MADDE TEPKİ KURAMI: İlk adımlar

... konulu sunumlar: "MADDE TEPKİ KURAMI: İlk adımlar"— Sunum transkripti:

1 MADDE TEPKİ KURAMI: İlk adımlar
KTK’ ın da, “test puanı” temel unsur iken, test maddesi ve onun özellikleri daha az öneme sahip, Bir testi oluşturan maddelerin özelliklerinden yola çıkan bir test kuramı daha anlamlı görünmeye başladı. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

2 Klasik Test Kuramının Sınırlılıkları
Test ve madde istatistikleri, grubun özelliklerine bağlıdır. Hata kestirimi, grubun test puanları dağılımına dayalı olarak tek bir değer olarak (güvenirlik katsayısı ve ölçmenin standart hatası) kestirilir. 3. Test puanları, daha çok sıralama ölçeğinde tanımlanmıştır. 0 ile maksimum puan arasında değişir. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı OD5007_Psikolojik Ölçmenin Temelleri_Doç.Dr. Nükhet Demirtaşlı

3 Madde Tepki Kuramı (Item Response Theory)Nedir?
Bireyin doğrudan gözlenemeyen yetenek/yeterlik (latent trait) özelliği ile doğrudan gözlenen maddeye verdiği tepkileri (yanıt vb.)arasında olasılıklı bir ilişki olduğunu kabul eder. MTK , bu olasılıklı ilişkilerin matematiksel fonksiyonlarla modellendiği (tanımlandığı) bir kuramdır, Matematiksel fonksiyonlar, “madde tepki fonksiyonları (item response functions) dır, ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

4 MKF’lerdeki temel fikir, grafikte verildiği gibidir; bir maddeye bir tepkinin verilme olasılığı, tetanın (yeterlik/yetenek) bir fonksiyonudur (z puan) ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

5 Madde Karakteristik Fonksiyonu (MKF),
İki uçlu puanlanan (binary, dichotomous) maddelerde, doğru veya anahtarlanmış yanıtın verilme olasılığını ifade eder, Dereceli puanlanan maddelerde (polytomous), her bir tepkinin verilme olasılığını ifade eder. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

6 Bunun için MKE’yi tanımlayacak parametreleri kestirmek gerekir.
Bir maddenin Madde Karakteristik Eğrisinin (MKE)’sinin şeklini tayin eden nedir? Bunun için MKE’yi tanımlayacak parametreleri kestirmek gerekir. Bu kapsamda üç parametre vardır: a, b, ve c . ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

7 MKE, a: ayırıcılık parametresi; maddenin bireyleri ölçülen özellik bakımından ne denli ayırdığının ölçüsünü verir, eğrinin büküm noktasındaki eğimidir b: güçlük parametresi; maddenin yanıtlayıcılara ne denli zor veya kolay geldiğini gösterir. Maddenin hitap ettiği en iyi teta düzeyidir. c: şans parametresi; testle ölçülen özellik bakımından düşük düzeyde bulunanların maddeyi tahminle doğru yanıtlama olasılığı. Diğer bir ifade ile maddeyi yanıtlamak için gereken en düşük yeterlik (teta) düzeyini belirtir. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

8 a=1, b = 0, c = 0.25 ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

9 MKE’ler her madde için ayrı ayrı kestirilir,
Yani, MKE’lerini tanımlayan a, b,c parametreleri de her madde için ayrı kestirilir. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

10 MTK’da Modeller Üç model vardır: 1PL, 2PL, 3PL
L: lojistik fonksiyon; modeli tanımlayan eşitliğin türü, Lojistik fonksiyon; eşitlikte bulunan D katsayısına bağlı olarak iki türlü olabilir: D= 1.702, fark < 0.01 D= 1.0, fark birden daha büyük, gerçek lojistik fonksiyon. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı OD5007_Psikolojik Ölçmenin Temelleri_Doç.Dr. Nükhet Demirtaşlı

11 a parametresi Pratikte arasında değişir, teorik olarak sonsuz, Yüksek a değerleri daha iyi ayırteder, Başarı testleri için, 0.7, 0.8 iyi, Yetenek testleri için daha yüksek olmalı ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

12 b parametresi Maddeye en uygun z değeri/yetenek/teta değeri,
-3.0 ile +3.0 arasında, 0.0 orta 1.0 zor -1.0 kolay ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

13 c parametresi 1/k değerindedir Yüksek c, seçenekler çalışmamış,
c = .50 ise, %50 şans var ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

14 MTK’nın Varsayımları 1. Tek boyutluluk 2. Yerel bağımsızlık
3. Teta düzeyi (trait) ile tepki verme olasılığı arasındaki ilişkinin biçimi (Madde karakteristik fonksiyonu ve eğrisi) 4. Model-veri uyumu (model-data fit) ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

15 Tekboyutluluk Ölçülen özelliğin tek boyutlu bir yapıya sahip olması; maddelere verilen tepkilerden tek/başat bir boyutun sorumlu olması, Faktör analizi, paralel analiz ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

16 Yerel Bağımsızlık Bireyin bir maddeye verdiği tepkilerin diğer maddelere verdiği tepkilerden bağımsız olması; bir maddeye doğru/yanlış yanıt verme olasılığının bir başka maddeye doğru/yanlış yanıt verme olasılığını etkilememesi-Tekboyutlulukla ilişkili ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

17 Teta(Yetenek/yeterlik) ile maddeyi yanıtlama arasındaki ilişkinin biçimi
İlişkinin biçimini madde karakteristik fonksiyonu belirler. Bu fonksiyona ait “madde karakteristik eğrisi-MKE” (item characteristic curve-ICC). Bu eğri, belli bir model çerçevesinde belli bir yanıtlayıcı evreni ve belli bir madde için bir kez tanımlandıktan sonra, eğrinin biçimi değişmezdir (invariant). ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

18 Model-Veri Uyumu Bir dizi maddeye verilen gözlenen D/Y yanıt örüntülerinin modelin öngördüğü madde yanıtlama olasılıklarına yakınlığıdır. Uyum, modelin veriyi tam olarak temsil edip etmediğini ifade eder. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

19 Amaca uygun istenen güçlük düzeyinde test geliştirmek
MTK’nın Avantajları Amaca uygun istenen güçlük düzeyinde test geliştirmek Testin paralel formlarını geliştirmek daha mümkün, Bilgisayar ortamında bireyselleştirilmiş test uygulaması (computerized adaptive testing) için daha elverişli, Bireysel hata kestirimi yapılabiliyor, ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

20 MTK’nın Avantajları Yanıtlayıcı örnekleminden bağımsız madde parametreleri (sample-free measurement), madde örnekleminden bağımsız (test/item free measurement)yetenek parametreleri Norm çalışmalarına daha az gereksinim Test eşitleme çalışmaları daha mümkün Madde yanlılığını saptamada kullanışlı ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı OD5007_Psikolojik Ölçmenin Temelleri_Doç.Dr. Nükhet Demirtaşlı

21 Sınırlılıkları Evrene yakın geniş yanıtlayıcı örneklemleri
Geniş madde havuzu (Test geliştirme ve CAT uygulaması için) Bilgisayar olanakları ve özel bilgisayar yazılımları ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı

22 Ders izlencesinde verilmiştir.
Kaynaklar: Ders izlencesinde verilmiştir. ÖD 5008_Prof.Dr. Nükhet Demirtaşlı OD5007_Psikolojik Ölçmenin Temelleri_Doç.Dr. Nükhet Demirtaşlı