DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMASI SONRASI YAPILMASI GEREKENLER Nergiz TER Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi Kalite Birimi.

... konulu sunumlar: "DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMASI SONRASI YAPILMASI GEREKENLER Nergiz TER Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi Kalite Birimi."— Sunum transkripti:

1 DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMASI SONRASI YAPILMASI GEREKENLER Nergiz TER Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi Kalite Birimi

2 TÜM KORUNMA ÖNLEMLERİNE RAĞMEN YARALANMA OLDU? Ne yapılmalıyım? Ne yapılmalı?

3  İLK ADIM Yaralanma bölgesi su ve sabun ile yıkanmalıdır. Ağız yada burun gibi mukoza temaslarında ise 15 dakika boyunca su ile yıkanmalıdır. Göze sıçrama var ise 15 dakika boyunca temiz yada steril yıkama solüsyonu ile yıkanmalıdır. DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMASI OLAN BÖLGENİN BAKIMI

4  İLK ADIM Medikal tedavinizin gerçekleşmesi için ilgili birime/ süpervizöre bilgi verilmeli, kaza DERHAL rapor edilmelidir. RAPOR ETMEK İÇİN KESİNLİKLE BEKLEMEYİN DELİCİ KESİCİ ALET YARALANMASI OLAN BÖLGENİN BAKIMI

5  İLK ADIM Yaralanma bölgesi için antiseptik kullanılmalı Perkütan bir yaralanmadan sonra ilk yapılması gereken, o bölgenin su ve sabunla yıkanmasıdır. Çok küçük, noktasal yaralanmalarda; alkol bazlı el dezenfektanı kullanımı uygun olabilir.

6  İLK ADIM Yaralanma bölgesi için antiseptik kullanılmalı Yaralanma sonrası antiseptik kullanımı yada sıkmanın patojenlerin bulaşma riskini azalttığına dair bilimsel bir kanıt yoktur. Kostik ajan kullanımı önerilmemektedir.

7  İLK ADIM Yaralanma bölgesi için antiseptik kullanılmalı Yara bölgesinin % 2– %4 chlorhexidine ile silinmesi yada sıkmanın bulaş riskini azalttığına dair kanıt yoktur. Antiseptik kullanımı kontrendike değildir. Kostik maddelerin uygulanması (örneğin, çamaşır suyu) veya yara içine antiseptik veya dezenfektan enjeksiyonu uyguanmamalıdır.

8  İKİNCİ ADIM YARALANMA BÖLGESİNİN ve TEMAS İLE İLGİLİ RİSKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Yaralanmanın tipi Perkütan ( Hafifi, Ciddi) Mukoza yada zedelenmiş deriye bulaş Sağlam deriye bulaş Bulaşın hangi vücut sıvısı ile olduğu Kan, Kan içeren sıvılar, Potansiyel olarak enfekte sıvılar yada dokular Miktarı Birkaç damla Bol miktarda kan sıçraması/ dökülmesi

9  İKİNCİ ADIM Kaynağın HBV- HCV- HIV açısından serolojik testleri yapılmalıdır Bilinmeyen kaynaklarda HIV-HCV-HBV olasılığı değerlendirilmelidir Kaynak hasta bilinse de bilinmese de delici kesici aletlerde test yapılmasına gerek yoktur TEMAS SONRASI ENFEKSİYON BULAŞ RİSKİNİN DEĞERLENDİRMESİ

10  İKİNCİ ADIM Sağlık çalışanının HBV- HCV- HIV açısından serolojik testleri yapılmalıdır Sağlık çalışanının aşılanma ve aşıya yanıt durumu değerlendirilmelidir TEMAS SONRASI ENFEKSİYON BULAŞ RİSKİNİN DEĞERLENDİRMESİ

11  ÜÇÜNCÜ ADIM TEMAS SONRASI YÖNETİM  HBV Temas Sonrası Yönetim  HCV Temas Sonrası Yönetim  HIV Temas Sonrası Yönetim

12  HBV TEMASI SONRASI YÖNETİM

13  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HBV TEMASI SONRASI Sağlık çalışanının bağışıklık durumu Kaynağın HBsAG enfeksiyon durumu CDC tarafından önerilen tedavi protokollerine uyularak tedavi seçilmelidir

14

15  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HBV TEMAS SONRASI PROFİLAKSİYE NE ZAMAN BAŞLANMALIDIR? Bulaş sonrası mümkün olduğu kadar erken tedaviye başlanmalıdır. İlk 24 saat içinde başlanması tercih edilir ve Tedaviye başlama süresi 7 günü geçmemelidir.

16  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HBV TEMASI SONRASI KULLANILAN AŞININ YAN ETKİLERİ VAR MI? HBV aşısı oldukça güvenlidir. Herhangi bir yan etki belirtilmemiştir. Gebe kadınlarda da uygulanabilir.

17  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HBV TEMAS SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? Hepatit B aşı uygulamasından 1- 2 ay sonra aşıya yanıt değerlendirilmelidir. Yapılan uygulamalara rağmen hepatit belirtileri görüldüğünde ( cilt ve gözde sararma, bulantı, kusma, ateş, eklem ve mide ağrısı vb.) sağlık kurumuna başvurması gerektiği iletilmelidir.

18  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HBV TEMAS SONRASI TAKİP SÜRECİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR? HBV TEMASI SONRASI GEREKLİ TEDAVİLERİ YAPILDI İSE; Enfekte olma yada bulaş riski olmadığı için herhangi bir önlem alınmasına gerek yoktur.

19  HCV TEMAS SONRASI YÖNETİM

20 HCV TEMASI SONRASI Sağlık çalışanının anti HCV ve ALT düzeyine bakılmalı Kaynağın Anti HCV testi CDC tarafından önerilen tedavi protokollerine uyularak tedavi seçilmelidir

21  HCV TEMAS SONRASI YÖNETİM HCV TEMASI SONRASI PROFİLAKSİ ÖNERİSİ VAR MIDIR? Hepatit C için koruyucu aşı İmmunglobilin önerisi yoktur Temas sonrası antiviral tedavi için klavuz yok

22  HCV TEMAS SONRASI YÖNETİM HCV TEMASI SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? 4-6 hafta sonra HCV- RNA bakılmalı, 4-6 ay sonra anti HCV ve ALT düzeyine bakılmalı, Kronik karaciğer hastalığı yönünden değerlendirilmelidir, Herhangi bir belirti var ise rapor edilmeli, bu testlerde pozitiflik olursa sağlık çalışanın ilgili birime yönlendirilmelidir.

23  HCV TEMAS SONRASI YÖNETİM HCV TEMASI SONRASI PROFİLAKSİ ÖNERİSİ VAR MIDIR?

24  HCV TEMAS SONRASI YÖNETİM HCV TEMAS SONRASI TAKİP SÜRECİNDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR? HCV teması sonra enfeksiyon bulaştırma riski düşük olduğundan, tavsiye edilen hiçbir önlem yoktur.

25  HIV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV

26  HIV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI PROFİLAKSİSİ KARARI Sağlık çalışanının anti-HIV testi yapılmalı Kaynağın anti-HIV testi yapılmalı CDC tarafından önerilen tedavi protokollerine uyularak tedavi seçilmelidir

27 Perkütan yaralanmadan sonra HIV bulaş oranı %0,3 Mukoza veya bütünlüğü bozulmuş deri yoluyla bulaştan sonra HIV bulaş oranı %0,09

28  Lümensiz iğne ile olan  Büyük lümenli iğne,  Derin dokuya batma,  Kesici-delici aletin yüzeyinde görünür kan olması,  İğnenin, hastanın arter veya venine girmek için kullanılmış olması  Birkaç damla  Bol miktarda kan sıçraması/dökülmesi

29 2001 CDC önerilerinde 3 ilaç ile TSP 2005 CDC önerilerinde 2 ilaç ile TSP 2001 CDC önerilerinde 3 ilaç ile TSP 2005 CDC önerilerinde ≥ 3 ilaç ile TSP

30

31  HIV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI PROFİLAKSİYE NE ZAMAN BAŞLANMALIDIR? Temas sonrası profilaksiye mümkün olduğu kadar erken başlanmalıdır. ( Kadınlarda gebelik durumu değerlendirilerek karar verilir). Aynı gün içinde hatta ideal olan ilk 4 saat içinde tedavinin başlanmasıdır.. 72 saat sonra uygulanan profilaksinin yararı bilinmemektedir

32  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? Temas Sonrası İlk Uygulamalar Uzman bir ekip tarafından yapılan değerlendirmeler sonrası ◊ Tedaviye uyumun sağlanması için TSP ne amaçla yapıldığı, ◊ Ne kadar süreceği, ◊ İlaç yan etkileri, ◊ Bulaş riski, ◊ Takip testleri konusunda sağlık çalışanı bilgilendirilmelidir. ◊ Emosyonel destek sağlanmalıdır.

33  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM TEMAS SONRASI PROFİLAKSİDE AMAÇ Hedef hücreler ve lenf nodlarında HIV virüsünün çoğalmasını engellemektir.

34  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM TEMAS SONRASI PROFİLAKSİ SÜRESİ Temas sonrası profilaksi süresi 4 haftadır.

35  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM TEMAS SONRASI PROFİLAKSİDE KULLANILAN İLAÇLARIN YAN ETKİLERİ HIV tedavisinde kullanılan ilaçların; En genel yan etkileri; bulantı, kusma ve diyare, titreme, baş ağrısıdır. Böbrek taşı oluşumu, hepatit ve kan hücrelerinin baskılanması gibi yan etkileri de vardır.

36  HIV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İKİNCİL BULAŞLAR ◊ Kan, semen, organ bağışı yapılmamalı, ◊ Cinsel ilişkiye girilmemeli yada kondom kullanılmalıdır. ◊ Anne sütü ile bulaş olabileceğinden emzirilmemelidir.

37  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM TEMAS SONRASI İZLEM PERİYODU Temas eden olguda; Başlangıçta, 72 saat sonra 2 -6. haftada, 3. ve 6. aylarda bakılmalıdır. Kaynak HIV+HCV pozitif olgu ise, 12. ayda da tekrarlanmalıdır.

38  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM İlk 72 saat içinde HIV testinin negatiflik durumu değerlendirilmeli, Primer HIV enfeksiyonuna ilişkin belirti ve bulguları ortaya çıkarsa, anti-HIV antikorları ve ek olarak HIV-RNA araştırılmalı, İlaçların erken yan etkileri, kişinin ilaca yanıtı değerlendirilmeli, Böbrek ve KC fonksiyon testleri yaptırılmalıdır

39 Temas anında kaynağın HIV ile enfekte olup olmadığı bilinmeden profilaksiye başlanmış ve 72 saat sonra testlerde HIV negatif sonucu alınmışsa, temas edene uygulanan profilaksi kesilmelidir.

40  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM  HIV tedavisinde kullanılan ilaçların toksisitesine yönelik değerlendirme yapılmalıdır.  Toksisite saptanırsa rejim değiştirilmelidir. Kan sayımını, Karaciğer fonksiyon testlerini, Renal fonksiyon testleri, kristalüri, hematüri, hepatit ve hemolitik anemi açısından takip edilmelidir. Temas Sonrası Profikaksi Uygulamasından 2 hafta sonra

41  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? Temas Sonrası Profikaksi Uygulamasından 6 ve 12 hafta sonra HIV testin negatiflik durumu ve HIV enfeksiyon belirtileri değerlendirilmeli

42  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? Temas Sonrası Profikaksi Uygulamasından 6 ay sonra HIV testin negatiflik durumu

43  HBV TEMAS SONRASI YÖNETİM HIV TEMAS SONRASI İZLEM NASIL OLMALIDIR? Temas Sonrası Profikaksi Uygulamasından 12 ay sonra Kaynak HIV + HCV pozitif olgu ise hastanın HIV serolojisi 12. ayda da tekrarlanmalır

44  TEMAS SONRASI YÖNETİM Sağlık kuruluşlarında; Temasın bildirimi, Sağlık çalışanının değerlendirilmesi, Tedavi, Danışmanlık, Tedavilerin yan etkilerin değerlendirilmesi, Enfeksiyon bulgularının izlemi ve takibi için protokoller ve uzman kişilerden oluşan ekip bulunmalıdır.

45 EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ’NDE KESİCİ/ DELİCİ ALET YARALANMALARI SONRASI BİLDİRİM VE TEMAS SONRASI YÖNETİM

46

47

48  Temasın zamanı/günü  Temas biçimi (bütünlüğü bozulmuş ciltle, mukozal veya perkütan temas)  Temas eden vücut bölgesi ve temas süresi  Perkütan yaralanmada hasarın tarifi (yaranın derinliği, solid iğne veya lümenli iğne ile yaralanma, keskin cisim ile yaralanma vb.)  Temasın gerçekleştiği koşullar,  Sağlık çalışanının daha önce yapılmış test sonuçları ve immünite durumu,  Kaynağın bilgileri, eğer biliniyorsa kaynağın enfeksiyon durumu

49 İŞ KAZASI İNCELEME FORMU

50

51

52

53 Elde edilen veriler doğrultusunda analizler yapılarak İYİLEŞTİRME FALİYETLERİ planlanmaktadır.

54 TEŞEKKÜR EDİYORUM