1 Atomi k Spektroskopi. 2  Enerji Seviyeleri  Işık Kaynakları  Oyuk Katod Lambası  Elektrodsuz Boşalım Lambaları  Numune Transferi  Atomlaştırıcılar.

... konulu sunumlar: "1 Atomi k Spektroskopi. 2  Enerji Seviyeleri  Işık Kaynakları  Oyuk Katod Lambası  Elektrodsuz Boşalım Lambaları  Numune Transferi  Atomlaştırıcılar."— Sunum transkripti:

1 1 Atomi k Spektroskopi

2 2  Enerji Seviyeleri  Işık Kaynakları  Oyuk Katod Lambası  Elektrodsuz Boşalım Lambaları  Numune Transferi  Atomlaştırıcılar  Alev  Fırın  Plazma  Dalga boyu Seçiciler  Dedektörler

3 3 Atomik Absorpsiyon Atomik Emisyon Spesifik karakteristik dalgaboyuna sahip ışık absorbe edilerek bir elektronu yüksek enerji seviyesine çıkarır. Işık absorpsiyonu element konsantrasyonu ile orantılıdır. Spesifik dalgaboyundaki ışık Oyuk Katod Lamba (HCL)’dan gönderilir. Yüksek yoğunluktaki bir kaynaktan (plazma veya alev) ısı veya ışık enerjisi gönderilir. Yüksek enerji (ısı veya ışık), bir elektronu yüksek enerji seviyesine çıkarır. Elektron eski durumuna dönerken karakteristik dalga boyuna sahip bir ışık yayar. Yayılan ışık element konsantrasyonu ile orantılıdır. - - - - - Kararlı durum Uyarılma durumu Atomik Spektroskopi E0E0 E1E1 E3E3 E2E2 E0E0 E1E1 E2E2 E3E3

4 4 Kimyasal bağlar olmadan titreşimsel ve dönme enerji düzeyleri ve bunlar arasındaki geçişler var olamaz. Bunun sonucu olarak atomik emisyon, absorpsiyon ve floresans spektrumları az sayıda ince pik veya çizgi içerir. Kimyasal bağlar olmadan titreşimsel ve dönme enerji düzeyleri ve bunlar arasındaki geçişler var olamaz. Bunun sonucu olarak atomik emisyon, absorpsiyon ve floresans spektrumları az sayıda ince pik veya çizgi içerir.

5 5 Moleküler ve Atomik Spectrum Atomik spektral çizgi Moleküler spektral band, nm AbsAbs Atomik Geçişler Moleküler Geçişler

6 6 Sodyumun üç emisyon çizgisi

7 7 Enerji seviyesi diyagramı a) Na atomu b) Magnezyum atomu. Geçişler birbirine benzemesine rağmen dalga boyları aynı değildir.

8 8 Atomik Absorpsiyon Spektrometresi Işık kaynağı Atomlaştırıcı Monokromatör Sinyal İşlemci Kayıt Cihazı

9 9 Işık Kaynakları Oyuk Katod Lambası (HCL) Ar veya Ne 1-5 torr İzolasyon diski Kuvartz veya cam pencere Oyuk katotAnot

10 10 ATOMLAŞTIRICILAR

11 11 ATOMLAŞTIRICILAR (Numune Kabı) Alev Alev Elektrotermal (grafit fırın) Elektrotermal (grafit fırın) Plazma Plazma

12 12 Oyuk katot lambası Monokromatör Dedektör Yükseltici Çıktı cihazı Alev Analit örneği Yakıt Hava Alevli AAS (FAAS) Bileşenleri

13 13 Bir plazma veya aleve sürekli numune verilirken atom, molekül ve iyon oluşumuna yol açan süreçler. Numune çözeltisi sisleştiricide bir sise dönüştürülür. Alev veya plazmanın yüksek sıcaklığında çözücü buharlaşır ve geriye kuru aerosol zerrecikleri kalır. Bu tanecikler daha yüksek sıcaklığa ısıtılınca, kendileri de gaz hale dönüşerek atomik, moleküler ve iyonik türler oluşturur. Çoğu zaman, en azından bazı bölgelerde bu türler arasında bir denge oluşur.

14 14 NumuneTransferi

15 15 Numune Verme Püskürtücüler-Sisteştiriciler (Nebulizer ): Numune çözeltisi küçük damlalara parçalanarak yüzey alanı genişletilir ve alevin numuneden fazla etkilenmemesi sağlanır. Püskürtücüler-Sisteştiriciler (Nebulizer ): Numune çözeltisi küçük damlalara parçalanarak yüzey alanı genişletilir ve alevin numuneden fazla etkilenmemesi sağlanır.

16 16

17 17 Sıvı analit girişi Kabuk Kapiler Kapiler uç Gaz girişi

18 18 Eş merkezli boru (Concentric tube pneumatic nebulizer) Çapraz akış (Cross flow nebulizer) Analit Çözeltisi Yüksek basınçlı gaz akışı Analit Çözeltisi

19 19 Gözenekli disk (Fritted disk nebulizer) Babington (Babington nebulizer) Analit Çözeltisi Yüksek basınçlı gaz akışı Orifis Çözelti filmi Atık

20 20 Alev başlığı (AAS-FAAS) Alev Başlığı Sprey Odası Yakıt Oksidant Numune Cam boncuk Akış durdurucu Sisleştirici Atık

21 21 - Damlalardaki çözücü buharlaştırılır - Büyük damlalar atığa gider - Alev ya da plazmaya giden küçük parçalar molekül, atom veya iyonlarına ayrıştırılır. - Damlalardaki çözücü buharlaştırılır - Numunenin yalnızca %5’i aleve ulaşır - Büyük damlalar atığa gider - Alev ya da plazmaya giden küçük parçalar molekül, atom veya iyonlarına ayrıştırılır.

22 22 Sisleştirilmiş bir numune aleve taşındığında, çözücü başlığının hemen üstünde yer alan birincil yanma bölgesinde (primary combustion zone) buharlaşır. Böylece oluşan ince toz halindeki katı parçacıklar alevin ortasındaki iç bölgeye (interzonal region) taşınırlar. Burası alevin en sıcak bölgesi olup, burada katı parçacıklar gaz halindeki atomları ve element iyonlarını oluşturur. Atomik emisyon spektrumları için uyarma işlemi de yine bu bölgede gerçekleşir.

23 23

24 24 Yakıt-Oksidant oranına göre alev çeşitleri: Yakıt-Oksidant oranına göre alev çeşitleri: -Fuel lean -yakıtı az alev -Stokiyometrik- 1:1 -Fuel rich -yakıtça zengin alev

25 25 Alevli AAS (FAAS)’de en çok serbest atom sağlayan alev yüksekliği ve yakıt/oksidant oranları belirlenerek analit absorpsiyonu ölçülür. Kolay oksitlenen elementlerde (Mg, Cr gibi) alev başlığının yüksekliği arttıkça A azalır

26 26 Hem emisyon hem de absorpsiyon spektrumları karmaşık yollarla alev sıcaklığındaki değişimlerden etkilenirler. Yüksek sıcaklıklar toplam serbest atom sayısını, dolayısıyla duyarlılığı artırır. Bununla birlikte, alkali metaller gibi bazı elementler için Hem emisyon hem de absorpsiyon spektrumları karmaşık yollarla alev sıcaklığındaki değişimlerden etkilenirler. Yüksek sıcaklıklar toplam serbest atom sayısını, dolayısıyla duyarlılığı artırır. Bununla birlikte, alkali metaller gibi bazı elementler için (E 2 -E 1 = küçük), sayıları sıcaklıkla artan atomların çoğu iyonlaşma ile yok olduğundan serbest atom sayısı azalabilir. (E 2 -E 1 = küçük), sayıları sıcaklıkla artan atomların çoğu iyonlaşma ile yok olduğundan serbest atom sayısı azalabilir. Alev sıcaklıkları, alevdeki uyarılmış ve uyarılmamış atom sayılarının birbirine oranını da tayin eder. Alev sıcaklıkları, alevdeki uyarılmış ve uyarılmamış atom sayılarının birbirine oranını da tayin eder. Ör. Mg için uyarılmış atom sayısı/uyarılmamış atom sayısı Asetilen/hava alevi (2100-2400 0 C)’de 10 -8 Asetilen/hava alevi (2100-2400 0 C)’de 10 -8 700 0 C’de 10 -6 700 0 C’de 10 -6

27 27 Elektrotermal AAS (ETAAS, GFAAS) Elektrotermal atomlaştırıcı olarak grafit fırın adı verilen 2-3 cm uzunluğunda 1 cm iç çapındaki tüp kullanılır. Bu tüpün her iki yanına bağlanmış elektrik akımı ile ısıtma yapılır. Püskürtücü yoktur, burada numune çözeltisi (10-50  L) mikropipet veya otomatik pipetlerle damlatılır. Oksitlenmeyi engellemek için tüpten, atomlaşma aşaması hariç inert gaz (Ar) geçirilir.

28 28 Grafit Fırın

29 29 Fırın programları 4 aşamalıdır: 1) Kurutma - 110 °C’de 20- 45 s kurutma yapılarak çözücü uzaklaştırılır. 2) Külleme- 350-1200 °C’de, 20-45 s ısıtılarak organik maddeler uzaklaştırılır. 3) Atomlaşma- 2000-3000 °C’de, 3-10 s ısıtılarak analit atomlaştırılır. 4) Temizleme- 2500-3500 °C’de kalıntılar Ar gazı akışı altında uzaklaştırılarak hafıza etkisi giderilir Elektrotermal atomlaştırıcılar düşük miktardaki numunelerde bile yüksek gözlenebilme sınırlarına sahiptir. Işık kaynağından (HCL) gelen ışık fırın içinden geçecek şekilde ayarlanarak, atomlaşma aşamasında açığa çıkan atomlar tarafından absorplanır.

30 30 ETAAS Sıcaklık Programı zaman Kurutma Külleme Atomlaştırma Sıcaklık (  C)

31 31 Grafit Tüp Numune verme (katı,sıvı,gaz) sıcaklık Absorbans sinyali zaman

32 32 GFAAS’nin Problemleri 1 ppb 2 ppb Element : Cd Dalga boyu: 228.8 nm Slit : 0.4 nm 0.00 0.20 - Tekrarlanabilirlik - Ölçüm hızı düşük - Girişimler - Dar Dinamik aralık - Bazı elementler imkansız Absorbans

33 33 Girişimler 1- Kimyasal Girişimler 2- İyonlaşma Girişimi 3- Fiziksel Girişimler 4- Spektral Girişimler

34 34 Kaynak modülasyonu (alev kaynaklı girişim nedeniyle) Alevli AAS ile çalışılırken hem alevden (ısı ile uyarılmış analit atomlarının emisyonu) hem de lambadan dedektöre aynı ’da ışık ulaşabilir. Yalnızca ışık kaynağının neden olduğu uyarma (P/P o ) için alevden gelen emisyon çıkarılır, Bu işlem; i. ışık kesici ile ii. Chopper ile yapılır 1- karanlık5- karanlık 2- boşluk6- boşluk 3- karanlık7- karanlık 4- ayna8- ayna Lamba Kesici Alev Yarı geçirgen ayna Ayna Açık

35 35 Kimyasal Girişimler ve Çözümleri 1) Termal olarak kararlı yapı oluşturan bileşiklerin oluşması (alevli aas) - Anyon + Katyon  Tuz Ca 2+ (analit) + PO 4 3- (girişim yapan iyon)  Ca 3 (PO 4 ) 2 (k) - Atomlaşan analit miktarı azalır  absorbans sinyali azalır - Çözüm 1) Alev sıcaklığı arttırılarak daha fazla atomlaşma sağlanır (N 2 O- asetilen) 2) Serbest bıraktıcı reaktif (Releasing agents) ilave edilir – girişime neden olan iyonlar bağlanır ör. Ca + 2 tayininde La +2 veya Sr +2 ilave edilirse 2LaCl 3 + Ca 3 (PO 4 ) 2  2LaPO 4 + 3CaCl 2 Ca atomları serbest kalır ve absorbansı artar 3)“Koruyucu madde” ilave edilir – analiti bağlayarak uçucu hale getirir ör. Ca 2+ tayininde EDTA 4- ilave edilirse Ca 3 (PO 4 ) 2 + EDTA 4-  CaEDTA 2-  Ca atomları

36 36 Kimyasal Girişimler ve Çözümleri 2) Oksitlerin/Hidroksitlerin Oluşması (alevli aas) M + O  MO M + 2OH  M(OH) 2 - M analit - Çözüm 1) Alev sıcaklığı arttırılarak metaloksitler parçalanır ve daha fazla atomlaşma sağlanır 2) Alevde daha az oksidant kullanmak (lean alev)

37 37 İyonlaşma Girişimleri (alevli aas) 1A -2A elementleri kolay iyonlaştığı için daha çok karşılaşılır 1A -2A elementleri kolay iyonlaştığı için daha çok karşılaşılır M M + + e - M M + + e - İyonlaşma engellenerek atom sayısı arttırılmak istenir. İyonlaşma engellenerek atom sayısı arttırılmak istenir.Çözüm: Ortama daha çabuk iyonlaşan element ilave edilir. Ortama daha çabuk iyonlaşan element ilave edilir. Ör. Ca tayininde K ilavesi Ör. Ca tayininde K ilavesi Ca Ca 2+ + 2e - K K + + e - K miktarı analit (Ca) miktarına göre fazla olduğu için K iyonlaşır ve ortam elektronca zenginleşir. Böylece reaksiyon Ca 2+ yi azaltacak yönde sola kayar. K miktarı analit (Ca) miktarına göre fazla olduğu için K iyonlaşır ve ortam elektronca zenginleşir. Böylece reaksiyon Ca 2+ yi azaltacak yönde sola kayar.

38 38 Fiziksel Girişimler Numune ve standartların farklı fiziksel özelliklere sahip olmasından kaynaklanan girişimlerdir. Numune ve standartların farklı fiziksel özelliklere sahip olmasından kaynaklanan girişimlerdir. Numune ve standart yoğunluklarının farklı olması püskürtme verimini, dolayısıyla atomlaştırıcıya ulaşan analit miktarını etkiler Numune ve standart yoğunluklarının farklı olması püskürtme verimini, dolayısıyla atomlaştırıcıya ulaşan analit miktarını etkilerÇözüm: Seyreltme Seyreltme Standart İlave Etme Yöntemi Standart İlave Etme Yöntemi

39 39 Spektral Girişimler Çizgi Girişimi: Çizgi Girişimi: Aynı ’da absorbans yapan elementin ortamda bulunması Ör. Ör. Al’un 308.215 nm’de ölçümüne dayalı tayinde 308.211 nm’de absorpsiyon yapan V girişime neden olur. Çözüm: Girişimin olmadığı başka ’unda çalışmak (Al için 309.27 nm gibi başka bir çizginin seçilmesi) Zemin Sinyali Girişimi Zemin Sinyali Girişimi Moleküler absorpsiyon (-OH, CH, CO-) -yanma ürünlerinin geniş bantlar şeklinde ışın absorplaması Moleküler Saçılma -parçacıkların ışını saçması

40 40 Matriks kaynaklı spektral girişimler Absorpsiyon veya emisyon CaOH emisyonu CaOH absorp. Ba çizgisi Dalga boyu, A

41 41 D 2 Zemin Düzeltmesi

42 42 D 2 zemin düzeltmesi - aleve sırayla ışık kaynağından (HCL) ve D 2 dan ışık gönderilir - HCL  atom + moleküllerin absorbansı - D 2  atom  moleküllerin absorbansı   400 nm’den sonra kullanılamaz

43 43 Atomik Emisyon Spektrometresi Alevli AES Alevli AES Plazma (ICP) Plazma (ICP)

44 44 Emisyon spektroskopisinde kullanılan cihazların bileşenleri kaynak ve numune kabı seçici Dedektör PoPo P Sinyal işlemci

45 45 Alevli atomik emisyon spektroskopisi veya alev fotometresi biyolojik sıvı ve dokularda Na, K, Li, Ca (IA – IIA elementleri) gibi elementlerin tayinlerinde kullanılır. Alevli atomik emisyon spektroskopisi veya alev fotometresi biyolojik sıvı ve dokularda Na, K, Li, Ca (IA – IIA elementleri) gibi elementlerin tayinlerinde kullanılır.

46 46 Boltzmann eşitliği; = uyarılmış durumdaki atom sayısı N j = uyarılmış durumdaki atom sayısı = temel haldeki atom sayısı N o = temel haldeki atom sayısı = Boltzmann sabiti (1.38 x 10 -23 J/K) k = Boltzmann sabiti (1.38 x 10 -23 J/K) sıcaklık, Kelvin T = sıcaklık, Kelvin = N j ve N o arasındaki enerji farkı (joules) E j = N j ve N o arasındaki enerji farkı (joules) = kuantum seviyesine bağlı istatistiksek faktör P j ve P o = kuantum seviyesine bağlı istatistiksek faktör

47 47 Plazma Numune Sisleştirici RF güç kaynağı Dalgaboyu ayırıcı Dedektör Sinyal İşlemci Kayıt cihazı

48 48 Radyo frekans indüksiyon bobini Teğetsel argon plazma destek akışı Argon içinde numune aerosolü ve buharı

49 49 ICP sıcaklıkları

50 50 Yalıtım bloğu Plazma Argon Yardımcı argon Argon içinde aerosol Atık Numune

51 51 Kantitatif Analizler Beer-Lambert Yasası Beer-Lambert Yasası Kalibrasyon Kalibrasyon Standart Katma Yöntemi Standart Katma Yöntemi

52 52 Beer-Lambert Yasası  Numune içinden geçen ışığın belli dalga boyundaki absorbansı (A) şunlara bağlıdır: - Işığın numune içinde aldığı yola (b) - Numune derişimine (c) - Numunenin ışığı absorplama kabiliyetine (  ) artan [Fe 2+ ] Absorbans Fe +2 derişimiyle doğru orantılı

53 53 Beer-Lambert Yasası A = absorbans (belli ’da)  = molar absorptivite katsayısı ( ’a ve maddenin cinsine bağlı) b = ışık yolu c = analit derişimi Dalga boyu (nm) Absorbans

54 54 log P 0 /P = ε x c x b = A (Absorbans) Işık yolu (cm) analit derişimi Absorptivite katsayısı Derişim (c) birimi g/l olursa, , spesifik absorptivite katsayısı; Derişim (c) birimi mol/l olursa, , molar absorptivite katsayısı adını alır.

55 55 Beer-Lambert Yasası Işığın numune ile etkileştikten sonra geçen kısmı transmittans (T) olarak adlandırılır ve; % transmittans T ; 0 (sıfır) ile 1aralığındadır, %T ; 0 (sıfır) ile 100 aralığındadır

56 56 Beer-Lambert Yasası Absorbans (A) : numune tarafından absorplanan ışık miktarıdır ve transmittansla bağlantılıdır.

57 57 Beer-Lambert Yasasında Sınırlamalar  Işık monokromatik olmalı  Işık yolu sabit olmalı  Numunede: o Floresans veya fosforesans o Işığın saçılması (heterojen çözelti) o Kimyasal formunda bozulma olmamalı  Numune çok derişik olmamalı

58 58 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Derişim Işık Yolu, cm

59 59 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Aletsel sapmalar Aletsel sapmalar Kimyasal sapmalar Kimyasal sapmalar

60 60 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Aletsel sapmalar - Polikromatik ışınlarla görünür aletsel sapmalar: Absorplayıcı türün 1 ve 2 dalga boylarına ilişkin molar absorplama katsayıları değiştikçe sapmalar artar Absorbans Dalga boyu Derişim

61 61 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Aletsel sapmalar Kaçak ışınlar sebebiyle aletsel sapmalar: Prizmaların, merceklerin, filtrelerin ve pencerelerin yüzeylerinde meydana gelen saçılmaların sonucunda oluşur. A= log(P 0 /P) A’ = log (P 0 + P s )/(P 0 + P s ) P 0 = 100 A= log(100/40)= 0.398 P= 40 P 0 = 100 A’= log[(100+10)/(40+10)]= 0.342 P= 40 Ps= 10

62 62 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Kimyasal sapmalar Yüksek derişimlerde (genellikle > 0.01 M) absorplayıcı tanecikler arasındaki ortalama uzaklık, her taneciğin komşu taneciklerdeki yük dağılımını etkileyebileceği noktaya kadar küçülür. Yük dağılımının etkilenmesi, kullanılan dalga boyundaki ışınların absorplama derecesini değiştirir. Etkileşim derecesi derişime bağlı olduğu için bu süreç derişim ile absorbans arasındaki doğrusal ilişkiyi bozar. Yüksek derişimlerde (genellikle > 0.01 M) absorplayıcı tanecikler arasındaki ortalama uzaklık, her taneciğin komşu taneciklerdeki yük dağılımını etkileyebileceği noktaya kadar küçülür. Yük dağılımının etkilenmesi, kullanılan dalga boyundaki ışınların absorplama derecesini değiştirir. Etkileşim derecesi derişime bağlı olduğu için bu süreç derişim ile absorbans arasındaki doğrusal ilişkiyi bozar.

63 63 Beer-Lambert yasasından sapmalar: Kimyasal sapmalar Analit molekülleri ayrışırsa, birbiri ile birleşerek veya çözücü ile reaksiyona girerek farklı bir ürün oluşursa Beer-Lambert yasasından sapmalar ortaya çıkar. Analit molekülleri ayrışırsa, birbiri ile birleşerek veya çözücü ile reaksiyona girerek farklı bir ürün oluşursa Beer-Lambert yasasından sapmalar ortaya çıkar.

64 64 Problem Problem 250 mL’lik stok Fe(phen) 3 2+ çözeltisinden 1.0 mL alınıp 100 mL’lik balonjojeye konularak hacme tamamlanıyor. Seyreltik bu çözeltinin 0.1 cm’lik küvette UV-vis spektrometre ile absorbans değeri 0.560 okunuyor. Fe(phen) 3 2+ için molar absorptivite katsayısı 110000 M -1 cm -1 olduğuna göre başlangıçtaki stok çözeltinin derişimini hesaplayınız. Cevap: A=  bC 0.560= 110000 x 0.1 x C C seyreltik = 5.09x10 -5 MC stok = 5.09x10 -5 x100/1= 5.09x10 -3 M Seyrelme faktörü

65 65 Kantitatif Amaçlı Uygulamalar Lineer Kalibrasyon Doğrusu Farklı derişimlerde analiti içeren çözeltiler (standartlar) hazırlanır Farklı derişimlerde analiti içeren çözeltiler (standartlar) hazırlanır Her bir çözeltinin (standartın) absorbans değerleri okunur Her bir çözeltinin (standartın) absorbans değerleri okunur Derişime karşı Absorbans grafiğe geçirilir Derişime karşı Absorbans grafiğe geçirilir Bilinmeyen numunenin absorbansı okunur Bilinmeyen numunenin absorbansı okunur Absorbansa karşılık gelen derişim hesaplanır Absorbansa karşılık gelen derişim hesaplanır

66 66 Lineer Kalibrasyon Amaç: İki bilinmeyen x ve y arasındaki ilişkinin doğrusallığını bulmak Amaç: İki bilinmeyen x ve y arasındaki ilişkinin doğrusallığını bulmak y = mx + n burada; x; bağımsız değişken y; bağımlı değişken m; eğim (dy/dx) n ; y eksenini kesen nokta y = mx + n burada; x; bağımsız değişken y; bağımlı değişken m; eğim (dy/dx) n ; y eksenini kesen nokta

67 67 Problem: İçme sularında Fe tayini Absorbans ve Fe(phen) 3 2+ derişimi arasında doğrusal ilişki olduğu düşünülür. Absorbans ve Fe(phen) 3 2+ derişimi arasında doğrusal ilişki olduğu düşünülür. [Fe], ppm (mg/L) A 508, nm 100.001 2250.112 3500.245 4750.321 51000.460 numune?0.405

68 68 Numune absorbansı Analit derişimi

69 69 Standart Katma Yöntemi Matriksten dolayı, sulu standartlarla çizilen doğrunun ve standart ilave edilerek çizilen doğrunun eğimleri farklı ise standart katma yöntemi kullanılırYöntem:  Eşit miktarda numune eklenir  Numunelere artan miktarlarda standart katılır  Numune hacmi ve toplam hacim tüm standartlar için aynıdır  Tüm çözeltilerdeki girişim eşit kabul edilir.  Son derişim doğrusal çalışma aralığındadır  Lineer kalibrasyon doğrusunun y’nin (absorbans) 0 (sıfır) olduğu noktadaki x (derişim) eksenini kestiği nokta seyreltilmiş analit derişimidir. Dezavantajı: - ölçüm sayısı artar - Her numune için ayrı kalibrasyon gerekir

70 70 Standart Katma Yöntemi Sr’un sulu ortamdaki kalibrasyon doğrusunun, akvaryum suyunda standart katma yöntemi ile çizilen kalibrasyon doğrusu ile Sr’un sulu ortamdaki kalibrasyon doğrusunun, akvaryum suyunda standart katma yöntemi ile çizilen kalibrasyon doğrusu ile karşılaştırılması Standart Katma Sr’un sulu numunesi Eklenen Stronsiyum (ppm) Kesişim = -7.41 ppm Absorbans Standart eğri (Su içerisinde Sr)

71 71 Standart Katma Yöntemi Num. Hesabı Çöz. 2: 0242 { Aynı hacimde numune alınır Artan miktarlarda standart ilave edilir Tüm çözeltiler aynı hacme tamamlanır 1234 Çözelti no.1234 Std Sr derişimi=10 ppm Numune hacmi (mL) 5555 Standart hacmi (mL) 0134 Toplam hacim (mL)10101010 çözücü Standart (Sr) numune Numune Hazırlama örnek

72 72 Standart İlave Etme Yöntemi 1) İlave edilen standart derişimleri hesaplanır. Önceki slayttaki örnek için; X 1 = 0 X 1 = 0 X 2 = 1 mL x 10 ppm / 10 mL = 1 ppm X 2 = 1 mL x 10 ppm / 10 mL = 1 ppm X 3 = 3 mL x 10 ppm / 10 mL = 3 ppm X 3 = 3 mL x 10 ppm / 10 mL = 3 ppm X 4 = 4 mL x 10 ppm / 10 mL = 4 ppm X 4 = 4 mL x 10 ppm / 10 mL = 4 ppm 2) Her bir standart için okunan absorbans değerine karşı derişim grafiğe geçirilir. 3) Numune derişimini bulmak için y= 0 olduğu noktada x(derişim) hesaplanır. 4) Bulunan sonuç seyreltme faktörü ile çarpılır

73 73 Tekli Standart Katma Yöntemi Amaç:  Standartı, bilinmeyen karmaşık matriksli numuneye benzetmek  İki ölçüm yapılır: numune numune numune üzerine analit standartı ilave edilmiş çözelti numune üzerine analit standartı ilave edilmiş çözelti

74 74 Tekli Standart Katma  x l sabit Bilinmeyen Karışım

75 75 Problem: İdrardaki fosfat derişimi spektrofotometrik olarak fosfatın molibden mavisi reaksiyonu ile tayin edilmek isteniyor. Aşırı molibden mavisi 1.0 mL idrar numunesine ilave ediliyor. Numune 5.0 mL’ye seyreltiliyor ve UV-vis spektrofotometre ile analiz ediliyor. Seyreltilmiş numunenin 710 nm’deki absorbans değeri 0.139’dur. İkinci 1.0 mL idrar numunesine 1 mL 5 ppm fosfat standartı ve aşırı molibden mavisi ilave ediliyor ve 5.0 mL’ye seyreltildikten sonra 710 nm’de okunan absorbans değeri 0.836 ise idrar numunesindeki fosfat derişimini (ppm) hesaplayınız. Cevap: A numune /C numune = A karışım /C karışım 0.139/C idrar = 0.836/1 ppm+ C idrar C idrar = 0.2 ppm seyreltik numunede 0.2 x 5 mL/ 1 mL = 1 ppm