DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

... konulu sunumlar: "DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU"— Sunum transkripti:

1 DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU
MSÖ405 ÖZEL EĞİTİM DOÇ. DR. HATİCE BAKKALOĞLU

2 DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: ÖZEL EĞİTİM ÜNİTE II: ÖZEL EĞİTİMDE DEĞERLENDİRME ÜNİTE III: BEP HAZIRLAMA ve ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ ÜNİTE IV: KAYNAŞTIRMA ve DESTEK ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ ÜNİTE V: AİLE EĞİTİMİ ÜNİTE VI: ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE VIII: GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE IX: FİZİKSEL YETERSİZLİĞİ/SÜREĞEN HASTALIĞI OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE X: DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XII: DUYGU DAVRANIŞ BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIII: OTİSTİK BOZUKLUĞU OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XIV: ÇOKLU YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER ÜNİTE XV: ÜSTÜN ZEKALI ÖĞRENCİLER Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

3 ÜNİTE VII: İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER
İşitme Kaybı Tanımı İşitme Süreci İşitme Kaybının Tipleri İşitme Kaybının Dereceleri Yaygınlık İşitmezlik Nedenleri İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri İşitme Yetersizliği Olan Çocukların Değerlendirilmesi İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimi Etkili Öğretimsel Stratejileri Kullanma İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Tavsiye Edilen Eğitsel Uygulamalar Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

4 İşitme Kaybı Tanımı İşitme yetersizliği olan bireyler için pek çok kavram kullanılmaktadır: sağır, ağır işitme kaybı, işitme yetersizliği, işitme bozukluğu gibi. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde işitme yetersizliği olan birey; “işitme duyarlılığının kısmen veya tamamen kaybından dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanma ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” şeklinde tanımlanmıştır. İşitme kaybı, işitme mekanizması zarar gördüğünde veya sesleri algılama ya da anlama yollarının engellenmesi nedeniyle ortaya çıkar. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

5 İşitme Süreci/İşitme gücü
Normal işitme gücü Sesin yükseklik/frekansı Hertz (Hz) Sesin gürültü/şiddeti desibel (dB) Günlük sesler Hz Konuşma sesi dB İşitme süreci Dış kulak (kulak kepçesi ve işitme kanalından oluşur, kulak zarı ile son bulur) Orta kulak (kulak zarının arkasındaki hava boşluğu, çekiç, örs, üzengi kemiklerinin arkasında kalan boşluk) İç kulak (koklea-salyangoz ile vestibüler sistemden oluşur) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

6 İşitme Kaybının Tipleri
İletimsel işitme kaybı: Sesler dış kulaktan orta kulağa etkili bir şekilde iletilmediğinde oluşur. Kulak kiri, sıvı akması, vb. Ameliyat, ilaçlar, ses yükselticileri ile iyileştirilebilir. Duyusal-sinirsel işitme kaybı: İç kulak, salyangoz ya da beyine giden işitme sinirleri zarar gördüğünde oluşur. Sonuç olarak iç kulağa ve beyne sesler gidemez. Karışık tip işitme kaybı: Hem iletimsel hem de duyusal-sinirsel işitme kaybı olması anlamına gelir. Merkezi işitsel işlev bozukluğu: Beyindeki işitme merkezinin hasar görmesi sonucu oluşur. Sesleri algılama, ayırma ve yorumlama sorun vardır. Yaralanmalar, tümörler, vb. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

7 İletimsel işitme kaybı
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

8 Duyusal-sinirsel işitme kaybı-1
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

9 Duyusal-sinirsel işitme kaybı-2
Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

10 İşitme Kaybının Dereceleri
İşitme yetersizliği kavramı bütün işitme kayıplarını kapsar. İşitme kaybının dereceleri: normal, çok hafif, hafif, orta, orta-ağır, ağır şeklinde sınıflandırılmaktadır. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

11 Yaygınlık İşitme kaybıyla ilgili kullanılan terimlerin farklılığı, insanların yaşı, veri toplamada kullanılan yöntemler gibi birçok etken işitme yetersizliği olan kişilerin sayısını belirlemede önemli farklılıklar ortaya çıkarmaktadır. İşitme problemi olan insanların yarısından çoğu 65 yaşın üzerinde olanlardır. 65 yaş üzerindeki kişilerden üçte biri işitme yetersizliğine sahiptir. Türkiye’de işitme yetersizliği olan öğrencilerin oranlarını gösteren sağlıklı istatistiksel veriler yoktur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre kestirimlerde bulunulmaktadır. Yetersizliği olan diğer öğrenci grupları ile karşılaştırıldığında işitme yetersizliği olan öğrenciler oldukça küçük bir grubu oluştururlar. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

12 İşitmezlik Nedenleri Doğuştan-kazanılmış
Kalıtsal/Genetik Nedenler (CODA-DODA, kalıtsal işitme kaybı, en yaygın, otozomal resesif kalıtım) Doğum Öncesi Nedenler (virüs, bakteri ve diğer toksinlere maruz kalma, hamilelikte ve doğumdan hemen sonraki dönemde oluşan enfeksiyon, kızamıkçık, toksoplazma, uçuk virüsü, frengi ve citomegalovirus, Rh uyuşmazlığı, uyuşturucu kullanımı, prematüre doğumla birlikte hipoksi, yüksek derecede sarılık ve kafa içi kanama) Doğum Sonrası Nedenler (bakteriyel menenjit, orta kulak iltihabı) Konuşma Sonrası Nedenler (kafatasına alınan bir darbe, havai fişek veya ateşli silahlar gibi aşırı gürültülü ortamda bulunma sonucu hafif duyusal-sinirsel işitme kaybı belirli bir süreden fazla çok gürültüye maruz kalındığında geçici ve duyusal-sinirsel işitme kaybı) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

13 İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Özellikleri
İşitme yetersizliği olanların büyük bir çoğunluğunun IQ seviyesi genel nüfus ile aynı orandadır. Çoğunlukla bilişsel bir problemleri bulunmamaktadır. Ancak işitme kaybının tipi ve derecesi, kaybın oluştuğu yaş, çocuğun zihinsel gelişimi, çocuğun ve çevrenin yetersizliğe karşı tutumu gibi birçok etken bu alanlardaki problemlerin oluşumunu ve derecesini etkilemektedir. İşitme kaybı olanların daha çok konuşma ve dil gelişimi, özellikle işitme kaybına bağlı olarak dilde gerilik, eklemleme bozukluları, ses kalitesi ve tonlamasında bozukluk olabilir. Akademik başarıları işitme kaybının derecesine, aile desteğine okul programına başlı olarak değişir. Dil ve konuşmadaki problemler nedeniyle okuma-yazmada sıkıntılı olabilirler. Sosyal ve duygusal gelişimleri iletişim problemlerinden etkilenir. Anne-bebek etkileşimi, akran etkileşimi etkilenir, yalnızlık ve soyutlanmışlık duyguları gelişebilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

14 İşitme Yetersizliği Olan Çocukların Değerlendirilmesi
Tanılama süreci bazı öğrenciler için doğumla başlar. Son zamanlarda yeni doğan çocukların doğumdan sonra hemen işitmeleri test edilerek risk altında olanlar belirlenmektedir. Ancak yine de birçok öğrencinin ilk işitme testi okul öncesi kurumlarda, pediatri servisleri ve rutin okul taramalarında yapılmaktadır. Önceden tanılanmamış hafif ve orta derecede işitme kaybı olan öğrenciler okulöncesi ve ilköğretim taramalarında fark edilir. Birçok ağır derecede işitme kaybı olan öğrenci okul taramalarından önceki çevrelerinde aileleri veya başkaları tarafından fark edilir. Taramalarla belirlenen öğrencilere daha yoğun odyometrik ve diğer testler uygulanır. Erken tanılama (cihazlandırma, 6 ay öncesi müdahale, dilin kazanılması, aileyi destekleme) İşitmenin değerlendirilmesi (saf-ton odyometri, kemik iletim testi, oyun ve konuşma odyometrisi gibi diğer işitme testleri) odyometre Eğitsel değerlendirme (eğitim programı geliştirmek amacıyla) Dil ve iletişimin değerlendirilmesi (ifade edici ve alıcı dil, sözdizimsel veya gramer becerileri, sözel olmayan dil) Zekanın değerlendirilmesi (alternatif zeka testleri, sözel olmayan, Leither Uluslararası Performans Testi gibi) Başarının değerlendirilmesi (okuma, dil, matematik, fen bilgisi, sosyal çalışmalar, vb.) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

15 İşitme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimi
Beş durum göz önüne alınarak işitme yetersizliği olan öğrenciler için uygun eğitsel yerleştirmeye ve bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirilmesine karar verilmelidir. Öğrenci ve ailenin tercih ettiği iletişim ihtiyaçları, Dilsel ihtiyaçlar, İşitme kaybının derecesi ve kalan işitmeyi kullanma potansiyeli, Akademik düzey, Akran etkileşimi ve iletişimi için fırsatlar içeren, sosyal, duygusal ve kültürel ihtiyaçlar. Ortamsal Düzenlemeler En Az Kısıtlayıcı Ortam İletişim Yöntemleri (sözel iletişim, işaret dili, tüm ve eş zamanlı, iki dil/iki kültür yöntemi) İletişim Kurmaya Yardımcı Teknolojik Araçlar (yardımcı dinleme cihazları, telekomünikasyon cihazları, konuşmayı metne çeviren cihazlar, uyarı cihazları) Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

16 Etkili Öğretimsel Stratejileri Kullanma
Erken çocukluk dönemi (erken müdahale) İlköğretim öğrencileri gerçek deneyimler sözcük bilgisi kendini ifade etme fırsatı rol model İşitme yetersizliği konusunda öğretim Ortaöğretim ve geçiş öğrencileri geçiş planlama ortaöğretim sonrası eğitim Sınıf ortamının düzenlenmesi Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

17 İşitme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Tavsiye Edilen Eğitsel Uygulamalar
Sözcük ve kavram gelişimi Deneysel öğrenme aşamaları Ders verme Taklit etme Kartlar, grafikler, haritalar Fotograflar Modeller, objeler Somut materyaller Doğrudan deneyimler Görsel öğretim stratejileri İşitme yetersizliği olan öğrenciler için yardımlar Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU