Gurbet Duymuş YAPI BİLGİSİ Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ.

... konulu sunumlar: "Gurbet Duymuş YAPI BİLGİSİ Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ."— Sunum transkripti:

1 Gurbet Duymuş YAPI BİLGİSİ Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ

2 Sizinki sözcüğün köküyse benimki de havuç kökü 
YAPI BİLGİSİ TÜRKÇE’NİN KELİME YAPISI: KÖK+YAPIM EKİ+ ÇEKİM EKİ KÖK: Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük parçasıdır. Bütün ekler çıkarıldıktan sonra geriye kalan bölümüdür. Gel balık Yat uç- Kelebek balta… Sizinki sözcüğün köküyse benimki de havuç kökü  GURBET DUYMUŞ

3 KÖK ÇEŞİTLERİ 1-) FİİL KÖKLERİ
İş,oluş,hareket bildiren köklerdir. Bu köklere “-mek,- mak” mastar eki getirebiliriz. sus(mak) yat(mak) öp(mek) çöz(mek) bil(mek) Bilgili: Bil(fiil k.) - gi(F.İ.Y.E) - li(İ.İ.Y.E) Duygusal: Duy(F.K) - gu(F.İ.Y.E) - sal(İ.İ.Y.E) GURBET DUYMUŞ

4 kömür masa fıs şır 2-) İSİM(AD) KÖKLERİ
Varlık ve kavramları karşılayan köklerdir. Bu köklere “-mek,-mak” mastar eki getiremeyiz. Yansımaların kökleri de isim köküdür. hoş su çocuk pat kömür masa fıs şır 3-) SESTEŞ KÖK Sesteş sözcüklerle yapılan köklerdir. Bu kökler hem isim hem fiil kökü olarak kullanılabilirler. Ad Kök Fiil Kök yağ yağ(mak) in in(mek) gül gül(mek) GURBET DUYMUŞ

5 Burası devamlı gittiğimiz yoldu.
İsim kökü Burası devamlı gittiğimiz yoldu. 4-) ORTAK KÖK İş-araç ilgisi Barış-barışılır Savaş-savaşılır Güreş-güreşilir Dövüş-dövüşülür Sıva-sıvanır GURBET DUYMUŞ

6  EKLER  Tek başlarına anlamları olmayan eklendikleri sözcüklerle anlam kazanan parçacıklardır. İkiye ayrılırlar: A. Çekim ekleri B. Yapım ekleri GURBET DUYMUŞ

7 Çekim Ekleri A. İSME GELEN ÇEKİM EKLERİ
1-) Hal ekleri ) İyelik ekleri 2-) Çoğul ekleri ) İlgi zamiri 3-) Tamlama ekleri B. FİİLE GELEN ÇEKİM EKLERİ 1-) Kip ekleri ) Olumsuzluk eki 2-) Şahıs ekleri ) Ek fiil ekleri GURBET DUYMUŞ

8 -i belirtme hali: Evi temizledim. -e yönelme hali: Eve gitti.
A. 1. Hal ekleri -i belirtme hali: Evi temizledim. -e yönelme hali: Eve gitti. -de bulunma hali: Evde oturdu. -den ayrılma hali: Evden ayrıldı. Uyarı: Hal ekleri eğer eklendiği sözcüğün anlamını,yapısını ve türünü değiştiriyorsa artık hal eki değil yapım ekidir. Sınıfın en gözde öğrencisidir. GURBET DUYMUŞ

9 Ev-leri (ev onlara ait)
2. Çoğul ekleri çiçekler böcekler güller kitaplar 3. İyelik ekleri Eklendiği ismin kime ait olduğunu bildiren eklerdir. Bir kelimede iyelik eki var diyorsak o kelime kimin,neyin sorusuna cevap vermelidir. Ev-im (ev bana ait) Ev-in (ev sana ait) Ev-i (ev ona ait) Ev-imiz (ev bize ait) Ev-iniz (ev size ait) Ev-leri (ev onlara ait) GURBET DUYMUŞ

10 İyelik eki "-i" ile hal eki "-i" yi karıştırmamalıyız. Kelimenin
!!!UYARI!!! İyelik eki "-i" ile hal eki "-i" yi karıştırmamalıyız. Kelimenin başına onu getirebiliyorsak "-i" iyelik ekidir. Getiremiyorsak hal ekidir. GURBET DUYMUŞ

11 ONUN Arabası arızalandı. - Kimin arabası? - Onun arabası.
Arabayı yıkadı. - Kimin arabayı? - Onun. İyelik eki Gurbet Duymuş Hal eki GURBET DUYMUŞ

12 4.Tamlama eki Bebeğin maması Filmin sonu Tamlayan Tamlanan
Tamlayan eki ( ilgi eki) (çekim eki) Tamlanan eki ( iyelik eki) (çekim eki) Tamlanan Tamlayan Tamlayan eki ( ilgi eki) (çekim eki) Tamlanan eki ( iyelik eki) (çekim eki) GURBET DUYMUŞ

13 Bir ismin yerini tutan “-ki” eki ilgi zamiridir ve çekim ekidir.
Çamın yaprağı iğne gibidir, çınarınki el gibi geniştir. Dün yolda seninkini gördüm. Yaprağı İlgi zamiri Çekim eki İlgi zamiri Çekim eki Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ

14 Fiillere gelerek işi,oluşu,hareketi kimin yaptığını bildiren eklerdir.
6. Şahıs ekleri Fiillere gelerek işi,oluşu,hareketi kimin yaptığını bildiren eklerdir. şahıs eki kip eki fiil tabanı Ben Sen O Biz Siz Onlar Gel- di- m n (yok) k niz ler GURBET DUYMUŞ

15 FİİL KİPLERİ HABER KİPLERİ DİLEK KİPLERİ
1. Görülen geçmiş zaman kipi: -dı,-di, -du,-dü,-tı,-tü,-tu 2. Öğrenilen geçmiş zaman: -mış,-miş, -müş,-muş 3. Şimdiki zaman kipi: -yor 4. Gelecek zaman kipi: -ecek,-acak 5. Geniş zaman kipi: -r,-er,-ar DİLEK KİPLERİ 1. Gereklilik kipi: -meli,-malı 2. Dilek-şart kipi: -se,-sa 3. İstek kipi: -e,-a 4. Emir kipi: (-) GURBET DUYMUŞ

16 İyelik eki isme, şahıs eki fiile gelir. Araba-m Sev-di-m
İsim kök iyelk. e F.K kip e. Şhs eki GURBET DUYMUŞ

17 Gurbet Duymuş 7. Olumsuzluk eki
Fiillerin sonuna gelerek işi,oluşun yapılmadığı, yapılmayacağını anlatan “-me,-ma,-mez,-maz” ekleri olumsuzluk ekidir ve çekim ekidir. gel – me – di Kip eki Olumsuzluk e. Fiil kökü Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ

18 Dedesi çok hastaydı: hasta – y – dı
8. Ek fiil ekleri İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem yapan basit zamanlı fiillere gelerek onları bileşik zamanlı yapan “-idi,-imiş,-ise” kelimelerine ve bunların ekleşmiş biçimine ek fiil denir. Dedesi çok hastaydı: hasta – y – dı İsim K.H ek fiil GURBET DUYMUŞ

19 Özel Kurallar Türkçe’de kelimeler ek aldığında kök değiştirmezler iki kelime hariç. ben+e bana sen+e sana Türkçe’de “-im” ekinin 4 görevi vardır. Bunları karıştırmamalıyız. sev-iyor-um öl-üm hasta-y-ım öğretmenim Şahıs eki Ek fiil Fiil kökü F.İ.Y.E İyelik eki GURBET DUYMUŞ

20 -ca,-çe,-ça” ekleridir ve yapım ekidir.
9. Eşitlik ekleri İsimlerin sonuna gelerek onlara benzerlik,görelik,gibilik anlamları katan “-ce, -ca,-çe,-ça” ekleridir ve yapım ekidir. Bence sen çok zekisin: Bana göre Yıllarca seni bekledi: Çokluk Çocukça davranıyorsun: gibi/benzetme Parayı gönlünce harcadı: gönlüne göre GURBET DUYMUŞ

21 Küçültme ekleriyle eşitlik eklerini karıştırmamalıyız.
Saatlerce durakta bekledi: Eşitlik eki/çokluk anlamı Büyükçe bir paketi taşımaya çalışıyordu: Küçültme eki GURBET DUYMUŞ

22 Yapım Ekleri Eklendikleri sözcüklerin anlamını,yapısını ve türünü değiştiren eklerdir. Gövde: En az bir yapım eki almış sözcük gövdedir. soğu-k-luk GÖVDEDEN TÜREMİŞ İ.İ.Y.E Fiil kök F.İ.Y.E GURBET DUYMUŞ

23 Türkçe'nin kelime yapısı= kök+y.e+ç.e ancak bazı kelimelerde
çekim ekinin önce yapım ekinin sonra geldiğini görmekteyiz. Bu tip kelimelerin sayısı çok azdır. Kural dışı ve türemiştir. GURBET DUYMUŞ

24 Anne-m-siz Kural dışı türemiş Ev-de-ki Kural dışı türemiş
Uyarıya örnek: Anne-m-siz Kural dışı türemiş Ev-de-ki Kural dışı türemiş Y.E İsim kökü İ.E. İ.K Hal eki Y.E. GURBET DUYMUŞ

25 İsimden İsim Yapan Ekler
-lık: baş-lık çöp-lük -lı: göz-lü giz-li -cı: av-cı iz-ci -ce: Türk-çe düşman-ca -daş: vatan-daş arka-daş -sız: akıl-sız tuz-suz -ki: gece-ki akşam-ki -tı: vızır-tı horul-tu GURBET DUYMUŞ

26 İsimden Fiil Yapan Ekler
-le: göz-le sızı-la -al,-el: yön-el düz-el -l: küçük-l alçak-l -a: yaş-a oyun-a -ar: sarı-ar kara-ar -de: fısıl-da horul-da -sa: garip-se su-sa -len: can-lan haş-lan -leş: yüz-leş GURBET DUYMUŞ

27 Fiilden İsim Yapan Ekler
-mek: çak-mak -me: kaz-ma böl-me -ış: bak-ış gör-üş -ım: al-ım sat-ım çöz-üm -gı: say-gı ser-gi -gın: az-gın ol-gun vur-gun -ı: bat-ı gez-i say-ı doğ-u -ıcı: bak-ıcı kur-ucu -tı: kızar-tı -k: iste-k çürü-k büyü-k GURBET DUYMUŞ

28 Fiilden Fiil Yapan Ekler
-t: ara-t ağla-t -ır: kaç-ır bat-ır dır: sal-dır al-dır -ıl: at-ıl sat-ıl -ın: soy-un giy-in -ış: at-ış yat-ış GURBET DUYMUŞ

29 YAPISINA GÖRE SÖZCÜKLER
1-) Basit Yapılı Sözcükler: Kök halinde veya sadece çekim eki almış sözcükler sözcükler basit yapılıdır. sev-iyor-uz Şahıs eki Fiil Kökü Kip eki GURBET DUYMUŞ

30 2-) Türemiş Yapılı Sözcükler:
İsim ya da fiil, kök veya gövdelerine en az bir yapım eki getirilerek oluşturulan kelimeler türemiş yapılıdır. gör-gü-süz-ler Çoğul eki Fiil kökü F.İ.Y.E İ.İ.Y.E TÜREMİŞ YAPILI GURBET DUYMUŞ

31 Gurbet Duymuş 3-) Bileşik Yapılı Kelimeler
En az iki kelimenin birleşip kaynaşmasıyla oluşan kelimelerdir. biraz hanımeli seyretmek aslanağzı çekyat karaciğer Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ

32 A- BİLEŞİK SÖZCÜĞÜN YAPISAL OLUŞUMU
1-) Takısız İsim Tamlamasıyla Atatürk Kumkapı Galatasaray 2-) Belirtisiz İsim Tamlamasıyla Hanımeli Bülbülyuvası Vezirparmağı Kuşburnu 3-) Sıfat Tamlaması Biçiminde Sivrisinek Akciğer Uludağ Karagöz GURBET DUYMUŞ

33 Biçerdöver Tutkal Kapkaç Çekyat Kaptıkaçtı 6-) İsim+Fiil
4-) Fiil+İsim Akarsu Yanardağ fiil isim fiil isim 5-) Fiil+Fiil Biçerdöver Tutkal Kapkaç Çekyat Kaptıkaçtı 6-) İsim+Fiil Bilgisayar Cankurtaran Kaybetmek resmetmek Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ

34 7-) Yansımadan oluşanlar Dırdır Fırfır Gırgır Şakşak
8-) Yapısal değişimle oluşanlar ne+için niçin kahve+altı kahvaltı 9-) Tür değişimiyle oluşanlar imam+bayıldı imambayıldı İSİM isim fiil GURBET DUYMUŞ

35 B-BİLEŞİK SÖZCÜĞÜN ANLAMSAL OLUŞUMU
1-) Her iki sözcükte gerçek anlamını korur. biçerdöver bilgisayar ayakkabı 2-) Birinci sözcük gerçek anlamını yitirir. anayasa balkabağı ateşböceği 3-) İkinci sözcük gerçek anlamını yitirir. gözbebeği yayınevi aşçıbaşı 4-) Her iki sözcük gerçek anlamını yitirir. hanımeli çöpçatan aslanağzı GURBET DUYMUŞ

36 Gurbet Duymuş GURBET DUYMUŞ GURBET DUYMUŞ GURBET DUYMUŞ