BENGÜL KİREÇ FBÖ 4/B 141104765.

... konulu sunumlar: "BENGÜL KİREÇ FBÖ 4/B 141104765."— Sunum transkripti:

1 BENGÜL KİREÇ FBÖ 4/B

2

3 KÖK HÜCRE : kök hücreler laboratuvar ortamında ya da canlı vücudunda uzun süre bölünebilen ve kendini yenileyebilen, aynı zamanda ihtiyaç duyulduğunda diğer dokuların hücrelerine dönüşebilme özelliğine sahip farklılaşmamış hücrelerdir. Kök hücreler ; Vücudumuzda ki bütün doku ve hücrelerin ana hücreleridir. Sınırsız bölünüp çoğalabilme, Kendini yenileyebilme ve Organ- dokulara dönüşebilme yeteneğine sahiptirler. Ayrıca kök hücreler hasarlı bir dokuya nakledildiklerinde o bölgeyi onarabilme yeteneğine sahiptirler.

4 Kök hücrenin genel özellikleri
Kök hücreler uzun süre bölünebilme ve kendilerini yenileyebilme yeteneğine sahiptirler. Kök hücreler özelleşmemişlerdir. Kök hücreler hücrelere kaynak olabilmekte ve birden fazla hücre tipine farklılaşabilmektedirler. Kök hücreler hasarlı dokuya nakledildiklerinde dokuyu tekrar çoğaltabilme özelliğine sahiptirler. Kök hücreler aldıkları sinyallere göre farklı hücre tipine dönüşebilirler.

5 NORMAL VÜCUT HÜCRESİ İLE KÖK HÜCRE ARASINDAKİ FARKLAR
NORMA VÜCUT HÜCRESİ KÖK HÜCRE Sınırlı sayıda çoğalabilir ya da çoğalamazlar. Bir görevi yapmak için özelleşmişlerdir. Başka bir hücre tipine dönüşebilirler. Neredeyse sonsuza dek bölünüp çoğalabilme yeteneğine sahiptirler. Özelleşmemişlerdir. Özelleşmiş hücrelere dönüşebilirler.

6 FARKLILAŞMA ÖZELLİĞİNE GÖRE ELDE EDİLDİKLERİ YERE GÖRE
KÖK HÜCRE ÇEŞİTLERİ FARKLILAŞMA ÖZELLİĞİNE GÖRE TOTİPOTENT PLURİPOTENT MULTİPOTENT ELDE EDİLDİKLERİ YERE GÖRE EMBRİYONEL KÖK HÜCRE ERİŞKİN KÖK HÜCRE FETÜS KÖK HÜCRE

7 A) FARKLILAŞMA ÖZELLİKLERİNE GÖRE:
TOTİPOTENT HÜCRE: Sperm ile yumurtanın birleşmesiyle oluşan zigot tek başına tüm organizmayı meydana getirebilecek genetik bilgiye ve güce sahiptir. Bu hücrelere her şeyi yapabilen ‘TOTİPOTENT HÜCRE’ denir. Döllenmeden sonraki ilk 4 gün içinde oluşan hücrelerin her birine totipotent hücre denir. Eğer anne karnında ilk 4 gün içinde herhangi bir nedenle hücreler birbirinden ayrılırsa, ayrılan hücre kendi başına büyüyerek bir insan meydana getirebilir. Genetik şifreleri aynı olan bu kişilere ‘tek yumurta ikizi’ denir.

8 2) PLURİPOTENT HÜCRE: Döllenmeden sonraki 5
2) PLURİPOTENT HÜCRE: Döllenmeden sonraki 5. günden itibaren meydana gelen hücreler blastosist denilen küresel şekil alırlar. Bu kürenin içindeki hücreler vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilecek potansiyele sahip olmalarına rağmen, artık tek başına tüm organizmayı oluşturacak güce sahip değillerdir. İşte bu hücrelere pluripotent hücre denir. Pluripotent hücreler gerekli ortam sağlandığında bilinen 250 çeşit farklı hücreye dönüşebilirler. ( pankreas, karaciğer, beyin, kas…) EKTODERMDEN: saç, retina, sinir sistemi hücreleri oluşabilir. ENDODERMDEN: akciğer, kara- ciğer, bağırsak endoteli oluşabilir. MEZODERMDEN: kan hücresi, is- kelet ve çizgili kas hücresi oluşabilir

9 3) MULTİPOTENT HÜCRE: Anne karnındaki organizmanın sonraki gelişim aşamalarında hücreler biraz daha özel görevlere sahip olurlar. Kan hücreleri kırmızı kemik iliğinde bulunur ve gerektiğinde beyaz kan hücrelerine, kırmızı kan hücrelerine ve trombositlere dönüşebilirler. Biraz daha özelleşmiş olan bu kök hücrelere çok yetili anlamına gelen ‘multipotent hücre’ denir.

10

11 B) ELDE EDİLDİKLERİ YERE GÖRE:
EMBRİYONİK KÖK HÜCRELER: Blastosist adı verilen hücre kümesinden alınan her bir hücreye emriyonel kök hücre denir. Embriyonel kök hücrelerin; Hızlı çoğalma yetenekleri fazla Farklılaşma potansiyeli oldukça fazla Embriyonel kök hücrelerin telomerleri çok uzun olduğu için çok uzun süre çoğalabilirler. Hatta laboratuvar ortamında çok ucun süre yaşayabilirler.

12 2) ERİŞKİN KÖK HÜCRELER: Farklılaşmış dokularda bulunan ancak farklılaşmamış kök hücrelerdir.
her yaştaki insanda bulunur. İhtiyaç duyulduğunda bulundukları dokulardaki değişik hücre türlerine dönüşebilirler. Bu hücreler bulundukları dokulardaki eskiyen, hastalanan ve ölen hücrelerin yerine yenilerini üreten yedek parça kaynakları olarak görev yaparlar. Laboratuvar ortamında elde edilmeleri zordur. Çünkü erişkin kök hücrelerin büyümeleri ve çoğalmaları uzun zaman alır.

13 3) FETÜS KÖK HÜCRELER: Düşük yapan kadınlardan elde edilen ve çok sayıda bölünebilip, kendini yenileme özelliğine sahip kök hücre tipleridir. Fetüs kök hücreleri, farklılaşarak ve kromozom sayılarını yarıya indirerek yumurta ya da sperm hücresine dönüşebilir. Ancak tek başına bir organizmayı oluşturma becerisine sahip değillerdir. Uygun ortam sağlandığında pluripotent hücreler gibi çeşitli hücrelere dönüşebilirler. fetüs kök hücreler gelişimin geç evrelerinde elde edildiği için çoğalma potansiyeli embriyonik kök hücreye göre daha azdır.

14

15 KÖK HÜCRENİN KULLANIM ALANLARI
1- Organ yapımı:  Bioteknolojiyle kordon bağındaki kök hücrelerinden vücut dokusu oluşturmakta ümit verici gelişmeler yaşanmaktadır. Hedef, zarar görmüş dokuları, hücre biyolojisi teknikleri kullanarak, kordon kanında bulunan kök hücrelerle tamir etmektir. VİTA 34 ve Leipzig Üniversitesi 2003 yılı sonunda, kordon kanı kök hücrelerinin beyin infaktüsünü gözle görülür şekilde iyileştirdiğini gösteren araştırma sonuçlarını yayınladılar.

16 Şu anda zarar görmüş kalp, karaciğer, safrakesesi, sinir, kas ve damar dokularının tamirine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu araştırmaların ilerideki tedavilerde çok çeşitli kullanım imkanları sunması beklenmektedir. Bunun yanında Morbus Crohn (kronik bağırsak enfeksiyonu) ve Rheumatoide Arthritis (eklem hastalığı) gibi hastalıkların tedavisinde hastanın kendi kök hücrelerinin kullanılmasıyla ilk ümit verici tecrübeler elde edilmiştir.

17

18 2- Kanser tedavisi:  Yüksek dozajlı kemoterapide kanser hücrelerinin yanı sıra kemik iliğindeki kök hücreler de imha edilmektedir. Vücut böylelikle yeni kan hücresi ve bağışıklık sistemi hücresi oluşturma özelliğini kaybetmektedir. Vücuda yeni kök hücresi nakletmek gerekmektedir. Şimdiye kadar bu tür nakillerin çoğunda kök hücreler, kemik iliğinden kazanılmaktaydı. Bu tedavi yönetiminde de kordon kanı her geçen gün daha da önem kazanmaktadır. Günümüzde dahi Çin ve Japonya’da kemik iliğindeki kök hücrelerin yerine daha çok kordon kanındaki kök hücrelerini kullanma eğilimi vardır.

19 3- Organ nakilleri  4- Sinir sisteminin yeniden oluşturulması  5- Şeker hastalığının tedavisi  6- İşitme kayıpları  7- Kan kök hücresi  8- Hasarlı kalbin tamiri  9- Otoimnün hastalıkların tedavisinde kök hücrelerden yararlanılmaktadır.

20 Kök hücre nakli ile hangi hastalıklar tedavi edilmektedir?
1- Lenfomalar (Lenf Bezi kanseri)  2- Lösemiler  3- Multipl myeloma  4- Solid tümörler  5- Anemiler  6- İmmün yetersizlikler  7- Kalıtsal metabolik bozukluklar

21 SORULAR Yukarıda verilen çalışma dikkate alındığında;
1) Biyoloji alanındaki önemli gelişmelerden biri de kök hücre çalışmalarıdır. Yukarıda verilen çalışma dikkate alındığında; I.Kök hücrelerin farklılaşması sonucu tek tip hücreler oluşur. II.Kök hücrelerin farklılaşması için farklı kültür ortamları hazırlanmalıdır. III.Kök hücre çalışmaları ile yapay doku ve organlar oluşturulabilir. yorumlarından hangileri yapılabilir? AI ve II BII ve III CI ve III DYalnız II E)Yalnız III

22 2 ) I. Az enerji harcayarak kısa sürede daha verimli
iş yapılması II. Hücrelerin çevresel değişikliklere uyabilme yeteneğinin azalması III. Hücreler arası koordinasyona ihtiyaç duyulması IV. Vücut büyüklüğünün artması sonucu korunma şansının artması Yukarıda verilenlerden hangileri özelleşmenin getirdiği faydaları, hangileri özelleşmenin getirdiği sorunları ifade eder? D A E B C

23 3) Kendini yenileyebilme, çeşitli doku ve organlara dönüşebilme yeteneğine sahip olan hücrelere “kök hücre” denir. Yukarıda verilen şema dikkate alındığında kemik iliği kök hücreleri ile ilgili olarak; I. Her türlü kan hücresine dönüşebilirler. II. Embriyonik kök hücrelerdir. III. Farklılaşma yetenekleri sınırlıdır, yorumlarından hangileri doğrudur? A) I ve II B) Yalnız III C) Yalnız I D) Yalnız II E) I ve III