Bu bölüm; Aral,N., Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma, İstanbul: Morpa Yayınları. Aral, N. ve Gürsoy, F Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel.

... konulu sunumlar: "Bu bölüm; Aral,N., Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma, İstanbul: Morpa Yayınları. Aral, N. ve Gürsoy, F Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel."— Sunum transkripti:

1 ÖZEL EĞİTİME GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUKLARI GELİŞİMSEL OLARAK DEĞERLENDİRME

2 Bu bölüm; Aral,N., Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma, İstanbul: Morpa Yayınları. Aral, N. ve Gürsoy, F Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. kaynağından aynen alınmıştır.

3 DEĞERLENDİRMENİN TANIMI VE ÖNEMİ
Öğrenme ve gelişimsel özellikler yönünden akranlarından farklı olan ve sorunlar yaşayan çocukları belirlemek, çocuklar hakkında bilgi toplamak için, çeşitli değerlendirme teknikleri kullanılarak değerlendirmenin yapılması gerekir. Değerlendirme; çocuğun gelişimsel potansiyelini en üst düzeyde kullanmasına yardımcı olmak amacıyla, çocuğun yetenekleri, becerileri, içinde yaşadığı çevre ve öğrenme ortamları hakkında bilgi elde etmek için gerçekleştirilen bir süreçtir.

4 Değerlendirme, genel olarak çocuk ile ilgili sorunların belirlenip, doğru kararların alınması amacıyla veri toplama sürecidir. Okul öncesi eğitim kurumlarına ya da ilköğretim okullarına devam eden çocuklar akademik, davranışsal, ve fiziksel alanlarda sorunlar yaşayabilir.

5 Bu durumlarda öğretmenin, çocuğa nasıl davranacağını, onun için neler yapması gerektiğini bilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öğretmen çocukların özel gereksinimlerini belirleme ve karşılama sürecinde önemli görevler üstlenmektedir. Bu sürece katkı sağlamanın en önemli bölümünü değerlendirme oluşturmaktadır.

6 Değerlendirmede erken tanılama önemli bir yer tutmaktadır.
Tanılamanın başlıca amacı çocuğun beklenilen düzeyde hizmet ve bakımı erken dönemde alabilmesidir. Erken tanılama sürecinde; doğum öncesinde kadın doğum doktorları, doğum sonrasında ise genellikle çocuk doktorları, aileler, çocuğu yakından tanıyan kişiler ve öğretmenler etkili olmaktadır.

7 Çocuğun en önemli gözlemcileri olan aileler bir problem durumunda, problem belirtisini görecek olan ilk kişiler arasında yer almaktadır. Bu nedenle araştırma sürecinde aileden elde edilen bilgiler tanılama için önemli veri oluşturmaktadır. Belirgin olan ve gözlenebilen yetersizlikler genellikle erken yaşlarda fark edilebilir ve tanımlanabilir.

8 Bu nedenle öğrenme ve gelişimsel özellikler yönünden akranlarından farklı olan ve sorunlar yaşayan çocukları belirlemek için, öğretmen çocuklar hakkında bilgi toplamalı, çeşitli değerlendirme tekniklerini kullanarak çocukları ayrıntılı bir şekilde değerlendirmelidir

9 DEĞERLENDİRMENİN AŞAMALARI
Bireyin hali hazır durumunu ve tüm davranışlarını içeren nitelikli bir tanımayı kapsayan değerlendirmenin erken dönemde yapılması; eğitime erken başlanması ve özel gereksinimli çocukların topluma kazandırılması açısından önemlidir.

10 Değerlendirme süreci;
tarama ve gönderme, tanılama ( özel eğitime uygunluğunu belirleme) yerleştirme, eğitim programını planlama, çocukların gelişimini izleme, eğitim programını değerlendirme olmak üzere beş aşamada gerçekleşmektedir

11 Değerlendirme sürecinin aşamaları aşağıda kısaca açıklanmıştır:
Tarama ve Gönderme Kaba değerlendirme olarak da adlandırılan tarama, değerlendirme sürecinin ilk basamağıdır. Çeşitli öğrenme ve davranış sorunları geliştirme konusunda yüksek risk taşıyan çocukların uzman kişilere ve kuruluşlara gönderilmesi ile ilgili kararları almak için yapılan veri toplama çalışmalarıdır.

12 Bu durumda öğretmene büyük görevler düşmektedir
Bu durumda öğretmene büyük görevler düşmektedir. Öğretmen, ilk gözlemlerinde çocuğun sorunlu olduğunu düşündüğü alanları tanımlayarak, çocuğun çeşitli alanlardaki yeterliklerini ve yetersizliklerini belirleyebilir. Tarama sürecinde çeşitli formal ve informal değerlendirme teknikleri kullanılmaktadır.

13 Taramada grup başarı ve zeka testlerinin yanısıra öğretmen yapımı testlere, gelişimsel değelendirme listelerine, beceri envanterlerine, davranış kontrol listelerine, günlük gözlemlere ve çocuklarla yapılan görüşmelere yer verilebilir

14 Taramada öğretmenlere, anne babalara örnek olması amacıyla çocukların gelişim alanlarına ve yaşlarına göre hazırlanmış Gelişim Değerlendirme Listesi İpucu Veren İşaretler Kontrol Listesi bulunmaktadır.

15 Tarama sürecinde öğretmenler ve uzmanlar gerekli önlemleri almalı ve pek çok etmeni göz önünde bulundurmalıdır. Bunlar; Tarama testlerinin yeterlik ve yetersizlikten çok, genel performansı ölçtüğünü unutmamalıdır. Ayrıntılı değerlendirmede tarama testlerini kullanmaktan kaçınılmalıdır

16 Taramalarda çocukların yetersizlikleri tanılanamaz
Taramalarda çocukların yetersizlikleri tanılanamaz.Bu nedenle çocukların yetersizlikleri bu süreçte adlandırılmamalıdır. Anne babalar tarama sürecine katılarak, çocuk hakkında yeterli bigiyi vermelidir. Taramadaki ölçüm sonuçlarına dayanılarak, çocuklar etiketlenmemelidir

17 Tanılama ve Yerleştirme
Okulda yapılan öğretim uyarlamaları ve düzenlemelerine rağmen; akademik, davranışsal, sosyal ve duygusal yönden sorunları devam eden çocukların tanılanması için öğretmen, anne baba ve okul yönetimi resmi başvuru yaparak, çocuğu ayrıntılı değerlendirme için rehberlik araştırma merkezine yönlendirir.

18 Rehberlik araştırma merkezine yönlendirilen çocuk için ilgili bölümde bir dosya açılır ve çocuğun durumu ayrıntılı bir biçimde değerlendirilir. Bu sürecin temel amacı, çocuğun özel eğitim hizmetleri için uygun olup olmadığına karar vermektir.

19 Tıbbi Tanılama; tıbbi verilerin ve psikometrik ölçümlerin esas alındığı bir tanılama şeklidir. Bu tür tanılamada yetersizlik saptanmakta, bireyde oluşan zedelenmenin yeri, derecesi, oluş zamanı, zedelenmeye yol açan nedenler, sürekliliği gibi özellikler belirlenmektedir.

20 Tıbbi tanılamada, bireyde meydana gelen zedelenmenin nasıl bir gelişim göstereceği ve giderilebileceği konusu ayrıntılı bir şekilde incelenmekte ve bu verilere dayalı olarak yetersizliğin etkilenme derecesini en aza indiren tıbbi önlemler üzerinde durulmaktadır.

21 Eğitsel Tanımalama; Tıbbi ve psikometrik veriler dikkate alınarak, yetersizliğin eğitim sürecini etkileme durumunun belirlenmesi ve bireyin dil, bilişsel, duygusal, sosyal ve motor becerilerine ilişkin gelişimsel bilgilerin toplanması şeklinde tanımlanmaktadır.

22 Eğitsel tanı ve değerlendirmede amaç, bireyi etiketlemek, özel eğitim kurumlarına sevk etmek değil, bireyin eğitsel gereksinimlerini karşılayabilecek kararların alınabilmesini kolaylaştırmak, çocuğun neleri yapıp neleri yapamadığını belirlemektir.

23 Ayrıntılı değerlendirmede gerektiğinde nesnel, stan­dart testler ve çeşitli ölçme araçları kullanılır. Elde edilen bilgiler Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde de belirtildiği gibi ve rehberlik araştırma merkezi bün­yesindeki özel eğitim değerlendirme kuruluna iletilir.

24 Eğitsel değerlendirme ve tanılamanın ilkeleri;
Eğitsel değerlendirme ve tanılama erken yaşta yapılır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama, bireyin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları birlikte değerlendirilerek yapılır.

25 Eğitsel değerlendirme ve tanılama; fiziksel, sosyal ve psikolojik bakımdan birey için en uygun ortamda yapılır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama, bireyin yetersizliğine göre birden fazla yöntem ve teknik ile uygun ölçme araçları kullanılarak yapılır.

26 Eğitsel değerlendirme ve tanılama, bireyin eğitim ihtiyacı ve gelişimi dikkate alınarak gerektiğinde tekrarlanır. Eğitsel değerlendirme ve tanılamada, bireyin öğrenme ortamları ile yeterli ve yetersiz olduğu yönler birlikte değerlendirilir.

27 Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde anne, baba, okul ve uzmanlar iş birliği içinde çalışırlar. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde ailenin ve gerektiğinde bireyin görüşü alınır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama süreciyle ilgili olarak birey ile ailenin görüş ve onayları alınmadan hiçbir açıklama yapılamaz.

28 Eğitim Programını Planlama
Tanılama çalışmaları sonucunda çocuğun özel eğitim hizmetlerine uygunluğuna karar verilmesi durumunda , değerlendirmenin bir sonraki aşaması olan eğitim programını planlama aşamasına geçilir. Bu aşamada çocuğun özel güçlükleri, yetersizlikleri ve öğrenmenin hangi koşullar altında daha iyi olabileceği belirlenir

29 Bu tür değerlendirme ile çocuğun var olan performans düzeyinin ne olduğu, sınıfta, evde ve toplumda çocuk için gerekli olan eğitim gereksinimlerinin neler olduğu araştırılır. Elde edilen bilgiler özel gereksinimli çocuğa neler öğretileceğinin ve nasıl öğretileceğinin planlandığı bireyselleştirilmiş eğitim programlarının geliştirilmesinde kullanılır

30 Çocukların Gelişimini İzleme
Bu aşamadaki değerlendirme; öğretim programının uygulanması sırasında özel gereksinimli çocuklardaki değişmeleri ve ilerlemeleri izlemek amacıyla yapılır. Bu amaçla elde edilen bilgiler öğretimin etkililiğini gösteren uzun ve kısa dönemli amaçlara ilişkin başarının türünün ve düzeyinin belirlenmesine hizmet eder. Elde edilen bilgiler programın geliştirilmesinde kullanılır.

31 Değerlendirme çocuğa, anne babaya öğretim sürecinde gerçekleşen ve gerçekleşmeyen amaçlar ile ilgili geri bildirim vermeye katkı sağlar. Aynı zamanda çocuğa ait ilerleme bilgisi çocuğa özgü programın etkililiğini ölçmeye de yardım eder. Çocuğun performansındaki ilerlemeler; gözlem, gelişimsel kontrol listeleri, dereceleme ölçekleri ve ölçüt bağımlı testlerle izlenebilir.

32 Çocuklardan elde edilen bilgiler, öğretim planında gereksinim duyulan değişikliklerin yapılmasında, özel eğitim ve destek eğitim hizmetlerine ilişkin kararların alınmasında kullanılmaktadır

33 Eğitim Programını Değerlendirme
Değerlendirmenin bir amacı da eğitim programının kendisini değerlendirmektir. Özel eğitim hizmetlerinin devam edip etmeyeceğine, yeni uyarlamalara gereksinim olup olmayacağına karar verebilmek için programın değerlendirilmesi de gerekmektedir. Özel gereksinimli çocuklar için hazırlanan bireyselleştirilmiş eğitim programı yılda en az bir kez gözden geçirilmelidir.

34 İnformal değerlendirme olmak üzere iki grupta incelenmektedir
DEĞERLENDİRMENİN TÜRLERİ Özel gereksinimli çocukların tanılanmasında ve programın hazırlanmasında, çeşitli değerlendirme teknik ve araçlarından yararlanılmakta, bu araçların bazıları farklı düzeylerde uzmanlık gerektirmektedir. Değerlendirme teknik ve araçları, Formal İnformal değerlendirme olmak üzere iki grupta incelenmektedir

35 Formal Değerlendirme:
Formal değerlendirme bir bireyin performansının akranlarına göre nasıl olduğunu belirlemek içn standartlaştırılmış testlerle yapılan değerlendirmedir.

36 Formal değerlendirme araçları yalnızca belirli alanlarda az sayıda beceriyi örnekleyebilir.
Bu nedenle değerlendirilen beceriler ya da davranışlar her zaman çocuğun öğretim programında ona öğretilenlerle uyumlu olmayabilir. Bu testlerden edinilen veriler bir çocuğun genel güçlüklerini ve zayıflıklarını göstermek için yararlı olabilir.

37 İnformal Değerlendirme:
İnformal değerlendirme çoğunlukla ölçüt bağımlı testlerin ve öğretmen tarafından yapılan araçların kullanımıyla yapılan, program ve öğretim ortamı ile daha fazla ilişkili olan bir değerlendirmedir. Ölçüt bağımlı testlerle yapılan değerlendirmede, standartlaştırılmış testlerle yapılan değerlendirmede olduğu gibi bir kıyaslama yapılamaz.

38 İnformal değerlendirmede kullanılan ölçüt bağımlı testler, öğretim öncesinde çocuğun performans düzeyini (başlama düzeyini) belirlemek, öğretim sırasında ve sonunda çocuğun gösterdiği ilerlemeyi kaydetmek ve öğretim sonunda çocuğun öğretim amaçlarını gerçekleştirme düzeyini belirlemek amacıyla kullanılır.

39 Formal değerlendirmede, çocuğun akranlarından farklılığı belirlenirken, informal değerlendirmede çocuğun göstermesi gereken davranışları ne kadar gösterdiği belirlenir. Formal değerlendirme sonuçları ile çocuğun özel eğitime uygun olup olmadığına kesin olarak karar verilirken, informal değerlendirme sonucu elde edilen bilgiler ile, eğitim programı ve öğretim planlarıyla ilgili kararlar alınabilir