Stok Yönetimi – Bağımsız Talep Malzemeleri

... konulu sunumlar: "Stok Yönetimi – Bağımsız Talep Malzemeleri"— Sunum transkripti:

1 Stok Yönetimi – Bağımsız Talep Malzemeleri
MPC 6th Edition Chapter 11

2 Stok: Stok gerekliliği:
Müşteri servisi (customer service). Stoksuz kalma (stock-out) veya gecikmiş sevkiyata (backorder) maruz kalmama isteği Sipariş masrafları Fiyat artışlarına karşı önlem Miktara bağlı indirimler (quantity discounts) Zararları: İlgili masraflar

3 Bağımsız Talep Malzemeleri?
Bir tedarik zinciri içerisindeki birçok noktada bulunabilen imal edilmiş ürünler: Fabrika Dağıtım merkezleri Yedek parça stokları Ambar

4 Temel Noktalar Bağımsız talep: Talep, firma içi kararlarının dışındaki etkenler tarafından belirlenir. Bu dış faktörler, bu malzemelere olan talepte rastgele bir değişime sebep olurlar Talep tahminleri, geçmişte gerçekleşen talep değerlerin gelecek zamana uyarlanması düşüncesi ile oluşturulurlar Bu talep tahminleri, ortalama bir talep etrafında değişen bir talep biçiminde ifade edilirler

5 Stok tipleri Transit stok: (yürüyen stok) tedarik zinciri içerisinde bir noktada diğerine ilerleyen stok miktarı. İki nokta arasındaki mesafe azaltılarak veya nakliye yöntemi ile değiştirilebilir. Çevrim Stoğu: ihtiyaçların karşılanması için partiler halinde malzeme sipariş etme (bu şekilde birim mal başına düşen nakliye ücretini azaltma)

6 Stok tipleri Emniyet Stoğu: Talepteki belirsiz değişimlere karşı, talebi yine de karşılamaya yönelik stok Beklenti Stoğu: Mevsimsel özellikte taleplere yönelik stoklama

7 Stok yönetiminde verilmesi gereken kararlar
Sipariş edilecek adet Sipariş etme zamanı Karar kuralları: Sipariş Miktarı Sipariş Sıklığı Sabit Q* Değişken Sΐ Değişken : R‡ Q, R S, R Sabit: T§ Q, T S, T

8 Parametreler: Q* : Sabit sipariş adedi Q.
Sΐ : Stokta belirli bir S seviyesinde olmak üzere verilen sipariş adedi R‡ : Siparişi, stok miktarı - Reorder point R’ye düştüğü zaman verme. T§ : Siparişi sabit zaman aralıklarında (T) verme.

9 Stok Performansının Değerlendirilmesi - Kriterler
Stok Dönümü – Yıllık satış / Ortlama yıllık stok yatırımı Örnek: DELL DATA January ‘03 Inv 1/02 – 278 Inv 1/03 – 306 Sales in 02/03 = 35404 Dönüm (Turnover) /( )/2 = 121/yr

10 Stok Performansının Değerlendirilmesi - Kriterler
Cevap Oranı (Fill Rate) – Müşteri talep ettiği an hazır olan malzeme yüzdesi Belirli bir zaman aralığında meydana gelmiş olan talebi karşılayamama adedi Talebi karşılanamayan malzemenin tekrar elde edilme süresi

11 Stoklama politikası ile ilgili göz önüne alınması gereken masraflar
Sipariş masrafı. Stok masrafları: stok yatırım masrafı + vergiler + sigorta + ömür + depo masrafı(kira, elektrik, ısıtma) + malzeme yok olması Talebi karşılayamama masrafı Servis masrafı: İstenilen müşteri servisi yüzdesini sağlayabilmek için yapılması gereken masraf

12 Toplam stok değerinin %sine karşılık gelen masraf
Yaklaşık Stok Masrafları (Holding Costs) Toplam stok değerinin %sine karşılık gelen masraf 6% (3 - 10%) 3% ( %) (2 - 5%) 11% (6 - 24%) Masraf tipi Depo masraları (kira, değer kaybı, işletme masrafı,) Malzeme kullanım masrafları (ekipman lease etme, değer kaybı, elektrik vb. gibi giderler) Raf ömrü, mal eksilmesi Yatırım masrafı (yatırım faizi, vergiler, sigorta)

13 Stok politikasını belirlemede cevaplanması gereken sorular:
Masraf dışarıya nakit akışına mı ait yoksa yitirilmiş bir kara mı ait Masraflar verilecek kararlara bağlı mı?

14 Masraf Dengelenmesi Sipariş adedi ile ilgili kararlar tedarik zinciri içerisindeki çevrim stok miktarını belirler. Yüksek miktarda siparişler: düşük sipariş masrafına ancak yüksek stok masrafına yol açar.

15 Ortalama Stok miktarı (Q/2)
Zamana göre stok kullanımı Stok seviyesi Ortalama Stok miktarı (Q/2) Minimum inventory Sipariş adedi = Q Kullanım Zaman

16 Örnek TV perakendecisi (Örn. Teknosa) Ortalama Talep = 5 adet/gün
Alış fiyatı = 100 $ Yeni TV siparişi teslim süresi (replenishment lead time)=1 gün Sipariş masraf- = 6,25 $ Stoklama masrafı: stok yatırımının %25i 5 adet ve 25 adet sipariş edilmesi durumunda yıllık masraf?

17 Ekonomik Sipariş Miktarı (Economic Order Quantity) Modeli [1]
Toplam Yıllık Masraf (Total Annual Cost) denklemi TAC = (A/Q)* Cp + (Q/2)*CH A = Demand per year Q= quantity to be ordered Cp = Cost per order or set-up CH = Inventory carrying cost per unit/unit-of-time Denklemdeki ilk kısım sipariş ile ilgili masrafları, ikinci kısım da stok masraflarını temsil etmekte

18 Ekonomik Sipariş Miktarı
Yıllık Masraf Toplam Masraf eğrisi Minimum masraf Stok masrafları Sipariş (setup-kurma)masrafı Ekonomik sipariş miktarı (Q*) Sipariş adedi

19 Grafik metodla EOQ’nun belirlenmesi
TAC curve shows clear minimum value at Q=25 A = 1,250 Cp = 6.25 CH = 25 TAC=(1,250/Q)6.25+(Q/2)25

20 EOQ formülasyonu Derivative of TAC with respect to Q
Set derivative equal to zero and solve for Q Economic time between orders (TBO)

21 EOQ da sipariş zamanı Siparişler arası geçen süre (time between orders) TBO = EOQ/ D D = haftalık ortalama talep

22 T.V. Örneği _________ EOQ = √2*Cp*A/CH If A = 1250 units/year
Cp = 6.25 $/order (or setting up) CH = 25 $/unit/year ______________ EOQ = √2*6.25*1250/25 = 25 When we buy tv’s we should buy them in lots of 25.

23 Diğer sonuçlar Sipariş tekrarı (Number of Orders NO) = Talep/EOQ =
1250/25 = 50 sipariş/yıl (haftada 1) Sipariş arası zaman (Time between orders TBO) (hafta cinsinden) TBO = EOQ/Ortalama HaftalıkTalep Karar kuralı: Q,T. Her hafta 25 adet alınacak Toplam yıllık masraf = TAC = (A/Q)* Cp + (Q/2)*CH=1250/25* /2*25=625

24 Example A major equipment producer sells 4000 units of its $90/unit product per year. Ordering costs are $30 and holding costs are 8% of the product unit value per year. Each items requires 5 square meters for storage (product cannot be piled on top of each other) and there is currently space in the warehouse. The space available is of size 20 by 40 meters to store the items. a) What lot size should he use? b) What is the total annual cost? c) Does he need additional space? How much, if any?

25 Example (Cont.) ________________ a) Q* = √2*4000*30/(.08*90) = 182.6
b) TSC = 4000/182.6* /2*(.08*90) = c) Area = 182.6*5 = 912.9 Area = 20*40 = 800 Additional area needed = m2

26 Example For a manufacturing operation, parts are needed at a rate of 180 parts per day. Set up costs is $150 and the carrying cost is $0.25 per unit per year. The firm operates 250 days per year. What is the economic lot size? What is the total stocking cost?

27 Example (cont.) __________________ Q* = √2*150/0.25 = 7348.5
TAC = /2* *180/7348.5*150 = =

28 Emniyet Stoğu: Talepteki belirsizliğe karşı önlem:
TV örneği: Günlük Talep Olasılığı

29 Emniyet Stoğu : Servis Düzeyini yüksek tutma arzusu
Emniyet Stoğu Tanımı: Stoksuz kalmaya karşı belirli bir seviyeyi oluşturma amacı ile, talepteki belirsizliği hesaba katarak,beklenen talebe ek olarak elde tutulan mal miktarı Servis Düzeyi: Direkt olarak stoktan talebi karşılayabilme yüzdesi

30 Sipariş zamanlaması (Q,R) [2]
Q (sabit miktar): stok miktarı belirli bir R seviyesine indiğinde sipariş edilecek miktar (R : reorder point). Faktörler: Talep değişimi, stoğa mal koyabilme süresi (lead time to replenish inventory), servis seviyesi yönünden yönetimin belirlediği prensip

31 Talebin sabit olduğu durum için sipariş zamanlaması: Reorder Point R
Stok seviyesi Ortalama Stok Miktarı (Q*/2) Optimal Order Quantity (Q*) Reorder Point R Zaman Teslim süresi

32 Talepteki belirsizliğe karşı emniyet stoğunun belirlenmesi:
Order quantity (Q) Stok seviyesi Reorder point Safety stock a R b dort S c e Lead time Zaman

33 Ayrık Dağılımlarda Emniyet Stok miktarını belirleme
1-Stoksuz kalma olasılığı göz önüne alınarak seçilen emniyet stok miktarı Tekrar Sipariş Verme Noktası: R = davg + S (teslim süresi içinde ortalama talep davg + emniyet stoğu S)

34 Stockout Probability With a lead time of one day, 95% of cycles will experience demand for 7 or fewer units Safety stock of 7 units will provide 5% chance of stockout during a one day lead time Sum of demand probability is 0.05 (5%)

35 Ayrık Dağılımlarda Emniyet Stok miktarını belirleme
2- Müşteri servis düzeyi (Service Level SL) göz önüne alınarak seçilen emniyet stok miktarı:

36 Customer Service Level
A reorder point of 5 units has a 35% chance of stockout, with an average of 0.56 units short each cycle Sum = 0.35

37 Stok – Ayrık Olasılık Dağılımları
Problem 2: Temin süresi sırasında talep dağılımı: Olasılık Talep Talebin 22 den az olma olasılığı kaçtır? Talebin 22 den fazla olma olasılığı kaçtır? Temin süresi içinde beklenen talep nedir? .2 yani % 20 = .6 yani % 60 (.05)20 + (.15)21 + (.2)22 + (.3)23 + (.1)24 + (.15)25 + (.05)26 = 22.9 units

38 Olasılık Talep Eğer R (Reorder Point) noktamızı 22 olarak alırsak, talep karşılamama (eksik) adedimiz kaç olur (expected units short)? Talep 20, 21, veya 22 olursa eksik adedimiz olmaz Eksiğimiz, ancak talebin 23, 24, 25 veya 26 olması durumunda ortaya çıkar Beklenen eksik miktar = (.3) (24) + .15(25) + .05(26) = 1.15 Eğer sipariş adedimiz 50 adet olsa idi, müşteri servis düzeyimiz ne olurdu? (yani talebim yüzde kaçını karşılıyor olurduk? 1 – 1.15/23 = .95 yani % 95

39 Sürekli dağılımlarda Emniyet Stok miktarını belirleme
Expected number of stockouts per cycle Reorder point Probability of at least one stockout during cycle

40 Sürekli dağılım için Emniyet Stok miktarını belirleme:
1. Stoksuz kalma kriteri: Sistem, stok seviyesini sürekli izler ve yeni bir sipariş (Q*) stok seviyesi R’ye erişince verilir. R aşağıdaki gibi hesaplanır: R = davg + S (teslimat süresi zarfında tahmini ortalama talep davg + emniyet stoğu S) S = Z σd R = davg + Zσd Z, normal dağılıma göre stoksuz kalma olasılığına karşılık gelen Z sayısı (örneğin % 5 stoksuz kalma = 95% müşteri servisi için Z=1,645). σd ... Teslim süresi zarfında talepteki standart sapma

41 Probability of Stocking Out
Probability of demand between 3.5 and 6.5 units is Probability of stockout when safety stock is 1 unit is (1 – ) Safety stock = Zσd Reorder point = mean demand during replenishment lead time + Zσd Z = appropriate value from standard normal table σd = standard deviation of demand during replenishment lead time

42 Example Q = 5; σd = 1.5; Stockout Probability = % 5 -> SL = 95%
R = d + Z σd = *1.5 = = 7.5 Stok seviyesi 7,5 (8)’in altına düştüğünde Q=5 adet sipariş ver. Emniyet stoğu = 3

43 2- Müşteri servisi kriteri
Yıllık stoksuz kalma miktarı: yüzde stoksuz kalma * yıllık talep (1 – SL) * D Bu değer, sipariş başına karşılanamayan adet (σd E(Z)) * yıldaki sipariş sayısına eşittir: (1 – SL) * D = σd E(Z) [D/Q] (1-SL) = σd E(Z)/Q E(Z) = Q(1- SL)/σd

44 Örnek (p148-9) Q = 5; σd = 1.5 SL = 95% E(Z) = Q( )/σd = 5*.05/1.5 = .167 Tablolardan Z = 0.6 R = d + Zσd = *1.5 = = 5.9 Stok seviyesi 5.9 a düştüğünde 5 adet sipariş ver

45 Example: D = Yıllık talep 1000 adet LT=15 gün
Q = 200 adet Service Level = 95 % (.95) Yıllık çalışma gün sayısı = σd=50 units Ort. Günlük talep =1000/250 = 4 adet/gün R = d + Z σd = 4*15 + Z(50) E(Z)=(1-.95)200/50 = 0.2 from tables Z = 0.49 R = 4(15) *50 = 84.5

46 Example (Cont.) Policy:
When inventory level gets to 85 or less then order 200. What is the expected number of units short per order? E(Z) σd = 0.2 * 50 = 10 How many orders per year? (1000/200)= 5 Total number of units short? 10*5 = 50 (Service level is 95%; 950/1000)

47 Time Period Correction Factor
Variations in demand and lead time complicate the calculations When standard deviation of demand is measured over a different time period than the lead time, correction is required When both demand and lead time vary, additional adjustments are required

48 Forecast Error Distribution
Safety stock can be based on forecast error rather than historical demand variation Standard deviation = 1.25 MAD MAD – mean absolution deviation

49 ABC Analizi Eldeki stok 3 sınıfa ayrılır
A sınıfı, B sınıfı, C sınıfı Temel ayırma kriteri malzeme yıllık masrafı $ volume = Annual demand x Unit cost ABC analiz sonuçları A tipi malzemeler daha önemli A malzemeleri daha kesin sayılmalı A malzemeleri ile ilgili tahmin yaparken daha dikkatli olunmalı It might be helpful here to discuss some of the differences in the ways we would manage items in the three different levels. What actions would we actually take in managing A versus in managing C?

50 ABC Analizi Dollar Usage Category # of items % of items % of $ use
Total

51 ABC Analysis - Criticality
Category # of items % of items % of $ use I % II III Total

52 ABC Analysis – Two sided view
Criticality Dollar Usage I II III Total A B C Total

53 ABC Analysis – Combined
Category of items of items of $ use AA % BB CC Total

54 Çok yönlü ABC analizine göre Stok yönetim politikaları
AA BB CC Sayım sıklığı Aylık 6 ayda bir Yıllık Sipariş miktarı Pahalı malzemeler için düşük Orta – EOQ Yüksek miktarda Emniyet Stoğu Kritik malzemeler için yüksek Düşük veya hiç Tekrar sınıflandırma