DEVİR SONRASI SULAMA ŞEBEKELERİNİN PERFORMANSINA GENEL BİR BAKIŞ Prof.Dr. Hasan DEĞİRMENCİ Yrd.Doç.Dr. Çağatay TANRIVERDİAraş.Gör. Gülşah ÜĞLÜ Kahramanmaraş.

... konulu sunumlar: "DEVİR SONRASI SULAMA ŞEBEKELERİNİN PERFORMANSINA GENEL BİR BAKIŞ Prof.Dr. Hasan DEĞİRMENCİ Yrd.Doç.Dr. Çağatay TANRIVERDİAraş.Gör. Gülşah ÜĞLÜ Kahramanmaraş."— Sunum transkripti:

1 DEVİR SONRASI SULAMA ŞEBEKELERİNİN PERFORMANSINA GENEL BİR BAKIŞ Prof.Dr. Hasan DEĞİRMENCİ Yrd.Doç.Dr. Çağatay TANRIVERDİAraş.Gör. Gülşah ÜĞLÜ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü

2 Su  Hayatımıza yön veriyor,  Suyun yerine koyabilecek başka bir hayat kaynağı yok,  İnsan hayatı için en önemli unsur,  Sınırlı bir kaynak,  Verimli kullanımı en önemli problemlerden biridir.

3 Sulu Tarım  Dünyada 280 milyon ha alanda,  İşlenebilir tarım alanlarının %17’sinde sulu tarım yapılmaktadır.  Toplam tarımsal üretimin ise %36’sı sulu tarım alanlarından karşılanmaktadır.  Tüketilen suyun %70’i tarımsal üretim amacıyla kullanılmaktadır.

4 Sulu Tarımın Önemi  Bu nedenle artan dünya nüfusunun beslenmesinde sulu tarım önemli bir yere sahiptir.  Türkiye'de su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi uzun dönemli ekonomik kalkınmada önemli bir rol oynamaktadır.

5 Su Kaynakları Potansiyeli  Yıllık ortalama yağış 643 mm/yıl  Türkiye’nin yüzölçümü 783 577 km2  Yıllık yağış miktarı 501 milyar m3  Buharlaşma 274 milyar m3  Yer altına sızma 41 milyar m3  Yüzey Suyu  Yıllık yüzey akışı 186 milyar m3  Kullanılabilir yüzey suyu 98 milyar m3  Yer Altı Suyu  Yıllık çekilebilir su miktarı 14 milyar m3  Toplam Kullanılabilir Su (net) 112 milyar m3

6 Toprak Kaynakları  Tarım alanı :28,05 milyon ha  Sulanabilir alan :25,75 milyon ha  Sulanabilir alan hedefi: 8,5 milyon ha  Sulanan alan : 5,42 milyon ha ( 3.13 milyon ha DSİ Ülkemiz toplam tarım alanının % 11.2 )  2023 hedefi 6.5 milyon ha (DSİ,2009)

7 Su Kıtlığı Su varlığına göre ülkeler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmaktadır:  Su fakirliği: Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 1.000 m3’ten daha az.  Su azlığı: Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 2.000 m3’ten daha az.  Su zenginliği: Yılda kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı 8.000-10.000 m3’ten daha fazla.  Türkiye su zengini bir ülke değildir. Kişi başına düşen yıllık su miktarı 1.652 m3 civarındadır.

8 Gelişim Oranları (DSİ, 2010) 2009 Yılı İtibariyle Gelişme 2023 Yılı Hedefleri Geliştirme Oranı Sulama Gelişimi 5,42 milyon ha 8,5 milyon ha% 64 Hidroelektrik Enerji Gelişimi 50 milyar kWh 140 milyar kWh % 36 İçme, Kullanma Ve Sanayi Suyu Gelişimi 10,62 milyar m3 38,5 milyar m3 % 28

9 Tarım-İstihdam  Gelişmekte olan ülkelerde tarımla meşgul olan bir kişi kendisi dahil olmak üzere yaklaşık 2 kişiyi besliyor iken,  Gelişmiş ülkelerde bu değer 14 kişiye kadar çıkabilmektedir.  Ülkemizde ise 2009 yılında tarımsal istihdam oranı %24,7 olup, tarımda istihdam edilen her bir kişi kendisi dahil 4 kişiyi beslemektedir.

10 Katılımcı Sulama Yönetimi (Devir Çalışmaları) Devir Çalışmalarının Temel Gerekçeleri ve Amaçları Gerekçeler; Bütçe ve diğer imkanlardaki azalma, Faydalananların hizmetleri daha düzenli, süratli ve ekonomik olarak yapabilecekleri düşüncesi, Dünyadaki benzer gelişmeler. Amaçlar; Çiftçi katılımı ve yerinden yönetim, Özdenetim, Faydalar, İşletme ve bakım giderlerinde azalma (Personel giderleri, enerji giderleri, bakım ve onarım giderleri), Daha adil su dağıtımı, Sorunların yerinde çözümü.

11 DEVREDİLEN SULAMALARIN DEVRALAN ÖRGÜTLERE GÖRE DAĞILIMI

12 SULAMA PROJELERİNİN PERFORMANSI

13 SULAMA ORANI (2004-2010)  DSİ’ce İşletilen sulama projelerinde sulama oranları(2004-2010)  %26-34  Devredilen sulama projelerinde  %60-65

14 DSİ'ce İşletilen Sulama Projelerinde Sulama Oranları

15 Devredilen Sulama Projelerinde Sulama Oranları

16 Bölgeler Düzeyinde Devredilen Sulama Projelerinde Ortalama, En Düşük ve En Yüksek Sulama Oranları

17 SULAMA ORANI DÜŞÜKLÜK NEDENLERİ

18 Su Temin Oranı Beyribey (1997) su temin oranının 1’e eşit olması sulama şebekesine ihtiyaç kadar su saptırıldığını, 1’den az olması yetersiz su sağlandığını, 1’den büyük olması ise sulama şebekesine fazla su saptırıldığını göstermektedir. Devir öncesi; Su temin oranını 1.05-4.25 Devir Sonrası; Su temin oranı 0.91-7.15

19 KaynaklarÇalışma AlanıDeğerlendirme Yıl/Yılları İşletme DurumuSonuç Beyribey ve Ark.(1997)Tüm Bölgeler1984-1993Devir öncesi1.87 Çakmak(1997)Konya1996Devir öncesi1.92 Devir sonrası2.07 Benli ve Beyribey(1998)Eskişehir1994Şebeke düzeyinde2.91 Proje düzeyinde3.51 Bulut ve Çakmak (2001)Mersin Bahçeleri1990-1994Devir öncesi1.43-1.69 1995-1998Devir sonrası1.33-182 Değirmenci(2001a)Tüm Bölgeler1998Devir sonrası0.91-7.15 Değirmenci(2001b)Bursa -Uluabat1992-1998Devir öncesi1.77-2.19 Çakmak(2001)Konya1995-1999Devir sonrası0.30-7.83 Çakmak(2002)Kızılırmak Havzası1999-2000Devir sonrası1.58-4.81 Çakmak ve Beyribey(2003)Sakarya Havzası1999-2000Devir sonrası1.3-8.4 Değirmenci ve ark.(2003)GAP1997-2001Devir sonrası1.0-5.9 Değirmenci(2004)Kahramanmaraş1996-2001Devir sonrası0.17-3.89 Nalbantoğlu(2006)Ankara Akıncı Sulaması1998-2001Devir sonrası1.67-198 Kıymaz(2006)Gediz Havzası1987-1994Devir öncesi0.4-1.0 1995-2002Devir sonrası1.0-4.6 Akçay(2007)Aşağı Büyük Menders Havzası1984-1994Devir öncesi0.73-1.41 Şener(2011)Trakya Bölgesi1996-2006Devir sonrası0.45-6.28 Tekinel ve ark.(2001)Harran Sulaması2000Devir sonrası5-7 Kocabaş ve Girgin (1998)I. Bölge1984-1994Devir öncesi1.04-3.9 Akkuzu ve Mengü (2011)Alaşehir sulaması2001-2008Devir sonrası1.20-1.72

20 Sonuç ve Öneriler  Sulama tesisleri hızla yıpranmaktadır. Bu nedenle sulama tesislerinin rehabilitasyonuna öncelik verilmesi gerekmektedir  Basınçlı sulama sistemlerine geçilmelidir. Özellikle Damla sulama yönteminin yaygınlaştırılması gerekmektedir.  Sulama oranlarının artırılmalıdır.  Aşırı su kullanımı önlenmeli. Tabansuyu ve tuzluluk düzeyi izlenmelidir.

21 Sonuç ve Öneriler  Arazi toplulaştırması yaygınlaştırılmalı  Özellikle pompaj sulamalarında elektrik borcu ve bakım onarım sorunları giderilmelidir.  Birlik kadrolu çalışanlarının kurumlararası geçişine izin verilmelidir.  Son söz: Çalışanların ve çiftçilerin sulama ve diğer tarımsal gelişmelere yönelik eğitim ve yayım çalışmalarına katılımının sağlanması

22 TEŞEKKÜR Beni dinledi ğ iniz için te ş ekkür ederim degirmenci@ksu.edu.tr