan dalların çıkıntı bırakılarak kesilmeleri. Böyle budama doğru değildir.

44 Özellikleri F ı n d ı k Ü r e t i m K o l l a r ı Sahil Kol (0–250 m) Orta Kol (251–500 m) Yüksek Kol (501–750 m) Sahilden uzaklık0–10 Km10–20 Km20 Km + İlkel tarım tekniği ile alınan verim (Kg/da) 100–200 Kg60–150 Kg30–100 Kg Teknik tarım uygulandığında alınan verim (Kg/da) 300–400 Kg130–300 Kg100–200 Kg  İLKEL TARIM TEKNİĞİ İLE AZ FINDIK ÇOK ODUN  TEKNİK TARIM İLE ÇOK FINDIK AZ ODUN FINDIK ÇİFTÇİSİ ÖNCE ŞUNA KARAR VERMELİDİR. (Fındık çiftçisi esasında karar vermiş. O yıllardan beri az fındık çok odun “İLKEL TARIM TEKNİĞİNİ” seçmiş) 1- KEND İ S İ NE ODUNMU LAZIM yoksa 2- FINDIK MI LAZIM? DURUMA BAKILIRSA ÇİFTÇİYE ODUN LAZIM. O ZAMAN ALLAH YOLLARINI AÇIK ETSİN NE DİYELİM. FINDIK LAZIMSA O ZAMAN ÖNERİLERİ İYİCE ÖĞRENİP UYGULAMALIDIR.

45 SIK DİKİLMİŞ VERİM ÇAĞINDAKİ FINDIK BAHÇELERİNİN B U D A N M A S I

46 ÇOK SIK DİKİLMİŞ ORMAN HALİNE GELMİŞ FINDIK BAHÇESİ: Birim alandaki ocakların ve ocaklardaki dal sayısının fazla olması dalların yukarı doğru büyümesine neden olur. (1)Ocakların sık dikilmesinden ve ocaklarda fazla sayıda dal bırakılmasından,(2) dolayı yukarıya doğru gereksiz yere büyümesinden ürün verecek yan dalları oluşturamamış fındık ocakları ve dalları.

47 Sık ocaklı bakımsız halk bahçesi

48

49 BAHÇELERİN DEKARINDA; **** DÜZ ARAZİLERDE EN FAZLA……….. 4 0 OCAK **** MEYİLLİ ARAZİLERDE EN FAZLA….. 5 0 OCAK OLMALIDIR. DEKAR BAŞINA DÜŞEN BU MİKTARLARDAN FAZLA OLAN OCAKLAR YA SÖKÜLÜR YA DA OCAKLARIN DAL SAYILARI 3-4 E İNDİRİLİR. YAPILACAK İŞLERİ ŞÖYLE BELİRTEBİLİRİZ SIK DİKİLMİŞ VERİM ÇAĞINDAKİ FINDIK BAHÇELERİNİN BUDANMASINDA PRENSİP;

50 1 : SIK DİKİLMİŞ BAHÇELERİN ISLAHINDA DEKAR BAŞINA DÜŞEN OCAK SAYISININ BİLİNMESİ GEREKİR. DEKAR BAŞINA DÜŞEN OCAK SAYISI BİLİNMEDEN BAHÇEDE NE KADAR OCAĞIN FAZLA OLDUĞU BELİRLENEMEZ VE BUDAMA YAPILAMAZ. OCAK SAYISI DEKAR OLARAK ALANA BÖLÜNEREK DEKAR BAŞINA DÜŞEN FINDIK OCAK SAYISI BULUNUR. BURADAN DA VARSA FAZLA OCAK SAYISI BELİRLENİR VE ONA GÖRE İŞLEM YAPILIR. 2 : BAHÇEDEKİ OCAK SAYISI a, b ve c ŞIKLARINDAN HANGİSİNE UYUYORSA ONA GÖRE HAREKET EDİLİR. a : FINDIK BAHÇELERİNİN TAMAMINDA YA DA BİR BÖLÜMÜNDE DEKAR BAŞINA DÜŞEN OCAK SAYISI 85 DEN FAZLA İSE SIRALARDAKİ OCAKLARDAN BİR ATLANARAK FAZLA OCAKLAR SÖKÜLÜR. ÖRNEĞİN; DEKARDA 90 OCAK VARSA SIRALARDAN BİR OCAK ATLANARAK DEKARDA FAZLA OLAN 35-45 OCAK SÖKÜLÜR. b : FINDIK BAHÇELERİNİN DEKARINDA 40 YADA 50 DEN FAZLA VE 85 DEN AZ OCAK VARSA BU FAZLA OLAN OCAK SAYISI KADAR OCAKTA DAL SAYISI 3-4 E İNDİRİLİR. ÖRNEĞİN; DEKARDA 70 OCAK VARSA VE BAHÇE MEYİLDE İSE 50 DEN FAZLA OLAN 20 OCAKTA, BAHÇE DÜZ İSE 40 DEN FAZLA OLAN 30 OCAKTA DAL SAYISI 3-4 E İNDİRİLİR. c: DEKAR BAŞINA DÜZ ARAZİLERDE 40, MEYİLLİ ARAZİLERDE 50 OCAK YA DA DAHA AZ SAYIDA OCAK VARSA O ZAMAN TÜM OCAKLARDA DAL SEYRELTMESİ YAPILIR.ÖRNEĞİN; MEYİLLİ BİR BAHÇEDE DEKARDA 50 OCAK VARSA OCAKLARDAKİ DALLAR SEYRELTİLEREK 5-8 E, DÜZ ARAZİLERDE BİR BAHÇEDE DEKARDA 40 OCAK VARSA OCAKLARDAKİ DAL SAYISI 4-6 YA İNDİRİLİR. 3 : OCAK VE DAL SEYRELTMELERİNDEN SONRA BIRAKILAN DALLAR TEK TEK ELDEN GEÇİRİLEREK DAL BUDAMASINA TABİ TUTULUR

51 Bu fındık bahçesinin alanı= 1,9 da ve ocak sayısı 165 dir. Dekara ocak sayısı= 165 / 1,9 = 87 dir.

52 Fındık bahçelerinin tamamında yada bir kısmında dekar başına düşen ocak sayısı 85 den fazla ise sıralardaki ocaklardan bir atlanarak fazla ocaklar sökülür. D ekardaki ocakların sayısı: DERİN, VERİMLİ VE DÜZ ARAZİLERDE 4 0 a indirilir, SIĞ, VERİMSİZ VE MEYİLLİ ARAZİLERDE 5 0 e indirilir.

53

54

55 Derin, verimli, düz, az meyilli arazilerde bulunan fındık bahçelerinin tamamında, bir bölümünde ya da bir kısmında dekar başına 40 dan fazla ve 85 den az sayıda yani 48-50-60-70-75 dolaylarında ocak varsa bu fazla sayıda ocaklarda dal sayısı 3–4 ‘e indirilir. Dekar başına 40 dan fazla sayıda olan ocaklar aralarda, bahçe içinde muhtelif yerlerdedir. Bahçede belirlenen 40 ocakta da dal sayısı 4–6 arasına indirilir. Sığ, verimsiz, meyilli arazilerde bulunan fındık bahçelerinin tamamında, bir bölümünde ya da bir kısmında dekar başına 50 den fazla ve 85 den az sayıda yani 57-60-70-75-80 dolaylarında ocak varsa bu fazla sayıda ocaklarda dal sayısı 3–4 ‘e indirilir. Dekar başına 50 den fazla sayıda olan ocaklar aralarda bahçe içinde muhtelif yerlerdedir. Bahçede belirlenen 55 ocakta da dal sayısı 5–8 arasına indirilir. Fındık bahçelerinin dekarında 40 yada 50 den fazla ve 85 den az ocak varsa bu fazla olan ocaklarda dal sayısı 3-4 e indirilir.

56

57 Dekar Başına Düşen Ocak Sayısı 40-50 ya da daha az ise o zaman tüm ocaklarda dal seyreltmesi yapılır Derin, verimli, düz, az meyilli arazilerde bulunan fındık bahçelerinin tamamında, bir bölümünde ya da bir kısmında dekar başına 40 ya da daha az sayıda ocak varsa bu ocakların tamamında dal seyreltmesi yapılarak dal sayısı 4-6’ ya indirilir. Sığ, verimsiz, meyilli arazilerde bulunan fındık bahçelerinin tamamında, bir bölümünde ya da bir kısmında dekar başına 50 ya da daha az sayıda ocak varsa bu ocakların tamamında dal seyreltmesi yapılarak dal sayısı 5-8’ e indirilir.

58 Budaması yapılmış-dalları seyreltilmiş fındık ocakları

59 Dallarında seyreltme yapılmış başka bir fındık ocağı

60 OCAKLARDAN DAL SEYRELTMESİ YAPILIRKEN ŞU HUSUSLARA DİKKAT EDİLMELİDİR. 1- Ocaklardan önce kuruyan, kırılan dallar; dal kanseri ve bakteri hastalığı gibi hastalıklara yakalanmış dallar; dalkıran, kabuklu bit ve mayıs böceği gibi haşerelerin zararına uğramış bu nedenle gelişememiş veya zayıf kalmış dallar kesilir. Sonra koflaşmış veya üzerinde çok yosun bağlamış dallar ile yaşlılıktan dolayı sürgün veremez hale gelmiş dallar kesilir. Haşere zararına uğramış Koflaşmış

61 Kısmen kurumuş dallar kesilir.

62 2- Ocakların ortasını kısmen veya tamamen kapatan ya da kapatma temayülünde olan dallar toprak seviyesinden kesilir. Ortasında büyümüş ve gelişmiş bir dalı olan ocaklardaki orta dallar kesilerek diğer dallara büyüme, gelişme ve güneşten yararlanma imkânı sağlanır ocakların ortaları açılarak dalların iç ve alt kısımlarının güneş almaları sağlanır.

63 Bir fındık ocağının a) Dal seyreltmesi yapılmamış hali, b)Dal seyreltmesi yapılmış hali. a b

64 3-O cakların aynı istikamete doğru büyüyen ve birbirlerini gölgeleyen dallardan gelişme durumu iyi olan bırakılır, diğeri kesilir. Aynı istikamete doğru büyüyen dallar yan yana olabileceği gibi üst üste gelmiş gibi de olabilir. 4- Ocakların bir tarafından çıkıp ortasını geçip diğer tarafına doğru büyüyen veya büyümüş dallar kesilir. Dalların topraktan çıktığı yerden ocağın dışına doğru büyümesi esastır.

65 5-Yaşlanmadan dolayı hemen değil de 3–5 yıl içinde kesilmesi gereken dallar varsa bunların dış taraflarında bir fidan bırakılır. 6-Ocaklar ın bir tarafında dalların kurumasından veya kırılmasından dolayı boş alan kalıyorsa orada bir fidan büyütülür. Ocağın o tarafa meyilli fidan yoksa oraya bir fidan dikilerek büyütülür 7 -Bırakılan fidanlar 100–120 cm dolaylarında dışa bakan bir göz üzerinden kesilirler. Bu fidanların gelecek yıllardaki gelişmeleri her yıl takip edilerek üzerlerinde yan dalları oluşturacak sürgünler geliştirilmelidir. Uçlarının kesilmesi ile fidanların hem gereksiz yere fazla büyümeleri önlenmiş olunur, hem de bize fındık verecek yan dal ve dalcıkların daha iyi gelişmeleri sağlanır. Dolayısıyla verim de artar.

66 7-İleriki 2-3 yıl içinde kesilmesi gereken dalın dış tarafında bırakılan fidan 100–120 cm dolaylarında dışa bakan bir göz üzerinden makasla kesilir.

67 ÇOK ÖNEMLİ ! Fındık ocaklarında lazım olur düşüncesi ile fazladan dal ve fidan bırakmak doğru olmadığı gibi, ocakların gelişmiş bir dal kadar boşluk olmayan yerlerinde fidan bırakılması doğru değildir. Bırakılan fidanların büyüyüp dal olabilmeleri için büyüyecekleri yönde bir dalın büyüyeceği kadar hacimde bir boşluğun mutlaka olması gerekir. Büyüme boşluğu olmadan bırakılan fidanlar dalların altına doğru büyürler ya da dalların aralarına doğru büyümeye çalışırlar. Hangi dalın altında ya da dalların arasında büyümeye çalışmışsa dalların o taraflarında yan dal ve dalcıkların az oluşmasına neden olurlar. Böyle fidanlar dal olduklarında üzerlerinde yan dal ve dalcık sayısı yok denecek kadar az teşekkül eder. 8- Fındık üreticilerinin birçoğu ileri ki yıllarda dalların çeşitli nedenlerden dolayı kırılabileceğini ileri sürerek ocaklarda fazla sayıda fidan bırakmaktadır. Fındık üreticilerinin kendi kendine yaptıkları budamalarda ya da bilinçsiz olarak başkasına yaptırdıkları budamalar sırasında bu duruma çok sık rastlanmaktadır. 9-Bırakılan fidanlar bağımsız olanlardan seçilmelidir. Mecbur kalınmadığı müddetçe dallara bitişik fidanlar tercih edilmemelidir. Dallara bitişik fidanlardan oluşan dallar ilerde hasat için eğildiğinde dallara bitişik yerlerinden kolayca ayrılırlar.

68

69 İşaretli dallar kesilmesi gerektiği halde kesilmeyen dallardır.

70 Dal seyreltmesinde Sık Dallar Dibinden Kesilir

71 1 ve 2 numaralı bahçelerde sık dikilmiş ocaklar ve dallar FINDIK ODUN ORMANI halindedir. Böyle bahçelerde yapılan ocak seyreltmeleri ve ocaklarda dal seyreltmeleri ile 3 numaralı ocakta görüldüğü gibi ocaklara ortası açık ve güneş gören, dalları yanlara doğru gelişme gösteren bir yapı kazandırılarak dalların iç, dış, uç ve alt kısımlarının iyi derecede ve devamlı güneş almaları sağlanır. Daha sonra dallarda budamaya geçilir.

72 Sık dikilmiş ve bakımsız fındık bahçelerinde ocakların ve dalların seyreltilmesi işi bu şekilde bir kez yapılır. Bundan sonra her yıl muntazam fidan temizliği yapılacağından ocaklara yeni fidan dolayısıyla dal ilavesi söz konusu olmaz. Bir daha da seyreltme işlemi yapılmaz. Fidan temizliğine gereken önem verilmezse ocaklardaki dal sayısı kısa zamanda tekrar eski haline döner. Bu durumda seyreltme yapmanın hiç bir anlamı kalmaz. Ocaklardaki dallardan kırılan, kuruyan yada hastalanan olmadığı müddetçe ocaklara dal ilavesi yapılmamalıdır. Ocak ve dal seyreltmelerinden sonra bırakılan dallar tek tek elden geçirilerek d a l budamasına tabi tutulur. Normal ürün devresinde fındık dallarının üzerinde fiziksel zararlanmalar, hastalıklar, zararlılar, yetersiz beslenme, aşırı yağış ve kuvvetli rüzgâr gibi nedenlerden dolayı sararmış, kurumuş, kırılmış ya da hastalanmış yan dal, dalcık, sürgün veya yapraklar olabilir. Bu belirtiler görüldüğünde nedenleri çözülmeli ve gerekirse kesilerek bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Dal Budamasında verim budamasında yapılan budama işlemleri yapılır Dal Budamasında; -Dalların üzerindeki kurumuş, kırılmış, hastalanmış, zararlılardan dolayı kısmen yada tamamen kurumuş yan dallar ve dalcıklar kesilir. -Daha sonra aynı istikamete doğru büyümüş birden fazla yan dal ve dalcıklardan iyi olan bırakılır diğerleri kesilir. -Sonra ters yönde yani ocak içine doğru büyümüş yada büyüme temayülünde olan yan dallar, dalcıklar ve sürgünler kesilir. -Ocakların ortasını yada dalların iç kısımlarını kapatan veya kapatma temayülünde olan dal parçaları kesilir. -Ayrıca dalların iç kısımlarının güneş almalarını engelleyecek sürgünlerin büyümesine müsaade edilmez.

73 DAL ÜZERİNDE YAPILAN BUDAMALAR Dallar üzerinde iyi bakım ve gübrelemeden dolayı ocak içlerine doğru büyüyen veya büyüme temayülünde olan yan dalcıklar yada sürgünler dibinden kesilmeli aksi halde dalların iç tarafları yada ocakların ortaları kapanır ve güneş almaları engellenir.

74 DAL ÜZERİNDE YAPILAN BUDAMALAR: Dallar üzerinde iyi bakım ve gübrelemeden dolayı ocak içlerine doğru büyüyen veya büyüme temayülünde olan yan dalcıklar yada sürgünler dibinden kesilmeli aksi halde dalların iç tarafları yada ocakların ortaları kapanır ve güneş almaları engellenir.

75

76 DAL DİPLERİNDE VE OCAK İÇLERİNDE FİDAN VE DİP SÜRGÜNÜ TEMİZLİĞİ: Fındık dallarının dibinde ve çevresinde iki türlü sürgün yetişmektedir. Bunlar topraktan köklerin uçlarından çıkan fidanlar ve dalların üzerinde ve toprağa yakın kısımlarından çıkan dip sürgünleridir. Kök Uçları Sürgünleri ; Fındık dallarının kök boğazından 15–25 cm den daha uzaklarda kök uçlarından ve topraktan çıkan sürgünlerdir. Kök uçlarından çıkan bu fidanlara halk arasında piç, kök sürgünleri ya da kökleme denilir. Ülkemizde fındığın çoğaltılması bu fidanlarla yani piç fidanlarla yapılmaktadır. Dip sürgünü ; Dalların (gövdenin) toprağa yakın kısımlarından yani kök boğazına yakın kısımlarından çıkan sürgünlerdir. Dip sürgünleri istenmeyen sürgünlerdir. Dalların toprak seviyesinden yukarıya doğru 80–100 cm ye kadar olan kısmında hiç sürgün olmamalıdır. Dip sürgünleri tepe daldırması ile çoğaltmada kullanılır, bunun haricinde devamlı kesilmeleri gerekir. Türk fındık çeşitleri fidan ve dip sürgünü oluşturmaya oldukça eğilimlidir. Dalların çevresinde ve dibinde oluşan fidan ve dip sürgünlerinin temizlenmesi üretim maliyetini artırdığından fındık yetiştiriciliğinde fidan ve dip sürgünü oluşumu istenmeyen bir özelliktir. Fındık ocaklarında, dalların mahsüldarlıklarının (iyi ürün verme performanslarının) uzun yıllar devam edebilmesi için mecbur kalınmadıkça ocaklara fidan ve neticede dal ilavesi yapılmamalıdır. Türk fındık çeşitleri bol miktarda fidan ve dip sürgünü verme temayülünde olduklarından fındık ocakları 1–2 yıl kendi halinde bırakıldığında yada gereği gibi fidan ve dip sürgünü temizliği yapılmadığında ocaklardaki dal sayısı artar, bu durum bahçelerin orman gibi olmasına ve neticede verimin azalmasına neden olur. Büyüyen bu fidanların kırılan, kuruyan veya yaşlanan dalların kesilmeleri halinde yerine bırakılanlar hariç bize faydaları olmadığı gibi pek çok zararları da bulunmaktadır. Bunlar ; 1-Ürün veren dalların topraktan aldığı besin maddelerine ortak olurlar, 2-Ocaklardaki dal sayısını artırarak ocak ortalarının ve dalların alt kısımlarının güneş almalarına mani olurlar. 3-Dalların sıklaşmalarına neden olurlar, gölgelenmeyi artırırlar, bundan dolayı daların iç ve alt kısımlarında sürgünler küçük ve cılız oluşur. 4-Ocaklardaki dal sayısını artırarak hasadı ve zararlılarla başarılı mücadele yapılmasını zorlaştırırlar. 5-Bu olumsuzluklara bağlı olarak verim olması gerekenin üçte biri yada yarısı kadar olur. Bu sebeplerden dolayı ocaklarda sabit sayıda bırakılan fidanların ve dalların yanına mecbur kalınmadıkça yeniden fidan yada dal ilavesine müsaade edilmemelidir. Bu nedenle her yıl fidan kesimine önem verilmelidir. Fidan ve dip sürgünleri Sonbahar ve Kış aylarında kesilebileceği gibi büyüme mevsiminde muayyen aralıklarla da kesilebilir. Teknik olarak her yıl en az iki kez; biri Sonbahar veya Kış aylarında veya Şubat ayında diğeri Mayıs ayı ikinci yarısında olmak üzere kesilir. Bu şekilde fidanların odunlaşmasına müsaade edilmez.

77

78 Bir fındık ocağının kök sürgünlerinin temizlenmeden önceki durumu(1) ve temizlendikten sonraki durumu(2).