Birçok Ravinin Uydurma Olduğu İddiası

... konulu sunumlar: "Birçok Ravinin Uydurma Olduğu İddiası"— Sunum transkripti:

1 Rical Kaynaklarıyla İlgili Oryantalistlerin İddiaları ve Onların Eleştirisi

2 Birçok Ravinin Uydurma Olduğu İddiası
Juynboll farklı çalışmalarında birçok ravinin gerçek değil, hayali ve uydurma kişiler olduğunu iddia etmiştir. Ravilerin çoğu zaman tarihi şahsiyetler olmadığını, Basra’da Hasan Basri’nin pek çok hayali talebesi olduğunu, Tehzîb ve diğer rical kitaplarında gerçekte yaşamamış yüzlerce isim bulunduğunu vb. tezleri bulunmaktadır. Ona göre ravi ismi uydurulmasının nedeni, senetlerdeki kopuklukları gidermektir. Hz. Peygamber ile kendi arasındaki zinciri tamamlamak için, bilinen ravilerin isimlerini kullanamayan raviler, hayali şahıslar üretmişlerdir.

3 Örneğin Juynboll şöyle der: Gerçek olan babalara, gerçekte olmayan oğulların icadı, hem Malik hem de hadisçi arkadaşlarının isnat zincirlerinin tamamında oldukça sık gözlemlenen bir durumdur. Bir başka yerde: «Sahabi Hişam b. Hakim b. Hizam bu hadisle bilinen, gerçekte belirsiz bir kimsedir. O muhtemelen bu hadisin müşterek ravisi olan Malik tarafından uydurulmuştur.» der. Bir başka örnek de şöyledir: «Zir b. Hubeyş’in tarihi bir şahsiyet olup olmadığına dair kesin bir şey söylemek mümkün değildir; onun tarihi bir şahsiyet olmaması ihtimali daha yüksektir.»

4 Juynboll’a göre, Hafs b. Ömer benzeri, rical kaynaklarında yer alan isim ve baba isimleri aynı, kendileri farklı bir çok raviden sadece biri gerçektir. Diğerleri ise, meşhur olan ismin şöhretinden yararlanmak için uydurulmuş sahte isimlerdir. Ona göre bu olgu o kadar yaygındır ki, hayali isim uydurmada bir model olarak da değerlendirilebilir.

5 Eleştirisi Ravi değerlendirmeleri Said b. Cübeyr’den (ö. 94) itibaren yoğun olarak yapılmış ve bu değerlendirmeler hicri ikinci asrın sonlarından itibaren kitaplara kaydedilmiştir. Bu ravilerin kimler olduğu, kimlerden hadis alıp kimlere hadis rivayet ettikleri, hangi şehirleri dolaştıkları ne zaman öldükleri tespit edilmeye çalışılmış, eğer hakkında sağlam bir bilgiye rastlanmamışsa, onun meçhul olduğu belirtilmiştir. Rical ve cerh kitapları ravilerin güvenilir olanları, kusuru bulunanları, metruk olanları birbirinden ayırmaya çalışmışlardır.

6 Juynboll, metruk ve yalancı ravilerin yaptığı eylemleri, Malik gibi güvenilir sika hadisçilere isnat etmektedir. Eğer Malik, hadis isnatlarındaki kusurları gidermek için, hayali isimler üreten biriyse, kitabı Muvatta’da neden bu kadar çok senedi kopuk rivayet bulunmaktadır? Daha sonraki yüzyıllarda telif edilen sünenlerde neden benzer durumda zayıf senetler bulunmaktadır? Bu durum, Juynboll’un tezinin gerekçesini çürütmektedir. Muhaddisler, bazı ravilerin isimlerinden kimlerin kastedildiğini bulamamış ve bunlara meçhulü’l-ayn sıfatını vermiştir. Bazı raviler bilinmekle birlikte hakkında bilgi bulunmuyorsa bunlara da meçhulü’l-hal sıfatını vermişlerdir.

7 Senedinde meçhul kimse bulunduğunda, o hadisin senedini durumuna göre zayıf veya metruk saymışlardır. Eğer Malik gibi güvenilir hadisçiler senetlerdeki boşlukları doldurmak için ravi ismi üretmiş olsalardı, senetlerdeki meçhul ravileri ayıklamakla uğraşmazlardı. Baba oğul aynı isimde olanların ve meşhur bir raviyle adaş olan diğer ravilerin uydurulmuş olduğu iddiası, birkaç örnekle genellenemez. İddia sahiplerinin bunları tek tek ispat etmesi gerekir. Her toplumda bazı isimler yaygındır. Bu günümüzde dahi normal olan bir durumdur.

8 Bazı isimlerin, örneğin Zühri isminin bir çok raviye verildiği, bunların büyük bölümünü sahte olduğu iddiasının da tek tek ispatlanması gerekir. Ayrıca Zühri bir isimden ziyade bir kabileye yapılan nispettir. Ayrı asırlarda yaşamış Zühri kabilesine mensup birçok muhaddisin var oluşu anormal bir durum değildir. Aynı isme sahip olup, baba hatta dede adları aynı olan ravilerin varlığı eski muhaddislerin farkında oldukları, hatta bu konuda müstakil çalışmalar yapmışlardır. «el-Müttefik ve’l-müfterik» adı verilen bu çalışmalarda isim yönünden aynı, şahıs yönünden farklı raviler hakkında ayırt edici bilgiler verilmektedir.

9 Rical Kitaplarının Güvenilirliğiyle İlgili İddialar
Daha önce değindiğimiz gerçek olmayan raviler iddiasının dışında rical kitaplarıyla ilgili oryantalist iddialar iki maddede toplanmaktadır. Bunların birincisi, rical kitaplarına bakarak bir ravinin güvenilir olup olmadığı hakkında bir karara varılamayacağı iddiasıdır. İddiaya göre bir ravi hakkında hem bol miktarda övgü hem de yergi bulabilmek mümkündür. İkincisi ise, sonraki dönemlerde yazılan rical kitaplarında ravilerin övülen tarafları ön plana çıkarılmış, yerilen yönleri ise gölgelenmiştir. Juynboll, İbn Hacer’in Tehzib adlı kitabını eleştirirken, onun tartışmalı veya meşhur kimselerle ilgili alıntıları seçerken olumlu görüşleri alıp olumsuz olanları bıraktığını ifade eder.

10 Raviler hakkında verilen bilgilerin çelişkili olduğu iddiasının eleştirisi
Hadis ravilerinin bir kısmının güvenilir kimse oldukları hakkında çoğunluğun ortak görüşü vardır. Bir kısmı hakkında da aksi yönde ortak bir kanaat oluşmuştur. Bazı raviler hakkında ise ihtilaf ortaya çıkmıştır. Onları bazıları güvenilir kabul ederken diğer bazıları çeşitli yönlerden tenkit etmişlerdir. İhtilafın çeşitli nedenleri vardır. Raviyi yakından tanıma, gizli hallerine vakıf olma gibi nedenlerin yanında; eleştiri yapan kişilerin anlayış ve tutumları da farklı değerlendirmelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Rical kitaplarındaki bu durum, eleştiri konusu olan her daldaki eserler için normal bir durumdur. Her kişi veya eseri olumlu yönde eleştirenler olduğu gibi olumsuz yönde eleştirenler de olur.

11 Rical Alimlerinin Olumlu Eleştirileri Ön Plana Çıkardıkları İddiasının Eleştirisi
Juynboll bu iddiasına A’meş’i örnek göstermekte ve durumun diğer raviler için de geçerli olduğunu söylemektedir. Onun verdiği örnek incelendiğinde bu iddianın asılsız olduğu görülmektedir. Çünkü Tehzib’te A’meş hakkında lehte bilgilerin yanında «Müdellistir», «Şiilik eğilimi vardır», Enes’ten rivayetleri mürseldir» gibi aleyhte bilgiler de verilmektedir.