Üçüncü Bölüm Talebin Arka Planı: Tüketici Teorisi.

... konulu sunumlar: "Üçüncü Bölüm Talebin Arka Planı: Tüketici Teorisi."— Sunum transkripti:

1 Üçüncü Bölüm Talebin Arka Planı: Tüketici Teorisi

2 Faydanın Ölçülebilirlik Problemi ve Tercih Sırasının Saptanması
Faydanın Ölçülebileceğini Savunanlar: Kardinal Faydacılar ve Azalan Marjinal Fayda Kanunu Faydanın ölçülebileceğini savunan ekonomistler- ki bunlara kardinal faydacılar denilmektedir- her mal ya da mal grubunun belirli bir fayda birimiyle(util veya utilon) ölçüleceğini savunurlar.

3 A) Malların Faydaları Arasındaki İlişkiler:
Çeşitli malların faydalarının birbirinden bağımsız olduğu görüşünü savunanlara göre, her malın faydası sadece o maldan tüketilen miktara bağlıdır. Çeşitli malların faydalarının birbirlerine bağlı olduğu görüşünü savunanlara göre, bir maldan elde edilen fayda ile tüketicilerin sahip olduğu öteki malların miktarları arasında da ilişki vardır.

4 Toplam Fayda ve Azalan Marjinal Fayda Kanunu
Belirli bir malın, onu tüketen belirli bir kişiye marjinal faydası tüketilen son birimden elde ettiği faydadır. Başka bir deyişle bir maldan bir birim daha tüketildiğinde toplam faydadaki değişme tüketilen son birimin faydası, yani marjinal faydadır. Burada çeşitli malların faydalarının birbirine bağlı olduğu kabul edilse dahi öteki mallardan tüketilen miktarların değişmediği kabul edilmektedir.

5 Kahvaltıda Yenilen Yumurta Miktarı
Bir kişiye sahip olduğu(tükettiği) herhangi bir malın ilk biriminin sağladığı fayda aynı malın ikinci birimininkinden daha büyüktür. Tablo 13.1: Kahvaltıda Yenilen Yumurta Miktarı Toplam Fayda Marjinal Fayda 1 10 2 18 8 3 24 6 4 28 5 30 7 -2

6 Toplam fayda daima marjinal faydanın toplamına eşittir
Toplam fayda daima marjinal faydanın toplamına eşittir. Bu nedenle marjinal fayda sıfırken Toplam fayda en yüksek değere erişmiş olacaktır. Marjinal fayda negatif olunca toplam fayda da azalmaktadır. Azalan Marjinal Fayda Kanunu: Bir mal ya da hizmetten tüketilen miktar artarken marjinal faydanın azaldığı görüşüdür.

7 Şekil 13.1

8 Değer Paradoksu: Herhangi bir mal yada hizmetin değerini o malın faydası değil de, o maldan kullanılan son birimden sağlanan fayda daha öz bir deyişle, o malın marjinal faydası belirlemektedir.

9 2.Faydanın Ölçülemeyeceğini Savunanlar: Ordinal Faydacılar
Ordinal Faydacılar dediğimiz ekonomistlerin görüşleri Tercih ya da farksızlık hipotezi üzerine oturmaktadır. İki malın (A ve B)tüketimi ile karşı karşıya olan bir tüketici, ya bu mallardan birini ötekine tercih edecek ya da ikisi arasında kayıtsız (farksız) kalacaktır. Yani: A malını B’ye tercih edebilir.(A’nın faydası B’den büyüktür) B malını A’ya tercih edebilir. (B’nin faydası A’nınkinen büyüktür) A ile B arasında hiç fark gözetmez. (A’nın faydası ile B’nin faydası birbirine eşittir.) Son durumda ikisinden birini seçmekte hiçbir fark görmez. Burada ordinal sıralama söz konusu olur ve iki ilişki vardır : Tercih ya da farksızlık.

10 Görüldüğü gibi ordinal faydacılara göre, tüketiciler mal ve hizmetleri, ancak kendilerine sağladıkları faydaya göre sıralayabilmektedirler. Dolayısıyla herhangi bir malın faydasını, fayda birimi ile ölçmek mümkün olmadığından, marjinal faydanın tanımı da mümkün değildir.

11 Eş Marjinal Fayda İlkesi ve Tüketici Dengesi(Kardinal Yaklaşım)
Tüketicinin, en yüksek tatmin seviyesine nasıl eriştiğini, belirli varsayımlardan hareketle şöyle açıklayabiliriz: 1. Tüketicinin veri bir dönemdeki geliri sabittir. 2. Veri dönemde piyasadaki tüm mal ve hizmetlerin fiyatları sabittir ve tüketici bu fiyatları kabullenmek durumundadır. 3. Tüketici her malın kendine sağladığı marjinal faydanın ne olduğunu bilmektedir ve azalan marjinal fayda kanını geçerlidir. 4. Tüketici ussal hareket etmektedir. ( Tüketici toplam faydasını maksimum etmeye yönelmesi şeklinde karar alması.)

12 1. Tüketici Dengesi: Bir mala harcanan son liranın tüketiciye sağladığı fayda, o malın marjinal faydasının fiyatına bölünmesine eşittir. 𝑀𝑎𝑟𝑗𝑖𝑛𝑎𝑙 𝐹𝑎𝑦𝑑𝑎 𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡 Tüketici, bütçesini çeşitli mallar arasında, her mala harcadığı paranın marjinal faydası eşit olacak şekilde dağıttığında toplam faydası en yüksek düzeye eriştiğinden dengeye gelecektir. Denge koşulları değişmediği sürece de, çeşitli mallardan satın aldığı miktarı değiştirmeyecektir. Şu halde Tüketici dengesi, tüketicinin satın aldığı her malın marjinal faydasının fiyatına eşit olması halinde gerçekleşmektedir. Yani: 𝑀𝑈𝑎 𝐹𝑎 = 𝑀𝑈𝑏 𝐹𝑏 = 𝑀𝑈𝑐 𝐹𝑐 =……= 𝑀𝑈𝑛 𝐹𝑛

13 Gelir ve İkame etkisi: Tüketicinin fiyatı düşen herhangi bir maldan satın aldığı miktarı artırması yani talep kanunu iki etki ile açıklanır: 1. Söz konusu malın fiyatındaki düşüş sonucu, tüketicinin gerçek gelirindeki artış(ki buna satın alma gücündeki artış da denilebilir) nedeniyle, her maldan ve bu arada fiyatı düşen maldan daha fazla satın almak istemesidir. Buna gelir etkisi denilmektedir. 2. ise fiyatı düşen söz konusu malın öteki mallara oranla daha ucuz hale gelmesi sonucu, tüketicinin bu maldan daha çok satın almaya yönelmesidir. Buna da ikame etkisi denilmektedir. Şu halde tüketici fiyatı düşen bir maldan gelir ve ikame etkileri nedeniyle daha fazla satın almaktadır.

14 Farksızlık Analizi ve Tüketici Dengesi (Ordinal Yaklaşım)
Ordinal yaklaşımda tüketici dengesi varsayımları: Tüketici Geliri, Tüketicinin satın aldığı malların fiyatları Tüketicinin tercihleri Rasyonellik (Geçişlilik varsayımı) Doyumsuzluk varsayımı

15 1. Farksızlık Eğrileri Tüketici tercihlerini açıklamakta araç olarak kullanılan farksızlık eğrileri( kayıtsızlık eğrisi, eş- toplam fayda etkisi ta da kısacası eş-fayda eğrisi) tüketicinin çeşitli mallardan sahip olduğu miktarları değiştirmesi halinde, toplam faydanın değişmediği varsayımına dayanmaktadır. Farksızlık analizinde, tüketici davranışlarını açıklamak için sadece iki mal tüketildiği varsayılmaktadır. Ortaya çıkan sonuçlar n sayıda mal ve hizmet satın alan bir tüketici için de geçerlidir.

16 Farksızlık Eğrilerinin Tanımı:
Farksızlık eğrisi, tüketiciye ayni tatmini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik yerleridir. Tablo 15-1 Tüketiciye Ayni Tatmini sağlayan mal bileşimleri Tatmin Düzeyi Alternatif Bileşimler B malı A malı U1 C 11 1 D 6 2 E 4 3 F G 5 K 9

17 Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri:
a) Farksızlık Eğrileri Birbirlerini Kesmezler. b) Farksızlık Eğrileri Sol Yukarıdan Sağ Aşağıya Doğru İnerler c) Farksızlık Eğrileri Orijine Göre Dış Bükeydir

18 Marjinal İkame Oranı ve Azalan Marjinal İkame Oranı Prensibi
Marjinal İkame Oranı, tüketicini aynı tatmin düzeyinde kalması için malların birinden bir birim alması halinde öteki maldan vazgeçmesi gereken miktarın ne olduğunu gösteren orandır. MİO b,a = ∆b / ∆a

19 Azalan Marjinal İkame Oranı
Azalan marjinal ikame oranının nedeni azalan marjinal fayda ile açıklamak mümkündür. Marjinal ikame oranının azalan bir seyir göstermesinin sonucu ise, farksızlık eğrisinin orijine göre dış bükey olmasıdır.

20 Eğer iki mal arasında ikame kolaylıkla mümkünse, farksızlık eğrileri orijine göre dış bükeyliği daha azdır Mallar arasındaki ikame güçleştikçe, bükeylik derecesi artar. İkame çok güçleşir, hatta tamamlayıcılık ilişkisi söz konusu olursa farksızlık eğrisinin bükeylik derecesi daha çok artar.

21 İkame ve Tamamlayıcı Malların Kayıtsızlık Eğrileri

22 Bütçe Doğrusu Bütçe kısıtı, tüketicinin satın alabileceği mal miktarının, piyasadaki malların fiyatları ve tüketicinin harcamalar bütçesi ile sınırlı olmasını ifade eder. Veri harcamalar bütçesi ve veri piyasa fiyatlarıyla tüketicinin çeşitli mallardan satın alabileceği miktarları belirleyen bütçe kısıtını bütçe doğrusuyla ifade edebiliriz. Bütçe doğrusu, belirli bir bütçeye sahip olan tüketicinin, sadece iki mal satın alması halinde veri piyasa fiyatlarıyla, her iki maldan satın alabileceği bileşimlerin geometrik yeridir. Tüketicinin geliri sabitken, satın aldığı malların birinin fiyatının değişmesi halinde bütçe doğrusunun eğimi değişecektir. Satın aldığı malların fiyatları sabit olan bir tüketicinin gelirinin değişmesi halinde, bütçe doğrusu gelir değişikliğinden önceki bütçe doğrusuna paralel şekilde kayacaktır.

23 Bütçe Doğrusu ve Rotasyonu

24 Bütçe Doğrusunda Kayma

25 Tüketici Dengesi: Tüketici bütçe doğrusunun kendisine sağladığı satın alma olanaklarıyla, en yüksek tatmini sağlayan farksızlık eğrisine erişmeye çalışacaktır. Dolayısıyla tüketici bütçe doğrusu üzerinde kendi sine en yüksek tatmini sağlayan D nokrasında dengeye gelecektir.

26 Fiyatların Değişmesi, Fiyat Tüketim Eğrisi ve Ferdi Talep Eğrisi

27 Fiyat tüketim eğrisi, tüketicinin satın aldığı mallardan birinin fiyatının sürekli değişmesinden kaynaklı tüketiciye en yüksek tatmini saplayan farklı mal bileşimlerinin geometrik yeridir. Şekil 15-14’te belirtildiği üzere, A malının fiyatı dışındaki etkenler sabitken( ceteris paribus) tüketicinin çeşitli fiyatlardan satın almak istediği miktarları veren ve tatmin seviyesini maksimum hale getiren miktarlar sayesinde ferdi talep eğrisi ortaya çıkar.

28 Gelir ve İkame etkisi Söz konusu malın fiyatındaki düşüş sonucu, tüketicinin gerçek gelirindeki artış(ki buna satın alma gücündeki artış da denilebilir) nedeniyle, her maldan ve bu arada fiyatı düşen maldan daha fazla satın almak istemesidir. Buna gelir etkisi denilmektedir. Fiyatı düşen söz konusu malın öteki mallara oranla daha ucuz hale gelmesi sonucu, tüketicinin bu maldan daha çok satın almaya yönelmesidir. Buna da ikame etkisi denilmektedir