BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 8: Dijital Kütüphane Yazılımları ve Dijital Koruma Arş. Gör. Tolga Çakmak.

... konulu sunumlar: "BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 8: Dijital Kütüphane Yazılımları ve Dijital Koruma Arş. Gör. Tolga Çakmak."— Sunum transkripti:

1 BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 8: Dijital Kütüphane Yazılımları ve Dijital Koruma Arş. Gör. Tolga Çakmak

2 Hangi yazılımları biliyorsunuz? Bir dijital kütüphane kuracak olsanız yazılım seçiminiz nasıl olur? Hangi ölçütlere göre belirlersiniz? Dijital Kütüphane Yazılımları

3 Dijital nesnelerin kullanıcılara sunulduğu platformlar Süreç olarak fiziksel bir kütüphane kurulumu ile benzerlik gösterir Erişim yönetimi ve sürdürülebilirlik ön planda Materyallerin uzun süreli korunması Dijital Kütüphane

4 Yapılandırıldıkları ortama göre Web tabanlı Paket yazılım şeklinde Kodlama özelliklerine göre Açık kaynak kodlu Ticari Dijital Kütüphane

5 yazar, basılı materyal, dijitalleştirme, dijital dosyalar, kataloglama, dijital nesne, dijital kütüphane yazılımı, dijital kütüphane kullanıcıları Dijital Kütüphane İş Akışı

6 Dijital kaynaklar her gün 24 saat kullanıma açıktır Kolay arama ve gözden geçirme Dijital materyallerin korunması Bilginin kolayca güncellenmesi Bilginin yeni formları Mevcut yazılım sistemi ile otomatik bilgi değişimi Dijital Kütüphane - avantajları

7 Dijital Kütüphane

8 Dijital kütüphane ile ilgili takip edilmesi gereken strateji, kurallar ve yöntemleri belirler. Bütün dijital kütüphane «parametrelerinin» tanımlanmasından sorumludur, dijital kütüphanede depolanacak olan dijital nesnenin formatı (PDF, TXT, HTML, MP3, vb.) Bunların halka açık sunulması, Dijitalleştirme süreci iş akışının tanımlanması Dijital Kütüphane - Yönetim

9 Dijital kütüphaneye yeni dijital nesneler koymaktan sorumlu olan uzman personeldir. Üreticiler (editörler olarak da adlandırılır); dijitalleştirme, dijital kütüphane için dosyalar hazırlama ve dijital nesneleri kataloglama, dijital nesnelere erişim hakları atamak gibi işlemlerde görev alırlar Dijital Kütüphane - Üreticiler

10 gerçek bir görevleri yok, dijital kütüphanede mevcut materyalleri kullanırlar Genelde pasif roldeki kesim, Aktif role geçme – «Web 2.0» Dijital Kütüphane - Kullanıcılar

11 Proje yönetimi Personel Ekipman/sistemler Dijitalleştirme Metadata Sunum ve yönetim Dijital Kütüphane

12

13

14

15

16

17 Dijital nesnelerin webde temsil edilmesi Tek ve sabit bir bağlantı adresinin verilmesi DOI – Digital Object Identifier, Handle gibi platformlar Arama motorları tarafından algılanabilirlik Tanımlama standartlarına uygunluk Raporlama Hedefe uygun yazılımı seçimi İçeriğin sunumu – (vitrin) Dijital Kütüphane

18 Anlaşma/Sözleşmeler Veri yönetimi ve paylaşımına dikkat edilmeli «Tek yazılıma/firmaya bağlı kalmama» Dijital Kütüphane

19 Kullanıcılara değişen bilgi arama davranışları ve beklentiler doğrultusunda bilgi kaynaklarına dayalı hizmetler sunmak Bu kaynakları gelişen teknoloji olanaklarıyla buluşturmak ve kalıcılıklarını artırmak Dijital Koruma

20 basılı ortamdaki nesnelerin kalıcılığını sağlamaya yönelik girişimler dijital ortama aktarılmış dijital olarak üretilmiş bilgi nesnelerinin de kalıcılığının sağlanması Dijital Koruma

21 Dijital nesnelerin gelecekte de erişilebilir olması için etkin bir yönetim süreci Elektronik ortamın değişken yapısından dolayı koruma sağlanan zaman diliminin potansiyel olarak oldukça sınırlı dijital korumanın sürekli olarak uygulanacak bir yönetim süreç Dijital Koruma

22 Dijital kütüphanelerin kaynakları elektronik ortamdan sunmalarıyla birlikte kullanıcıların bu kaynaklara elektronik ortam üzerinden sürekli erişmek istemeleri, Dijital kütüphane geliştiricilerinin dijital kaynaklara yönelik yapmış oldukları yatırımları korumak istemeleri, Şimdiki zaman ve kültürün gelecek kuşaklar ve çalışmalar için korunması için dijital iletişimin korunmasıdır Dijital Koruma – Neden?

23 Açık Arşivler Bilgi Sistemi Referans Modeli’nde arşivleme Makinece okunabilir bilgisayar dosyalarının kullanılabilir bir şekilde ömürlerinin uzatılması ve yeni ortamlara uyumluluklarının sağlanması, fiziksel kayıp ve eskime gibi süreçler için korunmasını kapsayan geniş ölçekteki etkinlikler Dijital Koruma – Arşivleme

24 Nesnenin içerik bilgisinin kalıcılığı Nesnenin sahip olduğu teknolojinin korunması Dijital Koruma

25 Korunacak materyaller neler? Dijital koruma işlemi yapılacak materyallerin koruma süreleri ne kadar olacak? Dijital koruma işlemleri ne zaman yapılacağı ve hangi stratejiler belirlenecek? Dijital Koruma

26 İçeriğin bir formattan diğer formata taşınması işlemi. Teknoloji eskimesi ile ilgili süreçlerde kaynağın içeriğinin yeni bir ortama aktarılması Kayıpsız dijitalleştirme Dijital Koruma - Göç

27 Mevcut içeriğin aynı formatının değiştirilmeksizin yenilenmesi Mevcut içerik bulunduğu formatın aynısına kopyalanır Dijital Koruma - Yenileme

28 Orijinal formatın kullanılamadığı durumlarda içeriğin reprodüksiyonlarının oluşturulması Kayıplı dijitalleştirme, Kayıplı sıkıştırma… Dijital Koruma - Öykünme

29 Dijital nesnenin tam bir kopyasının oluşturulması işlemidir. Hemen hemen bütün dijital koruma stratejilerinde yer alan bir süreç Dijital Koruma - Yedekleme

30 Dijital nesnelerin yer aldığı teknoloji çevresinin korunması tekniğidir. Dijital nesnelerin yer aldığı ortam, yazılım ve donanım aynı biçimde tutulur. Genelde felaketlerden korunmaya yönelik stratejilerde tercih edilen bir teknik olarak nitelendirilmektedir. Dijital Koruma – Teknoloji Koruması

31 Dijital nesnelerin yer aldığı teknoloji çevresinin korunması tekniğidir. Dijital nesnelerin yer aldığı ortam, yazılım ve donanım aynı biçimde tutulur. Genelde felaketlerden korunmaya yönelik stratejilerde tercih edilen bir teknik olarak nitelendirilmektedir. Dijital Koruma – Teknoloji Koruması

32 Yenileme işlemine olan ihtiyacı azaltma ortamdaki bozulmalardan kaynaklanan veri kayıplarını azaltan bir tekniktir. Dijital Koruma – Kalıcı/Dayanıklı Medya Ortamlarının Kullanımı

33 Zarar görmüş formatlardan dijital içeriğin kurtarılması işlemi Genellikle bir acil durum stratejisi olarak gösterilmekle birlikte uzmanlaşmış tekniklerin kullanılmasını gerektirmektedir. Dijital Koruma – Dijital arkeoloji

34 Dijital Koruma –

35 BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Arş. Gör. Tolga Çakmak Ders 8: Dijital Kütüphane Yazılımları ve Dijital Koruma