ÖZGÜR YAZILIM VE ÖZGÜR LİSANSLAR

... konulu sunumlar: "ÖZGÜR YAZILIM VE ÖZGÜR LİSANSLAR"— Sunum transkripti:

1 ÖZGÜR YAZILIM VE ÖZGÜR LİSANSLAR
Yrd. Doç. Dr. Murat Olcay ÖZCAN

2 Özgür Yazılım Eğer kullanıcılar bir yazılımı özgürce kullanabiliyor, kopyalayabiliyor, dağıtabiliyor ve üzerinde çalışıp değişiklik yapabiliyorlarsa bu yazılım bir özgür yazılımdır. Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation; kısaca FSF), özgür yazılım hareketi ve GNU projesini desteklemek üzere yılında Richard Stallman tarafından kurulan, bir sivil toplum örgütüdür.

3 Özgür Yazılım ve 4 Temel Özgürlük
Programı sınırsız kullanma özgürlüğü. Programın nasıl çalıştığını inceleme ve amaçlara uygun değiştirme özgürlüğü (Yazılımın kaynak koduna ulaşmak, bu iş için önkoşuldur.) Programın kopyaları sınırsız dağıtma özgürlüğü. Programın değiştirilmiş halini dağıtma özgürlüğü.

4 Özgür Yazılım Bir yazılım, eğer yazılımın kullanıcıları bu özgürlüklere sahipse özgür yazılımdır. Yani, kopyalarını değiştirerek ya da değiştirmeden, ücretli ya da ücretsiz, herhangi birine dağıtmaya serbest olmalısınız. Bu anlamda özgür olmak demek, tüm bunları yapmak için izin istemek zorunda olmamanız demektir. Özgür yazılım ücretsiz yazılım değildir! Müşterilerinize bir özgür yazılımı para ile satabilirsiniz.

5 Özgür Yazılım Lisansları
Bir yazılım lisansının özgür kabul edilmesi, onun Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation, kısaca FSF) tarafından özgür kabul edildiği/onaylandığı anlamına gelir. Özgür Yazılım Vakfı tarafından özgür kabul edilen lisanslar ile özgür kabul edilmeyen lisansların listesine GNU'nun Licenses sayfasından ulaşabilirsiniz. Özgür yazılım lisansı ile lisanslı yazılımlara "özgür yazılım" denirken tersi olan yani özgür olmayan lisanslar ile lisanslı yazılımlara ise sahipli yazılım ya da mülk yazılım denir.

6 Copyleft Kavramı İngilizcedeki Copyright (kopyalama hakkı ya da telif hakkı) teriminin zıt anlamlısıdır. Eserin telif haklarının belirli bölümlerinden yazarı tarafından belirtilen şartlar altında feragat edilmiş olduğunu ifade eder. Bir başka deyişle yazılımı kopyalamak ve değiştirmek isteyen kimselere hem bu özgürlüğü verir hem de bu özgürlüğü aktarmaları gerektiğini söyler. Programı ve değiştirilmiş sürümlerini sahipli yazılım (mülk yazılım) haline gelmesinden korur. Özgür yazılım lisansları çoğunlukla copyleft özellikli olmakla birlikte copyleft korumalı olmayan özgür yazılım lisansları da vardır.

7 Copyleft Olmayan Özgür Yazılım
Copyleft-olmayan özgür yazılımlar, yazarından yeniden dağıtma ve değiştirme ve ayrıca sonradan kısıtlamalar ekleme izinleri ile gelir. Eğer bir program özgür ama copyleft yazılım değilse, bazı kopyaları veya değiştirilmiş sürümleri tamamen özgür olmayabilir. Bir yazılım şirketi, programı, aynen veya değişikliklerle derleyebilir ve çalıştırılabilir dosyayı, mülk yazılım ürünü olarak dağıtabilir.

8 Özgür Yazılım Örnekleri

9 Özgür – Açık Kaynak – Ücretsiz
Özgür Yazılım Açık Kaynak Yazılım Ücretsiz Yazılım Yazılımın kodunu inceleyebilir, değiştirebilir, dağıtabilir ve sınırsız kullanabilirsin. Bir fiyatı olabilir. Yazılımın kodunu inceleyebilirsin. Dağıtımını yapabilmek lisansına bağlıdır. Değiştirme ve kullanım sınırlamaları olabilir. Yazılımın kodunu göremezsin ve dağıtımını yapamazsın. Genel olarak kişisel kullanım ile sınırlıdır. Sınırlı özellikleri olabilir. Reklam ve spam içerebilir.

10 GPL Lisansi En çok kullanılan özgür yazılım lisansı.
GNU Genel Kamu Lisansı (GNU GPL ya da GPL) İlk sürümü 1989 yılında Richard Stallman tarafından, son sürümü olan GPLv3 ise Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından 29 Haziran 2007'de yayınlandı. Yazılımın özgür olmasının yanı sıra, özgürlüğünü sürdürmesini de garanti altına alır.

11 GPL'in Avantajları Kullanıcı yazılımının içinde ne olduğunu bilir.
Hataların keşfedilmesi ve düzeltilmesi süreci çok hızlıdır. Kullanıcı yazılımda beğenmediği kısımları değiştirmekte hürdür. Kendi istediği şekilde değiştirilmiş halini internette de bulabilir. Üretici firma, dünyaca popüler bir GPL yazılımın üreticisi olarak büyük bir prestij elde eder. GPL bir yazılımdan türetilen yazılım da GPL olmak zorunda olduğu için geliştiricinin kodunun çalınması riski yoktur. GPL, yazılım sektöründe bir rekabet ortamı yaratmayı sağlar. Ücretli ve kapalı kod olarak sunulan yazılımların ücretsiz ve açık kodlu olanlara nispeten çok daha kaliteli olmasının gerekliliği ortaya çıkar. Kullanıcı ürünün gelişmesi için üretici firmaya bağımlı kalmaz.

12 GPL'in Dezavantajları GPL ile lisansladığınız yazılımların başkaları tarafından değiştirilerek geliştirilen türevlerinin elde ettiği gelire yönelik maddi bir talepte bulunamazsınız.

13 GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL)
GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (GNU Lesser General Public License), GPL’in hafifletilmiş türevidir. Özgür Yazılım Vakfı (FSF) tarafından hazırlanmıştır. Özgür yazılım kodlarıyla özgür olmayan yazılım kodlarının harmanlanmasına (birlikte kullanılmasına) izin verir. LGPL kütüphane dosyalarında özellikle tercih edilen bir özgür yazılım lisansıdır. Bu lisans altındaki kodu kullanırsanız, kaynak kodunuzu kapatabilirsiniz. Ama LGPL olan koda bir değişiklik yaparsanız o kısmı açmanız gerekiyor.

14 BSD Lisansı Açık kaynak kodunu destekleyen ama copyleft zorunluluğu taşımayan bir lisans türüdür. BSD ile lisanslı yazılım ileride sahipli yazılımlara yani kapalı/özgür olmayan yazılımlara dönüşebilir. Kodu alabilir kullanabilir, modifiye edebilirsiniz ve kaynak kodunuzun hiçbir kısmını açmak zorunda değilsiniz. 2 – 3 ve 4* maddeden oluşan 3 farklı çeşidi vardır.

15 MIT Lisansı BSD lisansına(3 maddeli) benzer şekilde copyleft zorunluluğu taşımayan bir lisans türüdür. Kodu alabilir kullanabilir, modifiye edebilirsiniz ve kaynak kodunuzun hiçbir kısmını açmak zorunda değilsiniz. Rubby on Rails dili, PuTTy uygulaması, jQuery UI ve yaygın kullanılan CSS kütüphanesi “Boostrap” örnek olarak verebilecek olan MIT Lisansı altında dağıtılan yazılımlardır.

16 MIT Lisansı Metni

17 Diğer Özgür Yazılım Lisansları
MPL (Mozilla Kamu Lisansı) Apache Lisansı GNU Affero Genel Kamu Lisansı (AGPL) ...

18 Bu sunum hakkında... Bu sunum bir Özgür Yazılım olan ve Mozilla Kamu Lisansı 2.0 ile lisanslanan Libre Office 5.3 ile hazırlanmıştır.