AKSLAR VE MİLLER.

... konulu sunumlar: "AKSLAR VE MİLLER."— Sunum transkripti:

1 AKSLAR VE MİLLER

2 AKSLAR VE MİLLER Akslar kasnak, tekerlek, çark ve makara gibi elemanları taşımaya yarayan makine elemanlarıdır. Akslar döner ve sabit olarak kullanılabilirler. Üzerelerine gelen yüklerin etkisi altında eğilmeye , eğilme ve bası veya çekiye zorlanırlar. Millerde genel yapı itibariyle akslara benzemektedirler. Millerde kasnak, tekerlek, çark ve makara gibi elemanları taşımaya yarayan makine elemanlarıdır. Miller dönerek çalışırlar. Miller bu elemanların üzerinden aldıkları momenti iletirler.

3

4 Miller ve akslar arasındaki en önemli fark “Miller moment iletirler”

5

6 Aks ve millerin yataklandıkları yerlerine muylu denir.
Muylu taşıyıcı özelliktedir.

7 Miller ve akslar daire kesitli dolu veya içi boşaltılmış olarak da imal edilmektedir. Ayrıca kare kesitli ve kamalı millerde kullanılmaktadır.

8 Aks ve miller üzerinde çap değişim yerleri, segman kanalları, kama oyukları gibi çentik etkisi yaratan gerilmelerin yoğunlaşmasına neden olan kesitler vardır. Hesaplarında özellikle bu bölümler dikkate alınır.

9 AKSLAR

10 AKSLAR

11 MİLLER

12 MİLLER

13 Miller her malzemeden yapılabilirler
Miller her malzemeden yapılabilirler. Çeşitli çelikler yanında hafiflik gereken yerlerde Alüminyum, ve çeşitli plastikler kullanıla bileceği gibi gerektiğinde ahşapta kullanılmaktadır. Makine imalatı için mil malzemesi olarak öne çıkan bazı çelikler çizelgede sunulmuştur.

14

15 Aksların hesabı Akslar kesilmeye ve eğilmeye zorlanırlarken miller hem eğilmeye hem de burulmaya zorlanırlar. Kısa aks ve millerde (L/d  5) kesme gerilmesi dikkate alınır

16 Sabit akslarda, teker, kasnak vb elemanlar dönmesine rağmen yük yönü ve şiddeti sabit kaldığından statik yük koşullarına göre hesap yapılır.

17 Sabit akslarda,yükün statik olması halinde

18 Sabit akslarda, yükün değişken olması halinde

19 Dönen akslar Dönen akslar tam değişken zorlanma etkisindedir. Aks dönerken yük yönü sabit kalmasına karşın aks malzemesi üzerindeki eğme gerilmesi bir defa çeki bir defada bası gerilmesi oluşturur. Bu nedenle tam değişken yük koşulları göre hesap yapılmalıdır.

20 Dönen akslar

21 Dönen akslar (bw)aks malzemesinin eğme dayanımıdır,tablolardan alınır,

22 Dönen akslar Döner akslarda mukavemet tam değişken zorlanma koşullarına göre yapılır. (Dmüs ) hesabı aşağıdaki kontrol eşitliğinden yapılır.

23 Millerin hesabı, Yalnız burulmaya zorlanan miller. Burulma momentinin çok özel bir değişkenliği bildirilmemişse momentten doğan gerilme sabit kabul edilir ve statik koşullar geçirlidir.

24 Millerin hesabı, S= 4….6

25 Millerin hesabı, Kontrol hesabı için

26 Millerin hesabı, Hem eğilmeye hem de burulmaya zorlanan miller, yani bileşik gerilme etkisindeki millerde emniyet katsayısı oldukça yüksek alınmalıdır. (S= 10 … 12 ). Birleşik gerilmeyi temsil eden eşdeğer gerilme şekil değiştirme enerjisi teorisine göre hesaplanmalıdır.

27 Millerin hesabı, o- eğilme ve burulma arasındaki orantıya
Burulma sabit, eğilme tam değişken ise o= 0,7 Burulma tam değişken ve eğilme tam değişken ise o= 0,1 o- eğilme ve burulma arasındaki orantıya bağlı bir zorlanma katsayısıdır.

28 Millerin hesabı, Eğilme momenti ve burulma momentinin (MV ) eşdeğer momenti genel şekil değiştirme enerjisi teorisine göre hesaplanabilir.

29 Millerin hesabı, S=10…12

30 Millerin hesabı, Eğilme momentinin bulunmasında Kesme (Ritter metodu) veya grafik yöntem kullanılabilir. Mil veya aks üzerine gelen yükler sadece yatay veya düşey olmayıp belirli bir açı altında da etki etmektedir.

31 Millerin hesabı, Örneğin üzerinde dişli çark bulunan bir mile dişli çarktan alınan döndürme momentinden başka,dişli çarkların kuvvet iletme açısı gereği ( 15 ile 20) arasında bir açıda eğme kuvveti de etki eder.

32 Millerin hesabı, Aynı şekilde kayış kasnakları, sürtme makaraları eğme kuvvetleri oluştururlar. Bu eğme kuvvetlerinin yatay ve düşey düzlemde oluşturacağı eğme kuvvetleri ve bu kuvvetlerin oluşturacağı yatay düzlem eğme momentini ve düşey düzlem eğme momentini ayrı ayrı hesaplamak gerekir. Bu iki momentin eşdeğer momenti ise geometrik ortalama yolu hesaplanabilir

33 Millerin hesabı, Eğilmeye ve burulmaya zorlanan millerin bir başka hesap yönteminde mil malzemesinin sürekli mukavemeti dikkate alınarak eşdeğer moment hesabında aşağıdaki yol izlenmektedir.

34 Millerin hesabı,

35

36 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Akslar ve miller üzerlerindeki eğme momentinin etkisiyle bir miktar çökmeye (f) (sehim) uğrarlar. Bu şekil değiştirmenin belirli sınır değerleri aşmaması istenir. Genel makine konstrüksiyonunda f  0,0005 l Takım teagahlarında, hassas işlerde f  0,0003 l ( l – iki yatak arası uzaklık) Eğim açısı içinde sınır değer tan = 0,001

37 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR.

38 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Miller üzerlerindeki döndürme (burulma) momenti etkisiyle de burularak açısal dönme olarak tarif ettiğimiz şekil değişikliğine uğrarlar. Bu burulma miktarının da sınır değerleri aşması istenmez. Önerilen değer milin her bir metre uzunluğu için =0,25

39 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Dönen cisimlerde ağırlık merkezinin dönme ekseni üzerinde olması istenir. Böylece çok kararlı bir dönme hareketi oluşur.Elle çevrilen bir topaçta gözlemlenen dönüş hareketi gibi, titreşimsiz ve yalpasız bir dönüş istenir. Eğer ağırlık merkezi dönme ekseninden kaçık ise bu dengelenmemiş ağırlığın yaratacağı merkezkaç kuvvet ile salınımlı ve titreşimli bir hareket ortaya çıkar. Bu dengelenmemiş merkezkaç kuvvet etkisiyle milde çökme olur.

40 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Devrin artmasıyla da merkezkaç kuvvet büyüyeceğinden sonunda milin aşırı çökmesiyle kırılmalarla karşılaşılabilir. Milde çökmeyi sonsuza götüren bir kritik devir vardır. Kritik devir (no) milin çapına, yataklar arası uzaklığa ve mile etkiyen dış kuvvetlere bağlı olarak her mil için farklı değerler alır. Millerin bu kritik hızdan uzak bir işletme devrinde çalıştırılması istenir.

41 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Kritik devir hesabında mil üzerinde çökmeye neden etkileri dikkate alarak eğilme kritik devir sayısı aşağıdaki gibi hesaplanabilir. no – kritik devir (min-1) fG – Mil üzerindeki (G) ağırlığı etkisiyle ortaya çıkan çökme miktarı. fm – Milin ağırlığı ile oluşan çökme miktarı (cm)

42 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Mil üzerinde çökmeye neden olan birden çok eleman varsa . Örneğin iki tane kasna, bir tane dişli çark gibi. Bu çökme her bir parça için ayrı ayrı hesaplanarak toplanır. (cm)

43 ÇÖKME VE KRİTİK DEVİR. Mil üzerinde bulunan ağırlıklar
( Gm, G1, G2, G3, Gn) ise çökme miktarı süper pozisyon kuralı gereği bunların toplamıdır.

44 Mil konstrüksiyonunda dikkat edilmesi gereken noktalar.
Mil üzerinde çentik etkisi yaratacak ( kama oyuğu, segman oyuğu vb) yapılardan olabildiğince kaçınılmalıdır. Çentik etkisi yaratan bu yapılarda etkiyi azaltacak önlemler alınmalıdır. Yuvarlak köşeli, derinliği daha az , çapın daha büyük olduğu bölgeye kaydırmak vb. Yöntemler önerilir. Millerde çap değişimleri kaçınılmazdır. Bu çap değişim noktaları birer çentik etkisi yaratırlar. Kırılmaların çoğu bu noktalarda gözlenmektedir. Önlem olarak çap değişimleri daha fazla kademelendirerek geçişleri yumuşatmak ve çap geçişlerin büyük çaplı köşe yuvarlatmaları kullanmak önerilir.

45 Yüzey kalitesinin artırılması millerin dayanımını olumlu etkiler.
Vida dişi açılmış bölümlerde diş bitiş yerleri yuvarlak kanallı kertik eklenerek diş dibinin keskinliğinin yarattığı çentik etkisi azaltılmalıdır. Kasnak, dişli çark göbekleri ve rulman gibi elemanların dayanma noktalarında oluşan gerilmeleri dağıtmak için vida dişlerinde olduğu gibi yuvarlak kanallı kertikler eklenebilir. Sıkı geçmelerde oşluşan gerilim yoğunlaşmalarını önlemek ve mil göbek geçişinde keskin kenarlarda ortaya çıkan gerilmeleri almak için göbek kenarları içe doğru yuvarlatılarak şekillendirilir.

46

47

48

49