Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme

... konulu sunumlar: "Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme"— Sunum transkripti:

1 Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme
Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme Görsel Tasarım İlkeleri Prof.Dr.Bülent ÇAVAŞ

2 İçindekiler Giriş Görsel Tasarım Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım
İçindekiler Giriş Görsel Tasarım Tasarım Öğeleri Çizgi Şekil Alan Boyut Doku Renk Tasarım İlkeleri Bütünlük Denge Vurgu Hizalama / Hiyerarşi Yakınlık Gestalt Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım

3 Nasıl Öğreniriz? Öğrenme ile ilgili olarak yapılan araştırmalar öğrenmelerin çoğunun görsel betimlemeler yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu görsel materyaller yoluyla daha kolay öğrenebilmektedirler. Sözel öğretim materyalleri kullanan öğrencilerin de çeşitli kavramları öğrenmede görsel desteğe ihtiyaç duydukları bilinmektedir (Seferoğlu, 2007).

4 Nasıl Öğreniriz?

5 Görsel Tasarım Öğrenme sürecine destek verecek eğitsel materyallerin tasarlanmasında üzerinde dikkatle durulması gereken aşamalardan biri görsel tasarımdır. Materyalin belirlenen amaçlar doğrultusunda mesajı istenilen şekilde iletebilmesi, tasarım öğelerinin doğru kullanılmasına ve tasarım ilkelerinin kullanılmasına bağlıdır.

6 Tasarım öğeleri Çizgi Şekil Alan Boyut Doku Renk

7 Çizgi En fazla kullanılan öğedir.
Çizgi En fazla kullanılan öğedir. Çizgi, dikkati belirli bir noktaya çekebildiği gibi belirli bir yolun izlenmesini de sağlayabilir. Çizgiler yön ve hareket gösterebilirler. Şekilleri ayırma ve birleştirme işlevi görürler.

8 Çizgi

9 Çizgi

10 Şekil Şekil bir yüzey üzerine yaratılan iki boyutlu biçimlerdir.
Şekil Şekil bir yüzey üzerine yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. Farklı şekiller bir araya gelerek anlamlı bir bütün oluşturabilirler. Şekiller kimi zaman herhangi bir cismin sadece kenar çizgileri ile görüntülenmesinde kullanılırlar. Bunu siluet olarak ifade etmek de mümkündür.

11 Şekil

12 Şekil

13 Alan Görsel materyallerde alan kullanımı materyalin anlaşılabilir olması açısından büyük önem taşır. Kapalı (dolu) ya da açık (boş) alanlar olarak ikiye ayırabileceğimiz alan kullanımına en güzel örneklerden biri dergi ya da kitap tasarımlarıdır.

14 Alan

15 Alan

16 Alan Bu tasarımlarda sayfanın tamamı metin ya da şekiller ile doldurulmaz. Okuyucunun içeriği daha rahat takip edebilmesi için boş alanlara yer verilir. Boşluk Kullanımı Boşluğu bir tasarım elemanı olarak düşünün. Beyaz alanlar bilginin gruplanması için kullanılır ve gözün önemli bilgiye yönelmesini sağlar.

17 Alan

18 Boyut Görsel tasarım içerisinde kullanılan bir cismin boyutu çoğu zaman yanıltıcı olabilir. Cisim diğer cisimler ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir anlam ifade eder. Boyutu ve gölgelendirmeyi bir objede 3. boyut hissi vermek için kullanın.

19 Boyut

20 Boyut

21 Doku Görsellerin çoğu iki boyutludur.
Doku Görsellerin çoğu iki boyutludur. Bu görsellerde doku ve desen kullanarak üçüncü bir boyut eklemek mümkün olabilir. Doku, görselin hem daha gerçekçi gözükmesine, hem de zeminle cisim arasında oluşan farklılık sayesinde daha rahat algılanmasına yardımcı olur.

22 Doku

23 Doku

24 Renk Renk görsel materyallerde önemli bir unsur olmakla birlikte etkililiği bilinçli kullanılmasına bağlıdır. Günümüz eğitim teknolojileri kapsamında kullanılan araç gereçler –özellikle yansıtım (projeksiyon) cihazları –materyallerdeki renk kullanımını daha da önemli hale getirmektedir. Yanlış tema ve renk tercihleri materyalin kullanımını olumsuz yönde etkilemekte, özellikle okunabilirlik açısından sorunlara yol açmaktadır.

25 Renk

26 Renk http://www.themaninblue.com/experiment/Technicolor/
Renk

27 Tasarım İlkeleri Öğretim materyalinde görsel – sözel ve çekicilik katan öğeler belirlendikten sonra bunların nasıl bir biçimsel düzenleme ile yerleştirileceğine karar verilmelidir (Güven, 2008).

28 Tasarım İlkeleri Bütünlük Denge Vurgu Hizalama / Hiyerarşi Yakınlık
Tasarım İlkeleri Bütünlük Denge Vurgu Hizalama / Hiyerarşi Yakınlık Gestalt

29 Bütünlük Bütünlük, bir görseli meydana getiren öğelerin bir bütün olarak görünmesini sağlayan, öğeler arasındaki ilişkidir. Bütünlüğü oluşturacak olan ilişkinin kurulabilmesi için bir önceki konuda bahsedilen tasarım öğelerinden (çizgi, şekil, renk, vb.) faydalanılır. Materyal içerisinde bütünlüğün sağlanmış olması mesajı anlamayı ve yorumlamayı kolaylaştırır.

30 Bütünlük

31 Bütünlük Bütünlüğün sağlanması açısından yapılan hataların başında materyalin içinde çok sayıda ve birbiri ile ilişkisi düzgün bir şekilde ifade edilememiş öğelerin kullanımı yer alır. Bu tür hataları en aza indirebilmek için verilmek istenen mesaj tasarımcı tarafından açık ve net olarak ifade edilebilmelidir. Tasarımcının aklına gelen tüm fikirler materyale yansıtılmamalıdır.

32 Bütünlük

33 Bütünlük

34 Bütünlük

35 Denge Denge, öğelerin yatay ve dikey olarak materyale eşit ağırlıkta dağıtılması (yerleştirilmesi) yoluyla oluşturulur. İki türlü denge vardır: Formal (Simetrik): Bir materyalin ortadan ikiye bölündüğünde öğelerin simetrik olarak (her iki tarafta da birbirinin aynı şekilde) yerleştirilmesi. İnformal (Simetrik olmayan): Ağırlık olarak her iki tarafta eşittir ancak kullanılan öğeler farklıdır. Dengenin informal şekilde sağlanması materyale belirli ölçüde hareketlilik kazandırabilmektedir.

36 Denge

37 Denge

38 Denge

39 Vurgu Materyal’de kullanılan görsellerin belirli bir bölümüne dikkat çekilmek istenebilir. Öğeyi ilgi merkezi haline getirebilmek için kullanılan farklı teknikler bulunmaktadır. Bu teknikler bazıları aşağıda listelenmiştir: Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve şekillerin kullanılması. Odaklanılacak öğenin farklı şekilde boyutlandırılması. Farklı renk ve doku kullanımları.

40 Vurgu

41 Vurgu

42 Vurgu

43 Hizalama / Hiyerarşi Hizalama, görsel materyallerin daha kolay algılanmasında, öğeler arasında kurulan ilişkilerin daha rahat anlaşılmasında önemli rol oynar. Materyal içinde düzenli bir şekilde yerleştirilmiş öğeler öğrenmede de kolaylık sağlar.

44 Hizalama / Hiyerarşi Materyalde hizalama kullanımı sırasında, öğeler arası hizalamanın yanı sıra tüm öğelerin materyale göre hizalanmasına da özen gösterilmelidir. Bilginin hizalanarak veya hiyerarşik biçimde sunulması öğrencinin daha iyi öğrenmesine katkı sağlar.

45 Hizalama / Hiyerarşi

46 Hizalama / Hiyerarşi Burada bir yazılımın hiyerarşisi görülmektedir. En üstte dersler, bir altta üniteler ve son olarak bölümler yer almaktadır.

47 Hizalama / Hiyerarşi Tasarımda hizalama kullanımı mümkün olan en az hata ile gerçekleştirilmedir. Bu açıdan tasarım esnasında kullanılan bilgisayar programının özelliklerinden faydalanmak gerekir.

48 Hizalama / Hiyerarşi Kelimelerin İşaretlenmesi
Hizalama / Hiyerarşi Kelimelerin İşaretlenmesi Kelimeler önemi belirtir ve hiyerarşi oluşturmada önemli yapı taşlarıdır. Armbruster (1986) kelimelerin 5 şekilde işaretlenebileceğini belirtmiştir: 1. Madde veya fikirlerin listesi (ilk, ikinci, sonraki) 2. Karşılaştırma ve zıtlıklar (fakat, ancak, aynı zamanda) 3. Sıralama (başlangıç, sonraki) 4. Sebep ve sonuç (eğer/o zaman, sonuç olarak) 5. Tanım ve örnek (örneğin, bir diğer)

49 Yakınlık Eğitim materyallerinde belirli bir kavramı ifade edebilmek, mesajı iletebilmek için birden fazla öğe kullanılabilir. Bu öğelerin arasındaki ilişkiyi öğelerin birbirleri arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları belirler. Birbirleri ile yakın öğeler ilişkili uzak olan öğeler ise ilişkisiz olarak anlamlandırılırlar.

50 Yakınlık

51 Yakınlık Görsel öğelerde yakınlık ve insan algısı üzerindeki etkisi.
Yakınlık Görsel öğelerde yakınlık ve insan algısı üzerindeki etkisi.

52 Gestalt Duyularımızın, özellikle görme duyumuzun şekillendirme eğilimine, parçaları bütünleştirerek algılamasına Gestalt etkisi denir. Bu ilke öğrencinin parçadan bütüne gitme eğilimine dayanmaktadır. Öğrenciye bilginin ilişkilendirilmesine yönelik ipucu verilerek daha iyi öğrenmesi sağlanır.

53 Gestalt Bu ekranda gestalt ilkesi dikkate alınmamış. Problem ne olabilir?

54 Gestalt İlişkilendirilmemiş formatlar hedef kitlenin kim olduğunu anlamamızı engelliyor. Fotoğraflar Yetişkinler? Çizgi görünüm Çocuklar?

55 Gestalt Bulut teması bir kaç yerde tekrarlanmış. Sanatsal yapı aynı. Gestalt ilkesi tutarlılığın önemini belirtiyor.

56 Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım
Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım Görsel öğelerin eğitsel materyallerde anlatılmak istenen kavrama örnek oluşturması açısından mümkün olduğunca çok kullanılması tavsiye edilmektedir. Her bir görselde tek bir kavramın sunulmaya çalışılmalı Karmaşık görsel öğelerden çok basit öğeler tercih edilmeli, görsellerde yer alan metin kullanımı en alt seviyede tutulmaya çalışılmalı

57 Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım
Eğitsel Materyallerde Görsel Tasarım Arka plan, Resim, Fotoğraf ve Grafik Kullanımı Metin Kullanımı Renk Kullanımı Biçim

58 Resim/Arka Plan Bu ilke öğrencinin önemli bilgiyi önemsiz bilgiden ayırt etmesi ile ilgilidir. Öğrenci önemli bilgiye yönlendirilerek o işlemin gerçekleştirilmesine yardım edilir.

59 Resim/Arka Plan Kullanılacak öğelerin kullanımı ne çok soyut ne de çok gerçekçi olmalıdır. Gerçek resimler (fotoğraflar) yerine karikatürler, çizimler ya da diyagramlar kullanılmalıdır. Bu şekilde çok fazla ayrıntıya girerek öğrencinin dikkatinin dağılması ve odaklanılacak ana konudan uzaklaşması önlenebilir.

60 Resim/Arka Plan Hızla giden bir arabanın tasviri için çizim kullanılması. Aynı tasvirin gerçek bir yarış arabası görseli ile yapılması, öğrencilerin marka, model, renk gibi ayrıntılara odaklanmasına neden olabilir.

61 Resim/Arka Plan Genç bayanı mı, yaşlı bayanı mı görüyorsunuz?
Resim/Arka Plan Genç bayanı mı, yaşlı bayanı mı görüyorsunuz?

62 Resim/Arka Plan Öğretim amaçlı bir görsel materyal tasarlarken, nesnelerin gerçeklik derecesinden çok anlamsal boyutunu dikkate almak gerekmektedir. Boyut açısından öğenin daha iyi ifade edilebilmesi için ölçek kullanılabilir. Rakamsal bilgilerin aktarılmasında grafiklerden faydalanılmalıdır.

63 Metin Kullanımı Görselin genelinde aynı tip yazı tipinin kullanılmasına gayret gösterilmelidir. Belirli bir noktaya dikkat çekilmesi amacıyla altı çizili, kalın, renkli ya da italik yazı tipi tercih edilebilir.

64 Metin Kullanımı Sürekli büyük harf ya da yazı tipi efektleri (altı çizili, italik vb.) kullanılması okunabilirliği azaltacaktır. Bu tür kullanımdan kaçınılmalıdır.

65 Metin Kullanımı Sunum için hazırlanan materyallerde en çok karşılaşılan hatalardan biri örnekte görüldüğü gibi uzun metinlerin ardı ardına kullanılmasıdır

66

67 Metin Kullanımı Zemin ve metin renginin yanlış kullanımı

68 Metin Kullanımı Yazı netliği problemli Arka planda da sorun var.
Metin Kullanımı Yazı netliği problemli Arka planda da sorun var.

69 Metin Kullanımı Morrison, Ross ve Kemp (2000) işaretlemenin öğrencinin dikkatini çekmek için bir strateji olarak kullanılmasını öneriyorlar. Bu örnekte bir kaç işaretleme var.

70 Metin Kullanımı Başlık bir işaretleme aracı
Metin Kullanımı Başlık bir işaretleme aracı Koyu yazım bir işaretleme aracı Gruplama (sayıları ve beyaz boş alanı kullanma) bir işaretleme aracı

71 Metin Kullanımı Yazı Tipi
Metin Kullanımı Yazı Tipi Yazı tipi iletişim için kullanılan karakter tipinin sanatı ve bilimi olarak tanımlanabilir. Bir yazının tipinin diğerinden daha iyi olduğuna ilişkin bir araştırma sonucu bulunmamaktadır.

72 Metin Kullanımı Yazı Tipi Verdana okumayı kolaylaştırır
Metin Kullanımı Yazı Tipi Bilgisayar ortamı için özel olarak tasarlanmış 3 yazı tipi bulunmaktadır: Verdana okumayı kolaylaştırır Trebuchet okumayı kolaylaştırır Georgia okumayı kolaylaştırır

73 Renk Kullanımı Dikkat çekilmek istenilen öğelerin renk seçimlerinde parlak ve canlı renklere ağırlık verilmelidir. Bir bütünü oluşturan öğelerin her birinde aynı temanın kullanılmasına özen gösterilmelidir. Görsellerdeki renk sayısı kısıtlanmalıdır.

74 Renk Kullanımı

75 Renk Kullanımı Renkler İpuçları
Renk Kullanımı Renkler Bilginin göze çarpmasını sağlar Bilgi düzeyleri oluşturur (hiyerarşi) Resimde uyumluluk sağlar (gestalt) İpuçları Renkleri küçük alanlar için, siyah veya beyazı büyük alanlar için kullanın Renk seçimi için renk şemalarını kulanın

76 Biçim Görsel, mümkün olan en sade şekilde hazırlanmaya çalışılmalıdır.
Biçim Görsel, mümkün olan en sade şekilde hazırlanmaya çalışılmalıdır. İnsan gözüne uyum sağlayacak şekilde, özellikle yansıtılan materyallerde yatay kullanıma dikkat edilmelidir. Görsel, farklı ışık koşullarında ve değişik uzaklıklardan okunabilir olmalıdır.

77 Biçim

78 Değerlendirme Ne yanlış ?

79 Bu tasarım konuların önem sırasına göre ayırt edilmesini engelliyor.
Değerlendirme Hizalama / Hiyerarşi Yazı Tipi - Vurgu Bu tasarım konuların önem sırasına göre ayırt edilmesini engelliyor.

80 Değerlendirme Bu tasarım bilginin farklı düzeylerde (hiyerarşik) sunulduğunu açık bir şekilde gösteriyor.

81 Değerlendirme Ne yanlış ?

82 Bu resim neyin önemli olduğunu görmeyi zorlaştırıyor.
Değerlendirme Resim/Arka Plan Renk Bu resim neyin önemli olduğunu görmeyi zorlaştırıyor.

83 Bu resim önemli bilgiyi görmeyi kolaylaştırıyor.
Değerlendirme Bu resim önemli bilgiyi görmeyi kolaylaştırıyor.

84 Değerlendirme Savaş Başlangıcı Mahkeme Kararı NEFİS ÇİÇEKLER
Değerlendirme Aşağıdaki örneklerde yazı tipi açısından herhangi bir sorun görüyor musunuz? Savaş Başlangıcı Mahkeme Kararı NEFİS ÇİÇEKLER Ne yanlış ?

85 Kullanılan yazı tipi kelimelerin anlamları ile ilgili değil.
Değerlendirme Aşağıdaki örneklerde yazı tipi açısından herhangi bir sorun görüyor musunuz? Savaş Başlangıcı Mahkeme Kararı NEFİS ÇİÇEKLER Gestalt Kullanılan yazı tipi kelimelerin anlamları ile ilgili değil.

86 Bu yazı tipleri kelimelerin anlamları ile uyumlu.
Değerlendirme SAVAŞ BAŞLANGICI Mahkeme Kararı Nefis Çiçekler Bu yazı tipleri kelimelerin anlamları ile uyumlu.