İNTERNET BAĞIMLILIĞI Doç.Dr.Tuncer Okay Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği.

... konulu sunumlar: "İNTERNET BAĞIMLILIĞI Doç.Dr.Tuncer Okay Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği."— Sunum transkripti:

1 İNTERNET BAĞIMLILIĞI Doç.Dr.Tuncer Okay Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Psikiyatri Kliniği

2 İnternet “Interconnected set of Networks” TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protokol) protokolü ile birbirine bağlı olan bir çok bilgisayar sistemi aracılılığıyla bilginin saklanması, işlenmesi ve paylaşımına olanak veren bir teknolojidir.

3 Tarihçesi 1962 J.C.R. Licklider “Galaktik Ağ” 1969 ARPANET 1972 ilk elektronik Posta “@” 1989 “internet” teriminin ilk kez kullanılması 1990 Amerika’da internetin özelleştirilmesi 1991 “www” web kavramının ortaya çıkışı 1998 Microsoftun pazara girmesi - Windows 98

4 Türkiye’de İnternetin Tarihi Türkiye internete nisan 1993’ten beri bağlıdır. İlk bağlantı ODTÜ 64 kbit/sn Ege Üniversitesi (1994) Bilkent Üniversitesi (1995) Boğaziçi Üniversitesi (1995) İTÜ (1996) ULAKNET;akademik kuruluşlar (1997) TTNet; ticari kuruluşlar (1999)

5

6 İnternet Bağımlılığı İnternet, bir bilgisayar ya da cep telefonu aracılığı ile dünya üzerindeki diğer insanlara ve sınırsız bilgiye kolay ve hızlı ulaşma imkanı tanımaktadır. İnternetin sunduğu imkanlar arttıkça bireylerin internet kullanım sıklığı ve miktarı da giderek artmakta ve bu durum kimi zaman iş ve sosyal hayatta sorunlara neden olabilmektedir.

7 İnternet Bağımlılığı Bu alanda görülen sorunlar arttıkça konu; sosyoloji, psikoloji ve iletişim gibi farklı disiplinlerin dikkatini çekmekte ve önemli bir çalışma alanı haline gelmektedir. Çok sayıda disiplinin çalıştığı bir alan olmakla birlikte internet bağımlılığının varlığı ve tanımı hala bir tartışma konusudur.

8

9 İnternet Bağımlılığı “İnternet Bağımlılığı” terimi ilk kez 1996 yılında Dr. Ivan Goldberg tarafından kullanılmıştır. Goldberg’in tanımlaması sonrası “internet bağımlılığı” kavramı tartışma yaratmış ve pek çok alternatif terim ortaya atılmıştır. Bilgisayar bağımlılığı Siber bağımlılık Patolojik internet kullanımı Sorunlu internet kullanımı Kompulsif internet kullanımı

10 “İnternet Bağımlılığı” terimi internetin patolojik boyutlarda kullanımını yeterince tanımlamamaktadır. Çünkü bağımlılık internete değil içeriğine ve sunduğu imkanlara karşı gelişmektedir. Bu nedenle “Patolojik İnternet Kullanımı” terimi tanımlanan klinik durum için daha uygundur. İnternet Bağımlılığı

11 Patolojik İnternet Kullanımı Patolojik İnternet Kullanımı (PİK), DSM-IV-TR’de bir bozukluk olarak tanımlanmamaktadır. İki ayrı DSM-IV tanısı ile tanımlanmaya çalışılmıştır “Madde kullanımı ile ilişkili bozukluklar” “Patolojik kumar oynama ”

12 Goldberg’in “İnternet Bağımlılığı” Kriterleri Goldberg 1996’da DSM-IV’te yer alan “Madde Bağımlılığı” tanı kriterlerini kullanarak internet bağımlılığını tanımlamıştır.

13 Goldberg’in “İnternet Bağımlılığı” Kriterleri On iki aylık bir dönem içinde herhangi bir zaman ortaya çıkan aşağıdakilerin 3’ü veya daha fazlası ile kendini gösteren, klinik olarak belirgin bir bozulmaya veya sıkıntıya yol açan uygunsuz internet kullanımı 1. Aşağıdakilerden biriyle tanımlanan tolerans gelişimi a. İstenen keyfin alınabilmesi için belirgin olarak artmış internet kullanım süresi b. Sürekli olarak aynı sürelerde internet kullanımı ile alınan keyifte azalma olması

14 Goldberg’in “İnternet Bağımlılığı” Kriterleri 2. Aşağıda tanımlanan şekilde yoksunluk gelişmesi Ağır ve uzun süreli internet kullanımı sonunda aşağıdakilerden en az 2 tanesinin günler içinde ortaya çıkması (1 ay içinde ortaya çıkabilir) ve kişinin bunlardan dolayı iş, sosyal ve önemli işlevsel alanlarda sıkıntı yaşaması a. Psikomotor ajitasyon b. Bunaltı c. İnternette neler olduğu hakkında takıntılı düşünceler d. İnternet hakkında fanteziler ve hayal kurma e. İsteyerek ya da istemeyerek tuşlara basma hareketi yapma f. Bu sıkıntılı durumdan kurtulmak için internete ya da benzer servislere bağlanma

15 Goldberg’in “İnternet Bağımlılığı” Kriterleri 3. İnternet kullanımı genellikle planlandığından daha uzun süreler alır 4. İnternet kullanımını bırakmak veya denetim altına almak için sürekli bir istek veya boşa çıkan çabalar vardır. 5. İnternet ile ilgili eylemlere çok uzun süreler ayrılır (kitap almak, yeni tarayıcılar ve programlar indirmek, dosyaları düzenlemek vb.) 6. İnternet kullanımı nedeniyle önemli toplumsal, mesleki etkinlikler ya da boş zamanları değerlendirme etkinlikleri bırakılır ya da azaltılır 7. İnternet kullanımı yol açtığı sorunlara (uykusuzluk, evlilik problemleri, işe ve randevulara geç kalma vb.) rağmen aşırı olarak devam eder.

16 Young’un PİK Kriterleri Young patolojik internet kullanımı kriterlerini belirlerken DSM-IV’te “başka yerde sınıflandırılmamış dürtü kontrol bozuklukları” başlığı altında yer alan “patolojik kumar oynama” kriterlerini temel almıştır.

17 Young’un PİK Kriterleri 1. İnternet ile ilgili aşırı zihinsel uğraş (Sürekli olarak interneti düşünme, internette yapılan aktivitelerin hayalini kurma, internette yapılması planlanan bir sonraki etkinliği düşünme vb.) 2. İstenilen keyfi almak için giderek daha fazla oranda internet kullanma ihtiyacı duyma 3. İnternet kullanımını kontrol etme, azaltma ya da tamamen bırakmaya yönelik başarısız girişimlerin olması 4. İnternet kullanımının azaltılması ya da tamamen kesilmesi durumunda huzursuzluk, çökkünlük ya da kızgınlık hissedilmesi

18 Young’un PİK Kriterleri 5. Başlangıçta planlanandan daha uzun süre internette kalma 6. Aşırı internet kullanımı nedeniyle aile, okul, iş ve arkadaş çevresiyle sorunlar yaşama, eğitim ve kariyer ile ilgili bir fırsatı tehlikeye atma ya da kaybetme 7. Başkalarına (aile, arkadaşlar, terapist vb.) internette kalma süresi ile ilgili yalan söyleme 8. İnterneti problemlerden kaçmak veya olumsuz duygulardan (örn: çaresizlik, suçluluk, çökkünlük, kaygı) uzaklaşmak için kullanma

19 Kandell ise internet bağımlılığını, “bağlandıktan sonra yapılan faaliyetten bağımsız olarak internete psikolojik bağılılık duymak” şeklinde tanımlamaktadır

20 Sınıflama Tanımı konusunda fikir birliği olmayan internet bağımlılığında sınıflama konusunda da fikir birliği yoktur

21 Sınıflama 1999 yılında Davis tarafından iki alt grup tanımlanmıştır. 1.Özgül PİK; amaç bağımlılığı bulunan nesneyi (kumar, alışveriş, pornografi, borsa) elde etmektir 2.Genel PİK; belirli bir amacı olmayan, zaman geçirmeye yönelik kullanım

22 Kullanılan İnternet İçeriğine Göre (Soule ve ark. 2003); Sanal İlişki / Arkadaşlık Bağımlılığı Net Kompulsiyonu Sanal Seks Bağımlılığı İhtiyaç Dışı Bilgi Arama Bağımlılığı Oyun Bağımlılığı

23 Ergenlerde İnternet Kullanımı Amerika Birleşik Devletleri’nde haftada 16.7 saat İngiltere’de haftada 20 saat Kore’de (6–19 yaş) haftada 23 saat Avustralya’da ailelerin %91’i internet kullanıyor İngiltere’de 12–17 yaş arası ergenlerin %100’ünün evinde internet bağlantısı var.

24 2011 YILI HANEHALKI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM ARAŞTIRMASI

25 16-74 yaş grubundaki tüm bireylerin %36,2’si İnterneti düzenli olarak hemen hemen her gün veya haftada en az bir defa kullanmaktadır. 16-74 yaş grubunda İnternet kullanan bireylerin düzenli İnternet kullanım oranı ise %89,5 olup, bu oran kentsel yerlerde %90,7, kırsal yerlerde %83,7 oranında gerçekleşmiştir. 2011 yılı ilk üç ayında (Ocak-Mart 2011) 16-74 yaş grubu İnternet kullanan bireylerin İnterneti en fazla kullandığı yer %67,6 ev olup, bunu %33,0 ile işyeri, %18,7 ile İnternet kafe, %16,8 ile arkadaş, akraba vb. evleri, %7,2 ile eğitim alınan yerler, %3,2 ile kablosuz bağlantının yapılabildiği yerler takip etmektedir.

26 2011 YILI HANEHALKI BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIM ARAŞTIRMASI 2011 yılı ilk üç ayında (Ocak-Mart 2011) İnternet kullanan bireyler İnterneti en çok %72,7 ile çevrimiçi haber, gazete ya da dergi okuma, haber indirme için kullanırken, bunu %54,1 ile sağlık ile ilgili bilgi arama takip etmektedir. Web siteleri aracılığıyla (Blog siteleri, facebook, twitter) toplumsal ve siyasal konular ile ilgili görüşleri okuma veya paylaşma (%50,8) ve mal ve hizmetler hakkında bilgi aramak da (%46,6) kullanım amaçları arasında yer almaktadır.

27 Neden İnternet ve Bilgisayar? Pasif değil aktif bir eğlence içinde ses, müzik, resim mevcut. Ödül var yeni keşifler yapılıyor. Seçenek çok, birçok web sitesi mevcut Dikkat gerektirmiyor (dikkat eksikliği durumlarında) Stresle başa çıkma yolu

28 İnternetin kullanım alanları Bilgi paylaşımı Yayınlara ulaşmak Haberleşmek Müzik dinlemek Film seyretmek Oyunlar Kumar Web sörfü (durdurmak zordur, belki bir diğeri daha iyidir) Chat odaları Sanal paylaşım siteleri Pornografi

29 İnternet ve Faydaları !!!!!!!!!!! Kim olmak istiyorsanız o olabilirsiniz (anonimite) ve uzak olmanın verdiği rahatlık Bir grubun parçası olabilir ve “gerçek hayat”ta olamayacak bir rolünüz olabilir… Diğer oyuncularla sosyal iletişiminiz oldukça ödüllendiricidir (iletişim artar??????) Gerçek dünyada olmayacak ilişkiler kurabilirsiniz Göz kontağı kurmanıza gerek yoktur.

30 30 İNTERNET YAŞAMIMIZDA NELERİN YERİNİ ALDI? Mektup Telefon Kitap Kütüphane Ansiklopedi Sözlük Gazete Dergi Sinema Oyunlar Yüzyüze iletişim

31 Bu Bağımlılık Türünü Tespit Etmekteki Zorluk? Çok hızlı gelişen bir teknoloji Kullanımı zorunlu Ev, okul ve işyerinde kullanımı yaygın “Normal” kullanım nedir? Bilinmiyor Herhangi bir sınıflama sistemine henüz girmediği ve üzerinde genel anlaşma sağlanmış bir tanımının olmaması nedeniyle İnternet gibi ileri derecede sofistike bir teknolojik aracın bağımlılığın tanımlanması ve ayırıcı tanısının yapılması oldukça güçtür.

32 İnternet Bağımlılığı İnternet bağımlısı olarak nitelendirilebilecek hastaların oranı toplam kullanıcıların oranı % 1.98- % 3.5 İnternet bağımlılığı açısından risk altında olabileceği düşünülen kullanıcıların oranı % 8.68 -% 18.4 İnternet bağımlılığı görece daha geç yaşlarda başlayan psikoaktif madde ve alkol ve kumar bağımlılığın aksine daha erken yaşlarda başlıyor gibi gözükmektedir. Her iki cinsiyette mevcut, erkeklerde kızlardan 2 veya 3 kat daha fazla

33 Epidemiyoloji İnternet bağımlılarının % 50’sinde başka bir psikiyatrik bozukluğun bulunduğu saptanmıştır. En sık rastlalan bozukluklar; Madde kullanımı %38 Duygudurum bozukluğu %33 Depresyon ve distimi %25 Psikotik bozukluk %14 Anksiyete bozukluğu %10

34 Epidemiyoloji %38’inde en az bir başka bağımlılık daha bulunmaktadır En sık kompulsif alışveriş %19 Patolojik kumar %10 Piromani %10 Kompulsif seks bağımlılığı % 10

35 Epidemiyoloji Ülkemizde yapılan bir çalışmada özellikle genç yaş grubunda aşağıdaki gruplarda riskli internet kullanımının daha sık olduğu saptanmıştır - DEHB - Sosyal fobi - Hafif depresyon varlığı - Ailede bağımlılık öyküsü

36 Epidemiyoloji Shapira ve arkadaşlarının 2000 yılında yaptığı bir çalışmada çalışmaya dahil edilenlerin katılımcıların %95’inde ailede bir psikiyatrik hastalık öyküsü bulunmaktaydı. %65 depresyon %50 bipolar bozukluk %20 madde kullanımı

37 Etyopatogenez İnternet bağımlılığının bir çeşit davranışsal bağımlılık olduğu kabul edilmektedir. İnternet ve video oyunlarının aşırı kullanımı ödüllendirici bir davranış olarak görülmekte ve öğrenme mekanizmaları aracılığıyla negatif emosyonlarla (korku huzursuzluk, hayal kırıklığı vb.) başetme yöntemi olarak kullanılmaktadır. Yine bir çok yazara tarafından hayatta başarısız olunan alanları telafi etmek için geliştirilen bir davranış örüntüsü olabileceği öne sürülmektedir.

38 Etyopatogenez Kişi kendine negatif bakış açısından bakma ve düşük benlik değerini internet yolu (sohbet odalarında fantezi rol oynama, yüzleşmeden arkadaşlık yapma, diğer bağımlılık nesnelerine ulaşma) ile telafi etmekte ve gerçek hayatta yüzleşmesi gereken sorunlardan uzak kalmaktadır. Bu durumun tekrarlanması ile “ben sadece internet ortamında iyiyim”, “internet bana saygı duyulan tek yer” “internet benim tek arkadaşım” gibi yeni bilişsel şemalar oluşmaktadır.

39 Etyopatogenez Riskli internet kullanımı olan kişiler genellikle sosyal izolasyon içinde olan yalnız bireylerdir (Kraut ve ark. 1998). Bu bireylerin benlik saygıları düşük olduğu, insan ilişkilerinde hayal kırıklıklarına aşırı duyarlı oldukları ve yabancılarla iletişime geçmenin anksiyete düzeylerini belirgin arttırdığı saptanmıştır

40 Etyopatogenez Davis’e göre (2001) internet bağımlılığı gelişiminde, depresyon, bipolar bozukluk, anksiyete bozukluğu, madde bağımlılığı gibi yatkınlığı arttıran bir patoloji söz konusudur. Bir başka çalışmada bağımlılığı olan internet kullanıcılarının depresyon düzeyleri ve kompulsif eğilimlerinin daha yüksek olduğu saptanmıştır.

41 Klinik Görünüm İnternet iş amaçlı olarak da kullanılabildiğinden normal kullanım süresini tanımlamak güçtür. Ortalama bir kullanıcı yaklaşık haftada 2.5-3 saat internete bağlı kalmaktadır (Chou ve Hsiao 2000) PİK’de ise bu süre yaklaşık 8-40 saat arasındadır (Chou ve Hsiao 2000) Haftada 8-40 saati bilgisayar başında geçiren kişi hiç aralıksız 20 saate kadar bilgisayar başından kalkmayabilir.

42 İnternet başında geçirilen zaman arttıkça uyku döngüsü bozulur ve uyku sorunları ortaya çıkar. Uyanık kalabilmek için aşırı miktarda kahve, kola, sigara gibi uyarıcı maddeler tüketilir. Bilgisayar kullanımını azaltmaya ya da kesmeye çalışmak kişide huzursuzluk ve kızgınlığa yol açar. Kişi internette planladığından daha fazla zaman harcamaya başlar. Bilgisayarın başından kalkması gerektiği halde bunu yapmakta zorlanır.

43 İnternet başında harcanan zaman arttıkça diğer alanlarla ilgili sorumluluklar aksatılmaya başlanır. İş, okul gibi alanlarda performans düşmesi olur. Sosyal alanlarda daha az zaman geçirilmeye başlanır ve sosyal izolasyon gerçekleşir.

44 Fiziksel Sorunlar Azalmış fizik aktiviteye bağlı sorunlar ortaya çıkar. Obesite Karpal tünel sendromu Sırt ağrısı Postür bozuklukları Uzun süre bilgisayar başında kalmaya bağlı epileptik nöbet bildirilmiştir.

45 Tedavi Öncelikle altta yatan bir psikiyatrik rahatsızlığın olup olmadığı tespit edilmeli.

46 Farmakoterapi Duygudurum Dengeleyiciler: Dürtü kontrol bozukluğuna ve bipolar duygudurum bozukluğuna yakın olması nedeniyle her iki klinik tabloda da etkili olan DDDler tedavi için iyi bir adaydır. Naltrekson: Opiat antagonistidir ve opiatların ödül merkezinde dopamin salınımını arttırıcı etkilerini önler. Ödül merkezi üzerindeki bu etkisi nedeniyle opiat bağımlılığı dışında da kullanılmaktadır. İnternet bağımlılığında özellikle sanal seks bağımlılarının tedavisinde olumlu sonuçlar bildirilmiştir (Bostwick ve Bucci).

47 Davranışsal Tedavi Yöntemleri Öncelikle kişi ve ailesi internet bağımlılığı konusunda bilgilendirilmelidir. Etkilenmiş kişinin hayatı internette geçirdiği zamanı azaltacak biçimde yeniden organize edilmelidir. İnternet kullanma özelliklerinin öğrenilebilmesi için kişiye internet defteri tutturulur. Günün hangi saatlerinde internete giriyor? Kaç saat internete bağlı kalıyor? En çok hangi internet işlevini kullanıyor? Bilgisayarı genellikle nerede kullanıyor?

48 Kullanılan Yöntemler İnternet kullanımını tam zıt saatlere kaydırmak Dış durdurucular kullanmak İnternet kullanımıyla ilgili hedefler belirlemek Özellikle belli bir işlevden uzak durmaya çalışmak Hatırlatıcı kartlar kullanmak İnternet yerine yapmak istediklerini not edebileceği kişisel bir defter kullanmak Bir destek grubuna girmek Aile terapisi

49 İnternet Kullanımını Zıt Saatlere Kaydırmak Amaç kişinin rutinini kırmak ve sanal alışkanlığını bırakabilmesi için yeni kullanım alışkanlıklarına adapte olmasını sağlamaktır. Sabah ilk iş internete giriyorsa önce duş alması, kahvaltı etmesi önerilir. Akşam eve gelir gelmez internetin başına geçiyorsa eve gelişi geciktirilebilir. İnterneti aralıksız kullanıyorsa yarım saatte bir mola vermesi önerilir.

50 Dış Durdurucular Kullanmak Kişinin internet kullanımını durdurması için somut bazı araçlar kullanılır Yapması gereken bir iş, gitmesi gereken bir yer ayarlanıp internet kullanım saati buna göre düzenlenebilir. Alarm saati kullanılabilir. İnternetten çıkması gereken saate alarm kurulur ve alarm kapatılması için bilgisayarın başından kalkmasını gerektirecek bir yere konur.

51 İnternet Kullanımıyla İlgili Hedefler Belirlemek Kişinin haftalık internet kullanma süresi belirlendikten sonra bu süreyi azaltacak şekilde yeni bir haftalık program hazırlanır. Programda kişinin hangi günler, günün hangi saatlerinde ne kadar süre ile internete gireceği belirlenir. Yoksunluk belirtilerini azaltmak için internet seansları sık ama kısa süreli olmalıdır.

52 Özellikle Çok Kullanılan İnternet İşlevinden Uzak Durmak Kişinin sık kullandığı ve kontrol edemediği bir internet işlevi belirlendiyse bu işlevle ilgili tüm etkinlik durdurulmalıdır. Ancak daha az haz aldığı işlevleri kullanmaya devam edebilir. Bu yöntem özellikle geçmiş alkol-madde bağımlılığı öyküsü olanlarda işe yarayan bir tekniktir. Çünkü bu kişiler interneti bu bağımlılıklarının yerine koymaktadır.

53 Hatırlatıcı Kartlar Kişiden internet kullanımının yol açtığı beş temel sorun ve internet kullanımını bırakmakla elde edeceği beş temel yararı yazacağı bir kart hazırlaması istenir Verimli bir iş yapmak yerine internete girmeyi istediğinde ve bu konuda karar vermesi gerektiğinde hazırladığı kartlardan faydalanması önerilir

54 Kişisel Defter Oluşturma İnternette geçirdiği vakit nedeniyle yapmayı bıraktığı ya da yapmayı istediği ancak internet kullanımı nedeniyle yapamadığı etkinliklerin bir listesini yapması ve bu etkinlikleri önem sırasına göre sıralaması istenir. Liste yapıldıktan sonra bu etkinlikleri yapmamanın hayat kalitesini nasıl etkilediği sorulur. Bu egzersiz kişinin internet kullanmak uğruna yaptığı seçimleri gözden geçirmesini ve internet dışında aslında ne kadar çok seçeneği olduğunu anlamasına yardımcı olur.

55 Aile Terapisi Aileyi internetin bağımlılık yapabileceği konusunda eğitme Bağımlı kişiyi davranışları nedeniyle suçlamalarını azaltma Kişiyi internet üzerinden psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yöneltmiş olan ailevi çatışmaların konuşulabilmesini sağlama Aileyi bağımlı kişinin tedavisine yardımcı olmaları için cesaretlendirme

56 SONUÇ Günümüzde diğer bağımlılık tiplerindeki gibi çerçevesi tam çizilmiş bir tanı ve değerlendirme ölçütü yoktur. Gözlemlerimize göre, başvurular sıklıkla aşırı internet kullanan kişilerin aileleri aracılığıyla ve öncelikle psikolog ve psikolojik danışmanlara olmakta ve Türkiye’deki psikiyatri pratiğinde bu sorunla fazla karşılaşılmamaktadır. İnternet bağımlılığı pek çok psikiyatrik bozuklukla eș zamanlı görülmekte olup, așırı internet kullanımının gerçekten ayrı bir bozukluk mu olduğu yoksa altta yatan bașka bir psikiyatrik bozukluğun bir belirtisi mi olduğu iyi ayırt edilmeli ve tedavisi buna göre planlanmalıdır.

57 SONUÇ Ülkemiz, özellikle genç nüfusun yüksekliği, yeni gelien bir ülke olması, internet kullanımının giderek yaygınlaması, isizlik ve internet kafelerin kontrolsüzce çoğalması nedeniyle bu yeni tanımlanan bozukluk için uygun bir zemin oluturmaktadır. Gelien çağa hızla ayak uyduran Türkiye’de de “internet bağımlılığı” sorununun giderek artmaya balayabileceği ve klinisyenlerin bu durumla daha sık karılamaya balayabilecekleri düünülebilir.

58 SONUÇ Birinci basamak sağlık hizmetlerinde konu gündeme alınmalıdır. Özellikle depresif yakınmalarla başvuran erkek ergenlerde internet kullanımı konusunda mutlaka sorgulama yapılmalıdır. Ergenlerin bir gruba ait olma ihtiyaçlarını internet ortamında giderip gidermedikleri mutlaka sorgulanmalıdır. Güney Kore örneği incelenmelidir. Ülkemizin kültürel ihtiyaçları doğrultusunda gerekli yasal önlemler ve eğitim programları hazırlanmalıdır.

59

60 ANEAH AMATEM BİRİMİ YATAN HASTA İSTATİSTİĞİ 20042005200620072008200920102011/11TOPLAM Alkol 3494172812882913092461962377 (%46) Karışık madde 8714313213173663337702 (%13.5) Uçucu madde 85 523734416538437 (%8.5) Eroin 511382082032372593771251598 (%31) Kokain -- 471 12 Nikotin --1---- 1 Kumar -- 1 1 Diğer -- 12151340 TOPLAM 5727846736606396947374095168

61 ANEAH AMATEM BİRİMİ POLİKLİNİK İSTATİSTİĞİ MADDE Alkol Opiyat Cannabis Sedatif Hipnotik Kokain Kafein ve Diğer Stimulanlar Halusinojenler Tütün İnhalanlar Karışık Madde DİĞER TOPLAM 20049255634124401762852607182.475 2005147828786561214718028991114444.464 200612003791275301363048328550725486.756 20071275342266417223376518386330289.165 200815935282114321410248431562123968.109 20091537769377256265059345438820869.686 2010221320785830581700660 51746213.125 2011/11197041066225754800229366734164916.384 TOPLAM12.1919.17522.00033615642 5.6343.1384.10813.33170.163

62

63

64 2004-2010 18 YAŞ ALTI YATAN HASTALARIN PROFİLİ